bml3043 fonetik d049840 mukhidi bin mohd ali

7/28/2019 Bml3043 Fonetik d049840 Mukhidi Bin Mohd Ali

1/44

1

BML 3043 FONETIK DAN FONOLOGI

GROUP UPSI14 (A122PJJ)

TAJUK TUGASAN:

Fonetik Dan Fonologi Bahasa MelayuBunyi Vokal Dan Konsonan Bahasa Melayu Sistem Ejaan

Rumi Bahasa Melayu

NAMA PELAJAR NO. KAD MATRIK NO. TELEFON

MUKHIDI BIN MOHD ALI D20111049840 013-3442021

NAMA PENSYARAH : DR SERI LANANG JAYA BIN ROHANI

TARIKH HANTAR : 4 Mei 2013


2/44

2

ISI KANDUNGAN MUKA SURAT

1. DEFINISI FONETIK 3

2. DEFINISI FONOLOGI 3

3. FONETIK AKUSTIK 4

4. FONETIK ARTIKULASI 5

5. FONETIK AUDITORI 6

6. BUNYI VOKAL BAHASA MELAYU 7- 13

7. BUNYI KONSONAN DALAM BAHASA MELAYU. 13-23

8. SISTEM EJAAN RUMI BAHASA MELAYU 23-42

9. KESIMPULAN 43

10. RUJUKAN 44


3/44

3

FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU

Definisi Fonetik

Menurut Abdul Hamid Mahmood, fonetik adalah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi bahasa

yang dituturkan oleh manusia, iaitu mengkaji bunyi-bunyi bahasa dari segi cara

pengeluarannya, daerah pengeluarannya dan alat-alat pengucapan yang terlibat dalam

menghasilkan bunyi-bunyi bahasa. Abdullah Hassan (1993:40) pula memberikan definisi fonetik

sebagai fonetik mengkaji bunyi bahasa dari segi penyebutan, pendengaran atau sifatnya.

Fonetik amnya ialah pengkajian terhadap unsur-unsur dalam bentuk bunyi. Menurut Abdullah

Hassan dalam bukunya Fonetik dan Fonologi mendefinisikan fonetik sebagai kajian mengenai

bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan oleh manusia. Yang dimaksudkan dengan bunyi bahasa itu

ialah bunyi-bunyi yang digunakan dalam bahasa untuk berkomunikasi. Bunyi-bunyi lain yang

tidak digunakan dalam sistem komunikasi tidaklah menjadi bahan kajian fonetik. Manakala

Harimurti Kridalaksana (1984: 51) pula memberikan definisi fonetik sebagai ilmu yang

menyelidiki penghasilan, penyampaian dan penerimaan bunyi bahasa. Menurut Noor Hashimah

Jalaluddin ( 2005 ) pula fonetik ialah kajian mengenai bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan oleh

manusia.

Definisi Fonologi

Menurut Abdul Hamid Mahmood (2007) fonologi ialah bunyi-bunyi bahasa yang mempunyaisistem atau peraturan. Kamus Linguistik (Harimurti Kridalaksana, 1984:61) memberikan definisi

fonologi sebagai bidang dalam linguistik yang menyelidiki bunyi-bunyi bahasa mengikut

fungsinya. Menurut Abdullah Hassan dalam bukunya, Linguistik Am untuk Guru Bahasa

Malaysia (1993:40) menyatakan bahawa fonologi mengkaji bunyi-bunyi berfungsi dalam

sesuatu bahasa itu.

Menurut Abdullah Hassan( 1993 ) Fonologi adalah suatu bidang bahasa dalam linguistik yang

menyelidiki bunyi-bunyi bahasa menurut fungsinya, yang dikeluarkan oleh organ-organ ujaran

manusia. Beliau juga berpendapat bahawa fonologi merupakan bahagian daripada lingustik

deskriptif yang mempelajari tentang bunyi-bunyi yang diucapkan dalam atau melalui mulut

manusia. Fonologi adalah sebahagian daripada linguistik deskriptif yang mengkaji bunyi-bunyi

yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.


4/44

4

Perbezaan Fonetik dan Fonologi

Daripada pendapat ahli-ahli bahasa di atas dapatlah disimpulkan fonetik adalah kajian tentang

bunyi bahasa manakala fonologi pula adalah kajian berkaitan sistem bunyi bahasa. Fonetik

yang membicarakan tentang kajian bunyi bahasa dalah kajian yang membincangkan deskripsi

yang dilakukan dalam menghasilkan bunyi-bunyi ini dengan menggunakan organ-organ tertentu

dalam tubuh badan manusia. Manakala fonologi pula adalah subdisiplin linguistik yang mengkaji

bunyi bahasa, iaitu tentang fungsi, perlakuan dan organisasi bunyi sebagai item lingustik.

Perbezaan antara fonetk dan fonologi dapat dijelaskan berdasarkan pendapat Indrawati Zahid

dalam bukunya Fonetik dan Fonologi Siri Pengajaran dan Pembelajaran.

FONETIK FONOLOGI

1. Fonetik adalah subdisiplin lingustik,kajian tentang bunyi sebagai fenomena

dalam dunia fizikal, fisiologi, anatomi,

neorologi dan pesikologi manusia yang

menghasilkannya.

1. Fonologi adalah subdisiplin lingustikyang mengkaji bunyi bahasa , iaitu

tentang fungsi perlakuan dan

organisasi bunyi sebagai item lingustik.

2. Fonetik adalah kajian tentang sifat-

sifat semulajadi, produksi dan

persepsi bunyi-bunyi bahasa yang

dihasilkan.

2. Kajian tentang sistem bunyi sesuatu

bahasa dengan sifat-sifat semulajadi

sistem tersebut secara umum. Segala

yang berkaitan dengan sistem bahasaiaitu pasangan terkecil. Fonotaktik dan

sebagainya.

3. Kajian ini dapat dipecahkan kepada

tiga , iaitu fonetik akustik, fonetik

artikulatori dan fonetik auditori.

3. Kajian adalah berkaitan dengan

hubungan antara butir-butir leksikal

dengan butir-butir leksikal lain yang

membentuk ayat.

4. Mengkaji unsur setiap bunyi 5. Kajian berkaitan dengan pola-pola

intonasi.

6. Menghasilkan transkripsi fonetik untuk

semua bunyi dari semua bahasa

4. Menghasilkan sistem ejaan sesuatu

bahasa.


5/44

5

JENIS-JENIS FONETIK

Fonetik Akustik

Menurut Abdul Hamid Mahmood (2007) Fonetik akustik mengkaji sifat bunyii itu sendiri, iaitu

bagaimana gelombang udara dari paru-paru mengalami perubahan yang disebabkan oleh

gangguan yang dibuat oleh alat artikulasi seperti pita suara, lidah, bibir dan sebagainya.

Menurut Indrawati Zahid( 2006 )pula, Fonetik akustik merujuk kepada kajian transmisi signal

bunyi dari penutur kepada pendengar semasa komunikasi berlangsung. Signal bunyi yang

dipindahkan ini pula terkandung di dalamnya antara lain parameter-parameter seperti frekuinsi

fundamental (Fo), intensity dan durasi. Parameter-parameter ini, iaitu frekuensi fundamental

(Fo)yang diukur dalam unit Hertz (Hz), intensity dalam unit desible (dB) dan durasi dalam unit

saat (s) mendukung fungsi makna-makna yang tertentu, Dari sudut pendengar, ketiga-tiga

parameter ini dipersepsikan masing-masingnya sebagi kelangsingan bunyi, kelantangan suara

dan kepanjangan

Fonetik Artikulasi

Menurut Abdul Hamid Mahmood ( 2007) Fonetik Artikulasi mengkaji bagaimana bunyi-bunyi

bahasa ini dikeluarkan oleh alat-alat artikulasi. Indrawati Zahid( 2006) pula berpendapat fonetik

artikulasi merujuk kepada kajian yang mendeskripsikan cara-cara sesuatu bunyi itu dilafazkan.

Pendiskripsian ini melibatkan daerah-daerah dan organ artikulasi yang berfungsi melafazkanbunyi-bunyi bahasa.

Bahagian saluran suara yang tidak bergerak dipanggil daerah artikulasi manakala organ

artikulasi menyentuh daerah artikulasi sewaktu sesuatu bunyi itu dilafazkan. Organ artikulasi

ialah organ yang terlibat dalam pengeluaran bunyi bahasa sewaktu ujaran berlaku. Organ

artikulasi ini terbahagi kepada dua bahagian iaitu organ artikulasi pasif dan organ artikulasi

pasif. Organ artikulasi aktif ialah organ yang bergerak seperti lidah, bibir, lelangit lembut dan

gigi bawah. Artikulasi pasif ialah organ yang tidak bergerak seperti gigi atas dan lelangit keras.

