case ujian.docx
TRANSCRIPT
-
7/21/2019 case ujian.docx
1/57
KEPANITERAAN KLINIK
STATUS ILMU PENYAKIT SARAF
FAKULTAS KEDOKTERAN UKRIDA
SMF ILMU PENYAKIT SARAF
RUMAH SAKIT BHAKTI YUDHA
Nama Mahasiswa : Nurul Syahidah Binti Muhamad Zaki TandaTangan:
NIM : 11-2013-330
Doktr !m"im"ing : dr# $unawan %& S'#S TandaTangan:
B(B I
ST(T)S !(SI*N
I# ID*NTIT(S !(SI*N
Nama : Tn. T
Umur : 48 tahun
Jn!" #$am!n : Prm%uan
Statu" %r#a&!nan : Mn!#ah
Pn'!'!#an : SMA
P#r(aan : T!'a# B#r(a
A$amat : Man))a B"ar
N* RM : ++4,44-
Tan))a$ ma"u# RS : / Januar! +041 %a"!n ra&at !na% Ma&ar L+2
Tan))a$ #$uar RS : 3
!(SI*N D(T(N$ %* +S
Sn'!r! 5!"a (a$an tak "isa ,alan 'n)an a$at 5antu
D!5a&a *$h #$uar)a : ya t!'a#
II# S)B*%TI.
D!$a#u#an aut*anamn"!" 1 %a'a tan))a$ 6 Januar! +0- (am +6.++ 7IB
D!$a#u#an a$$*anamn"!"1 %a'a tan))a$ 6 Januar! +0- (am +6.++ 7IB
-
7/21/2019 case ujian.docx
2/57
%luhan )tama:
Tu5uh 5a)!an #anan $ma" 0 har! SMRS
%luhan Tam"ahan :
B!ara %$*1 Pu"!n)
+iwayat !nyakit Skarang:
Pa"!n 'atan) # I9D , har! $a$u 'n)an mn))una#an 5$an)#ar "am5!$ t!'uran 'an
'!hantar *$h #$uar)ana. 0 har! SMRS %n(a)a %a"!n mn)ata#an 5ah&a %a"!n tra"a $ma"
%a'a "!"! #anan tu5uhna h!n))a t!'a# 5!"a '!)ra##an "t$ah 5an)un 'ar! t!'ur %a'a &a#tu
%a)!. Pa"!n '!#ata#an mnan)!" mman))!$ nama %n(a)ana mm!nta %rt*$*n)an 'n)an
5!ara an) %$*. Pa"!n t!'a# 'a%at mn))ra##an tan)an #anan 'an #a#! #ananna.
B5ra%a har! "5$um #(a'!an %a"!n "r!n) mn)$uh tan)an #anan 'an #a#! #ananna
5ra"a #"mutan 'an 5aa$ "rta #%a$ana 5ra"a %u"!n).
Untu# "ran)an an) #'ua !n! #$uar)a mn)ata#an %a"!n t!'a# mn)a$am! muntah1
t!'a# a'a 5nturan '! #%a$a1 "rta t!'a# a'a a!ran an) #$uar 'ar! t$!n)a 'an (u)a h!'un)
%a"!n. O5at ant!h!%rtn"!na '!am5!$ "ara rut!n.
+iwayat !nyakit Dahulu:
R!&aat "tr*# ;
-
7/21/2019 case ujian.docx
3/57
III# /B*%TI.
!mriksaan dilakukan 'ada tanggal 30 Dsm"r 2013 di kamar 'asin di Blladona
0. Statu" 9nra$!"
a. Ka'aan umum : Tam%a# "a#!t "'an)
5. K"a'aran : S*mn*$n 9>S ? E4M2@,? 0,
. Tan'a3tan'a !ta$TD : 02+0++ mmH)
Na'! : 8 mn!t
Prna%a"an : + mn!t
Suhu : ,2.-'. K%a$a : N*rm*"Ca$!1 t!'a# a'a hmat*ma
. Mata : OS : %u%!$ 5u$at1 ,mm1 rC$#" ahaa $an)"un) ;
-
7/21/2019 case ujian.docx
4/57
. Tan'a3tan'a %ran)"an)an mn!n)n
!. Ka#u #u'u# : N)at!C
!!. Krn!) : N)at!C !!!. Bru'!n"#! I : N)at!C
!. Bru'!n"#! II : N)at!C
'. Pmr!#"aan "araC #ran!a$
!. N. *$Ca#t*r!u"
Pn!uman: T!'a# 'a%at '!$a#u#an
!!. N. *%t!#u"
Kanan K!r!Ta(am %n)$!hatan T!'a# 'a%at '!n!$a! T!'a# 'a%at '!n!$a!
Pn)na$an &arna T!'a# 'a%at '!n!$a! T!'a# 'a%at '!n!$a!
La%an) %an'an) T!'a# 'a%at '!n!$a! T!'a# 'a%at '!n!$a!Fun'u" *#u$! T!'a# '!$a#u#an T!'a# '!$a#u#an
!!!. N. *#u$*m*t*r!u"
Kanan K!r!
K$*%a# mata N*rma$ N*rma$
9ra#an mataSu%r!*r N*rma$ N*rma$
InCr!*r N*rma$ N*rma$
M'!a$ N*rma$ N*rma$
D*$$" manur 3 3
Pu%!$
D!amtr , mm , mm
Bntu# Bu$at Bu$at
P*"!"! Sntra$ Sntra$RC$#" ahaa $an)"un) < ha''*# - -
-
7/21/2019 case ujian.docx
7/57
O%nh!m 3 3
9*r'*n 3 3
ShaCCr 3 3Sn"!5!$!ta":
Ra5a t!'a# '!$a#u#an t!'a# '!$a#u#an
Nr! t!'a# '!$a#u#an t!'a# '!$a#u#anSuhu t!'a# '!$a#u#an t!'a# '!$a#u#an
@!5ra"! t!'a# '!$a#u#an t!'a# '!$a#u#an
C. K**r'!na"!1 )a!t1 'an #"!m5an)an
>ara 5r(a$an : t!'a# '!$a#u#an
T"t R*m5r) : t!'a# '!$a#u#an
D!"mtr!a : t!'a# '!$a#u#an
N!"ta)mu" t"t : t!'a# '!$a#u#an
). 9ra#an3)ra#an a5n*rma$ Trm*r : ;3=
M!*#$*n! : ;3=
Kh*ra : ;3=
h. A$at )tat!
M!#"! : n*rma$
DC#a"! : n*rma$
+*N(N( DI($N/STI%
0. La5*rat*r!um 'arah rut!n1 %r*C!$ $!%!'1 urum 'an #rat!n!n "rum1 $#tr*$!t1 A9D 'an
EK9
. >T "an #%a$a tan%a #*ntra",. R*nt)n th*ra#"
!mriksaan !nun,ang
Ha"!$ Pmr!#"aan La5*rat*r!um
Tan))a$ 80+0-
Darah $n)#a%
-
7/21/2019 case ujian.docx
8/57
!mriksaan asil )nit Nilai normal
moglo"in
kosit
matokrit
Trom"osit
M
M
M
*ritrosit
0,.8
6.0
4,
6,
24
0
,
2.2
)'$
r!5umm,
G
r!5umm,
F$
P)
)'$
(utam!r*L
0,.30/.,
,.830+.2
4+3-
0-+34-+
8+30++
83,,
,3,2
4.2321
K!m!a 'arah
!mriksaan asil )nit Nilai normal
*lktrolit:
Natrium %alium
hlorida
)rum
ratinin
0,6
,.,
0+2
06
+.6
MEL
MEL
MEL
M)'$
M)'$
0,23042
,.-3-
6830+6
06346
+.630.,
%olstrol total 0-4 M)'L ++
%olstrol D
%olstrol D
Triglisrida
8
0+,
066
M)'L
M)'L
M)'L
4+32+
0++
0-+
>T San #%a$a %*$*"
Tan))a$ 8 Januar! +0- '! RS Hu"a'a
-
7/21/2019 case ujian.docx
9/57
K"an:
Parn#!m *ta# tam%a# $"! !nCar# r5r! '! %r!ntr!u$r3rt #!r!1 t!'a# tam%a# %r'arahan
SOL "aat !n!.
Tam%a# !nCar# $ama ; %*"t hm*ra)!#= '! 5a"a$ )an)$!a %r!ntr!#u$r3rt #!r!1 t!'a# tam%a#
%r'arahan SOL "aat !n!.
B5ra%a "#*r!n) '!)una#an untu# mn'!a)n*"!" "%rt!:
1# SI+I+( ST+/%* S/+*
SSS ? 1- ;Dra(at K"'aran= < ;@*m!tu"= < ;Nr! K%a$a= < +10
;T#anan D!a"t*$!#= , ;Athr*ma= 3 0
? ;1- 0= < ; += < ; += < ;+10 0++= ;, 0= 30? 3 .-
? Str*# I"#m!#
+*S)M*
Su",kti4:
S*ran) %a"!n $$a#! 5ru"!a 48 tahun '! 5a&a # I9D RS Hu"a'a 'n)an tu5uh 5a)!an #anan
$ma" 0 har! SMRS. Pa'a %a)! SMRS1 "t$ah 5an)un 'ar! t!'ur %a"!n mn)$uh $ma" %a'a
an))*ta tan)an #anan 'an #a#! #anan "h!n))a "u"ah untu# '!)ra##an. Mnurut #$uar)a1
"t$ah #(a'!an %a"!n 5r5!ara %$*. B5ra%a har! SMRS1 %a"!n mn)$uh tan)an 'an #a#!
#ananna 5aa$ 'an #"mutan. Mm%una! r!&aat "tr*# "(a# 0 tahun an) $a$u. T!'a# a'a
r!&aat trauma #%a$a1 muntah1 'an #(an).
/",kti4:
Pa'a %mr!#"aan C!"!# '!'a%at#an: #"a'aran "*mn*$n1 'n)an tan'a3tan'a !ta$ : t#anan
'arah 02+0++ mmH)1 Cr#un"! na'! 8 #a$!mn!t1 Cr#un"! na%a" + #a$!mn!t1 "uhu ,21->.
Pmr!#"aan "tatu" nur*$*)!" '!'a%at#an: 9>S E4M2@,. Pmr!#"aan rC$#" ahaa $an)"un)
'an t!'a# $an)"un) ;
-
7/21/2019 case ujian.docx
10/57
I# DI($N/SIS
0. K$!n!" : hm!%ar"!" 'tra1 %ar" N@II %r!Cr1 h!%rtn"!. T*%!" : #*rt#" "r5r!
,. Pat*$*)!" : thr*m5u"
4. Et!*$*)! : "t*# !"#m!#
# +*N(N( (5(
O5(#t!C:
0= >T San K%a$a N*n3K*ntra"
= E$#tr*#ar'!*)raC!
,= R*nt)n th*ra
4= La5*rat*r!um: 'arah $n)#a%1 $#tr*$!t1 urum1 rat!n!n1 %r*C!$ $!%!' ;#*$"tr*$ tata$1
tr!)$!"r!'1 LDL1 HDL=1 n!m (antun) ;>K1 >KMB1 tr*%*n!n=
I# !*N(T((%S(N((N
0= O $!trmn!t
= I@FD A"r!n) + t%m
,= >!t!h*$!n ,++ m)
4= Ran!t!'!n -+ m) !
-= A"%!r!n 0 0-+ m)
2= Am$*'!%!n 0 -m)
/= S!ma"tat!n 0 0+m)
8= K*n"u$ "%"!a$!" %na#!t 'a$am
II# M/NIT/+IN$
0= T#anan 'arah: 5!$a MAP0,+ mmH)1 5r! ant!h!%rtn"!: >a%t*%r!$ 0 01- m)
= K"!m5an)an a!ran 'an $#tr*$!t
,= K*n'!"! #ar'!*a"#u$ar ;!rama (antun): EK9=
4= Statu" nur*$*)!"
III#*D)%(SI
0. Mn)n'a$!#an Ca#t*r r"!#*
-
7/21/2019 case ujian.docx
11/57
. Mn(a$an! C!"!*tra%! "ara rut!n ""ua! (a'ua$.
,. E'u#a"! #$uar)a.
I# !+/$N/SIS
A' !tam : 5*nam
A' Cunt!*nam : 'u5!a a' 5*nam
A' "anat!*nam : 'u5!a a' 5*nam
B(B II
TIN()(N !)ST(%(
.0. D4inisi
DC!n!"! "tr*# mnurut World Health Organization (WHO) a'a$ah #um%u$an )(a$a
#$!n!" an) '!tan'a! 'n)an h!$an)na Cun)"! *ta# 5a!# C*#a$ atau )$*5a$ "ara t!5a3t!5a1 '!"rta!
