fonetik dan fonologi bm

7/28/2019 Fonetik Dan Fonologi BM

1/61

INSTITUT PERGURUAN TUN HUSSEIN ONN

BATU PAHAT

KERJA KHUSUS UNTUK

BAHASA MELAYU(AKADEMIK)

TUGASAN:

SEMESTER 1

TAJUK:FONETIK DAN FONOLOGI

Nama: izzuwan bin isa

Biodata Pelajar

Institut PerguruanTun Hussein Onn

Reka Betuk & Teknologi 1Ambilan Julai 2010


2/61

ISI KANDUNGAN

PenghargaanPengenalanBab 1: Sejarah Ringkas Bahasa Melayu

1.1 : Konsep dan Pengertian Bahasa.1.2 : Asal Usul Bahasa Melayu.1.3 : Bahasa Melayu Kuno.1.4 : Bahasa Melayu pada Batu-Batu Bersurat Abad Ketujuh.1.5 : Peralihan Bahasa Melayu Kuno Ke Bahasa Melayu Klasik.1.6 : Bahasa Melayu Klasik.1.7 : Bahasa Melayu Moden.1.8 : Bahasa Melayu dan Perancangan Masa Depan.1.9 : Masa Depan Bahasa Melayu.

Bab 2: Ciri-ciri Bahasa.2.1 : Bahasa Mempunyai Makna2.2 : Bahasa Mempunyai Berubah2.3 : Bahasa Mempunyai Bentuk.2.4 : Bahasa Mempunyai bunyi2.5 : Bahasa Itu Berubah.2.6 : Bahasa Itu Arbitrari.2.7 : Bahasa Itu Linear.

Bab 3: Fungsi-fungsi Bahasa.3.1 : Bahasa Melayu sebagai bahasa perpaduan.

3.2 : Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi.3.3 : Bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar.

Bab 4: Daerah-daerah Artikulasi.4.1 : Daerah-Daerah Artikukasi.4.2 : Fungsi Daerah-Daerah Artikulasi.

4.2.1 : Gigi4.2.2 : Gusi4.2.3 : Lelangit

Bab 5: Alat-alat Artikulasi.5.1 : Alat-Alat Artikulasi.5.2 : Fungsi Alat-Alat Artikulasi.

5.2.1 : Lidah5.2.2 : Gigi5.2.3 : Bibir5.2.4 : Rongga Hidung5.2.5 : Pita Suara

Bab 6: Jenis-jenis Bunyi.


3/61

6.1 : Bunyi-Bunyi Vokal.6.1.1 : Pengertian Vokal.6.1.2 : Jenis-jenis Vokal.6.1.3 : Vokal Hadapan Sempit [ i ]6.1.4 : Vokal Hadapan Separuh Sempit [ e ]

6.1.5 : Vokal Tengah Pendek [ ]6.1.6 : Vokal Hadapan Separuh Luas [ ]6.1.7 : Vokal Hadapan Luas [ a ]6.1.8 : Vokal Belakang Sempit [ u ]6.1.9 : Vokal Belakang Separuh Sempit [ o ]6.1.10 : Vokal Belakang Separuh Luas [ ]6.1.11 : Vokal Tengah Panjang []

6.2 : Bunyi-Bunyi Konsonan.6.2.1 : Carta Konsonan Asli Bahasa Melayu.6.2.2 : Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [ p ]

6.2.3 : Konsonan Letupan Dua Bibir Bersuara [ b ].6.2.4: Konsonan Letupan Gusi Tidak Bersuara [ t ]6.2.5 : Konsonan Letupan Gigi Gusi Bersuara [ d].6.2.6 : Konsonan Letupan Lelangit Lembut Tidak Bersuara [ k ].6.2.7 : Konsonan Letupan Lelangit Lembut Bersuara [ g ].6.2.8 : Hentian Glotis [ ? ]6.2.9 : Konsonan Letusan Lelangit Keras-Gusi Tidak Bersuara [ ]6.2.10 : Letusan Lelangit Keras Gusi Bersuara [ J ].6.2.11 : Konsonan Geseran Gusi Tidak Bersuara [ s ].6.2.12 : Konsonan Getaran Gusi Bersuara [ r ].6.2.13 : Konsonan Sisian Gusi Bersuara [ 1 ]6.2.14 : Konsonan Sengau Dua Bibir Bersuara [ m ]6.2.15 : Konsonan Sengau Gusi Bersuara [ n ].6.2.16 : Konsonan Sengau Lelangit Keras Gusi Bersuara [ ]6.2.17 : Konsonan Sengau Lelangit Lembut Bersuara [ ].6.2.18 : Separuh Vokal Dua Bibir Bersuara [ w ].6.2.19 : Separuh Vokal Lelangit Keras Bersuara [ j ]

6.3 : Cara-Cara Menghasilkan Bunyi Konsonan Pinjaman.6.3.1 : Geseran Bibir Gigi Tidak Bersuara [ f ]6.3.2 : Geseran Bibir Gigi Bersuara [ v ].