Organ artikulasi ialah organ yang digunakan bagi menghasilkan bunyi manakala kawasan yang

menghasilkan bunyi dipanggil daerah artikulasi. Perbezaan daerah dan organ artikulasi dalam

menghasilkan bunyi-bunyi bahasa menimbulkan perbezaan bunyi yang dihasilkan semasa

bunyi bahasa dilafazkan. Penamaan bunyi bahasa yang dihasilkan adalah seperti letupan bibir

tak bersuara atau bersuaram, getaran gusi dan sebagainya. Berikut adalah contoh grafik cara

pelafazan bunyi [t] dan [k].


6/44

6

Grafik di atas menunjukkan bunyi [t] dilafazkan dimana jika dilihat kedudukan hujung lidah

diletakkan dibahagian atas gusi. Kedudukan lelangit lembut dirapatkan ke belakang rongga

tekak. Ini menyebabkan udara yang terkumpul dan tersekat dalam rongga mulut, iaitu di

bahagian belakang hujung lidah dilepaskan dengan serta merta tanpa menggetarkan pita suara.

Bunyi yang terhasil dipanggil letupan gusi tak bersuara.

Fonetik Auditori

Menurut Abdul Hamid Mahmood (2007) Fonetik auditori pula merupakan kajian yang berkaitan

dengan pendengaran terhadap bunyi-bunyi yang dihasilkan supaya bunyi-bunyi itu dapat

diperturunkan ke dalam lambang-lambang yang tepat. Menurut Indrawati Zahid (2006) pula

fonetik auditori ialah kajian sebutan bunyi yang didengar dan berkaitan dengan soalan

bagaimana bunyi diterima dan dikenali sebagai tuturan bunyi yang berbeza. Proses yang

terlibat dinamakan sebagai mendekod, yang melibatkan pendengar.

Maklumat yang hendak disampaikan oleh penutur ditukarkan dalam bentuk kod-kod yang

tertentu seperti bunyi, kata dan ayat manakala maklumat ini ditafsirkan oleh pendengar di dalam

otak bagi menghasilkan komunikasi yang bermakna. Kajian ini berkaitan dengan psikologi,

dimana pendengar merefleksikan respon kepada bunyi tuturan. Ujaran yang terlafaz melibatkan

unsur kelangsingan , kelantangan dan kepanjangan yang secara secara sendirinya mempunyai


7/44

7

emosi tertentu. Penutur sesuatu bahasa itu akan menentukan makna emosi ini sebagi suatu

kod.

Bidang fonetik dan fonologi adalah saling berkait antara satu sama lain. Perbezaannya dilihat

kurang jelas walaupun ada ahli bahasa yang cuba membezakannya. Pengkajian bidang ilmu

fonetik dan fonologi sangat penting bagi mencapai mencapai matlamat akhir ilmu ini iaitu :

Mewujudkan satu variasi sebutan baku dalam Bahasa Melayu yang dapat digunakan

dalam situasi formal atau situasi rasmi. Sebutan baku yang selaras amat penting

demi memartabatkan Bahasa Melayu di mata dunia.

Meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu dalam kalangan pengguna bahasa

Melayu.

Memantapkan kecekapan berbahasa dalam kalangan pengguna bahasa.

Untuk menyelaraskan cara berbahasa dan bertutur serta mengurangkan

penggunaan pelbagai variasi gaya sebutan. Menghindaarkan penggunaan dialek setempat di dalam pengajaran dan

pembelajaran Bahasa Melayu di peringkat sekolah.

Mencipta sistem ejaan baku yang selaras dan betul untuk kegunaan guru-guru

dalam pengajaran dan pembelajaran di sekolah.

3 BUNYI VOKAL BAHASA MELAYU

Bunyi vokal ialah bunyi bersuara ketika dihasilkan, udara dari paru-paru keluar berterusan

menerusi rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan dan sekatan. Bunyi vokal

mempunyai ciri-ciri kelantangan dan kepanjangan. Bunyi vokal dapat didengar lebih jelas dan

lebih panjang daripada bunyi-bunyi konsonan.

Dalam Bahasa Melayu bunyi vokal terbahagi kepada tiga jenis iaitu vokal hadapan, vokal

tengah dan vokal belakang. Vokal dalam Bahasa Melayu ialah [i],[e],[a],[u],[o] dan []. Jenis-

jenis vokal itu ditentukan oleh lidah, sama ada depan lidah, tengah lidah atau belakang lidah.

Bunyi vokal depan dihasilkan oleh bahagian depan lidah. Bunyi vokal tengah pula dihasilkan

oleh bahagian tengah lidah manakala jika belakang lidah yang berperanan maka bunyi yang

terhasil ialah vokal belakang.

Kriteria yang menentukan jenis-jenis bunyi vokal itu dapat dirumuskan seperti berikut :

Bahagian lidah yang berperanan, sama ada bahagian depan, tengah atau

belakang.


8/44

8

Ketinggian lidah yang dinaikkan , sama ada tinggi, separuh tinggi, rendah dan

separuh rendah.

Keadaan bibir, sama ada bibir dihamparkan atau dibundarkan.

Pembukaan rahang sama ada luas atau sempit.

Vokal dalam Bahasa Melayu terdiri daripada enam jenis, iaitu vokal depan [i]. [e]. [a], vokal

tengah [] serta vokal belakang [u] dan [o] seperti dalam rajah berikut :

Hadapan Tengah Belakang

Sempi t I u Tinggi

Separuh sempi t e o

Separuh

Luas a

Rajah Kedudukan Vokal Bahasa Melayu

Rajah menunjukkan kedudukan vokal Bahasa Melayu mengikut bahagian-bahagian lidah. Di

sebelah kiri merupakan bahagian hadapan lidah manakala bahagian disebelah kanan

merupakan bahagian belakang lidah. Bahagian tengah menunjukkan bahagian tengah lidah.

Garisan tengan pula menujukkan bahagian lidah ketika dinaikkan. Contohnya ketika

membunyikan vokal [i] dan vokal [u] misalnya lidah dinaikkan setinggi mungkin. Bagi

membunyikan vokal [a] pula lidah direndahkan. Rajah di bawah menunjukkan keadaan turun

naik bunyi ketika vokal [a] dan [i] disebutkan.

Berdasarkan rajah kedudukan vokal Bahasa Melayu dapat dirumuskan seperti berikut

VOKALHADAPAN

GAMBAR RAJAH(Keadaan Bibir)

KEDUDUKAN CONTOH PERKATAAN

[I] Vokal depan sempit [ibu], [ikan], [biru], [kita]

[e] Vokal depan separuhSempit

[ekor], [ela], [elo?]

[a] Vokal depan luas [ayu], [aku], [aban], [batu]


9/44

9

VOKALTENGAH

[] Vokal tengah pendek[mak?], [mas], [ekau].[lmas]

VOKALBELAKANG

[u] Vokal belakangsempit

[ular],[unta],[ukor],[kuda],[buron]

[o] Vokal belakangseparuh sempit

[oleh],[obor],[olah],[boleh],[kota],[tola?],[solo],

Lidah merupakan alat artikulasi yang penting dalam menghasilkan bunyi vokal. Perbezaan

bunyi vokal tersebut dihasilkan adalah bergantung pada tinggi rendahnya bahagian lidah itu

diangkat atau diturunkan. Bahagian lidah itu boleh diangkat setinggi mungkin untuk

menghasilkan vokal tinggi [i] dan [u], kemudian jika diturunkan separuh tinggi akan

menghasilkan bunyi vokal separuh tinggi iaitu vokal [e] dan [o]. Sekiranya bahagian lidah itu

diturunkan separuh rendah akan terhasil vokal ] dan [ ]

Apabila tengah lidah dinaikkan separuh tinggi akan terhasillah bunyi vokal tengah. Berikut

adalah gambar rajah yang menunjukkan kedudukan lidah semasa menghasilkan bunyi-bunyi

vokal .

CARA PENGHASILAN BUNYI VOKAL

VOKAL DEPAN SEMPIT (Tinggi) [i]

Bunyi vokal hadapan sempit [i] proses yang berlaku adalah seperti berikut :

Bibir dihamparkan

Depan lidah dinaikkan tinggi(setinggi mungkin) ke arah gusi.


10/44

10

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara

tidak keluar melalui rongga hidung

Pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita

suara ke rongga mulut.

Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi [i].Berikut contoh perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan- [ikan], [ikut], [ipar], [ibu], [itu]Di tengah perkataan- [biru], [kita], [bila], [silap]

Di akhir perkataan - [ tali ], [bli] , [bri], [bsi

VOKAL DEPAN SEPARUH SEMPIT (Separuh Tinggi) [e]

Vokal depan separuh sempit [e] perkara berikut akan berlaku

Bibir dihamparkan separuh sempit

Depan lidah dinaikkan separuh tinggi.


tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan




Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi [e]. Contoh bunyi vokal yang dihasilkan adalah

seperti berikut :

Di awal perkataan-[ ekor] , [ela], [edah]

Di tengah perkataan [ katel ],[ bera] [ heret ], [ sepet ]

Di akhir perkataan [ sate ]

VOKAL DEPAN SEPARUH LUAS (Separuh Rendah) []

Berikut adalah proses bagi menghasilkan bunyi vokal depan separuh luas

Bibir dihampar separuh luas.

Depan lidah dinaikkan separuh rendah ke arah gusi.





Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal []. Contoh bunyi yang dihasilkan adalah

seperti :


11/44

11

Di awal perkataan - [so?], [lo?], [doh]

Di tengah perkataan - [bso], [get?], [gl?]

Di akhir perkataan - [god], [bul], [ud]

VOKAL DEPAN LUAS (Rendah ) [a}

Vokal depan luas [a] boleh dihasilkan melalui proses seperti yang berikut :

Bibir dalam keadaan hampar.

Depan lidah diturunkan serendah mungkin.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan menutup rongga hidung keluar supaya

udara dari paru-paru tidak dapat keluar melalui rongga hidung.



Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal luas hampar seperti perkataan berikut :

Di awal perkataan- [ajar], [alah], [amal], [asap]

Di tengah perkataan [dadu], [paku], [lampu], [bahu]

Di akhir perkataan [pita], [rasa], [tiba], [kuda]

VOKAL BELAKANG

Vokal belakang terhasil melalui peranan alat artikulasi penting iaitu belakang lidah. Keadaan

bibir adalah bundar.

VOKAL BELAKANG SEMPIT (Tinggi) [u]

Proses yang berlaku adalah seperti berikut :

Bibir dibundarkan.

Belakang lidah dinaikkan tinggi (setinggi mungkin ) kearah lelangit lembut.


tidak dapat keluar melalui hidung.

Pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar dari paru-paru menggetarkan pita


Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang bundar [u].

Contoh perkataan yang dihasilkan adalah seperti berikut :

Di awal perkataan [uli] , [usap], [usun] , [undur], [unto]

Di tengah perkataan [buka], [bubur], [subur] , [gandum] ,[kabur]

Di akhir perkataan [ baju] , [labu], [pasu], [kelambu], [baju]


12/44

12

VOKAL BELAKANG SEPARUH SEMPIT ( Separuh Tinggi) [o]

Berikut adalah proses yang berlaku:

Bibir dibundarkan.

Belakang lidah dinaikkan separuh tinggi kea rah lelangit lembut.

Lelengit lembut dan anak tekak idak dinaikkan menutup rongga hidung supaya

udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut

menggetarkan pita suara.

Contoh vokal yang dihasilkan adalah seperti berikut :

Di awal perkataan[oleh ], [ota], [obor],[oren]

Di tengah perkataan [boleh],[soto], [kokon] ,[tolon]

Di akhir perkataan [solo] ,[soto], [foto]

VOKAL BELAKANG SEPARUH LUAS ( Separuh Rendah ) []

Bunyi vokal belakang separuh luas terhasil melalui proses berikut :

Bibir dibundarkan

Balakang lidah dinaikkan ke arah lelangit lembut.





Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vocal [].

Bunyi ini kebiasaannya terdapat dalam dialek Kelantan seperti berikut :

Di awal perkataan[bat] ,[ta] ,[r] , [peh]

Di tengah perkataan[ pk] ,[sudh] ,peh] ,[brh]

Di akhir perkataan - [ kit] ,[ bil ] ,[blak]

VOKAL TENGAH []

Vokal tengah dihasilkan melalui peranan alat artikulasi bahagian tengah lidah. Berikut ialah

proses yang berlaku :

Bibir dihamparkan

Bahagian tengah lidah dinaikkan sedikit ke arah lelangit keras.

Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan menunutup rongga hidung supaya udara



13/44

13

Pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut

menggetarkan pita suara.

Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi []. Contoh perkataan yang dihasilkan ialah :

Di awal perkataan[ma] , [ mbun ] , [ mpat ] , [nam ]

Di tengah perkataan[pnat ] ,[ brat ] , [ ergas ] ,[kmas ]

Kesimpulannya terdapat lapan jenis vokal kardinal iaitu [ i ] ,[ e ] , [ ] , [a ], [ ] ,[ ], [o] dan [u].

Dalam Bahasa Melayu vokal asli ada enam iaitu [ I ] , [ e ] ,[ a ], [ u ] , [ o ] dan [ ]. Kesemua

vokal ini adalah bersuara kecuali vocal [] yang kurang lantang dan lemah bunyinya.

4. BUNYI KONSONAN BAHASA MELAYU

Menurut Abdul Hamid Mahmood (2007: 58) Konsonan ialah bunyi bahasa selain daripada bunyi

vokal . Sekiranya bunyi vokal itu adalah bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi dengan suara

keluar terus-menerus tanpa sekatan maka bunyi konsonan ialah bunyi yang semasa

menghasilkannya terdapat gangguan atau halangan oleh alat alat artikulasi.

Konsonan terbahagi kepada dua iaitu konsonan bersuara dan konsonan tidak

bersuara.Konsonan bersuara dihasilkan apabila pita suara digetarkan oleh arus udara yang

keluar dari paru-paru. Contohnya [ b ] , [ d ] dan [ g ]. Konsonan tidak bersuara pula dihasilkan

tanpa mengalami getaran pita suara oleh arus udara. Contohnya konsonan [ p ], [ t ] dan [ k ].

Dalam Bahasa Melayu konsonan terbahagi kepada dua iaitu konsonan asli dan pinjaman.

KONSONAN ASLI BAHASA MELAYU

Terdapat 19 konsonan asli dalam Bahasa Melayu yang terdiri daripada :

2 konsonan letupan dua bibir bersuara dan tidak bersuara [ p ,b ]

2 konsonan letupan gusi bersuara dan tidak bersuara [ t , d ]

2 letupan lelangit lembut bersuara dan tidak bersuara [ k , g ]

1 letupan hentian glottis ( )

2 konsonan letusan bersuara dan tidak bersuara [ , J ]

2 konsonan geseran tidak bersuara iaitu geseran gusi tidak bersuara [s] dan geseran

glottis bersuara [h] 1 konsonan bersuara [ r ]

1 konsonan sisian bersuara [ l ]

4 konsonan sisian bersuara [ m, n .

2 konsonan separuh vokal bersuara iaitu 1 separuh vokal dua bibir bersuara [w] dan

1 separuh vokal lelangit keras bersuara [ j ]


14/44

14

Penghasilan bunyi konsonan berikut tersebut melibatkan daerah artikulasi tertentu seperti dua

bibir, gusi, lelangit keras, lelangit lembut, pita suara, glottis, rongga hidung dan sebagainya.

Berikut adalah carta konsonan asli Bahasa Melayu.

CARA PENGHASILAN BUNYI KONSONAN

Letupan Dua Bibir Tidak Bersuara [ p ]

Konsonan Letupan Bibir tidak bersuara [ p ] dihasilkan melalui proses seperti berikut :

Dua bibir dirapatkan untuk menghalang sepanuhnya udara dari paru-paru yang

keluar dari rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan bagi menyekat udara supaya tidak dapat

keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dibuka (direnggangkan)

Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut tanpa menggetarkan pita suara. Udara

tersekat sepenuhnya pada bibir, kemudian dilepaskan serta-merta.


Di awal perkataan[ papan ] , [ paku ], [putri] , [ pasu ]

Di tengah perkataan[lpas], [ sepa] , [ dapur ] , [ dapat ]

Di akhir perkataan[ dakap ], [ atap ] , [ sdap ] , [santap ]

Letupan Dua Bibir Bersuara [ b ]

Konsonan ini dihasilkan melalui proses seperti berikut :

Dua bibir dirapatkan untuk menghalang sepenuhnya udara yang keluar dari paru-

paru ke rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan kepada dinding tekak

untuk menyekat udara supaya tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dirapatkan

Udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga mulut dan

tersekat sepenuhnya seketika pada bibir mulut, kemudian udara dilepaskan dengan

serta merta.


Di awa perkataan [buru] , [ buku ] , [buda] , [batu ]

Di tengah perkataan [tubuh ] , [subuh] , [tabor], [tiba ]

Di akhir perkataan[ sbab ] , [lmbab] , [kitab] , [ adab ]


15/44

15

Letupan Gusi Tidak Bersuara [ t ]

Konsonan letupan gusi tidak bersuara [ t ] dihasilkan melalui proses :

Hujung lidah dirapatkan pada gusi untuk membuat sekatan penuh pada arus udara

yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak untuk

menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dibuka (direnggangkan )

Udara yang keluar dari peru-paru ke rongga mulut keluar tanpa menggetarkan pita

suara, kemudiannya dilepaskan dengan serta merta.