)(a$a3)(a$a an) 5r$an)"un) "$ama 4 (am atau $5!h 'an 'a%at mn5a5#an #mat!an1
tan%a a'ana %n5a5 $a!n "$a!n )an))uan a"#u$r.03,
Str*# trma"u# %na#!t "r5r*a"#u$ar ;%m5u$uh 'arah *ta#= an) '!tan'a! 'n)an
#mat!an (ar!n)an *ta# ;!nCar# "r5ra$= an) tr(a'! #arna 5r#uran)na a$!ran 'arah 'an
*#"!)n # *ta#. Br#uran)na a$!ran 'arah 'an *#"!)n !n! 5!"a '!#arna#an a'ana "um5atan1
%nm%!tan atau %ahna %m5u$uh 'arah. Str*# tr(a'! #t!#a %a"*#an 'arah # 5a)!an *ta#
tr)an))u atau "an)at 5r#uran)1 "h!n))a #uran)na *#"!)n 'an ma#anan untu# (ar!n)an
*ta#. Da$am &a#tu 55ra%a mn!t1 "$3"$ *ta# mu$a! mat!.03,
DC!n!"! aCa"!a %u$a a'a$ah ACa"!a a'a$ah #"u$!tan 'a$am mmaham! 'anatau
mm%r*'u#"! 5aha"a an) '!"5a5#an *$h )an))uan ;#$a!nan1 %na#!t= an) m$!5at#an
hm!"Cr *ta#.03,
-
7/21/2019 case ujian.docx
12/57
.. (natomi dan 4isiologi susunan sara4 'usat
9am5ar 0: anat*m! *ta#
Su"unan "araC %u"at m$!%ut! *ta# 'an m'u$$a "%!na$!". Ota# 'an m'u$$a "%!na$!" ma"!n)3
ma"!n) '!$!n'un)! *$h "tru#tur an) #ra" "%rt! tu$an) tn)#*ra# #%a$a 'an rt5ra$ atau
tu$an) 5$a#an) "rta "tru#tur an) $una# "%rt! #u$!t1 "$a%ut *ta# atau 'uramatr "am%a! #
a!ran *ta#.
Ota# mru%a#an 5a)!an '%an 'ar! "!"tm "araC %u"at an) mn)a$am! %ru5ahan 'an
%m5"aran. Ba)!an !n! '!$!n'un)! *$h , "$a%ut *ta# an) '!"5ut mn!n)n ;'uramatr1
arahn*!'1 'an %!amatr= 'an 5ra'a '! 'a$am r*n))a tn)#*ra#.
1# r"rum
-
7/21/2019 case ujian.docx
13/57
-
7/21/2019 case ujian.docx
14/57
Batang /tak
Mesensefalon
Mru%a#an 5a)!an *ta# an) %n'# 'an tr$ta# '!antara %*n" 'an hm!"Cr "r5r!.'!
"!"! tr$ta# nu#$u" "araC #ran!a$!" *#u$*m*t*r!u" ;N.III= 'an tr*#$ar!" ;N.I@= an) 5r%ran
'a$am )ra#an 5*$a mata.
Pons
Tr$ta# '! "5$ah ntra$ "r5$um 'an antr!*r m'u$a.Pa'a %*n" !n! tr$ta# !nt! 'ar!
"araC #ran!a$!" tr!)m!nu" ;N.@=1 a5'u"n" ;N.@I=1 Ca"!a$!" ;N.@II=1 'an "t!5u$ar!"3#*#$ar!"
;N.@III=.L"! '! 'arah 5atan) *ta# 'a%at mn5a5#an )(a$a an) 'a%at '!hu5un)#an 'n)an
tr$!5atna $!nta"an m*t*r!# 'an "n"*r!# an) m$&at! $"! tr"5ut1 trutama 'n)an tr$!5atna nu#$!
"araC #ran!a$!" an) 5ra'a 'a$am 'arah $"!.
Medula Oblongata
Mru%a#an 5a)!an 5atan) *ta# an) 5r5ntu# %!ram!' '! antara m'u$a "%!na$!" 'an %*n".Pa'a
m'u$a *5$*n)ata tr$ta# nu#$u" "araC #ran!a$!" )$*""*Car!n)u" ;N.I=1 a)u" ;N.=1 a"""*r!u" ;N.I=1
'an h!%*)$*""u" ;N.II=.
Sr"lum
Tr$ta# %a'a C*""a %*"tr!*r tn)#*ra# '! 5$a#an) %*n" 'an m'u$$a1 '!%!"ah#an 'n)an
"r5rum an) 5ra'a '!5a)!an "u%r!*r *$h %r$ua"an 'uramatr a!tu tnt*r!um "r5$!. Fun)"!
"r5$um !n! antara $a!n mm%rtahan#an %*"!"! tu5uh1 mn)n'a$!#an *t*t3*t*t ant! )ra!ta"! 'ar! tu5uh1
'an mn)rm %a'a )ra#an '! 5a&ah #mauan1 trutama )ra#an an) mmr$u#an %n)a&a"an 'an
%n)hnt!an "rta )ra#an ha$u" 'ar! tan)an.
Sistm !rdaran Darah /tak
-
7/21/2019 case ujian.docx
15/57
9am5ar : S!"tm Pr'aran 'arah *ta#
Hm!"Cr *ta# '!%r'arahan *$h , %a"an) artr! utama a!tu a. r5r! antr!*r1 a. r5r!
m'!a1 'an a. r5r! %*"tr!*r. Ota# mm%r*$h 'arah m$a$u! 'ua "!"tm a#n! "!"tm #ar*t!"
;artr! #ar*t!" !ntrna #anan 'an #!r!= 'an "!"tm rt5ra$. Artr! #ar*t!" !ntrna ma"u# # r*n))a
tn)#*ra# m$a$u! #ana$!" #ar*t!#u"1 5r(a$an 'a$am "!nu" #arn*"um1 mn"u%$a! artr!
*Cta$m!#a untu# nru" *%t!#u" 'an rt!na1 'an 5ra5an) 'ua mn(a'! artr! "r5r! antr!*r 'an
artr! "r5r! m'!a.,
Anterior Cerebral Artery (ACA)mm%r'arah! 5a)!an m'!a$ $*5u" Cr*nta$ 'an %ar!ta$
'an 5a)!an antr!*r 'ar! )an)$!a 5a"a$ 'an #a%"u$a !ntrna antr!*r.
Middle Cerebral artery (MCA)mm%r'arah! 5a)!an $atra$ $*5u" Cr*nta$ 'an %ar!ta$1
"rta 5a)!an antr!*r 'an $atra$ $*5u" tm%*ra$1 'an mn!m5u$#an %rC*rant" a5an) #
)$*5u" %a$$!'u"1 %utamn 'an #a%"u$a !ntrna.
S!"tm rt5ra$ '!5ntu# *$h artr! rt5ra$!" #anan 'an #!r! an) 5r%an)#a$ '! artr!
"u5#$a!a1 mnu(u 'a"ar tn)#*ra# m$a$u! #ana$!" tranr"a$!" '! #*$umna rt5ra$!" "r!#a$1
ma"u# r*n))a #ran!um m$a$u! C*ramn ma)num1 $a$u mm%ra5an)#an ma"!n)3ma"!n)
"%a"an) artr! "r5$! !nCr!*r. Pa'a 5ata" m'u$a *5$*n)ata 'an %*n"1 #'uana 5r"atu artr!
5a"!$ar!"1 'an "t$ah mn)$uar#an , #$*m%*# a5an) artr!1 %a'a t!n)#at m"n"Ca$*n1 artr!
5a"!$ar!" 5ra#h!r "5a)a! "%a"an) a5an):,
-
7/21/2019 case ujian.docx
16/57
Posterior Cerebral Artery (PCA) mm%r'arah! ta$amu" 'an 5atan) *ta# 'an a5an)3
a5an) #*rt!#a$ # $*5u" tm%*ra$ m'!a$ 'an %*"tr!*r 'an $*5u" *#"!%!ta$. >r5$$um
'!%r'arah! P*"tr!*rInferior Cerebellar Artery (PICA)a5an) 'ar! artr! rt5ra$!"1 'an 5a)!an
"u%r!*r *$h artr! r5$$ar!" "u%r!*r1 'an antr*$atra$ *$h Antr!*r InCr!*r >r5$$ar Artr
;AI>A= 'ar! 5a"!$ar Artr.
Gabar !" Gabaran #uplai Pendarahan Ota$!" MCA(erah) easo$ aspe$ lateral dari
belahan ota$% terasu$ parietal frontal lateral% dan lobus teporal anterior% insula dan ganglia
basal" ACA(biru) easo$ lobus frontal dan parietal edial" PCA(hi&au) easo$ lobus
teporal dan o$sipital talaus dan inferior" Arteri Choroidal anterior ($uning) easo$
tung$ai posterior $apsul internal dan bagian dari hippocapus eperluas $e peru$aan
anterior dan superior dari tandu$ o$sipital 'entri$el lateral"
Darah na '!a$!r#an 'ar! *ta# m$a$u! "!"tm: #$*m%*# na !ntrna1 an)
mn)um%u$#an 'arah # na 9a$n 'an "!nu" r#tu"1 'an #$*m%*# na #"trna an) tr$ta#
'!%rmu#aan hm!"Cr *ta#1 'an mnurah#an 'arah # "!nu" "a)!ta$!" "u%r!*r 'an "!nu"3"!nu"
5a"a$!" $atra$"1 'an "tru"na m$a$u! na3na (u)u$ar!" '!urah#an mnu(u # (antun).,
S!"tm #ar*t!" trutama m$aan! #'ua hm!"Cr *ta#1 'an "!"tm rt5ra5a"!$ar!" trutama
mm5r! 'arah 5a)! 5atan) *ta#1 "r5$um 'an 5a)!an %*"tr!*r hm!"Cr. A$!ran 'arah '! *ta#
;ADO= '!%n)aruh! trutama , Ca#t*r.,
-
7/21/2019 case ujian.docx
17/57
-
7/21/2019 case ujian.docx
18/57
Pr'arahan !ntra "r5ra$
Pr'arahan #"tra "r5ra$ ;"u5ara#hn*!'=
. Str*# n*n3hm*ra)!# ;"tr*# !"#m!#1 !nCar# *ta#1 %num5atan=
Atr*"#$r*"!" ;h!%*%rCu"!1 m5*$! artr!*)n!#=
Penetrating artery disease;acunes=
Em5*$! #ar'!*)n!# ;C!5r!$a"! atr!a$1 %na#!t #atu% (antun)1 tr*m5u" ntr!#a$=
Cryptogenic stro$e
La!n3$a!n ;#a'ar %r*tr*m5!n1 dissections1 artr!t!"1 m!)ra!na"*"%a"m1
#tr)antun)an *5at=
Br'a"ar#an &a#tu tr(a'!na :
0. ransient Ischeic Attac$ (IA) : mru%a#an )an))uan nur*$*)!" C*#a$ an) t!m5u$
mn'a'a# 'an mn)h!$an) 'a$am 55ra%a mn!t "am%a! #uran) 4 (am.
. *e'ersible Ischeic +eurologic ,eficit (*I+,)
,. #tro$e In -'olution (#I-) . Progressing #tro$e / %r(a$anan "tr*# 5r$an)"un) %r$ahan
m"#!%un a#ut. K*n'!"! "tr*# '! mana 'C!"!t nur*$*)!"na tru" 5rtam5ah 5rat.
4. Copleted stro$e . serangan stro$e is$ei$ irre'ersible: )an))uan nur*$*)!" ma#"!ma$
"(a# a&a$ "ran)an 'n)an "'!#!t %r5a!#an. K*n'!"! "tr*# '! mana 'C!"!t
nur*$*)!"na %a'a "aat *n"t $5!h 5rat1 'an #mu'!anna 'a%at mm5a!#mnta%.3-
Br'a"ar#an $*#a"! $"! a"#u$r :
-
7/21/2019 case ujian.docx
19/57
0. S!"tm #ar*t!"
M*t*r!# : hm!%ar" #*ntra$atra$1 h!%rrC$#" C!"!*$*)!"1 '!"artr!a
Sn"*r!# : hm!h!%"t"! #*ntra$atra$1 %ar"t"!a
9an))uan !"ua$ : hm!an*%"!a h*m*n!m #*ntra$atra$1 amaur*"!" Cu)a#"
9an))uan Cun)"! $uhur : aCa"!a1 a)n*"!a
. S!"tm rt5r*5a"!$r
M*t*r!# : hm!%ar" a$trnan"1 '!"artr!a1 h!%*rC$#" C!"!*$*)!"