6.3.3 : Geseran Gigi Tidak Bersuara [ ]6.3.4 : Geseran Gigi Bersuara [ ]6.3.5 : Geseran Lelangit Keras Tidak Bersuara [~] Atau [ ].6.3.6 : Geseran Lelangit Lembut Tidak Bersuara [ x ]6.3.7 : Geseran Lelangit Lembut Bersuara [ ]6.3.8 : Geseran Gusi Bersuara [ z ]

6.4 : Bunyi-Bunyi Diftong.6.4.1. :Diftong [au].6.4.2 : Diftong [ oi ]6.4.3 : Diftong [ai].

Bibliografi


4/61

PENGHARGAANPENGHARGAAN

Assalamualaikum

Alhamdulillah bersyukur kehadrat Ilahi dengan rahmat dan izinnya

dapat saya menyiapkan tugasan kerja khusus berasaskan ilmu (KKBI) untukprogram persediaan ijazah sarjana muda perguruan bagi subjek bahasa

Melayu..

Setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih diucapkan kepada Pn

yang telah banyak memberi tunjuk ajar dan bimbingan dalam menyiapkan

tugasan ini dengan jayanya.

Terima kasih juga diucapkan kepada rakan-rakan yang telah banyak

memberikan buah fikiran dan bantuan yang berkaitan dengan tugasan ini

terutamanya rakan-rakan dari rekabentuk dan teknologi 1 untuk menghasilkan

tugasan yang berkualiti, baik, serta lengkap. Setinggi tinggi penghargaan

ditujukan kepada ibubapa dan kaum keluarga yang telah banyak memberikan

bantuan dan sokongan dari segi moral dan kewangan untuk menyapkan

tugasan ini.

Akhir kata, semoga tuhan dapat membalas setiap bantuan yang

telah diberikan samada secara langsung mahu pun tidak langsung sepanjang

saya menyiapkan tugasan ini. Saya berharap agar tugasan ini dapat

diaplikasikan pada masa akan datang.


5/61

BAB 1:SEJARAH RINGKAS BAHASAMELAYU.

1.1: Konsep dan Pengertian Bahasa.

Bahasa bermaksud simbol-simbol yang boleh mengeluarkan bunyi danmembawa makna. Bahasa merupakan milik manusia yang paling penting. Bahasaamat penting dalam kehidupan manusia seharian kerana tanpa bahasa, manusiatidak mampu untuk berkomunikasi sesama manusia.

1.2: Asal Usul Bahasa Melayu.

Asal usul orang Melayu iaitu penutur-penutur asli bahasa Melayu amatkabur kerana sejarah kuno Asia Tenggara mash belum diselidik denganmendalam lagi. Beberapa teori mangatakan bahawa penutur-penutur bahasaMelayu berasal daripada golongan manusia yang diberi nama Austonesia.

Golongan Austronesia ini berasal dari daerah Yunnan dan telah turun danmenduduki Asia Tenggara dalam bentuk gelombang pergerakan manusia. Olehsebab masyarakat Ausronesia tersebar luas di seluruh kepulauan Melayu danLautan Pasifik, maka berkembanglah tiap-tiap bahasa itu di daerah masing-masing.

Walaupun berbeza bahasa, bahasa-bahasa tersebut masih mempunyaipersamaan di antara satu sama lain. Bahasa Austronesia ialah satu rumpunbahasa yang tergolong dalam satu keluarga bahasa besar yang bernamakeluarga-bahasa Austris.