Berikut adalah contoh perkataan bunyi konsonan [ t ]

Di awal perkataan [ taan ] , [ tahu ] , [ tolo] , [ tare ]

Di tengah perkataan[ pta] [ putus ] . [ satu ] [ bantu ]

Di akhir perkataan[ pnuntut ] , [ patut ] , [ sbut ] , [ lmbut ]

Letupan Gusi Bersuara [ d ]

Untuk menghasilkan bunyi konsonan [d], prosesnya ialah :

Hujung lidah dirapatkan pada gusi untuk membuat sekatan penuh pada arus udara


Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan padaa dinding tekak untuk

menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat kelauar melalui rongga hidung.

Udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga mulut dan

tersekat sepenuhnya pada agusi, kemudian udara tersebut dilepaskan dengan serta

merta.

Berikut adalah contoh perkataan bunyi konsonan [ d ]

Di awal perkataan [ dalam ] , [dahulu ] , [duka ] , [dapur ]

Di tengah perkataan[ pda ] , [ pada ] , [ sida ]

Di akhir perkataan[ abad ] , [ masud ] , [ hasad ]

Letupan Lelangit Lembut Tidak Bersuara [ k ]

Berikut ialah proses penghasilan konsonan [ k ]

Belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan pada lelangit lembut untuk membuat

sekatan penuh pada arus udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan pada dinding tekak untuk menyekat

udara supaya tidak dapat keluar melalui rongga hidung.


16/44

16

Pita suara dibuka direnggangkan


tersekat pada bahagian lelangit lembut, kemudian dilepaskan dengan serta merta.

Berikut adalah contoh perkataan konsonan [ k ]

Di awal perkataan [ kawan ] , [kuda], [ kalau ] , [ kita ]

D tengah perkataan [ sukat ] , [ bakat ] , [ dekat ] ,[ pukat ]Di akhir perkataan[ buda] , [pka] , [ tego]

Letupan Lelangit Lembut Bersuara ( g)

Berikut ialah proses yang berlaku dalam penghalisan konsonan [g]

Belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan pada lelangit lembut untuk membuat

sekatan penuh pada arus udara yang keluar dari paru-paru,

Lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan kepada dinding tekak untuk membuat

sekatan supaya udara tidak dapat kelauar melalui rongga hidung.

Pita suara dirapatkan.

Udara dari paru-paru keluar dengan menggunakan pita suara ke rongga mulut dan

tersekat pada bahagian lelangit lembut. Udara dilepaskan dengan serta-merta.

Berikut adalah contoh perkataan konsonan [ g ]

Di awal perkataan [ guru ] , [ ganti ] , [gantu ] , [ gambar ]

Di tengah perkataan[ aga ] , [ agar ] , [ juga ] , [ ragu ]

Di akhir perkataan [ beg ] , [ dialog ] , [ monolog ]

Hentian Glotis [ ]

Berikut adalah proses yang berlaku dalam penghasilan hentian glottis [ ]

Pita suara dirapatkan serapat-rapatnya.

Lelengit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan kepada dinding tekak

supaya udara tidak dapat keluar melui rongga hidung.

Udara dari paru-paru keluar dan tersekat dan terhenti pada bahagian glottis dan

tidak dilepaskan.

Berikut ialah contoh perkataan yang dihasilkan

Di awal perkataan[ ibu ] , [ ada ] , [ ora ]

Di tengah perkataan[ saat ] , [ keadaan ]

Di akhir perkataan[ tida ] , [ ana ]

Letusan Lelangit KerasGusi Tidak Bersuara [ ]


17/44

17

Berikut adalah proses yang berlaku dalam penghasilan konsonan [ ]

Depan lidadah dirapatkan pada daerah lelangit keras gusi untuk membuat sekatan

pada arus udara dari paru-paru ke rongga mulut.


membuat sekatan supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dibuka.


tersebut tersekat seketika pada bahagian lelangit keras-gusi, kemudian udara

tersebut dilepaskan dengan perlahan. Untuk bunyi konsonan [] pelepasan udara

adalah lebih cepat sedikit.

Berikut adalah contoh perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan[ ari ] , [ uti ] , [ uri ]

Di tengah perkataan[ sui ] , [ bani ] , [ bni ]

Di akhir perkataan - [ ma ] , [ko ]

Letusan Lelangit Keras Gusi Bersuara

Berikut adalah proses penghasilan konsonan

Depan lidah dirapatkan pada daerah lelangit keras gusi untuk membuat sekatan

pada arus udara dari paru-paru ke rongga mulut.


untuk menyekat udara dari memasuki rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dengan menggetarkan pita suara dan

tersekat pada daerah lelangit keras gusi. Udara dilepaskan perlahan.

Berikut adalah contoh perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan [ Jaan ] , [Jolo] , [juga ]

Di tengah perkataan [ tajam ] , [buja]

Di akhir perkataan [ imej ] , [kolej ]

Geseran Gusi Tidak Bersuara [ s ]

Proses penghasilan konsonan [ s ]

Daun lidah dinaikkan ke arah gusi untuk membuat sempitan

Lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan peda dinding tekak bagi menyekat udara

dari keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dibuka.


18/44

18

Udara dari paru-paru keluar dengan menggeser melalui sempitan pada daerah gusi.

Pita suara tidak digetarkan.

Beikut adalah contoh perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan[ sapu ] , [ sdap ]

Di tengah perkataan [basuh ], [ kasar ], [ dasar ]

Di akhir perkataan[ habis ] ,[ bilis ] , [ bras ]

Geseran Glotis Bersuara [ h ]

Penghasilan konsonan [ h ]

Pita suara dibuka untuk membuat sempita pada glottis.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak bagi

menutup rongga ke hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui hidung.

Udara keluar dengan menggeser melalui sempitan glottis. Pita suara digetarkan.

Berikut adalah perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan [ hulur ], [ habis ] , [ hantu ]

Di tengah perkataan[ lihat ], [ tahap ], [ shat ]

Di akhir perkataan[ brsih }, [ kash ]

Getaran Gusi Bersuara [ r ]

Penghasilan konsonan [ r ]

Hujung lidah dikenakan pada gusi.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak supaya

udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan menggetarkan hujung lidah dan

pita suara digetarkan.

Berikut ialah perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan [ rasa ], [ rabun ], [ runtuh ]

Di tengah perkataan[ bras ], [ kras ] , [ laras ]

Di akhir perkataan[ bsar ] , [ lbar ] , [edar ]

Sisian Gusi Bersuara [ I ]

Penghasilan konsonan [ I ]

Hujung lidah dikenakan pada bahagian tengah gusi untuk membuat sekatan pada

arus udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut.


19/44

19

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada didinding tekak untuk

menutup rongga ke hidung supaya udara tidak dapat kelauar melalui rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut tetapi hanya dapat keluar melalui sisian

atau tepian. Pita suara digetarkan.

Berikut ialah prkataan yang dihasilkan :Di awal perkataan [ lama ] , [ lambat ] , [ lampu ] , [ lupa ]

Di tengah perkataan[ slamat ] , [ klat ] , [ kilat ]

Di akhir perkataan [ ti gal ], [ bkal ] , [ pukul ]

Sengau Dua Bibir Bersuara [ m]

Penghasilan konsonan [ m ]

Bibir bawah dirapatkan pada bibir atas untuk membuat sekatan pada arus udara


Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan supaya suara dapat memasuki rongga

hidung


Udara dari paru-paru memasuki rongga mulut dan keluar melalui rongga hidung.

Bibir mulut dibuka semasa menyebut bunyi [m] dan pita suara digetarkan. Berikut

ialah perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan [ makan ] , [ malam ], [ mula ]

Di tengah perkataan [ timun ], [ timur ] , [ namun ]

Di akhir perkataan [ salam ] , [ silam ] , [ t ilam ]

Sengau Gusi Bersuara [ n]

Penghasilan konsonan [ n ]

Hujung lidah dirapatkan pada gusi untuk membuat sekatan pada arus udara yang

keluar dari paru-paru ke rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan membuka rongga hidung supaya udara

dapat keluar melalui rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan terhalang pada bahagian gusi,

kemudian keluar melalui rongga hidung. Pita suara digetarkan.


20/44

20

Berikut aialah contoh perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan [ nasi ] , [ nuri ] , [ naluri ]

Di tengah perkataan[ knari ] , [ binasa ] , [ panas ]

Di akhir perkataan [ papan ], [ simpan ] , [ lapan ]

Sengau Lelangit Keras Gusi Bersuara [ ]

Penghasilan konsonan [ ]

Depan lidah dirapatkan pada daerah lelangit keras gusi untuk membuat sekatan

pada arus udara yang kelauar dari paru-paru ke rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan membuka ruang rongga ke hidung

supaya udara dari paru-paru dapat keluar melalui rongga hidung .