Sn"*r!# : hm!h!%"t"! a$trnan"1 %ar"t"!a
9an))uan $a!n : )an))uan #"!m5an)an1 rt!)*1 '!%$*%!a1 '!"Ca)!a
-
7/21/2019 case ujian.docx
20/57
2#6 *tiologi Strok Iskmik
Pa'a t!n)#atan ma#r*"#*%!#1 "tr*# n*n hm*ra)!# %a$!n) "r!n) '!"5a5#an *$h m5*$!
#"tra#ran!a$ atau tr*m5*"!" !ntra#ran!a$. S$a!n !tu1 "tr*# n*n hm*ra)!# (u)a 'a%at '!a#!5at#an
*$h %nurunan a$!ran "r5ra$. Pa'a t!n)#atan "$u$r1 "t!a% %r*"" an) mn))an))u a$!ran
'arah mnu(u # *ta# a#an mn5a5#an t!m5u$na #a"#a' !"#m!# an) 5ru(un) %a'a
tr(a'!na #mat!an nur*n 'an !nCar# "r5r!.3-
0. Em5*$!
Sum5r m5*$!"a"! 'a%at tr$ta# '! artr! #ar*t!" atau rt5ra$!" a#an tta%! 'a%at (u)a '!
(antun) 'an "!"tm a"#u$r "!"tm!#.a. Em5*$u" an) '!$%a"#an *$h artr! #ar*t!" atau rt5ra$!"1 'a%at 5ra"a$ 'ar!
0pla1ue atherosclerotic2 an) 5ru$"ra"! atau 'ar! tr*m5u" an) m$#at %a'a
!nt!ma artr! a#!5at trauma tum%u$ %a'a 'arah $hr.
5. Em5*$!"a"! #ar'!*)n!# 'a%at tr(a'! %a'a :
Pna#!t (antun) 'n)an "hunt an) mn)hu5un)#an 5a)!an #anan 'n)an
5a)!an #!r! atr!um atau ntr!#$
Pna#!t (antun) rhumat*!' a#ut atau mnahun an) mn!n))a$#an )an))uan
%a'a #atu% m!tra$!"
F!5r!$a"! atr!um
InCar#"!* #*r'!" a#ut
Em5*$u" an) 5ra"a$ 'ar! na %u$m*na$!"
Ka'an)3#a'an) %a'a #ar'!*m!*%at!1 C!5r*"!" n'*#ar'!a$1 (antun) m!#"*mat*"u"
"!"tm!#
. Em5*$!"a"! a#!5at )an))uan "!"tm!# 'a%at tr(a'! "5a)a! :
Em5*$! "%t!#1 m!"a$na 'ar! a5"" %aru atau 5r*n#!#ta"!"
Mta"ta"!" n*%$a"ma an) "u'ah t!5a '! %aru
Em5*$!"a"! $ma# 'an u'ara atau )a"
-
7/21/2019 case ujian.docx
21/57
Em5*$! 'a%at 5ra"a$ 'ar! (antun)1 artr! #"tra#ran!a$1 atau%un 'ar! r!)htsided circulation
;m5*$! %ara'*#"!#a$=. Pn5a5 tr(a'!na m5*$! #ar'!*)n!# a'a$ah tr*m5! a$u$ar "%rt!
%a'a m!tra$ "tn*"!"1 n'*#ar'!t!"1 #atu% 5uatan1 tr*m5! mura$ ;"%rt! !nCar# m!*#ar'1 atr!a$
C!5r!$a"!1 #ar'!*m!*%at!1 )a)a$ (antun) #*n)"t!C= 'an atr!a$ m!#"*ma. S5ana# 3,G "tr*#
m5*$! '!a#!5at#an *$h !nCar# m!*#ar' 'an 8-G '!antarana tr(a'! %a'a 5u$an %rtama "t$ah
tr(a'!na !nCar# m!*#ar'.
. Tr*m5*"!"
Str*# tr*m5*t!# 'a%at '!5a)! mn(a'! "tr*# %a'a %m5u$uh 'arah 5"ar ;trma"u# "!"tm
artr! #ar*t!"= 'an %m5u$uh 'arah #!$ ;trma"u# "!r#u$u" 7!$$!"! 'an "!r#u$u" %*"tr!*r=.
Tm%at tr(a'!na tr*m5*"!" an) %a$!n) "r!n) a'a$ah t!t!# %ra5an)an artr! "r5ra$ utamana
%a'a 'arah '!"tr!5u"! 'ar! artr! #ar*t!" !ntrna. A'ana "tn*"!" artr! 'a%at mn5a5#an
tr(a'!na tur5u$n"! a$!ran 'arah ;"h!n))a mn!n)#at#an r"!#* %m5ntu#an tr*m5u"
atr*"#$r*"!" atau u$"ra"! %$a#1 'an %r$n)#tan %$at$t.
Pn5a5 $a!n tr(a'!na tr*m5*"!" a'a$ah %*$!"!tm!a1 anm!a "!#$ $$1 'C!"!n"! %r*t!n
>1 '!"%$a"!a C!5r*mu"#u$ar 'ar! artr! "r5ra$1 'an a"*#*n"tr!#"! an) 5r#%an(an)an a#!5at
)an))uan m!)rn. St!a% %r*"" an) mn5a5#an '!"#"! artr! "r5ra$ (u)a 'a%at
mn5a5#an tr(a'!na "tr*# tr*m5*t!# ;*nt*h: trauma1 '!"#"! a*rta t*ra"!#1 artr!t!"=.3-
2#7 .aktor +siko
Fa#t*r r!"!#* untu# tr(a'!na "tr*# an) 'a%at '!ru5ah atau '!#n'a$!#an :32
0. T#anan 'arah t!n))!
. D!a5t" m$$!tu"
,. Ka'ar $ma# ;#*$"tr*$= 'arah an) t!n))!
4. K)mu#an ;*5"!ta"=
-
7/21/2019 case ujian.docx
22/57
-. Ka'ar a"am urat an) t!n))!
2. Str""
/. Mr*#*#
8. A$#*h*$
6. P*$a h!'u% t!'a# "hat
Fa#t*r r!"!#* t!'a# 5!"a '!ru5ah '!#n'a$!#an :
0. U"!a tua
. Jn!" #$am!n
,. Ra"
4. Prnah mn'r!ta "tr*#
-. Kn'run)an "tr*# %a'a #$uar)a ;Ca#t*r #turunan )nt!#=
2. Artr! @na Ma$C*rma"! atau anur!"ma 5ru%a #$a!nan %m5u$uh 'arah *ta# '!mana
"tr*# tr(a'! %a'a u"!a $5!h mu'a ;m!"a$na ana#3ana# 'an atau rma(a=
2#8 Mani4stasi %linis Strok
9(a$a 'C!"!t nur*$*)!# an) t!m5u$ tr)antun) %a'a 'arah %m5u$uh 'arah an)
tr#na. Tr'a%at 55ra%a "!n'r*ma ""ua! 'n)an artr! an) tr#na.
-
7/21/2019 case ujian.docx
23/57
Sistm 'm"uluh darah karotis:
0. S!n'r*ma artr! "r5r! m'!a
Hm!%ar" #*ntra$atra$. Ka'an)3#a'an) hana mn)na! *t*t &a(ah 'an $n)an1
tun)#a! t!'a# tr#na atau $5!h r!n)an
Hm!h!%"t"!a #*ntra$atra$ ACa"!a m*t*r!#1 "n"*r!# atau )$*5a$ 5!$a mn)na! hm!"Cr '*m!nan
9an))uan %n)$!hatan %a'a 0 mata ;amaur*"!" Cu)a#"= atau %a'a 5$ahan mata
;hm!an*%"!a h*m*n!m=
B!$a mn)na! 'arah "u5#*rt!#a$1 )(a$a hana )an))uan m*t*r!# murn!
. S!n'r*ma artr! "r5r! antr!*r
M*n*%ar" tun)#a! #*ntra$atra$1 #a'an)3#a'an) $n)an 5a)!an %r*#"!ma$ 'a%at
tr#na
In#*nt!nn"!a ur!n
9ra"% rC$#" ;
-
7/21/2019 case ujian.docx
24/57
An)#at tan)an $uru" "(a(ar #'%an ;6+ 'ra(at= 'n)an t$a%a# tan)an tr5u#a # ata" "$ama
,+ 't!#. A%a5!$a tr'a%at #$um%uhan $n)an an) r!n)an 'an t!'a# '!"a'ar! %n'r!ta1 ma#a
$n)an an) $um%uh tr"5ut a#an turun ;mn(a'! t!'a# "(a(ar $a)!=. Pa'a #$um%uhan an)
5rat1 $n)an an) $um%uh tr"5ut "u'ah t!'a# 5!"a '!an)#at $a)! 5ah#an "am%a! t!'a# 5!"a
'!)ra##an "ama "#a$!.
S ? S%h ;B!ara=
B!ara mn(a'! %$* ;art!#u$a"! tr)an))u= atau t!'a# 5!"a 5r#ata3#ata ;)a)u= atau 5!"a 5!ara
a#an tta%! t!'a# mn)rt! %rtanaan *ran) "h!n))a #*mun!#a"! r5a$ t!'a# nam5un).
T ? Thr *C "!)n" ;#t!)a tan'a '!ata"=
A'a t!)a )(a$a a!tu %ru5ahan &a(ah1 #$um%uhan1 'an 5!ara.
Tr'a%at )(a$a atau tan'a $a!n "tr*# a!tu:
Oran) t!5a3t!5a tr$!hat mn)antu# 5rat atau #h!$an)an #"a'aran atau %!n)"an
Pu"!n) 5r%utar
Ra"a 5aa$ atau #"mutan "%aruh 5a'an
9an))uan %n)$!hatan "ara t!5a3t!5a %a'a "atu atau 'ua mata
2#; Diagnosis Strok
Untu# mn)a##an '!a)n*"!" "tr*# %n!traan >T "an ;Coputerised oography
#canning= an) mru%a#an %mr!#"aan 5a#u ma" ;Gold #tandard=. Mn)!n)at 5ah&a a$at
tr"5ut "aat !n! hana '!(um%a! '! #*ta trtntu1 ma#a 'a$am mn)ha'a%! #a"u" 'n)an
#ur!)aan "tr*#1 $an)#ah %rtama an) '!tm%uh a'a$ah mnntu#an $5!h 'ahu$u a%a#ah
5nar #a"u" tr"5ut #a"u" "tr*#1 #arna a5"" *ta#1 tum*r *ta#1 !nC#"! *ta#1 trauma #%a$a1
(u)a 'a%at mm5r!#an #$a!nan nur*$*)!" an) "ama1 #mu'!an mnntu#an (n!" "tr*# an)'!a$am!na. Dn)an %r(a$anan &a#tu1 )(a$a #$!n!" "tr*# 'a%at mn)a$am! %ru5ahan. Untu#
mm5'a#an "tr*# tr"5ut trma"u# (n!" hm*ra)!# atau n*n hm*ra)!# atau #'uana1 'a%at
'!tntu#an 5r'a"ar#an %mr!#"aan 5r!#ut:/
0. Anamn"!"
-
7/21/2019 case ujian.docx
25/57
Lan)#ah !n! t!'a# "u$!t #arna1 "#!rana mman) "tr*# "5a)a! %n5a51 ma#a ""ua!
'n)an 'C!n!"!na1 '! mana #$a!nan "araC an) t!m5u$ a'a$ah "ara mn'a'a#. B!$a "u'ah
'!tta%#an "5a)a! %n5a5na a'a$ah "tr*#1 ma#a $an)#ah 5r!#utna a'a$ah mnta%#an
"tr*# tr"5ut trma"u# (n!" an) mana1 "tr*# hm*ra)!# atau "tr*# n*n hm*ra)!#.
Untu# #%r$uan tr"5ut1 %n)am5!$an anamn"!" haru" '!$a#u#an "t$!t! mun)#!n.
Strok hamorhagik :
3 Pn'r!ta rata3rata $5!h mu'a
3 A'a h!%rtn"!
3 Tr(a'! 'a$am #a'aan a#t!C
3 D!'ahu$u! nr! #%a$a
3 K"a'aran mnurun ;t!'a# "$a$u=
3 A'a mn!n)!"mu" ;t!'a# "$a$u #ua$! %a'a %r'arahan "u5ara#n*!'=
Strok iskmik :
3 Pn'r!ta rata3rata $5!h tua
3 Tr(a'! 'a$am #a'aan !"t!rahat
3 A'a '!"$!%!'m!a;LDL t!n))!=1 DM1 '!"ar!tm!a (antun)
3 Nr! #%a$a
3 9an))uan #"a'aran (aran).
Ta5$ 0. Pr5'aan anamn"a antara %r'arahan 'an !nCar#
(N(MN*S( !*+D(+((N *MB/I T+/MB/SIS
9(a$a tr(a'! a#ut a#ut "u5a#ut
7a#tu a#t!C a#t!C 5an)un %a)!