Bahasa-bahasa Austris

Austroasia Austronesia Tibet-Cina

Nusantara MikronesiaPolinesia

Melanesia


6/61

Bahasa Melayu tergolong di dalam cabang Nusantara dalam keluargaAustronesia. Cabang Nusantara mempunyai jumlah bahasa yang paling banyakiaitu kira-kira 200-300 bahasa.Bahasa-bahasa ini pula boleh dibahagikan kepadagolongan-golongan tertentu seperti berikut :-

i. Golongan Filipina : Tagalog, Bikol, Bisaya, Sulu, Palau dan Tombulu.ii. Golongan Sumatera : Aceh, Batak, Minangkabau, dan Melayu.iii. Golongan Jawa : Jawa, Sunda dan Madura.iv. Golongan Kalimantan : Iban, Melanau dan Kenya-Kayan.v. Golongan Bali-Sasak : Bali, Sasak dan Sumbawa.vi. Golongan Gorontalo : Bulanga, Kaidipan dan Gorontalo.vii. Golongan Sulawesi Selatan : Makasar, Bugis dan Seko.

1.3: Bahasa Melayu Kuno.

Sejarah telah membuktikan bahawa bahasa Melayu telah menjadi LinguaFranca iaitu sebagai bahasa pengantar di daerah kepulauan Melayu sejak zaman-berzaman lagi. Bahan-bahan sejarah menceritakan kemunculan beberapa buahkerajaan penting yang berpengaruh di kepulauan Melayu terutam kerajaan Hindu.

Oleh sebab itu, bahasa Melayu mengalami perubahan evolusi yangpertama apabila bahasa Sanskrit digunakan secara meluas. Di sinilah bahasaMelyu mencapai peningkatannya yang pertama, iaitu daripada bahasa masyarakatyang agak rendah kebudayaan serta ilmu pengetahuannya berubah ke arah

bahasa sarjana yang mampu menyampaikan idea-idea baharu yang berkualititinggi.

1.4: Bahasa Melayu pada Batu-Batu Bersurat Abad Ketujuh.

Batu-batu bersurat bukanlah satu perkara yang baru dijumpai di daerahkepulauan Melayu.Terdapat empat batu-bersurat yang penting, iaitu :-

i. Di Kedukan Bukit, Palembang (683 M)ii. Di Talang Tuwo, Palembang (684 M)

iii. Di Kota Kapur, Pulau Bangka (686 M)iv. Di Karang Brahi, Meringin daerah hulu Jambi (686 M).


7/61

Bahasa Melayu kuno memperlihatkan pengaruh bahasa Sanskrit, terutamadari segi kata-kata pinjaman. Ini kerana bahasa Melayu pada masa itu tidakmempunyai perkataan yang sesuai untuk memperkatakan konsep-konsep baharuyang dibawa daripada kebudayaan asing, oleh itu, bahasa Melayu harusmeminjam daripada bahasa masyarakat yang membawa konsep-konsep itu.

Dari segi tulisan, kelihatan beberapa sifat yang menarik dalam perkataanbahasa Mellayu kuno. Misalnya, bahasa ini menggunakan hurufwpada beberapaperkataan yang sekarang ini menggunakan hurufb. Contohnya wulan (bulan) danwuat(buat).

1.5 : Peralihan Bahasa Melayu Kuno Ke Bahasa Melayu Klasik.

Peralihan ini dikaitkan dengan pengaruh agama Islam yang semakinmantap di Asia Tenggara pada abad ke-13. Selepas itu, bahasa Melayumengalami banyak perubahan dari segi kosa kata, struktur ayat dan tulisan.Terdapat tiga batu bersurat yang penting:

a. batu bersurat di Pagar Ruyung, Minangkabau (1356)

ditulis dalam huruf India

mengandungi prosa melayu kuno dan beberapa baris sajakm Sanskrit.

bahasanya berbeza sedikit daripada bahasa batu bersurat abad ke-7.

b. Batu bersurat di Minye Tujuh, Acheh (1380)

masih memakai abjad India

buat pertama kalinya terdapat penggunaan kata-kata Arab seperti kalimat

nabi, Allah dan rahmat

c. batu bersurat di Kuala Berang, Terengganu (1303-1387)

ditulis dalam tulisan Jawi membuktikan tulisan Arab telah telah digunakan dalam bahasa Melayu

pada abad itu.

Ketiga-tiga batu bersurat ini merupakan bukti catatan terakhirperkembangan bahasa Melayu kerana selepas abad ke-14, muncul kesusasteraanMelayu dalam bentuk tulisan.

1.6 : Bahasa Melayu Klasik.