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan terhalang dapa daerah lelangit

kerasgusi, kemudiankeluar melalui rongga hidung. Pita suara digetarkan.


Di awal perkataan [nani], [nata], [namo ], [nano ]

Di tengah perkataan [bana ], [mina ], [tana], [suni]

Sengau Lelangit Lembut Bersuara [ ]

Penghasilan konsonan [ ]

Belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan kepada lelangit lembut untuk menyekatudara yang keluar dari paru- paru ke rongga mulut.

Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan membuka rongga hidung supaya udara

dapat keluar melalui rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan terhalang pada daerah lelangot

lembut. Kemudian keluar melalui rongga hidung.


Di awal perkataan [aa] , [iau]Di tengah perkataan [ bua ] , [ sia ] , [baga]

Di akhir perkataan [ tagu ] , [ bara ] , [ gunu ]


21/44

21

Separuh Vokal Dua Bibir Bersuara [ w ]

Proses penghasilan konsonan [ w ]

Bibir dibundarkan

Belakang lidah diangkat ke arah lelangit lembut tetapi tidak menyentuh lelangit

lembut .


Udara dari paru-paru ke rongga mulut menggetarkan pita suara. Semasa

menghasilkan bunyi vocal [u] lidah dengan pantas berubah ke posisi untuk

menghasilkan vocal tengah [ ]

Berikut ialah contoh perkataan yang dihasilkan :

Di awal perkataan [ wau ], [waris ], [wa ]

Di tengah perkataan [kawan ] , [ lawan ], [ lewat ]

Di akhir perkataan _ [ sepa takraw ]

Separuh Vokal Lelangit Keras Bersuara [ j ]

Proses penghasilan konsonan [ j ]

Depan lidah dinaikkan ke arah gusi seperti hendak menghasilkan bunyi vokal [ j ],

kemudian semasa menghasilkan bunyi itu, kedudukan lidah berubah dengan pantas

kekedudukan vokal tengah [ ]


supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan menggetarkan pita suara. Semasa

menghasilkan bunyi vokal [I ] kedudukan lidah berubah dengan pantas ke

kedudukan vokal tengah [ ]


Di awal perkataan [ ja ], [ jakin ] , [ jatim ]

Di tengah perkataan [daja ] , [ baja ]

KONSONAN PINJAMAN BAHASA MELAYU

Konsonan yang bukan berasal daripada bahasa Melayu tetapi merupakan pinjaman daripada

bahasa lain seperti Arab, Sanskrit, Inggeris dipanggil konsonan pinjaman. Biasanya konsonan

ini digunakan pada perkataan yang dipinjam daripada bahasa asing tersebut.

Konsonan pinjaman terdiri daripada :


22/44

22

Geseran bibir- gigi tidak bersuara [ f ]

Geseran bibir gigi bersuara [ v ]

Geseran gigi tidak bersuara [ ]

Geseran gigi bersuara [ ]

Geseran gusi bersuara [ z ]

Geseran lelangit keras tidak bersuara [ , ] Geseran lelangit lembut tidak bersuara [ x ]

Geseran lelangit lembut bersuara [ v ]

Geseran Bibir- Gigi Tidak Berasuara [ f ]

Penghasilan konsonan [ f ]

Bibir bawah dihampirkan pada gigi atas untuk membuat sempitan supaya udara

keluar dengan menggeser melalui ruang yang sempit.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan menutup rongga ke hidung supaya udara


Pita suara dibuka ( direnggangkan )

Udara dari paru-paru keluar dengan menggeser melalui sempitan pada daerah bibir-

gigi. Pita suara tidak digetarkan.


Di awal perkataan [ fikir ] , [ fitnah ], [ faham ]

Di tengah perkataan [ nafkah ] , [ sifir ] , [ sifar ]

Di akhir perkataan [ arif ] , [ alif ] , [ huruf ]

Geseran Bibir Gigi Bersuara [ v ]

Penghasilan konsonan [ v ]

Bibir bawah dihampirkan pada gigi atas untuk membuat sempitan supaya udara

keluar dengan menggeser melalui sempitan.

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak

menutup rongga ke hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.


Udara dari paru-paru keluar dengan menggeser melalui sempitan pada daerah bibir-

gigi.. Pita suara digetarkan.

Berikut ialah perkataan yang dihasilkan oleh konsonan [ f ]


23/44

23

Di awal perkataan [ vokal ] . [ variasi ]

Di tengah perkataan[ univrsiti ] , [ novel ]

Geseran Gigi Tidak Bersuara ( )

Proses penghasilan konsonan ( )

Hujung lidah dihampirkan kepada daerah antara gigi atas dengan gigi bawah untuk

Membuat sempitan pada daerah antara gigi atas dan gigi bawah untuk membuat

sempitan pada daerah antara gigi atas dan gigi bawah supaya udara keluar dengan

menggeser.


menutup rongga ke hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dibuka ( direnggangkan )

Udara dari paru-paru keluar dengan menggeser melalui sempitan antara gigi atas

dan gigi bawah. Pita suara tidak digetarkan.

Berikut ialah perkataan yang dihasilkan

Di awal perkataan [nin ] , [alaa]

Di tengah perkataan [ mial ]

Di akhir perkataan [ had6

SISTEM EJAAN RUMI BAHASA MELAYU

Sistem Ejaan Bahasa Melayu bermaksud Sistem Ejaan Rumi Baharu Melayu yang dipersetujui

oleh Kerajaan Malaysia dan Pemerintah Republik Indonesia berikutan dari perisytiharan

pemakaiannya oleh Yang Berhormat Menteri Pendidikan Malaysia dan Menteri Kebudayaan

Republik Indonesia serentak pada 16 Ogos 1972.. Hasil kesepakatan antara Majlis Bahasa

Indonesia- Malaysia maka terhasillah Sistem Ejaan Rumi Baharu yang dipersetujui oleh kedua-

dua negara.. Jawatankuasa Tetap Bahasa Malaysia yang dilantik oleh Menteri Pendidikan , dan

Jawatankuasa ini diletak di bawah Dewan Bahasa dan Pustaka telah ditugaskan untuk

menyusun pedoman ejaan Rumi ini. Tulisan Rumi Bahasa Melayu telah dilakukan oleh

pedagang, pengembara dan penjelajah dari Eropah ke Nusantara. Mereka mula membuat

penulisan tentang Bahasa Melayu dengan menggunakan huruf-huruf Rumi Latin. Pada tahun

1522 huruf Latin yang digunakan untuk menulis Bahasa Melayu telah ditemui dalam senarai

pelayaran Pigafetta.


24/44

24

Kedatangan Belanda dalam abad ke-17, mula menjadikan tulisan Rumi mula mendapat asas

dalam ejaan Rumi Bahasa Indonesia. Pada abad ke-17 hingga akhir abad ke -19 bangsa

Inggeris juga berminat terhadap Bahasa Melayu telah mengasaskan beberapa kaedah ejaan

Rumi bagi bahasa Melayu. Antara sistem ejaan rumi yang telah disusun oleh orang Ingeris

ialah Ejaan Rumi Tomas Bowrey (1701), Ejaan Rumi J. Howison (1800 ), Ejaan Rumi William

Marsden (1812 ), Ejaan Rumi Negeri-negeri Selat (1878 ), Ejaan Rumi Swettenham ( 1881),dan Ejaan Rumi Maxwel (1882) yang kesemuanya berpedomankan kaedah transliterasi huruf

jawi kepada Rumi ( Ismail Dahaman, 1992 :43 )

Pada tahun 1902, bermulalah perancangan ejaan Rumi pertama di Tanah Melayu.

Jawatankuasa ejaan ini telah diketuai oleh R.J Wilkinson. Hasilnya terhasillah Ejaan Wilkinson

yang dikenali sebagai Romanised Malay Spelling. Ejaan ini telah digunakan secara rasmi di

semua sekolah umum di Tanah Melayu. Sistem ejaan tersebut seragam dan digunakan dalam

semua kamus dan penerbitan Wilkinson sendiri yang dihasilkan dari tahun 1901 hingga akhir

tahun 1940-an. Antara kamus tersebut ialah kamus Jawi-Melayu- Inggeris (1903)

Sistem Ejaan Rumi terus berkembang terutamanya apabila Maktab Perguruan Sultan Idris

(SITC) turut memperkembangkannya. Berasaskan ejaan Wilkinson penggunaan sistem Ejaan

Sekolah telah disusun dan diterbitkan oleh beberapa tokoh bahasa dan pedidik di SITC. Antara

buku yang diterbitkan ialah Mithal Huruf Rumi Bagi Darjah Satu (1920), Kitab Loghat Melayu

susunan R.O Windstedt dan Ibrahim Dato Muda Linggi (1921), Kitab Pelita Mengarang (Rumi)

susunan O.T Dussek (1923) dan Kitab Kumpulan Nama Melayu susunan Ibrahim Dato Muda

Linggi (1924).