Pr!n)atan ;TIA= 3 < r*""!n) %hn*mn
S!$r &!r artr!"5. Pun)"! $um5a$
T#anan
7arnaMn!n)#at
Mrah
N*rma$
Jrn!h
. Artr!*)raC! A'a "h!Ct O#$u"!
'. >T San
. MRI
Ta5$ /. 9am5aran >T San "tr*# !nCar# 'an "tr*# hm*ra)!#
nis Strok Intr9al antara
onst dan
'mriksaan T
S?an
Tmuan 'ada T S?an
In4ark 4 (am
4348 (am
,3- har!
230, har!
0430 har!
0 har!
3EC# ma"a 'n)an %n'ataran )!ru" an) r!n)an
atau %nurunan r!n)an 'n"!ta" "u5"tan"!a a$5a
'an "u5"tan"!a )r!"a
3D!'a%at#an ara h!%*'n ;h!tam r!n)an "am%a!
5rat=
3Tr$!hat 5ata" ara h!%*'n an) mnun(u##an
a'ana cytoto3ic edea 'an mun)#!n
'!'a%at#anna C# ma""a
3Darah h!%*'n $5!h h*m*)n 'n)an 5ata"
an) t)a" 'an '!'a%at#an %nan)atan %a'a
%m5r!an #*ntra"
3D!'a%at#anfogging effect;'arah !nCar# mn(a'!
!"*'n "%rt! 'arah "#$!$!n)na tta%!
'n)an %m5r!an #*ntra" '!'a%at#an%nan)atan=.
3Ara h!%*'n" $5!h mn)!$ 'n)an 5ata" an)
($a" 'an mun)#!n %$5aran ntr!#$
!%"!$atra$.
moragik /30+ har! %rtama 3L"! h!%r'n" ;%ut!h= ta# 5raturan '!#$!$!n)!
-
7/21/2019 case ujian.docx
30/57
00 har! 5u$an
5u$an
*$h ara h!%*'n" ;'ma=
3Mn(a'! h!%*'n" 'n)an %nan)atan
'!"#$!$!n)na ;peripheral ring enhanceent=
mru%a#an '%*"!"! hm*"!'r!n 'an
%m5"aran h*m*$atra$ ntr!#$
3Darah !"*'n" ;hmat*ma an) 5"ar 'n)an
'Ct h!%*'n"=
Ta5$ 8. Kara#tr!"t!# MRI %a'a "tr*# hm*ra)!# 'an "tr*# !nCar#
T!% "tr*# !nCar# hm*ra)!# MRI S!)na$ >haratr!"t!
T 0 &!)ht' !ma) T &!)ht' !ma)
Strok in4ark h!%*!ntn" ;h!tam= h!%r!ntn" ;%ut!h=
Strok hmoragik ;har! antara *n"t 'an
%mr!#"aan MRI=
03, ;a#ut=1 '*hm*)$*5!n
,3/ !ntra$$u$ar mthm*)$*5!n
/304 Cr mthm*)$*5!n
0 ;#r*n!"= hm*"!'r!n
I"*!ntn" H!%*!ntn"
H!%r!ntn" I"*!ntn"
H!%r!ntn" H!%r!ntn"
H!%r!ntn" San)at h!%*!ntn"
Bamford Classification digunakan untuk ti' in4ark2
0. PA>I :Partial Anterior Circulation Infarct% )(a$a $5!h tr5ata" %a'a 'arah an)$5!h #!$
'ar! "!r#u$a"! "r5ra$ %a'a "!"tm #ar*t!".
9(a$a #$!n!"na :
DC!"!t m*t*r!#"n"*r!# < hm!an*%!a
DC!"!t m*t*r!#"n"*r!# < )(a$a Cun)"! $uhur
9(a$a Cun)"! $uhur < hm!an*%!a
DC!"!t m*t*r!#"n"*r!# murn! an) #uran) #"tn"!C '!5an'!n)#an !nCar# $a#unar
;hana m*n*%ar"!" m*n*"n"*r!#=
9an))uan Cun)"! $uhur "a(a
. TA>I : otal Anterior Circulation Infarct1 %a'a "!"tm "!r#u$a"! #ar*t!"1 'n)an )am5aran :
Hm!%ar"!" 'n)an )an))uan "n"*r!# #*ntra$atra$ "!"! $"!
Hm!an*%!a #*ntra$atra$ "!"! $"!
9an))uan Cun)"! $uhur : m!"a$ aCa"!a1 )an))uan !"u*"%a"!a$1 hm!n)$t1
-
7/21/2019 case ujian.docx
31/57
a)n*"!a1 a%ra!a.
,. LA>I : acunar Infarct% '!"5a5#an *$h !nCar# %a'a artr! #!$ 'a$am *ta# ;sall deep
infarct=. Tan'a3tan'a #$!n!"na :
T!'a# a'a 'C!!t !"ua$
T!'a# a'a )an))uan Cun)"! $uhur
T!'a# a'a )an))uan Cun)"! 5atan) *ta#
DC!"!t ma#"!mum %a'a "atu a5an) artr! #!$
9am5aran #$!n!# 'ar! LA>I :
3 Pure Motor #tro$e ;PMS=
3 Pure #ensory #tro$e ;PSS=
3 Ata#"!# hm!%ar"!" ;trma"u# ata#"!a 'an dysarthria4clusy4hand
syndroe=
4. PO>I : Posterior Circulation Infarct. O#$u"! %a'a 5atan) *ta# atau $*5u" %*"tr!*r. 9(a$a
#$!n!"na:
D!"Cun)"! "araC *ta#1 "atu atau $5!h "!"! !%"!$atra$ 'an )an))uan m*t*r!# "n"*r!#
#*ntra$atra$.
9an))uan m*t*r!# 'an "n"*r!# 5!$atra$
9an))uan %r)ra#an #*n(u)at mata ;horizontal et 'ertical=
D!"Cun)"! "r5$ar tan%a )an))uan long tract!%"!$atra$
Isolated hm!an*%!a atau 5uta #*rt!#a$
Pnurunan #"a'aran an) u#u% 5rat #arna )an))uan %a'a tra#tu" rt!#u$ar!".
ST+/%* IS%*MI%
Str*# !"#m!# a!tu tr"um5atna %m5u$uh 'arah an) mn5a5#an a$!ran 'arah #
*ta# "5a)!an atau #"$uruhan trhnt!. 8+G 'ar! "tr*# a'a$ah "tr*# !"#m!#.
-
7/21/2019 case ujian.docx
32/57
$am"ar : !nyum"atan 'm"uluh darah
!ato4isiologi
Str*# !"#m!# !n! '!5a)! mn(a'! , (n!"1 a!tu :830+
0. Str*# tr*m5*t!#atr!*"#$r*t!# C*#a$
Jn!" "tr*# !n! tr(a'! #t!#a )um%a$an 'arah ;tr*m5u"= tr5ntu# '! "a$ah "atu artr!an) mma"*# 'arah # *ta# an) 5ran)"ur3an)"ur mnm%!t 'an a#h!rna
tr"um5at. B#uan 5!a"ana tr5ntu# '! #a&a"an an) ru"a# *$h atr*"#$r*"!" a!tu
%na#!t '! mana artr! tr"um5at *$h t!m5unan $ma# ;%$a#=. Pr*"" !n! 'a%at tr(a'! 'a$am
"atu 'ar! 'ua artr! #ar*t!" $hr an) mm5a&a 'arah # *ta#1 "rta '! artr! $a!n 'ar! $hr
atau *ta#. Tr*m5*"!" ;%na#!t tr*m5*3*#$u"!C= mru%a#an %n5a5 "tr*# an) %a$!n)
"r!n). Artr!*"#$r*"!" "r5ra$ 'an %r$am5atan "!r#u$a"! "r5ra$ a'a$ah %n5a5 utama
tr*m5*"!" "r5ra$. Tan'a3tan'a tr*m5*"!" "r5ra$ 5rar!a"!1 "a#!t #%a$a a'a$ah a&!tan
an) t!'a# umum. B5ra%a %a"!n mn)a$am! %u"!n)1 %ru5ahan #*)n!t!C atau #(an) 'an
55ra%a a&!tan umum $a!nna. Sara umum tr*m5*"!" "r5ra$ t!'a# tr(a'! "ara t!5a3
t!5a1 'an #h!$an)an 5!ara "mntara1 hm!%$)!a atau %ar"t"!a %a'a "tn)ah tu5uh 'a%at
mn'ahu$u! a&!tan %ara$!"!" 5rat %a'a 55ra%a (am atau har!.
-
7/21/2019 case ujian.docx
33/57
Pr*"" atr*"#$r*"!" '!tan'a! *$h %$a# 5r$ma# %a'a %a'a $a%!"an !nt!ma artr! 5"ar.
Ba)!an !nt!ma artr! "r5r! mn(a'! t!%!" 'an 5r"ra5ut1 "'an)#an "$ "$ *t*tna
mn)h!$an). Lam!na $a"t!#a !ntrna r*5# 'an 5r(um5a!1 "h!n))a $umn %m5u$uh
"5a)!an tr!"! *$h matr! "#$r*t!# tr"5ut. P$a# n'run) tr5ntu# %a'a %ra5an)an
atau tm%at3tm%at an) m$n)#un). Tr*m5! (u)a '!#a!t#an 'n)an tm%at3tm%at #hu"u"
tr"5ut. Pm5u$uh3%m5u$uh 'arah an) mm%una! r"!#* 'a$am urutan an) ma#!n
(aran) a'a$ah "5a)a! 5r!#ut: artr!a #ar*t!" !ntrna1 rt5ra$!" 5a)!an ata" 'an 5a"!$ar!"
5a&ah. H!$an)na !nt!ma a#an mm5uat (ar!n)an !#at tr%a%ar. Tr*m5*"!t mnm%$ %a'a
%rmu#aan an) tr5u#a "h!n))a %rmu#aan '!n'!n) %m5u$uh 'arah mn(a'! #a"ar.
Tr*m5*"!t a#an m$%a"a#an n!m1 a'n*"!n '!C*"Cat an) mn)a&a$! m#an!"m
#*a)u$a"!. Sum5at C!5r!n*tr*m5*"!t 'a%at tr$%a" 'an mm5ntu# m5*$!1 atau 'a%at tta%
t!n))a$ '! tm%at 'an a#h!rna "$uruh artr!a !tu a#an tr"um5at 'n)an "m%urna.
. Str*# m5*$!#
Pn'r!ta m5*$!"m 5!a"ana $5!h mu'a '!5an'!n) 'n)an %n'r!ta tr*m5*"!".
K5ana#an m5*$! "r5r! 5ra"a$ 'ar! "uatu tr*m5u" 'a$am (antun)1 "h!n))a ma"a$ah an)
'!ha'a%! "5narna a'a$ah %r&u(u'an 'ar! %na#!t (antun). St!a% 5a)!an *ta# 'a%atmn)a$am! m5*$!"m1 tta%! m5*$u" 5!a"ana m5*$u" a#an mnum5at 5a)!an35a)!an
an) "m%!t. Tm%at an) %a$!n) "r!n) tr"ran) m5*$u" "r5r! a'a$ah artr!a "r5r!
m'!a1 trutama 5a)!an ata".
,. H!%*%rCu"! "!"tm!# : Br#uran)na a$!ran 'arah # "$uruh 5a)!an tu5uh #arna a'ana
)an))uan 'nut (antun).
!ato4isiologi strok iskmik akut
a= Ma"a$ah a"#u$ar1 hmat*$*)!1 'an (antun) a#!5at 5r#uran) atau 5rhnt!na a$!ran
'arah.
-
7/21/2019 case ujian.docx
34/57
"= Ma"a$ah %ru5ahan 5!*#!m!a a#!5at !"#m!#1 'a%at tr(a'! '#r*"!" (ar!n)an *ta#: nur*n1
"$ )$!a1 'an $a!n3$a!n.