Kegemilangannya boleh dibahagikan kepada tiga zaman penting: Zaman kerajaan Melaka

Zaman kerajaab Acheh Zaman kerajaan Johor-Riau


8/61

Antara tokoh-tokoh penulis yang penting ialah Hamzah Fansuri,Syamsuddin al-Sumaterani, Syeikh Nuruddin al-Raniri dan Abdul Rauf al-Singkel.Ciri-ciri bahasa klasik:

ayat: panjang, berulang, berbelit-belit.

banyak ayat pasif.

menggunakan bahasa istana. kosa kata klasik: ratna mutu manikam, edan kesmaran (mabuk asmara).

sahaya, masyghul (bersedih).

banyak menggunakan perdu perkataan (kata pangkal ayat): sebermula. alkisah, hatta, adapun.

ayat songsang.

banyak menggunakan partikel ``pun''dan `'lah''.

1.7 : Bahasa Melayu Moden.

Bermula pada abad ke-19, hasil karangan Munsyi Abdullah dianggapsebagai permulaan zaman bahasa Melayu moden. Sebelum penjajahan Beritish,bahasa Melayu mencapai kedudukan yang tinggi, berfungsi sebagai bahasaperantaraan, pentadbiran, kesusasteraan, dan bahasa pengantar di pusatpendidikan Islam.

Selepas Perang Dunia Kedua, British mengubah dasar menjadikan bahasaInggeris sebagai bahasa pengantar dalam sistem pendidikan. Semasa Malaysiamencapai kemerdekaan, Perlembagaan Persekutuan Perkara 152 menetapkan

bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan.

Akta Bahasa Kebangsaan 1963/1967 menetapkan bahasa Melayu sebagaibahasa rasmi negara. Laporan Razak 1956 mencadangkan bahasa Melayusebagai pengantar dalam sistem pendidikan negara.

1.8 : Bahasa Melayu dan Perancangan Masa Depan.

Perancangan bahasa bermaksud usaha-usaha yang dijalankan untukmemupuk bahasa ke arah taraf yang lebih maju. Usaha-usaha ini biasanya

dijalankanoleh badan-badan yang ditubuhkan khas untuk mencapai matlamat ini.

Di Malaysia, badan perancang bahasa ialah Dewan Bahasa dan Pustakayang ditubuhkan dalam tahun 1956, setelah bahasaMelayu dipilih menjadi bahasakebangsaan dan didapati perlu dimajukan bagi menjalankan semua bebantugasnya dengan berkesan.

1.9: Masa Depan Bahasa Melayu.

Bahasa menghadapi masa depan yang amat cerah. Kedudukannya sebagaibahasa utama negara Malaysia sudah terjamin. Dasar Pelajaran Kebangsaannegara telah menghasilkan murid-murid yang mendapat keseluruhan pendidikandalam bahasa Melayu, dan bermula dari tahun 1983, penuntut yang memasuki


9/61

pusat-pusat pengajian tinggi telah menerima seluruh pendidikan mereka denganbahasa Melayu sebagai bahasa pengantar.

Bentuknya telah disempurnakan sehingga berupaya memperkatakan apasahaja bidang yang wujud dalam kehidupan rakyat Malaysia dan hari ini bahasa

Melayu dapat bersaing dan berdiri sama teguh dengan bahasa-bahasa modenyang lain di dunia ini seperti bahasa Perancis, bahasa Inggeris, bahasa Rusia, danbahasa-bahasa lain.

Bahasa Melayu perlulah dipertingkatkan lagi status penggunaannya, iaitudari segi menimbulkan unsur-unsur keindahan. Sekarang bahasa Melayumerupakan satu bahasa yang mampu memperkatakan semua bidang. Tetapi,demi menjaga kedaulatannya, kita harus berusaha mengindahkannya,mewujudkan unsur-unsur yang menjadikannya lebih murni, supaya apa-apa yangdiperkatakannya bukan sahaja tepat tetapi juga dalam bentuk yang menarik danmenyentuh cita rasa yang tinggi.

BAB 2:CIRI-CIRI BAHASA.

2.1 Bahasa Mempunyai Makna.

Bahasa wujud bersama-sama dengan institusi lain. Oleh itu bahasabertugas untuk menyampaikan dan menyatakan se-suatu. Dalam bahasa

tiap-tiap pertuturan mempunyai erti bagi penutur dan pendengarnya. Harusdiingat terdapat satu kaitan rapat antara bunyi-bunyi yang dihasilkan olehmanusia dengan kebudayaan di sekelilingnya. Ini semua mengandungimakna.