Selepas Ejaan Wilkinson, Sisitem Ejaan Rumi Zaba telah dihasilkan di SITC. Sistem ejaan

Zaba ini telah disusun dan diperkemas dalam beberapa tahun dan telah dimuatkan dalam

beberapa buah buku pedoman bahasa terbitan Pejabat Karang mengarang SITC. Buku-buku

tersebut termasuklah Ilmu Bahasa Melayu Penggal 1 (1926), Pelita Bahasa Melayu Penggal 1

(1941) dan Daftar Ejaan Melayu ( JawiRumi ) (1949). Sistem Ejaan Zaba ini telah digunakan

sebagai ejaan Sekolah dan ejaan rasmi kerajaan sehingga digantikan dengan Sistem Ejaan

Baharu Bahasa Malaysia yang dirasmikan penggunaannya pada 16 Ogos 1972.

Kali pertama ejaan Rumi mendapat perhatian serius ialah pada tahun 1956 dalam

perbincangan Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu ketiga. Pada 17 April 1959 satu

perjanjian persahabatan antara Malaysia dengan Republik Indonesia. Satu pertemuan antara

Jawatankuasa Ejaan Rumi Persekutuan Tanah Melayu diketuai oleh Tuan Syed Nasir bin Ismail

dengan Panitia Pelaksanaan Kerjasama Bahasa Melayu- Bahasa Indonesia yang dipimpin oleh


25/44

25

Dr Slametmuljana di Jakarta pada 4 hingga 7 Disember 1959. Hasil pertemuan ini telah

menghasilkan Ejaan Malindo.Pada tahun 1966 kerajaan Malaysia membentuk sebuah

jawatankuasa Bahasa yang diketuai oleh Tuan Syed Nasir bin Ismail.

Pada 7 September 1966 satu pertemuan antara Jawatankuasa Bahasa / Ejaan Malaysia

dengan satu rombongan kebudayaan dari Indonesia yang diketuai oleh Kolonel Wahju Sukatjo

diadakan di Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur. Kedua-dua negara bersetuju supaya

Ejaan Malindo dilaksanakan. Satu lagi rundingan berkaitan bahasa telah diadakan pada 20

hingga 25 September 1966 di Jakarta. Kedua-dua negara bersetuju untuk mengkaji semula

ejaan baharu.

Kedua-dua negara telah bersetuju untuk memperbetul ejaan masing-masing atas dasar berikut :

Kemajuan ilmu pengetahuan dan perkembangan konsep ilmiah, terutama dalam bidang

bahasa yang baik.

Kekurangan-kekurangan yang masih terdapat pada ejaan sekarang dalam hal

mencerminkan kesanggupan bahasa Malaysia dan Indonesia.

Perlunya usaha kodifikasi dalam pemakaian huruf dan tanda baca yang berlaku untuk

kedua-dua negara.

Peranan akan dimainkan oleh Bahasa Malaysia dan Bahasa Indonesia di Asia Tenggara

dan diseluruh dunia.

Pentingnya pengajaran membaca dan menulis..

Berdasarkan pertimbangan tersebut satu rundingan antara Jawatankuasa Ejaan /BahasaMelayu Malaysia dan Team Bahasa KOTI dari Indonesia telah diadakan di Dewan Bahasa dan

Pustaka Kuala Lumpur. Rundingan tersebut telah mencapai persetujuan mengadakan satu

sistem ejaan bersama antara Malaysia dan Indonesia.Ejaan baharu ini bersifat ilmiah,

ekonomis,dan praktis.

Akhirnya pada 16 Ogos 1972 kedua-dua negara kemudiannya melaksanakan Sistem Ejaan

Baharu Bahasa Malaysia. Walaupun sistem ejaan baharu itu telah dugunakan secara rasmi di

Malaysia dan negara Indonesia , namun terdapat beberapa perkara tentang ejaan tersebut

perlu dibincangkan dan diselesaikan segera. Satu jawatankuasa telah dibentuk dengan nama

Majlis Bahasa Indonesia- Malaysia. Majlis yang dianggotai oleh Jawatankuasa Tetap Dewan

Bahasa dan Pustaka, Tuan Haji Sujak bin Rahim dan Panitia Pengambangan Bahasa Indonesia

yang diketuai oleh Dr Amran Halim telah mengadakan lima persidangan. Dalam Persidangan

Kelima Majlis ini yang diadakan di Johor Bahru pada 2 hingga 4 Disember 1974., telah

bersetuju untuk mengeluarkan pedoman umum ejaan yang lebih lengkap. Kedua-dua belah


26/44

26

pihak telah bersetuju menerbitkan versia yang sesuai dengan negara masing-masing. Pada 5

Disember 1974 telah diterbitkan Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia untuk kegunaan

umum, dengan ini wujudlah sistem ejaan baharu Bahasa Malaysia-Indonesia seperti yang

digunakan hari ini. ( Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia , 1974)

Pedoman Umum Ejaan Rumi Bahasa Melayu

Pedoman Umum Ejaan Rumi Bahasa Melayu terbahagi kepada 4 iaitu :

Abjad dan huruf

Huruf vocal

Huruf Diftong

Huruf Konsonan

Abjad dan huru f

Sistem ejaan Baharu Bahasa Melayu yang diselaraskan dengan sistem ejaan Bahasa

Indonesia menggunakan 26 huruf abjaf tulisan Rumi seperti berikut.

HURUF SEBUTAN PERKATAAN

Aa e anak

Bb bi burung

Cc si cawan

Dd di dadu

Ee i ekor

Ff ef filem

Gg ji gigi

Hh ec hati

Ii ai ibu

Jj je jam

Kk ke kuda

Ll el lari

Mm em MalamNn en Nasi

Oo o Orang

Pp pi Pintu

Qq kiu Quran

Rr ar Rambut


27/44

27

Ss es Sikat

Tt ti Tahu

Uu yu Ubi

Vv vi Vocal

Ww dabliu Wang

Xx eks Xenon

Yy wai Yuran

Zz zek Zarah

1. Huruf Vokal

Terdapat sebanyak enam vokal atau bunyi standard dalam Bahasa Melayu.

HURUF DI DEPAN DI TENGAH DI BELAKANG

A api Tali kita

e (i) e pepet

(ii) e talling

emak

ela

kena

petak

sosialisme

tauge

I itu Tidur padi

O oleh Kota pidato

U ular Kuda satu

2. Huruf Dif tong

Terdapat 3 jenis diftong dalam Bahasa Melayu iaitu ai, au dan oi. Berikut ialah contoh

diftong dalam Bahasa Melayu :

DIFTONG DI DEPAN DI TENGAH DI BELAKANG

Ai aising Ghairah lambai

Au aurat Saudara surau

Oi oidium Boikot amboi

Huru f Konsonan


28/44

28

Terdapat 26 huruf konsonan dalam Bahasa Melayu. Lima daripadanya memakai huruf

gabungan iaitu gh, kh, ng, dan ny. Berikut contoh perkataan yang dihasilkan :

HURUF

KONSONAN

DI DEPAN DI TENGAH DI BELAKANG

B Batu Sabut adab

C cakap Baca Mac

D Dapur Budak abad

F Fikir Tafsir maaf

G Guru Tiga beg

Gh Ghaib Maghrib mubaligh

H Hari Saham buah

J Jalan Hajat kolej

K Kami Paksa adik

Kh Khusus Tarikh -

L Langsat Bila kesal

M Makan Bumi tilam

N Nasi Anak ikan

Ng Angin Nganga kuning

Ny Nyala Banyak -

P Paying Tempat siap

Q Qari Wuquf buraqR Ratu Berat biar

S Sama Besar beras

Sy Syiling Isytihar Quraisy

T Teko Mati alat

V Vitamin University -

W Wabak Bawa -

Y Yakin Saying -

z(i)z Zaman Lazat lafaz

(ii)x Xenon - -

2.1 Perubahan Huruf Konsonan Lama kepada Baharu

Terdapat lima perubahan huruh konsonan daripada ejaan lama kepada ejaan Rumi

baharu seperti berikut :


29/44

29

HURUF HURUF CONTOH PEMAKAIAN

i Ch C chacat

Mach

Chuci

jadi cacat

jadi Mac

jadi cuci

ii Dh D dharab

kadhi

mudharat

jadi darab

jadi kadhi

jadi mudarat

iii Dz Z dzalim

bedza

dzat

jadi zalim

jadi beza

jadi zat

iv Sh Sy Shaitan

Sharat

Meshuarat

jadi syaitan

jadi syarat

jadi mesyuarat

v Th Th mithal

Ithnin

Bahath

jadi misal

jadi isnin

jadi bahas

Penggunaan tanda koma di atas .Pengguguran tanda koma dalam sistem ejaan baharu adalah

seperti berikut :

Tanda koma di atas () iaitu yang sepadan dengan huruf jawi ain.