J!#a tr(a'! *#$u"! atau h!%*%rCu"! *ta# an) a$!ran 'arah *ta# n*rma$ 0-3+ G 'ar!
cardiac output1 (!#a >BF atau a$!ran 'arah *ta# + m$mn!t0++)r *ta# ma#a *ta# a#an 5ra'a
'a$am #a'aan !"#m!#1 "h!n))a tr(a'! )an))uan Cun)"! *ta# 'an %a'a EE9 a#an t!m5u$
%r$am5atan1 namun 5!$a >BF #m5a$! n*rma$1 ma#a )an))uan Cun)"! a#an %u$!h #m5a$!.830+
B!$a >BF 830+ m$mn!t0++)r *ta#1 "$ *ta# 'a$am #a'aan !nCar# 'an 5!$a t!'a# ")ra
'!ata"! a#an t!m5u$ 'C!"!t nur*$*)!" "h!n))a t!m5u$ #aatan 'an #mat!an. Darah "#$!$!n)
an) tranam '!"5ut 'arah %num5ra1 '! mana "$ 5$um mat! ta%! Cun)"! 5r#uran) 'an
mn)a#!5at#an 'C!"!t nur*$*)!#. Ma#a 'ar! !tu1 "a"aran tra%! "tr*# !"#m!# a#ut a)ar 'arah
%num5ra 'a%at '!r%rCu"! 'an "$ *ta# 'a%at 5rCun)"! #m5a$!. Rr"!5!$!ta" tr)antun)
Ca#t*r &a#tu. D!"#$!$!n) 'arah %num5ra tr'a%at ara h%rm!# #arna a$!ran 'arah
#*$atra$lu3ury perfusion area.
Gabar 5 / Patofisiologi stro$e sehingga ening$at$an te$anan intra$ranial
Mkanism kmatian sl otak
0. Pr*"" n#r*"!"1 $'a#an "$ a#ut a#!5at %n)hanuran "!t*"#$t*n "$1 ra#"! !nC$ama"!
'an %r*"" Ca)*"!t*"!" '5r!" n#r*t!#. Brhu5un)an 'n)an e3itoto3ic in&ury 'anfree
radical in&ury.
-
7/21/2019 case ujian.docx
35/57
. Pr*"" a%*%t*"!" atau "!$nt 'ath1 "!t*"#$t*n nur*n mn!ut tan%a ra#"! !nC$ama"!
"$u$r. Ka"#a' !"#m!#1 $am5at1 'an 5rhu5un)an %r*"" %*m%a !*n natr!um 'an
#a$!um.
$,ala klinis strok iskmik trgantung olh lokasi
9(a$a3)(a$a %num5atan artr! #ar*t!" !ntrna
0. 9(a$a %num5atan artr! #ar*t!" !ntrna:
3 Buta mn'a'a# ;amaur*"!" Cu)a#"=
3 D!"Ca"!a 5!$a )an))uan tr$ta# %a'a "!"! '*m!nan
3 Hm!%ar"!" #*ntra$atra$ 'an 'a%at '!"rta! "!n'r*m H*rnr
. 9(a$a "um5atan artr! "r5r! antr!*r:
3 Hm!%ar"!" #*ntra$atra$ 'n)an #$um%uhan tun)#a! $5!h '*m!nan
3 Hm!h!%"t"! 'a%at a'a atau t!'a#
3 In#*nt!nn"!a ur!n
3 9an))uan mnta$
3 B!"a #(an)3#(an),. 9(a$a "um5atan artr! "r5r! m'!a:
3 Hm!%$)!a #*ntra$atra$ $n)an $5!h mn*n(*$
3 Hm!h!%"t"!
3 ACa"!a
9(a$a3)(a$a )an))uan "!"tm rt5r*5a"!$ar
0. 9(a$a "um5atan '! artr! "r5r! %*"tr!*r:
3 Hm!an*%"!a h*m*n!m #*ntra$atra$ 'ar! "!"! $"!
3 Hm!%ar"!" #*ntra$atra$
3 H!$an)na ra"a "a#!t1 "uhu1 "n"*r!# %r*%!*"%t!C #*ntra$atra$
B!$a "a$ah "atu a5an) # ta$amu" tr"um5at1 t!m5u$$ah "!n'r*m ta$am!#u":
3 Nr! ta$am!#1 "uatu ra"a nr! an) tru" mnru" 'an "u#ar '!h!$an)#an.
3 Tr'a%at ra"a ana"t"!1 tta%! %a'a t" tu"u#an t!m5u$ nr! ;ana"t"! '*$*r*"a=
3 Hm!#h*ra1 '!"rta!hm!%ar"!"1 '!"5ut "!n'r*m D(r!n Mar!.
. 9an))uan "um5atan %a'a artr! t5ra$!":
3 B!$a "um5atan %a'a "!"! an) '*m!nan 'a%at tr(a'! "!n'r*m 7a$$n5r).
3 Sum5atan %a'a "!"! an) t!'a# '*m!nan "r!n) t!'a# mn!m5u$#an )(a$a.
-
7/21/2019 case ujian.docx
36/57
,. Sum5atan )an))uan %a'a artr! "r5$! %*"tr!*r !nCr!*r
3 S!n'r*ma 7a$$n5r) 5ru%a ata#"!a "r5$ar %a'a $n)an 'an tun)#a! '! "!"! an)
"ama1 )an))uan N.II 'an rC$#" #*rna h!$an) %a'a "!"! an) "ama
3 S!n'r*ma H*rnr ""!"! 'n)an $"!
3 D!"Ca)!a1 5!$a mn)na! nu$u" am5!)u" !%"!$atra$3 N!"ta)mu"1 5!$a mn)na! nu#$u" "t!5u$ar
3 Hm!h!%"t"! a$trnan"
4. Sum5atan )an))uan %a'a a5an) #!$ artr! 5a"!$ar!" a'a$ah %ar"!" nr! #ran!a$!" an)
nu#$u"na tr$ta#'! tn)ah3tn)ah N.III1 @I1 II1 '!"rta! hm!%ar"!" #*ntra$atra$
9(a$a $"! '! #*rt#":
0. Hm!%$)!a #*ntra$atra$. ACa"!a,. A'a Ca" "*#Ca" a#ut a!tu '!mana )(a$a #$um%uhan UMN 5$um mnun(u##an
)an))uan #$um%uhan t!% UMN
9(a$a $"! '! "u5#*rt#":
0. Hm!%$)!a #*ntra$atra$
. ACa"!a
9(a$a $"! '! #a%"u$a !ntrna:
0. Hm!%$)!a
. T!'a# a'a aCa"!a
,. D!"rta! )an))uan #"tra%!ram!'a$ 5ru%a r!)!'!ta" atau h!%rC$#"!3 untu#
mm5'a#an 'n)an $"! '! *rt.
4. 9(a$a #$um%uhan t!% UMN "u'ah tam%a# %a'a Ca" a#ut.
9(a$a $"! '! 5atan) *ta#
0. Hm!%$)!a a$trnan":
3 Par" nn ran!a$!" "t!n))! $"!1 ""!"! 'n)an $"! LMN
3 Par" nn ran!a$!" '!5a&ah $"!1 #*ntra$atra$ $"! UMN
. Hm!%$)!a #*ntra$atra$:
3 S!n'r*ma 75r $"! '! m"n"Ca$*n
-
7/21/2019 case ujian.docx
37/57
3 S!n'r*ma M!$$ar' 9u5$r $"! '! %*n"
3 S!n'r*ma 7a$$n5r) $"! '! m'u$a *5$*n)ata
T+(NSI*NT IS*MI (TT(%
-
7/21/2019 case ujian.docx
38/57
9(a$ana tr)antun) #%a'a 5a)!an *ta# mana an) mn)a$am! ##uran)an 'arah:
J!#a mn)na! artr! an) 5ra"a$ 'ar! arteri $arotis1 ma#a an) %a$!n) "r!n) '!tmu#an
a'a$ah #5utaan %a'a "a$ah "atu mata atau #$a!nan ra"a 'an #$mahan
J!#a mn)na! artr! an) 5ra"a$ 'ar! arteri 'ertebralis1 5!a"ana tr(a'! %u"!n)1
%n)$!hatan )an'a 'an #$mahan mn$uruh.
9(a$a $a!nna an) 5!a"a '!tmu#an a'a$ah:
H!$an)na ra"a atau #$a!nan "n"a"! %a'a $n)an atau tun)#a! atau "a$ah "atu "!"! tu5uh
K$mahan atau #$um%uhan %a'a $n)an atau tun)#a! atau "a$ah "atu "!"! tu5uh
H!$an)na "5a)!an %n)$!hatan atau %n'n)aran
Pn)$!hatan )an'a1 %u"!n)
B!ara t!'a# ($a"
Su$!t mm!#!r#an atau mn)ua%#an #ata3#ata an) t%at
T!'a# mam%u mn)na$! 5a)!an tu5uh
9ra#an an) t!'a# 5!a"a
H!$an)na %n)n'a$!an trha'a% #an'un) #m!h
Kt!'a#"!m5an)an 'an tr(atuh
P!n)"an
-
7/21/2019 case ujian.docx
39/57
2#@ Tatalaksana Strok (kut s?ara )mum
2#@#1 !rinsi' mana,mn strok akut
0. D!a)n*"!" %at 'an t%at trha'a% "tr*#
. Mn)uran)! m$ua"na $"! '! *ta#
,. Mn)ah 'an mn)*5at! #*m%$!#a"! "tr*# a#ut
4. Mn)ah 5ru$an)na "ran)an "tr*#
-. Mma#"!ma$#an #m5a$!na Cun)"!3Cun)"! nur*$*)!#
2#@#2 !mriksaan 4isik
Pmr!#"aan C!"!# nur*$*)! %nt!n) untu# mm5u#t!#an )an))uan Cun)"! m*t*r!#1
)an))uan "araC *ta#1 'an %nurunan #"a'aran atau #*ma. Tan'a 'an )(a$a #$!n!" ""ua! 'C!n!"!
"tr*# mnurut 7HO a!tu h!$an)na Cun)"! *ta# "5a)!an atau 'C!"!t nur*$*)! C*#a$
m!"a$na:
/30
0. Hm!%ar"hm!%$)!1 '!$a#u#an %mr!#"aan 'n)an mmr!ntah %a"!n mn)an)#at
#'ua tan)an 'an tun)#a!
. Mu$ut mn*n) ;%ar" "araC Ca"!a$!" atau nru" #ran!a$ @II=
,. B!ara %$*'!"artr!a ;)an))uan nru" #ran!a$ II=
4. 9an))uan mn$n '!"Ca)!a ;nru" #ran!a$ I 'an =
-. Hm!h!%"t"! atau #h!$an)an ra"a %#a tu5uh ""!"!
2. 9an))uan 'C#a"! 'an m!#"!
-
7/21/2019 case ujian.docx
40/57
/. 9an))uan 5!ara
8. 9an))uan mn)*ntr*$ m*"!
6" 9an))uan 'aa !n)at.
S'an)#an )an))uan Cun)"! *ta# mn$uruh a'a$ah %a"!n a#an mn)a$am! %nurunan
#"a'aran. D!n!$a! 'n)an %mr!#"aan #ua$!tat!C 'an #uant!tat!C 9>S. J!#a tan'a3tan'a 'an
)(a$a tr"5ut h!$an) 'a$am &a#tu 4 (am1 '!nata#an "5a)a! Tran"!nt I"hm! Atta# ;TIA=1
'!mana mru%a#an "ran)an #!$ atau "ran)an a&a$ "tr*#.
2#@#3 !mriksaan 'nun,ang
>*m%utr!' t*m*)ra%h ;>T=
Pn!traan *ta# mma!n#an %ran #un! 'a$am mnntu#an "tr*# 'an (n!" "tr*#.
>*m%utr!"a"! t*m*)raC! an)!*)ra%h ;>TA= a'a$ah u(!an >T #hu"u" '! mana dye
'!"unt!##an # %m5u$uh 'arah 'an 3ra 5a$*# mn!%ta#an )am5ar ,3D 'ar! %m5u$uh
'arah '! $hr 'an *ta#. >TA '!)una#an untu# mnar! anur!"ma atau ma$C*rma"!
artr!*n*"a 'an untu# mn)a$ua"! artr! untu# %nm%!tan. >T "an1 an) '!$a#u#an
tan%a %&arna1 'a%at mn'!a#an )am5ar *ta# 'an %n'arahan mnun(u##an1 tta%!
mm5r!#an "'!#!t !nC*rma"! r!n! tntan) %m5u$uh 'arah.
Ma)nt! R"*nan Ima)!n) ;MRI=
Da$am t!% %n!traan1 m'an ma)nt #uat 'an )$*m5an) ra'!* mn)ha"!$#an tam%!$an ,3
D *ta#. MRI 'a%at mn't#"! (ar!n)an *ta# an) ru"a# *$h "tr*# !"#m!#. Ma)nt!
-
7/21/2019 case ujian.docx
41/57
r"*nan an)!*)ra%h ;MRA= mn))una#an m'an ma)nt1 )$*m5an) ra'!* 'an %&arna
'!"unt!##an # 'a$am %m5u$uh 'arah untu# mn)a$ua"! artr! '! $hr 'an *ta#.
US9 #ar*t!"
Pr*"'ur !n! 'a%at mnun(u##an a'ana %nm%!tan atau %num5atan 'a$am artr!
#ar*t!". Pran)#at "%rt! t*n)#at ;tran"'u"r= tan%a ra"a "a#!t mn)!r!m#an Cr#un"! t!n))!