2.2 Bahasa Itu Berubah.

Bahasa adalah berubah dan berkembang selagi penuturnya bergauldan berinteraksi dengan manusia lain. Pertembungan kebudayaan,

pertembungan manusia dengan manusia lainnya menyebabkanpertambahan dan pengurangan perbendaharaan kata sesuatu bahasa itu.Walaupun begitu, struktur dan tatabahasanya tidak berubah.

2.3 : Bahasa Mempunyai Bentuk.

Tiap-tiap bahasa mempunyai bentuk-bentuk tertentu seperti ayat-ayat,rangkai kata, perkataan, imbuhan dan Iain-lain. Dalam bahasa Inggeris:boys dan boy's mempunyai bentuk dan makna yang berlainan. Olehkerana setiap bahasa mempunyai huraian sendtri, maka satu

tatabahasa yang sejagat tidak rrmngkin dapat diwujudkan. Inilahsebabnya rner.eapa tiap-tiap bahasa itu mempunyai sifat-sifatnya sendiri.


10/61

2.4 : Bahasa Mempunyai Bunyi.

Bunyi di sini dimaksudkan adalah bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh alat-alat

sebutan manusia. Segala bunyi bahasa sama ada bunyi-bunyi itu daripadabahasa kita atau daripada bahasa-bahasa lain yang kita tidak fahamadalah dihasilkan oleh alat-alat yang sama, iaitu rongga mulut, hidung, paru-paru dan Iain-lain artikulator.

Bahasa Mempunyai Makna.

Bahasa wujud bersama-sama dengan institusi lain. Oleh itu bahasabertugas untuk menyampaikan dan menyatakan se-suatu. Dalam bahasatiap-tiap pertuturan mempunyai erti bagi penutur dan pendengarnya. Harusdiingat terdapat satu kaitan rapat antara bunyi-bunyi yang dihasilkan olehmanusia dengan kebudayaan di sekelilingnya. Ini semua mengandungimakna.

2.5 : : Bahasa Mempunyai Sistem.

Tiap-tiap bahasa mempunyai susunan yang tertentu, sama ada dalambentuk bunyi-bunyi perkataan, susunan perkataan, nahu ataupun bentuksintaksis. Dalam bahasa terdapat beberapa unit tertentu yangdicantumkan menjadi satu susunan yang sempurna dari segi strukturnya.Walaupun begitu tidak semua percantuman unit-unit itu boleh dilakukan,melainkan meng-ikut cara-cara tertentu. Inilah yang dikatakan bersistem.

2.6 : Bahasa Itu Arbitrari.

Arbitrari bermaksud tidak semestinya ada hubungan antara bunyi yangdilafazkan dengan benda-benda yang dimaksudkan. Oleh kerana sifat-sifatarbitrari inilah maka kita dapati tiap-tiap bahasa mempunyai perkataan-perkataan yang berlainan bagi benda-benda yang sama.

2.7 : Bahasa Itu Linear.

Bunyi-bunyi bahasa itu dihasilkan satu demi satu, iaitu dengan pergerakanalat-alat sebutan satu mengikut yang lainnya. Misal-nya, dalam menyebutkalam, bunyi-bunyi yang dihasi lkan ialah k diikuti dengan a, 1, a, dan mIni dikatakan linear. Oleh itu, cara menurunkan apa sahaja yangdituturkan juga bersifat lineai, satu demi satu yang mana satu lambangmewakili satu bunyi.


11/61

BAB 3:FUNGSI BAHASA MELAYU.

3.1 : Bahasa Melayu sebagai bahasa perpaduan.

Maksud fungsi perpaduan ialah menimbulkan sikap bersatu terhadapkesetiaan bahasa. Misalnya, apabila orang berlainan bangsa bertemu, merekadapat mengeratkan hubungan di antara satu sama lain dengan penggunaanbahasa kebangsaan.

3.2 : Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi.