LAMA BAHARU

alam jadi alam

raiI jadi rai

maaf jadi maaf

Tanda koma di atas () , digunakan dengan huruf konsonan k jika menutup

sukukata.

LAMA BAHARU

mana jadi makna

tama jadi tamak


30/44

30

rayat jadi rakyat

Tanda koma di atas () iaitu yang sepadan dengan huruf jawi Hamzah

dihapuskan jika membuka sukukata.

LAMA BAHARU

soal jadi soal

masaalah jadi masalah

Tanda koma di atas digantikan dengan huruf konsonan k jika menutup sukukata.

LAMA BAHARU

enche jadi encik

dato jadi datuk

ruyah jadi rukyah

Huruf Yang Diperkenalkan

Dalam sisitem ejaan Bahasa Melayu terdapat tiga huruf daripada 26 huruf konsonan yang

diperkenalkan supaya digunakan secara tetap iaitu q, v dan x.

Huruf q digunakan sebagai padanan kepada huruf jawi qaf ( ) untuk mengeja

kata istilah agama atau kata mengenai yang berasal daripada bahasa Arab.

Contoh perkataannya ialah Quran, qadak dan qadar dan wuquf

Huruf v pula digunakan untuk mengeja kata pinjaman daripada Bahasa Inggeris

dan bahasa-bahasa asing yang lain. Contoh perkataannya ialah : vitamin,

resolusi, vocal, subversive, novel dan university.

Huruf ve pula hadir di akhir ditukar menjadi f. Contohnya

active jadi aktif


31/44

31

passive jadi pasif

negative jadi negative

Huruf x hanya digunakan pada pangkal kata istilah khusus yang tidak ditukar

menjadi z. Contohnya

Xeromorph jadi xeromorf

Xenon jadi xenon

Xanthete jadi xantat

Sistem Keselarasan Huruf Vokal

Sistem keselarasan Huruf vokal dalam sistem ejaan Bahasa Melayu bermaksud sistem atau

aturan mengikut kesesuaian dua huruf vokal yang membentuk dua suku kata pada kata dasar

iaitu pasangan antara huruf vokal pada suku kata prakhir dengan huruf vokal ini berlaku

mengikut syarat yang berikut :

Keselarasan antara dua huruf vokal pada kata dasar.

Kata dasar hendaklah berakhiran suku kata tertutup

Bagi kata yang mengandungi lebih daripada dua suku kata yang terlibat dengan

sisitem keselarasan huruf vokal hanyalah suku kata yang terakhir sahaja.

Dalam Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu, terdapat sebanyak 18 pola keselarasan huruf

vokal seperti yang berikut :

Pola Keselarasan Vokal

SUKU KATA PRAAKHIR SUKU KATA AKHIR

TERTUTUP

CONTOH PEMAKAIAN

(1) A - a arah, panas, kalah,

halaman

(2) a - i alih, gadis, habis,

sumbangsih

(3) a - u Asuh, batuk, halus,

lembayung

(4) e pepet - a Emak, telan, kelam,

tembelang

(5) e pepet - i Benih, lebih, betik, sembelih


32/44

32

(6) e pepet - u Belum, telur, tempuh,

temenggung

(7) e taling - a Enak, dewan, tewaws,

belerang

(8) e taling - e taling Gelek, heret, leceh, selekeh

(9) e taling - o Elok, esok, boleh, selekoh

(10) i - a Ingat, bilang,hilang, selinap

(11) i - i Intip, pilih, sisih, belimbing

(12) o - u Cium, riuh, tiup, tembeliung

(13) o - a Olah, otak, boring, sekolah

(14) o - e taling Boleh, korek, oleh, celoteh

(15) o - o Botol, kotor, borong,

kelompok

(16) o - a Ulat, ubat, tumpamg,

ketupat

(17) u - i Usik, pulih, tulis, cungkil

(18) u - u Tujuh, tunduk, untuk,

tengkujuh

Contoh Kesalahan Ejaan

Berikut ialah contoh kesalahan yang dilakukan berikutan tidak mematuhi pola keselarasan vokal

yang ditetapkan.

POLA KESALAHAN EJAAN SALAH EJAAN BETUL

1. Pola a - i adek

ageh

balek

cacengfaseh

gandeng

hader

jalen

faseh

adik

agih

balik

cacingfasih

ganding

hadir

jalin

faseh


33/44

33

gaseng

hamel

itek

kafer

lamper

masehnaseb

paleng

gaseng

hamel

itik

kafir

lampir

masihnasib

paling

2. Pola au adoh

asoh

bagos

batok

cantomdapor

datok

gadoh

gantong

jalor

jantong

kampong

karonglambong

maklom

masok

payong

pasong

rabon

santon

tudong

aduh

asuh

bagus

batuk

cantumdapur

datuk

gaduh

gantung

jalur

jantung

kampung

karunglambung

maklum

masuk

paying

pasung

rabun

santun

tudung3. Pola e (pepet)-i betek

celek

cerdek

degel

detek

betik

celik

cerdik

degil

detik


34/44

34

heneng

jeleng

jereng

kepeng

kerleng

lebehlender

pelek

peter

sembeleh

sempet

sengeh

tempek

hening

jelling

jering

keping

kerling

lebihlender

pelik

petir

sembelih

sempit

sengih

tempik

4. Pola e (pepet) -u bedok

berok

betol

cekor

celor

celop

degop

gemokgeron

jengok

jerok

kebon

kepong

ketok

ketol

mendonglesong

penoh

sentoh

serbok

sendok

beduk

beruk

betul

cekur

celur

celup

degup

gemukgerun

jenguk

jeruk

kebun

kepung

ketuk

ketul

mendunglesung

penuh

sentuh

serbuk

senduk


35/44

35

tenon

tepok

tepong

tenun

tepuk

tepung

5. Pola e (taling ) -i anika

bicak

diwan

birang

keciwa

liwat

rihat

rika

selisa

siwatiwas

aneka

becak

dewan

berang

kecewa

liwat

rehat

reka

selesa

sewatewas

6. Pola i - i bilek

bisek

biseng

cicer

cicet

dikerfiker

giler

hiler

intep

milek

pileh

risek

rintehsileh

seliseh

sireh

sisek

tilek

bilik

bisik

bising

cicir

cicit

dikirfikir

gilir

hilir

intip

milik

pilih

risik

rintihsilih

selisih

sirih

sisik

tilik


36/44

36

7. Pola I u bidok

bingong

sisol

hibor

hidop

himponlingkong

nibong

rioh

sibok

tidor

timbol

timon

biduk

bingung

bisul

hibur

hidup

himpunlingkung

nibung

riuh

sibuk

tidur

timbul

timun

8. Pola o - o buduhbungkuk

buhung

cundung

cuntuh

gulungan

kungkung

kutur

lumbunglungguk

lurung

muntuk

muyuk

numbur

pulung

punduk

rukukrumbungan

sukungan

sumbung

suruk

tuhur

bodohbongkok

bohong

condong

contoh

golongan

kongkong

kotor

lombonglonggok

lorong

montok

moyok

nombor

polong

pondok

rokokrombongan

sokongan

sombong

sorok

tohor


37/44

37

tukuh

tunjul

tokoh

tonjol

9. Pola o - a bula

bungkar

burang

guda

hurmat

kurban

muga-muga

purak-peranda

perumpak

ruma

rundasekulah

surak

tulak

tungkat

bola

bongkar

boring

goda

hormat

korban

moga-moga

porak- peranda

perompak

roma

rondasekolah

sorak

tolak

tongkat

10. Pola o - e bolih

comping

contingdompit

goring

korik

olih

robik

solik

songil

tolihtoping

torih

boleh

compeng

contengdompet

goring

korek

oleh

robek

solek

songel

tolehtopeng

toreh

11. Pola u i bueh

cubet

buih

cubit


38/44

38

guleng

kuceng

kueh

puleh

puteh

runcengruncet

suntek

usek

guling

kucing

kuih

pulih

putih

runcingruncit

suntik

usik

12. Pola u - u burong

burok

busong

cucokdudok

dukong

gulong

hujong

hulor

jujor

junjong

kuborkucop

kulom

lumpoh

mundor

musoh

pujok

pukol

runtohsulong

suntok

tunjok

untok

burung

buruk

busung

cucukduduk

dukung

gulung

hujung

hulur

jujur

junjung

kuburkucup

kulum

lumpuh

mundur

musuh

pujuk

pukul

runtuhsulung

suntuk

tunjuk

untuk


39/44

39

13. Pola e (taling) e

(taling)

belik

cetik

gelik

geling

gelitek

heritjeripet

lecih

lepir

belek

betek

gelek

geleng

geletek

heretjerepet

jeceh

leper

14. Pola e (taling ) - o becuk

beluk

bengkuk

besukceduk

ekur

eluk

gendung

herut

kecuh

kendung

kelungpesung

serung

tekung

tenguk

becok

belok

bengkok

besokcedok

ekor

elok

gendong

herot

kecoh

kendong

kelongpesong

serong

tekong

tengok

Pola Kekecualian Kepada Keselarasan Huruf Vokal

Sistem Ejaan Rumi Baharu Bahasa Melayu juga menerima beberapa pola lain sebagai

kekecualian kepada pola keselarasan huruf vokal. Pola kekecualian ini digunakan untuk

mengeja kata-kata pinjaman seperti:


40/44

40

POLA VOKAL CONTOH KATA

BAHASA NUSANTARA

CONTOH KATA

BAHASA INGGERIS

1. a e taling awet, aneh, kaget, pamer, raden cabaret, panel

2. a o calon, lakon, lancing, lapor, keraton atom. kontraktor

3. e pepet e

taling

gembleng

4. e pepet - o jempol , bendok gabenor, interkom

5. I e taling Imlek parlimen, simen, tiket

6. I o ijon, pilon diftong, transistor

7. u e taling tulen, ulet subjek, dokumen

8. u o bunglon, buron, lelucon kupon, konduktor

9. a e pepet Pakem teater

10. e taling - i hipotesis, objektif

11. e taling - u petroleum, spektrum

12. e pepet e

pepet

demdem, pepet

13. i e pepet Iseng filem, artikel, partikel

14. o i hipokrit, fosil

15. o u bonus, forum

16. u e pepet Lumer skuter

Ejaan Kata Pinjaman Daripada Bahasa Inggeri

Ejaan bagi kata pinjaman daripada Bahasa Inggeris dan bahasa-bahasa Eropah yang lain

dibuat mengikut peraturan penyesuaian huruf-huruf yang terdapat dalam perkataan Bahasa

Inggeris atau bahasa asing disesuaikan ejaannya dengan huruf mengikut ejaan Bahasa

Melayu. Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu berlandaskan bentuk tampak atau bentuk visual.

Sistem ejaan ini dipinjam daripada bahasa asing atau dieja mengikut bentuk tampak, iaituhampir sama dengan ejaan yang ditetapkan.Contohnya seperti perkataan berikut.

BIL BAHASA INGGERIS BAHASA MALAYSIA

1. Abstract abstrak

2. aggressive agresif


41/44

41

3. Alkaloid alkaloid

4. anthropology antropologi

5. Atom atom

6 barbecue barbeku

7 Battery bateri

8. Beaker bikar

9 Beer bir

10 Block blok

11 Bonus bonus

12 Dialect dialek

13. Diesel diesel

14. dividend dividen

15. Drama drama

16. Dualism dualisme

17. Duet duet

18. effective efektif

19. Express ekspress

20. Engine enjin

21. Apple epal

22. aesthetics estetika

23. Factor faktor

24. phoneme fonem

25. Function fungsi

26. Garage garaj

27. geometry geometri

29. Graph graf

29. harmony harmoni

30. Hotel hotel

31. Idealist idealis

32. Identity identiti

33. Image imej

Kekecualian Ejaan yang Sudah Lama


42/44

42

Dalam Sistem Ejaan Bahasa Melayu terdapat beberapa kekecualian daripada peraturan yang

ditetapkan. Kekecualian ini diberikan kepada perkataan Bahasa Inggeris yang sudah lama

digunakan dalam Bahasa Melayu. Berikut ialah contoh perkataan tersebut.

BAHASA INGGERIS BAHASA MELAYU

Class kelas bukan klas

Club kelab bukan klub

Custom kastam bukan kustom

Driver drebar bukan driver

Glass gelas bukan glass

Grant geran bukan gran

Manfaat yang diperolehi daripada Sistem Ejaan Baharu

Bahasa Melayu di jadikan sebagai Bahasa Ilmu

Sistem ejaan Baharu yang dipersetujui ini telah dapat mengangkat martabat menjadikan

Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu. Ia bermaksud Bahasa Melayu mampu dijadikan sebagai

bahasa penghantar ilmu pengetahuan moden iaitu ilmu Sains, Teknologi, Ekonomi,

Kejuruteraan, Kedoktoran, undang-undang, sastera dan agama. Istilah-istilah baharu yang

diserapkan dalam Bahasa Melayu menjadikan Bahasa Melayu dapat berfungsi sebagai bahasa

akademik yang lengkap. Laras-laras bahasa yang khusus perlu ada untuk menerangkan hal-hal

tentang kejuruteraan awam, kejuruteraan elektrik, dan elektronik, kejuruteraan mekanikal dan

kejuruteraan kimia. Fungsi Bahasa Melayu dapat dilihat dalam bidang-bidang seperti

kedoktotan yang memerlukan Bahasa Melayu sebagai alat untuk menerangkan tentang bidang

Anatomi, Biokimia, Farmakologi, fisiologi, mikrobiologi perubatan, obstetrik dan ginakologi,

optalmologi, otothinolaringologi, parasitologi. Patologi, pediatrik, perubatan psikologi, perubatan

kemasyarakatan dan surgeri.

Bahasa Melayu turut berperanan sebagai bahasa penghantar untuk ilmu seperti sains sosial

dan kemanusiaan seperti kesusasteraan, sejarah, seni ukir, sains rumahtangga dan sebagainya

( Nik Safiah Karim, 1986 : 6). Menurut Abdul Hamid Mahmood (2000) Sebagai Bahasa ilmu

Bahasa Melayu harus mempunyai perbendaharaan kata, istilah dan laras bahasa yang cukup

dan sesuai untuk menyatakan konsep dan pemikiran tentang hal-hal perdagangan

antarabangsa, perindustrian ringan dan berat perniagaan saham, pengurusan perkauman dan

perangkaan.Ini bermaksud Bahasa Melayu mestilah mempunyai kekuatan setanding dengan

kekuatan Bahasa Inggeris dalam memperkatakan konsep dan pemikiran ilmu moden. Bahasa


43/44

43

Melayu mestilah standing dengan bahasa-bahasa lain seperti Bahasa Inggeris, Bahasa

Perancis, Bahasa Jerman dan Bahasa Jepun yang sudah lama berperanan sebagai bahasa

ilmu moden dengan jayanya ( Abdul Hamid Mahmood 1993 : 79)

KESIMPULAN

Sebagai penutur jati Bahasa Melayu pengetahuan yang tepat tentang bahasa itu akan menjadi

kayu ukur kearah kesempurnaan bahasa itu sendiri. Ciri-ciri kesempurnaan bahasa itu akan

menjadikan bahasa itu sesuai , tepat, tegas dan berkesan dalam situasi atau konteks

penggunaannya. Kesempurnaan bahasa itu dapat dlihat melalui sifat-sifat kestabilan,

kelenturan, kepelbagaian, keberkesanan dan keindahan. Ciri-ciri yang ada ini akan dapat

memartabatkan Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu. Bahasa Melayu mampu digunakan

sebagai bahasa pengantar ilmu pengetahuan moden seperti ilmu Sains, , Teknologi, Ekonomi,

Kejuruteraan, Kedoktoran dan undang-undang disamping ilmu Sastera dan Agama.

RUJUKAN

Abdul Hamid Mahmood (2012). Gunakan Bahasa Melayu Yang Betul. Kuala Lumpur: Aslita

Sdn. Bhd

Abdul Hamid Mahmood, Nurfarah Lo Abdullah ( 2007 ). Linguistik Fonetik dan Fonologi, Kuala

Lumpur: Percetakan Zafar Sdn. Bhd.

Abdul Hamid Mahmood ( 2012 ) . Menguasai Bahasa Melayu Tinggi, Kuala Lumpur: Percetakan

Zafar Sdn. Bhd.

Abdullah Hassan (2005). Lingustik Am, Siri Pengajaran dan Pembelajaran, Kuala Lumpur: PTS

Publication & Distributors.


44/44

44

Abdullah Hassan, Indrawati Zahid ( 2006 ), Fonetik dan Fonologi, Kuala Lumpur, PTS

Professional

Indrawati Zahid (2006 ) Fonetik dan Fonologi Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa

Melayu, Kuala Lumpur:PTS Professional.

Harimurti Kridalaksana (2008), Kamus Lingustik, Edisi Keempat, Jakarta: Gramedia Pustaka

Utama.

bml3043 fonetik d049840 mukhidi bin mohd ali

Documents