)$*m5an) "uara mn(a'! $hr. 9$*m5an) "uara m$&at! (ar!n)an 'an #mu'!an #m5a$!1
mn!%ta#an %a'a $aar )am5ar.
Artr!*)raC!
Pr*"'ur !n! mm5r!#an %an'an)an1 artr! '! 'a$am *ta# t!'a# 5!a"ana tr$!hat 'a$am
"!nar3. Ta5un) t!%!" 'an C$#"!5$ ;#attr= '!ma"u##an m$a$u! "aatan #!$1 5!a"ana '!
%an)#a$ %aha. Kattr '!man!%u$a"! m$a$u! artr! utama 'an # 'a$am artr! #ar*t!" atau
rt5ra$!". Kmu'!an "unt!##an %&arna m$a$u! #attr untu# mn'!a#an 3ra 'ar!
artr!.
Eh*ar'!*)ra%h
T#n*$*)! US9 !n! mn!%ta#an )am5ar (antun)1 mmun)#!n#an '*#tr untu# m$!hat
a%a#ah 5#uan ;m5*$u"= 'ar! (antun) mu(u # *ta# 'an mn5a5#an "tr*## Pr*"'ur
tam5ahan 'n)an mn))una#an tran""*%ha)a$ h*ar'!*)ra%h ;TEE= untu# m$!hat
(antun) 'n)an ($a" 'an mmun)#!n#an %an'an)an an) $5!h 5a!# 'ar! 5#uan 'arah an)
mun)#!n t!'a# tr$!hat ($a" 'a$am u(!an #*#ar'!*)raC! tra'!"!*na$.
-
7/21/2019 case ujian.docx
42/57
2#@#6 !nanganan strok 'rahos'ital
7ie is brain% golden hour. K5rha"!$an %nan)anan "tr*# a#ut tr'a%at %a'a &a#tu1
'n)an %nan)anan an) t%at %a'a (am3(am %rtama1 an)#a #atatan "tr*# 'a%at 5r#uran)
,+G. Str*# 'an TIA mru%a#an edical eergency1 mn$amat#an na&a 'an mn)ah
#aatan (an)#a %an(an).
0. Dt#"i trha'a% tan'a3tan'a "tr*# 'an TIA trutama %a"!n 'n)an Ca#t*r r"!#* t!n))!
"%rt! h!%rtn"!1 C!5r!$a"! atr!a$1 '!a5t"1 'an %na#!t a"#u$r $a!n. Tan'a3tan'a a&a$
antarana hm!%ar"!"1 )an))uan "n"*r!# "atu "!"! tu5uh1 hm!an*%!a atau 5uta mn'a'a#1
'!%$*%!a1 rt!)*1 aCa"!a1 '!"Ca)!a1 '!"atr!a1 ata#"!a1 #(an)1 'an %nurunan #"a'aran "ara
mn'a'a#. Da%at (u)a '!)una#an #r!tr!a FAST:
3 Fa!a$ m*mnt
3 Arm m*mnt
3 S%h
3 T"t a$$ thr
. Pn)!r!man %a"!n # Ca"!$!ta" an) t%at mnan)an! "tr*#: amu$an"
,. Tran"%*rta"!am5u$an" ;Ca"!$!ta" SDM1 a$at3a$at )a&at 'arurat1 EK91 r"u"!ta"!1 *5at
nur*%r*t#tan1 t$m'!"!n=
4. P$aanan "tr*# #*m%rhn"!C: I>U1 "tr*# un!t
2#@#7 !natalaksanaan di ruang gawat darurat
1# Ea$ua"! %at 'an '!a)n*"!"
-
7/21/2019 case ujian.docx
43/57
O$h #arna (n'$a tra%! "tr*# a#ut "an)at %n'#1 a$ua"! 'an '!a)n*"!" #$!n!# haru"
%at. Ea$ua"! )(a$a 'an tan'a #$!n!# m$!%ut!:
Anamn"!"
Pmr!#"aan C!"!#
Pmr!#"aan nur*$*)!# 'an "#a$a "tr*#
Stu'! '!a)n*"t!# "tr*# a#ut m$!%ut! >T "an tan%a #*ntra"1 K9D1 $#tr*$!t 'arah1 t"
Cun)"! )!n(a$1 EK91 %nan'a !"#m!# (antun)1 'arah rut!n1 PTINR1 aPTT1 'an "atura"!
*#"!)n.
. Tra%! umum
a= Sta5!$!"a"! (a$an naCa" 'an %rnaCa"an
O5"ra"! "tatu" nur*$*)!"1 na'!1 t#anan 'arah1 "uhu tu5uh1 'an "atura"! *#"!)n
Pr5a!#an (a$an naCa" 'n)an %ma"an)an %!%a *r*Car!n)ETT1 5!$a 'ua m!n))u
'!an(ur#an tra#*"t*m!
Pa'a %a"!n h!%*#"!a "atura"! O 6-G1 '!5r! "u%$a! *#"!)n
Pa"!n "tr*# !"#m!# a#ut an) n*n h!%*#"!a t!'a# %r$u tra%! O
5= Sta5!$!"a"! hm*'!nam!#
Br!#an a!ran #r!"ta$*!' atau #*$*!' !ntrana ;h!n'ar! a!ran h!%*t*n!#=
-
7/21/2019 case ujian.docx
44/57
O%t!ma$!"a"! t#anan 'arah
B!$a t#anan 'arah "!"t*$!# 0+ mmH) 'an a!ran "u'ah mnu#u%!1 'a%at
'!5r!#an *5at3*5at a"*%r""*r t!tra"! 'n)an tar)t TD "!"t*$!# 04+ mmH)
Pmantauan (antun) haru" '!$a#u#an "$ama 4 (am %rtama
B!$a tr'a%at >HF1 #*n"u$ # #ar'!*$*)!
= Pmr!#"aan a&a$ C!"!# umum
T#anan 'arah
Pmr!#"aan (antun)
Pmr!#"aan nur*$*)! umum a&a$:
0. Dra(at #"a'aran
. Pmr!#"aaan %u%!$ 'an *#u$*m*t*r
,. K%arahan hm!%ar"!"
'= Pn)n'a$!an %n!n))!an TIK
Pmantauan #tat trha'a% r!"!#* 'ma "r5r! haru" '!$a#u#an 'n)anmm%rhat!#an %r5uru#an )(a$a 'an tan'a nur*$*)!# %a'a har! %rtama "tr*#
M*n!t*r TIK haru" '!%a"an) %a'a %a"!n 'n)an 9>S 6 'an %a"!n an)
mn)a$am! %nurunan #"a'aran
-
7/21/2019 case ujian.docx
45/57
Sa"aran tra%! TIK + mmH)
E$a"! #%a$a +3,+
H!n'ar! %n#anan na (u)u$ar
H!n'ar! %m5r!an a!ran )$u#*"a atau a!ran h!%*t*n!#
H!n'ar! h!%rtrm!a
Ja)a n*rm**$m!a
O"m*tra%! ata" !n'!#a"!: man!t*$ +1-3+1-+ )r#)BB1 "$ama + mn!t1 '!u$an)!
"t!a% 432 (am1 #a$au %r$u '!5r!#an Cur*"m!' 'n)an '*"!" !n!"!a$ 0 m)#)BB I@
Intu5a"! untu# mn(a)a n*rm*nt!$a"!.
Dra!na" ntr!#u$r '!an(ur#an %a'a h!'r*"Ca$u" a#ut a#!5at "tr*# !"#m!#
"r5$ar
= Pn)n'a$!an K(an)
B!$a #(an)1 5r!#an '!a%am 5*$u" $am5at I@ -3+ m) 'an '!!#ut! Cn!t*!n $*a'!n)
'*" 0-3+ m)#) 5*$u" 'n)an #%atan ma#"!mum -+ m)mn!t. Pa'a "tr*#
%r'arahan !ntra"r5ra$ 'a%at '!5r!#an *5at ant!%!$%"! %r*C!$a#"!"1 "$ama 0 5u$an
'an #mu'!an '!turun#an 'an '!hnt!#an 5!$a #(an) t!'a# a'a.
C= Pn)n'a$!an "uhu tu5uh
St!a% %n'r!ta "tr*# an) '!"rta! 'mam haru" '!*5at! 'n)an ant!%!rt!#a 'an
'!ata"! %n5a5na. Br! A"tam!n*%hn 2-+ m) 5!$a "uhu $5!h 'ar! ,81->.
-
7/21/2019 case ujian.docx
46/57
)= Pmr!#"aan %nun(an)
EK9
La5*rat*r!um: #!m!a 'arah1 Cun)"! )!n(a$1 hmat*$*)! 'an Caa$ hm*"ta"!"1 K9D1
ana$!"a ur!n1 A9DA 'an $#tr*$!t
B!$a ur!)a PSA $a#u#an %un#"! $um5a$
Pmr!#"aan ra'!*$*)! "%rt! >T "an 'an r*nt)n 'a'a
2#@#8 !natalaksanaan umum di ruang rawat ina'
0. >a!ran
Br!#an a!ran !"*t*n!" "%rt! +16 G "a$!n1 >@P %rtahan#an antara -30 mmH)
K5utuhan a!ran ,+ m$#)BB
Ba$an" a!ran '!%rh!tun)#an 'n)an mn)u#ur %r*'u#"! ur!n "har! '!tam5ah
%n)$uaran a!ran ann) t!'a# '!ra"a#an.
E$#tr*$!t ;Na1 K1 >a1 M)= haru" "$a$u '!%r!#"aa 'an '!)ant! 5!$a tr(a'! ##uran)an
A"!'*"!" 'an a$#a$*"!" haru" '!#*r#"! ""ua! 'n)an ha"!$ A9D.
H!n'ar! a!ran h!%*t*n!# 'an )$u#*"a #ua$! h!%*)$!#m!a.
. Nutr!"!
-
7/21/2019 case ujian.docx
47/57
Nutr!"! ntra$ %a$!n) $am5at 'a$am 48 (am
Br! ma#anan $&at %!%a *r*)a"tr!# 5!$a tr'a%at )an))uan mn$an atau #"a'aran
mnurun
Pa'a #a'aan a#ut #5utuhan #a$*r! -3,+ ##a$#)har!.
,. Pn)ahan 'an mn)ata"! #*m%$!#a"!
M*5!$!"a"! 'an %n!$a!an '!n! untu# mn)ah #*m%$!#a"! "u5a#ut ;a"%!ra"!1
ma$nutr!"!1 %num*n!a1 D@T1 m5*$! %aru1 '#u5!tu"1 #*m%$!#a"! *rt*%'!# 'an
Cra#tur=
Br!#an ant!5!*t!# ""ua! !n'!#a"! 'an u"aha#an t" #u$tur 'an "n"!t!!ta" #uman
Pn)ahan '#u5!tu" 'n)an m*5!$!"a"! tr5ata".
4. Pnata$a#"anaan m'!# an) $a!n
H!%r)$!#m!a 9D 08+ m)'L %a'a "tr*# a#ut haru" '!*5at!1 t!tra"! !n"u$!n1 'an
tr(a)a n*rm*)$!#m!a. H!%*)$!#m!a 5rat 9D -+ m)'L1 5r!#an '#"tr*"a 4+ G
! atau !nCu" )$u#*"a 0+3+ G
J!#a )$!"ah 'a%at '!5r!#an 5n*'!a%!n atau *5at ant! ma" $a!nna
Ana$)"!# 'an ant! muntah ""ua! !n'!#a"!
Br!#an Hanta)*n!"t1 a%a5!$a a'a !n'!#a"!
M*5!$!"a"! 5rtaha% 5!$a hm*'!nam!# 'an %rnaCa"an "ta5!$
-
7/21/2019 case ujian.docx
48/57
Rha5!$!ta"!
E'u#a"! #$uar)a
,ischarge planning
2#A Tatalaksana Strok (kut s?ara %husus
2#A#1 !natalaksanaan khusus strok iskmik
0. Pn)*5atan h!%rtn"! %a'a "tr*# a#ut
. Pn)*5atan h!%rh!%*)$!#m!a
,. Tr*m5*$!"!" %a'a "tr*# a#ut
4. Ant!#*a)u$an:
Ant!#*a)u$an %nt!n) untu# mn)ah "ran)an "tr*# u$an)1 mn)hnt!#an
%r5uru#an 'C!"!t nur*$*)!1 mm%r5a!#! #$uaran "t$ah "tr*# !"#m!# a#ut
;t!'a# '!r#*mn'a"!#an untu# "tr*# hm*ra)!# a#ut=
T!'a# '!r#*mn'a"!#an %n'r!ta "tr*# a#ut "'an) "am%a! 5rat1 #arna r"!#*
#*m%$!#a"! %r'arahan !ntra#ran!a$ mn)!n)#at
H%ar!n1 LM7H1 h%ar!n*!' untu# tra%! "tr*# !"#m!# a#ut 'an )ah
rm5*$!"a"!1 '!"#"! artr!1 "tn*"!" 5rat artr! #ar*t!" %r 5'ah.