Bahasa rasmi bermaksud bahasa yang digunakan dalam urusanpentadbiran kerajaan, sistem pendidikan negara, urusan perniagaan dan upacara-upacara rasmi. Bahasa kebangsaan biasanya satu bagi setiap negara, tetapibahasa rasmi tidak demikian. Bahasa rasmi boleh lebih daripada satu, mungkindua, tiga atau empat bagi sesebuah negara. Bahasa Melayu menjadi bahasarasmi negara bukan sejak bermula kemerdekaan, sebaliknya hanya bermula padatahun 1969.

Bahasa Melayu, dan bukan bahasa lain, digunakan sebagai bahasa rasmikerana beberapa sebab, Bahasa Melayu sudah menjadi bahasa kebangsaan danberupaya mengambil alih fungsi Bahasa Inggeris, maka layaklah Bahasa Melayudijadikan bahasa rasmi. Bahasa Melayu juga dapat difahami oleh semua kaum dinegara ini, maka dalam urusan rasmi, rakyat tidak menghadapi masalahmenggunakan Bahasa Melayu.

3.3 : Bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar.

Setelah menjadi bahasa rasmi keupayaan Bahasa Melayu perlu diperkukuhkan.Untuk itu, Bahasa Melayu dijadikan bahasa pengantar di sekolah bermula padatahun 1970. Menteri Pelajaran ketika itu Abdul Rahman Yaakob telah

mengarahkan semua sekolah kebangsaan aliran Inggeris menggunakan BahasaMelayu secara berperingkat-peringkat. Kini Bahasa Melayu telah menjadi bahasapengantar bukan sahaja di sekolah, malah ke peringkat universiti. Penggunakanbahasa pengantar ini akan mewujudkan satu suasana kebangsaan yangmembabitkan semua rakyat tanpa mengira kaum. Dengan itu, sistem pendidikannasional dapat dicapai.

BAB 4 :DAERAH-DAERAH ARTIKULASI.


12/61

4.1 : Daerah-Daerah Artikukasi.

4.2 : Fungsi Daerah-Daerah Artikulasi.


13/61

4.2.1 : Gigi

Gigi juga berperanan dalam penghasilan bunyi bahasa tetapi peranannyatidaklah aktif. Kedudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagaipenampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah

yang menghasilkan bunyi.

4.2.2 : Gusi

Gusi merupakan bahagian yang embung dan menurun dari gigi ke bahagiandalam rongga mulut. Organ ini digunakan sebagai daerah sebutan denganbantuan hujung lidah yang berfungsi membuat penyekatan.

4.2.3 : Lelangit

Lelangit dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu lelangit keras dan lelangitlembut. Lelangit lembut menganjur dari sempadan lelangit keras hingga ke akhirrongga mulut. Lelangit keras bermula dari sempadan gusi di bahagian hadapanatas rongga mulut dapat diturunnaikkan untuk menutup atau membuka saluranrongga tekak terus ke rongga hidung. Apabila dinaikkan, rongga mulut akanterbuka dan udara akan keluar melalui rongga mulut dan apabila diturunkkan,rongga mulut akan tertutup dan udara terpaksa keluar melalui rongga hidung.


14/61

BAB 5 :ALAT-ALAT ARTIKULASI.

5.1 : Alat-Alat Artikulasi.

1. Bibir atas 11. Tengah lidah

2. Bibir bawah 12. Belakang lidah

4. Gigi bawah 14. Epiglotis

8. Anak tekak 18. Rongga mulut

9. Hujung lidah 19. Rahang

10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

5.2 : Fungsi Alat-Alat Artikulasi.5.2.1 : Lidah

Lidah ialah alat artikulasi yang terpenting dan paling aktif dalam pengeluaranbunyi bahasa. Lidah terbahagi kepada empat bahagian, iaitu hujung lidah, tengahlidah, hadapan lidah, dan belakang lidah. Pembahagian ini membolehkan lidahmembuat deskripsi pelbagai jenis penghasilan bunyi. Bahagian hadapan lidah,tengah lidah dan belakang lidah penting dalam pengeluaran bunyi-bunyi vokal,iaitu bunyi vokal hadapan, tengah dan belakang. Hujung lidah merupakanbahagian paling aktif dan boleh digerakkan ke mana-mana bahagian mulut untuk

membuat penyekatan.


15/61

5.2.2 : Gigi

Gigi juga berperanan dalam penghasilan bunyi bahasa tetapi peranannyatidaklah aktif. Kedudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagaipenampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah

yang menghasilkan bunyi.

5.2.3 : Bibir

Bibir adalah alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar rongga mulut. Bibirterdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan danberperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Bibir juga menjadisempadan paling luar daripada rongga mulut. Bibir juga berfungsi membuatsekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut.

5.2.4 : Rongga Hidung

Terletak di atas rongga mulut yang dipisahkan oleh lelangit. Rongga hidungboleh dibuka atau ditutup, bergantung kepada keadaan sama ada anak tekak danlelangit lembut dinaikkan atau tidak.

5.2.5 : Pita Suara

Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan amat penting dalampenghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara berlaku dengan cara memperluasdan mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping selaput nipis

berkenaan.


16/61

BAB 6 :JENIS-JENIS BUNYI.

Bahasa Melayu mempunyai sistem bunyi yang tersendiri dan untuk

menguasai kemahiran bertutur dalam bahasa Melayu dengan baik dan berkesan,seseorang pengguna bahasa perlulah mempunyai pengetahuan yang mendalamtentangnya.Kajian bunyi lazimnya terbahagi kepada dua bidang, iaitu fonetik dan fonologi.Fonetik mengkaji bunyi bahasa dari segi penyebutan dan pendengaran atausifatnya. Fonologi pula mengkaji bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatubahasa.

Bidang fonologi ialah satu bidang yang mengkaji satu daripada aspekterpenting dalam bahasa, iaitu bunyi. Bidang ini juga disebut oleh kebanyakan

orang sebagai fonetik. Sebenarnya, antara fonetik dan fonologi terdapatperbezaan. Tugas bidang fonologi sebenarnay adalah merumus, menghurai danmenjelas dengan teliti segala bentuk bunyi dalam sesuatu bahasa untukmenentukan peraturan dan bentuk bunyi yang tertentu.

Salah satu pecahan kecil dalam bidang fonologi ialah fonem. Ahli-ahlibahasa telah memberikan pelbagai definisi tentang fonem. Fonem merupakanbunyi-bunyi bahasa yang dapat membezakan erti. Dalam bahasa Melayu terdapat33 fonem. 24 fonem merupakan fonem asli dan sembilan fonem pinjaman.Daripada jumlah fonem asli itu, enam daripadanya merupakan fonem vokal dan 18fonem konsonan.

6.1 : Bunyi-Bunyi Vokal.

6.1.1 : Pengertian Vokal.

Vokal ialah bunyi-bunyi bersuara, dan apabila membunyikannya udara daripada paru-paru keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan dan gangguan. Bunyi-bunyi vokalmempunyai ciri-ciri kelantangan dan kepanjangan. Ini bererti bunyi-bunyi vokal boleh kitadengar dengan jelas. la lebih panjang daripada bunyi konsonan. Terdapat beberapatakrif tentang vokal yang diberi oleh para pengkaji linguistik. Sejajar dengan sifat-sifatvokal yang mengeluarkan bunyi, hasil daripada pengaliran udara tanpa sekatandaripada paru-paru, Daniel Jones dalam bukunya Outline of English Phonetica

mengatakan:Vokal adalah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan udara dari paru-paru keluarberterusan tanpa mengalami sebarang gangguan, sekatan atau himpitan yang bolehmenimbulkan bunyi-bunyi geseran.

(Arbak Othman, 1983:54)

Selaras dengan pengertian itu, Charles F. Hockett dalam A Course In ModernLinguistimemberikan maksud vokal sebagai:

Vokal sebagai bunyi-bunyi bahasa yang tidak dicirikan oleh sebarang gangguanpada arus udara.

(Abrak Othman,1983:54)


17/61

Berdasarkan pentakrifan tersebut dapatlah dirumuskan bahawa vokal merupakanbunyi-bunyi bahasa yang keluar daripada paru-paru melalui pita suara yangdigetarkan. Penggetaran pita suara itu tidak menghalang arus udara yang keluarmelalui rongga mulut. Bunyi bersuara yang dihasilkan adalah lantang dan lebih jelasdaripada bunyi konsonan. Dengan ini, peranan pita suara, bibir atas dan bawah, lidah,rongga kerongkong dan rongga mulut mencirikan sesuatu bunyi vokal dengan frekuensi

yang tertentu.

Antara kriteria yang menentukan bunyi vokal ialah :

i. Bahagian lidah, iaitu lidah hadapan, tengah lidah dan belakang lidah.ii. Ketinggian lidah dinaikkan.iii. Kedudukan bibir sama ada bundar atau hampar.iv. Luasnya bukaan rahang.