KI h%ar!n: !nCar# 5"ar -+G1 h!%rtn"! ta# tr#*ntr*$1 'an %ru5ahan
m!#r*a"#u$r *ta# an) $ua"
-. Ant!%$at$t >$*%!'r*)$
-
7/21/2019 case ujian.docx
49/57
-
7/21/2019 case ujian.docx
50/57
mn))una#an *5at ant!h!%rtn"! !ntrana #*nt!nu atau !ntrm!tn 'n)an
%mantauan t#anan 'arah "t!a% 0- mn!t h!n))a MAP 00+ mmH) atau t#anan
'arah 02+6+ mmH). Pa'a "tu'! INTERA>T +0+1 %nurunan t#anan 'arah h!n))a
04+ mmH) ma"!h '!%r5*$h#an.
Pnan)anan nr! %nt!n) 'a$am mn)*ntr*$ t#anan 'arah %a"!n.
Pma#a!an *5at ant!h!%rtn"! %rntra$ )*$*n)an 5ta 5$*#r ;$a5t*$*$ 'an
"m*$*$=1 %n#at #ana$ #a$"!um ;n!#ar'!%!n 'an '!t!a$m= !ntrana '!%a#a! 'a$am
u%aa '! ata".
H!'ra$a"!n 'an n!tr*%u"!' "5a!#na t!'a# '!%a#a! #arna mn5a5#an %n!n)#atan
t#anan !ntra#ran!a$ m"#!%un 5u#an #*ntra!n'!#a"! mut$a#.
Pm5r!an *5at an) 'a%at mn5a5#an h!%rtn"! t!'a# '!r#*mn'a"!#an
'!5r!#an %a'a #5ana#an "tr*# !"#m!#.
8. Pn)*5atan trha'a% h!%*)$!#m!a atau h!%r)$!#m!a H!%r)$!#m!a tr(a'! ham%!r 2+ G %at!nt "tr*# a#ut n*n '!a5t". H!%r)$!#m!a
an) tr(a'! 5rhu5un)an 'n)an $ua"na *$um !nCar# 'an )an))uan #*rt!#a$ 'an
5rhu5un)an 'n)an 5uru#na #$uaran. T!'a# 5ana# 'ata %n$!t!an an)
mn5ut#an 5ah&a 'n)an mnurun#an #a'ar )u$a 'arah "ara a#t!C a#an
mm%r5a!#! #$uaran.
H!n'ar! )u$a 'arah $5!h 08+ m)'L1 '!"aran#an 'n)an !nCu" "a$!n 'an
mn)h!n'ar! $arutan )$u#*"a 'a$am 4 (am %rtama "t$ah "ran)an "tr*#.
H!%*)$!#m!a ;-+ m)'L= mun)#!n a#an mm%r$!hat#an )(a$a m!r!% 'n)an
"tr*# !nCar#1 'an 'a%at '!ata"! 'n)an %m5r!an 5*$u" '#"tr*"a atau !nCu" )$u#*"a
0+3+G "am%a! #a'ar )u$a 'arah 8+300+ m)'L
Sarat3"arat %m5r!an !n"u$!n a'a$ah "tr*# hm*ra)!# 'an n*n hm*ra)!# 'n)an
IDDM atau NIDDM. Bu#an "tr*# $a#unar 'n)an '!a5t" m$$!tu".
K*ntr*$ )u$a 'arah "$ama Ca" a#ut "tr*# 'n)an %m5r!an !n"u$!n "u5#utan
mn)!#ut sliding scale. Sa"aran )u$a 'arah 8+308+ m)'L ;8+300+ untu# I>U=.
Stan'ar' 'r!% !n"u$!n 0++ U0++mL +.6G Na>$ !a !nCu" ;0 UmL=. InCu" !n"u$!n
haru" '!hnt!#an a%a5!$a %n'r!ta ma#an 'an mnr!ma '*"!" %rtama 'ar! !n"u$!n"u5#utan.
Mmantau )u$a 'arah 'n)an mmr!#"a )u$a 'arah #a%!$r t!a% (am "am%a! %a'a
tar)t )u$a 'arah "$ama 4 (am1 #mu'!an '!turun#an t!a% (am. B!$a )u$a 'arah
tta% "ta5!$1 !nCu" !n"u$!n 'a%at '!#uran)! t!a% 4 (am. Pmantauan t!a% (am untu#
%n'r!ta "a#!t #r!t!" &a$au%un )u$a 'arah "ta5!$.
-
7/21/2019 case ujian.docx
51/57
6. Hm*'!$ua"! 'n)an atau tan%a na"#"! 'an #"%an"! *$um t!'a# '!an(ur#an 'a$am
tra%! "tr*# !"#m!# a#ut.0+. Pma#a!an a"*'!$at*r "%rt! %nt*#"!C!$!n t!'a# '!an(ur#an 'a$am tra%! !"#m!# a#ut.
00. Da$am #a'aan trtntu a"*%r""*r tr#a'an) '!)una#an untu# mm%r5a!#! a$!ran
'arah # *ta#. Pa'a #a'aan tr"5ut1 %mantauan #*n'!"! nur*$*)!" 'an (antun) haru"'!$a#u#an "ara #tat.
0. T!n'a#an n'artr#t*m! ar*t!' %a'a "tr*# !"#m!# a#ut 'a%at mn)a#!5at#an r!"!#*
"r!u" 'an #$uaran an) t!'a# mnnan)#an. T!n'a#an n'*a"u$ar 5$um
mnun(u##an ha"!$an) 5rmanCaat1 "h!n))a t!'a# '!an(ur#an.230
2#10 %om'likasi Strok
a= K*m%$!#a"! nur*$*)!# : E'ma *ta#1 #(an)1 %n!n)#atan t#anan !ntra#ran!a$1 !nCar#
5r'arah1 "tr*# !"#m!# 5ru$an)1 '$!r!um a#ut1 '%r"!
5= K*m%$!#a"! %aru3%aru : O5"tru#"! (a$an naCa"1 h!%*nt!$a"!1 a"%!ra"!1 %num*n!a= K*m%$!#a"! #ar'!*a"#u$ar : Ar!tm!a1 '#*m%n"a"!* #*r'!"1 h!%rtn"!1 D@T1
'= K*m%$!#a"! nutr!"!9IT : U$#u"1 %r'arahan $am5un)1 #*n"t!%a"!1 'h!'ra"!1 )an))uan
$#tr*$!t1 ma$nutr!"!1 h!%r)$!#m!a
= K*m%$!#a"! tra#tu" ur!nar!u" : In#*nt!nn"!a1 !nC#"!
C= K*m%$!#a"! Ort*%'!3Ku$!t : D#u5!tu"1 #*ntra#tur1 nr! "n'! 5ahu1 (atuh3Cra#tur
2#11 Mana,mn .aktor +siko Strok
Str*# 'a%at '!)ah 'n)an mru5ah )aa h!'u% 'an mn)n'a$!#an mn)*ntr*$
mn)*5at! Ca#t*r3Ca#t*r r!"!#*. Pn)ahan "tr*# '!5a)! 'ua1 a!tu :
0. Pn)ahan %r!mr a'a$ah u%aa %n)ahan ;an) "an)at '!an(ur#an= "5$um tr#na
"tr*#. >arana a'a$ah 'n)an mm%rtahan#an tu(uh )aa h!'u% "hat1 a!tu :
Hnt!#an #5!a"aan mr*#*#
Brat 5a'an '!turun#an atau '!%rtahan#an ""ua! 5rat 5a'an !'a$:3 Ba"a$ Mta5*$!# In'#" ;BMI= - #)m
3 9ar!" $!n)#ar %!n))an) 8+ m untu# &an!ta
3 9ar!" $!n)#ar %!n))an) 6+ m untu# $a#!3$a#! Ma#an ma#anan "hat:
3 Rn'ah $ma# (nuh 'an #*$"tr*$
3 Mnam5ah a"u%an #a$!um 'an mn)uran)! natr!um3 Buah35uahan 'an "aur3"auran
O$ahra)a an) u#u% 'an tratur 'n)an m$a#u#an a#t!!ta" C!"!# an) %una n!$a!
ar*5!# ;(a$an %at1 5r"%'a1 5rnan)1 'an $a!n3$a!n= "ara tratur m!n!ma$ ,+
mn!t 'an m!n!ma$ , #a$! %r m!n))u.
Ka'ar $ma# ;#*$"tr*$= 'a$am 'arah #uran) 'ar! ++ m)G ;ha"!$ $a5*rat*r!um=
-
7/21/2019 case ujian.docx
52/57
Ka'ar )u$a 'arah %ua"a #uran) 'ar! 0++ m)'$ ;ha"!$ $a5*rat*r!um=
T#anan 'arah '!%rtahan#an 0+8+ mmH)
. Pn)ahan "#un'r
A'a$ah u%aa %n)ahan a)ar t!'a# tr#na "tr*# 5ru$an) arana a'a$ah 'n)an:
Mn)n'a$!#an Ca#t*r r"!#* an) t$ah a'a "%rt! mn)*ntr*$ 'arah t!n))!1 #a'ar
#*$"tr*$1 )u$a 'arah1 a"am urat
Mru5ah )aa h!'u%
M!num *5at ""ua! an(uran '*#tr "ara tratur
K*ntr*$ # '*#tr "ara tratur
2#12 !rognosis
0. Pr*)n*"!" 5rar!a"! tr)antun) 'ar! #%arahan "tr*#1 $*#a"! 'an *$um %r'arahan
. Sma#!n rn'ah n!$a! 9>S ma#a %r*)n*"!" "ma#!n 5uru# 'an t!n)#at m*rta$!ta"na
t!n))!
,. Sma#!n 5"ar *$um %r'arahan ma#a %r*)n*"!" "ma#!n 5uru#1 'an a'ana 'arah '!
'a$am ntr!#$ 5rhu5un)an 'n)an an)#a m*rta$!ta" an) t!n))!
4. A'ana 'arah '! 'a$am ntr!#$ mn!n)#at#an an)#a #mat!an "5ana# #a$! $!%at
;Na""!"!1 ++6=. Ha$ !n! mun)#!n '!a#!5at#an *$h obstructi'e hydrocephalusatau C#
ma""a $an)"un) 'ar! 'arah ntr!#u$ar %a'a "tru#tur %r!ntr!#u$ar1 an) mana
5rhu5un)an 'n)an h!%*%rCu"! )$*5a$ #*rt#" an) '!'a"ar!na. Darah ntr!#u$ar (u)a
mn))an))u Cun)"! n*rma$ 'ar! >SF 'n)an mn)a#!5at#an a"!'*"!" $a#tat $*#a$.
-. Pr*)n*"!" ad 'ita tr)antun) 5rat "tr*# 'an #*m%$!#a"! an) t!m5u$1 "mntara
%r*)n*"!" ad functiona'a%at '!n!$a! 'n)an %aramtr Acti'ity ,aily i'ing (8arthel
Inde3) 'an +IH #tro$e #cale (+IH##)" R!"!#* #aatan 'an #tr)antun)an
C!"!##*)n!t!C "t$ah 0 tahun a'a$ah + ,+G.
-
7/21/2019 case ujian.docx
53/57
B(B III
!*MB((S(N %(S)S
D!a)n*"!" "tr*# hm*ra)!# %a'a %a"!n !n!1 '!t)a##an 5r'a"ar#an anamn"!"1
%mr!#"aan C!"!# "rta %mr!#"aan %nun(an) an) '!$a#u#an trha'a% %a"!n.
Dar! anamn"!" %"!n !n! '!'a%at#an a'ana Ca#t*r r"!#* a!tu mm%una! r!&aat
"tr*#1 h!%rtn"! 'an (u)a '!a5t" m$$!tu".. U"!a (u)a mru%a#an "a$ah "atu Ca#t*r tr(a'!na
"tr*#1 %a"!n "u'ah 5ru"!a -6 tahun1 '!mana tr'a%at 5ana# %m5u$uh 'arah an) "u'ah
ra%uh "h!n))a mm!u t!m5u$na artr!*"#$r*"!" ; mru%a#an "a$ah "atu %n5a5 tr(a'!na
"tr*# !"#m!# =.
Pa'a %a"!n !n!1 "aa mn'!a)n*"!" "tr*# !"#m!# #arna ""ua! 'n)an )am5aran
r!&aat %r(a$anan %na#!tna. Str*# !"#m!# '!"5a5#an *$h "um5atan atau %ahna "a$ah
"atu %m5u$uh 'arah *ta# '! 'arah "um5atan atau trtutu%na a$!ran 'arah *ta# 5a!# "5a)!an
atau "$uruh $umn %m5u$uh 'arah *ta#. D! 'arah !"#m!# a#an '!tmu#an t#anan %rCu"!
an) rn'ah1 PO turun1 >O'an a"am $a#tat trt!m5un "h!n))a mn)a#!5at#an !nCar# atau
#mat!an "$ %a'a $"! an) tr#na. Ha$ !n! ""ua! 'n)an )am5aran >T San %a'a %a"!n !n!1 '!
mana %a'a ha"!$ >T "an '!tmu#an a'a )am5aran !nCar# r5r! %a'a au'a nu$u" au'atu"
#!r! %a'a "ran)an %rtama 'an ""ua! )am5aran !nCar# '! r)!*n C*""a antr!*r "!n!"tra ;ara
a.r5r! antr!*r "!n!"tra= %a'a "ran)an an) #'ua.
Pa'a %a"!n !n! '!'a%at#an a'ana $ma" '! an))*ta )ra# "5$ah #anan1 "u$!t 5!ara
tta%! ma"!h mn)rt! a%a an) '!5!ara#an 'an ma"!h 5r"%*n1 an) ""ua! 'n)an ha"!$
%mr!#"aan C!"!# nur*$*)! '!'a%at#an ##uatan m*t*r!# #trm!ta" ata" 'an 5a&ah 5a)!an
#anan an) mnurun1 "rta tr'a%at #$um%uhan 'ar! N@II "ntra$.Pn)aturan m*t*r!# an))*ta )ra# '! %r"araC! *$h (ara" #*rt!#*"%!na$!" $atra$!" ;tra#tu"
%!ram!'a$!"=. Jara" !n! a#an mn!$an) # #*ntra$atra$ %a'a 'u""at!* %!ram!'a$!" '! m'u$$a
*5$*n)ata "h!n))a $"! '! "a$ah "atu hm!"Cr a#an mn!m5u$#an C# %a'a "!"! #*ntra$atra$na.
-
7/21/2019 case ujian.docx
54/57
Pa'a %a"!n !n! '!tmu#an1 hm!%ar"!" 'tra '!mana $"! hana tr'a%at %a'a "a$ah "atu
"!"! #*rt#" %!ram!'a$!"1 a!tu "!"! #!r! "h!n))a mn!m5u$#an #$um%uhan %a'a 5$ahan tu5uh
#*ntra$atra$ atau hm!%ar"!" "!"! #anan.
Pa'a %a"!n !n!1 tr'a%at )an))uan 5r5aha"a a!tu aCa"!a1 ha$ !n! '!#arna#an (ara" UMN
'!mu$a! 'ar! ara 4a Br*'man ;ara m*t*r!# %r!mr= $*5u" Cr*nta$!"1 5ru%a h*munu$u" m*t*r!#
;rm!nan "$uruh m*t*r!# tu5uh=1 'ar! m'!a$ hm!"Cr "am%a! $atra$1 #mu'!an (ara" turun
m$a$u! "u5#*rt#" # #a%"u$a !ntrna untu# &!$aah tan)an 'an #a#!. Pa'a %a"!n !n! 5!arana
#uran) $anar #arna "u#ar mn)rt! a%a an) %a"!n mau 5!ara. Namun %mahamanna 5a!#
#arna %a"!n mn)rt! a%a an) #ata#an %a'ana "%rt! mnurut arahan mn)an)#at #'ua
tan)an 'an "5a)a!na. Pa"!n (u)a 'a%at mn)u$an) %r#ataan an) '!#ata#an %a'ana.
Br'a"ar#an #r!tr!a !n!1 aCa"!a %a'a %a"!n !n! a'a$ah aCa"!a tran"#*rt!#a$ m*t*r!#.
Ba)!an !nt! m*t*r!# an) mn)uru" &a(ah 5a)!an 5a&ah mn'a%at %r"araCan 'ar!
#*rt#" m*t*r!# #*ntra$atra$1 "'an)#an an) mn)uru" &a(ah 5a)!an ata" mn'a%at %r"araCan
'ar! #'ua "!"! #*rt#" m*t*r!# ;5!$atra$=. Karnana #ru"a#an ""!"! %a'a u%%r m*t*r nur*n
'ar! N @II ;$"! %a'a tra#tu" #*rt!#*5u$5ar= a#an mn)a#!5at#an #$um%uhan %a'a *t*t3*t*t
&a(ah 5a)!an 5a&ah1 "'an)#an 5a)!an ata" &a(ah t!'a# $um%uh. Ha$ !n! 'a%at '!(um%a! %a'a
"tr*# an) mn)na! #*rt#" m*t*r!#1 #a%"u$a !ntrna1 tha$amu"1 m"n"Ca$*n1 'an %*n" '! ata"
!nt! N @II.
Dar! %mr!#"aan $a5*rat*r!um 'arah tr'a%at a'ana Ca#t*r r"!#* untu# tr(a'! "tr*#
%a'a %a"!n a!tu a'ana 5r#uran)na HDL h*$"tr*$ ;, m)'$=. T!n)#at #*$"tr*$ HDL
an) rn'ah '!%r#!ra#an 'a%at mm%r%at %r#m5an)an atr*"#$r*"!" #arna )an))uan
tran"%*rta"! #*$"tr*$ 'an mun)#!n #arna 5r#uran)na C# %$!n'un) 'ar! HDL1 "%rt!
%nurunan *#"!'a"! $!%*%r*t!n $a!nna.
DC!"!t nur*$*)!" %a'a %a"!n !n! '!"5a5#an !nCar# "r5r! #arna 5r'a"ar#an #$!n!"
%a"!n '!'a%at#an #"a'aran t!'a# mnurun1 t!'a# a'a nr! #%a$a1 muntah 'an #(an) "rta
%a'a %mr!#"aan C!"!# t!'a# a'a )an))uan N. III1 I@1 @I1 tan'a ran)"an) mn!n)a$ ;3=15ra'!#ar'! ;3=. In! 'a%at mn!n)#!r#an a'ana %r'arahan !ntra"r5ra$ mau%un "u5arahn*!'.
S$a!n !tu ha"!$ S!r!ra( Str*# S*r ;3.-= mn'u#un) #arah "tr*# !"#m!#.
Pa'a %a"!n '!5r!#an ant!h!%rtn"! am$*'!%!n 0 - m)1 a$"artan 00. In! 5rtu(uan
untu# mn)ah %r$ua"an !nCar# 'n)an mm%rtahan#an %rCu"! 'arah # *ta# tta% t!n))!
-
7/21/2019 case ujian.docx
55/57
%a'a #a"u" "tr*# !"#m!# a#ut. Pa"!n (u)a '!5r!#an !t!h*$!n ;Nu$!n , -+ m) != "5a)a!
nur*%r*t#tan an) tr5u#t! C#t!C %a'a Ca" a#ut "tr*# !"#m!#. Nu$!n 'a%at mm%r5a!#!
a$!ran "r5ra$ trma"u# "tr*# !"#m!#. Pm5r!an man!t*$ 40- 'a%at mnurun#an 'ma
"r5r! 'an mmu$!h#an Cun)"! "r5ra$. Pm5r!an a"%!$t 001 J!#a 5r'a"ar#an %r*ta%
%nata$a#"anaan "tr*# !"#m!# "5narna ant!#*a)u$an t!'a# '!r#*mn'a"!#an 'a$am
%n)*5atan "tr*# !"#m!# a#ut. Namun (!#a mnurut AHAASA1 mr#*mn'a"!#an %m5r!an
a"%!r!n ,- m) %r *ra$ 'a$am &a#tu 4348(am 'ar! *n"t "tr*# n*n hm*ra)!# untu#
mnurun#an tr(a'!na "tr*# 5ru$an). Tr*m5*$!"!" mn))una#an tr*m5*$!t!# rt3PA !ntrana
mru%a#an %n)*5atan %!$!han %a'a "tr*# !"#m!# a#ut an) haru" '!5r!#an 'a$am &a#tu ,
(am "t$ah *n"t. Pa"!n mm%una! r!&aat DM an) tr#*ntr*$1 *$h !tu '!5r!#an
)$!m%r!' 00. Untu# 5r*nh*%num*n!a '!5r!#an Ctr!a*n 0)1 "a$5utam*$ "ru% ,-
'an n5u$!r nt*$!n %r 8(am.
Pr*)n*"!" %a'a %a"!n !n!1 "ara #"$uruhan %r*)n*"!" !tamna a'a$ah 5*nam1 #arna
Ca#t*r r"!#* an) a'a ; DM1 H!%rtn"! = ma"!h 5!"a '! m*'!C!#a"! atau '! u5ah1 namun Ca#t*r
u"!a mru%a#an Ca#t*r r"!#* "tr*# an) t!'a# 5!"a '! m*'!C!#a"! "h!n))an untu# Cun)"!*nam
'an "ana"!*namna %r*)n*"!"na a'a$ah 'u5!a a' 5*nam.
-
7/21/2019 case ujian.docx
56/57
D(.T(+ !)ST(%(
0. F!)!n1 @a$r. Pan'uan 5r)am5ar tntan) %n)ahan 'an %mu$!han "tr*#. PT.
Bhuana I$mu P*%u$r: Ja#artaQ ++2
. Ra"!' A$1 S*rt!'&! L. Un!t Str*# Mana(mn Str*# "ara K*m%rhn"!C. Ba$a!
Pnr5!t FKUI1 Ja#arta1 +00.
,. Mar'(*n* M1 S!'harta P. M#an!"m 9an))uan @a"#u$ar Su"unan SaraC: Nur*$*)!
K$!n!" Da"ar. >ta#an #304. Pnr5!t D!an Ra#at1 Ja#arta. ++6Q2/6.
4. S*t(!%t* H1 Muh!55! S. Str*#: Pn)na$an Pnata$a#"anaan Ka"u"3#a"u" Nur*$*)!.E' II. D%artmn SaraC RSPAD 9S D!t#"a'1 Ja#arta. ++/Q08,4.
-. M!"5ah J1 Lam"u'!n R1 A$!ah A1 Ba"!ru''!n A1 Sur*t*1 Ra"!' A$1 et al. 9u!'$!n
Str*# tahun +00. P*#'! Str*# PERDOSSI1 Ja#arta. +00.
2. Bahr M1 Fr*t"hr M. Su%$a! 'arah 'an )an))uan a"#u$ar "!"tm 'arah %u"at. Da$am:
D!a)n*"!" T*%!# Nur*$*)! DUUS: Anat*m!1 C!"!*$*)!1 Tan'a1 9(a$a=. E'!"! 4. E9>1
Ja#arta. ++-Q,/04,8.
/. S!'!art* L1 #u"um*%utr* S. >rm!n Dun!a K'*#tran n*.,4. ACa"!a "5a)a! )an))uan
#*mun!#a"! %a'a #$a!nan *ta#. Ba)!an Nur*$*)! Fa#u$ta" K'*#tran Un!r"!ta"
In'*n"!a. Ja#arta.
-
7/21/2019 case ujian.docx
57/57
8. Sutr!"n*1 A$Cr'. Str*#. Y*u Mu"t Kn*& BC*r *u 9t It. PT. 9ram'!a Pu"ta#a
Utama: Ja#artaQ ++/.ha$.030,.
6. Pr! SA1 7!$"*n LM. Ba)!an I : Pna#!t Nur*$*)!1 Pmr!#"aan Nur*$*)!"1
Ea$ua"! Pn'r!ta Nur*$*)!". Pat*C!"*$*)! : K*n"% K$!n!" Pr*"" Pna#!t E'!"! 4.
Pnr5!t Bu#u K'*#tran E9>1Ja#arta.066-.
0+. Su&*n* 7J. ACa"!a Sn"*r!# atau 7rn!#. D!a)n*"!" T*%!# Nur*$*)!" : Anat*m!1
F!"!*$*)!"1 Tan'a19(a$a E'!"! II. Pnr5!t Bu#u #'*#tran E9>1Ja#arta. 066-.
00. Lum5ant*5!n) SM. Nur*$*)! K$!n!". Pmr!#"aan F!"!# 'an Mnta$. Ba5 I :
Br5aha"a. Fa#u$ta" K'*#tran Un!r"!ta" In'*n"!a. Ja#arta. ++8.
0. S!n)h @.N.1 9r!CC!n) 9.T. L*& HDL >h*$"tr*$ ;h%*a$%ha$!%*%r*t!nm!a=. 06 Jun
+0,. D!un'uh 'ar! htt%:m'!!n.m'"a%.*mart!$0/64,3*r!&.
http://emedicine.medscape.com/article/127943-overviewhttp://emedicine.medscape.com/article/127943-overview