6.1.2 : Jenis-jenis Vokal.

Vokal terbahagi kepada tiga jenis iaitu :i. Vokal hadapanii. Vokal tengahiii. Vokal belakang

Jenis vokal, lambang dan nama vokal dapat dilihat dalam rajah yang berikut:

Jenis vokal Lambang Nama vokal

Vokal Hadapan [ i ][ e ][ e ][ a ]

Vokal hadapan sempitVokal hadapan separuhsempit Vokal hadapanseparuh luas Vokal

hadapan luas

Vokal Tengah [][ 3 ]

Vokal tengahpendek Vokal tengahpanjang

Vokal Belakang [ u ][ o ] [

]

Vokal belakang sempit Vokalbelakang separuh sempitVokal belakang separuhluas

Bagi vokal [ e, 3 ] dan [ c ], tidak ada huruf yang khusus dalam systemtulisan. Huruf yang digunakan untuk melambangkan vokal ini ialah 'e' dan vokal[ ] ialah huruf 'c'. Vokal ini hanya wujud dalam dialek-dialek daerah.

Kedudukan vokal dalam bahasa Melayu boleh dilihat dalam gambar rajahbawah :


18/61

Kedudukan vokal bahasa Melayu

6.1.3 : Vokal Hadapan Sempit [ i ]

i. Hadapan lidah dinaikkan tinggi tanpa memyentuh lelangit keras.ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga

tekak dan menutup arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.iii. Pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar dapat

menggetarkan selaput suara.iv. Keadaan bibir hampar.v. Bunyi yang dihasilkan ialah vokal sempit [ i ] seperti yang terdapat

dalam perkataan berikut :

di hadapan di tengah di belakangikan [ ikan ] tipu [tipu] topi [topi]itik [itek] pita [pita] padi [padi]


19/61

6.1.4 : Vokal Hadapan Separuh Sempit [ e ]

i. Hadapan lidah dinaikkan tanpa menyenyuh lelangit keras tetapi lebihrendah daripada vokal hadapan sempit [ i ].

ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga tekak untukmenyekat arus udara ke rongga hidung.

iii. Pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar dari paru-paru dapatmenggetarkan selaput suara.

iv. Keadaan bibir hampar .v. Bunyi yang dihasilkan ialah vokal hadapan separuh sempit [ e [ seperti

dalam perkataan berikut :

di hadapan di tengah di belakangekor [ ekor ] kekok [ kekok ] kole [ kole ]elok [elok ] merah [ merah ]


20/61

6.1.5 : Vokal Tengah Pendek [ ]

i.Bahagian tengah lidah dinaikkan kearah pertemuan antara lelangit keras

dan lelangit lembut.ii.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan rapat ke belakang rongga

tekak untuk menyekat arus udara ke rongga hidung.iii.Pita suara dirapatkan supaya arus udara yang keluar dari paru paru

dapat menggetarkan selaput suara.iv.Bibir dibundarkan.v.Bunyi yang dihasilkan ialah vokal tengah pendek [] seperti dalam

perkataan berikut::-

Dihadapan ditengah dibelakangEmpat[mpat] pekak[pka ] -Emak[ma?] temat[tnat] -


21/61

6.1.6 : Vokal Hadapan Separuh Luas [ ]

i. Hadapan lidah dinaikkan ke lelangit keras,tidak menyentuh lelangit keras,tetapilebih rendah daripada bunyi vokal hadapan separuh sempit [ e ].

ii. Hujung lidah tercecah ke gusi dan gigi sebelah bawah.iii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk

menyekat arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga tekak ke ronggahidung

iv. Bibir di hamparkanv. Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal hadapan separuh luas [ ] seperti yang

terdapat dalam perkataan-perkataan berikut :

di hadapan di tengah di belakang

enak [ na? ] belok [b l ] lode [ lod ]


22/61

esok [ so?] katil [ kat l ] tempe [ temp ]

6.1.7 : Vokal Hadapan Luas [ a ]

i. Hadapan lidah dinaikkan sedikit ke arah lelangit keras .

ii. Anak tekak dan lelengit lembut menutup rongga hidung.iii. Pita suara dirapatkan supaya arus udara dari paru-paru dapat

menggetarkan selaput udara.iv. Bibir dihamparkan.v. Bunyi yang dihasilkan ialah vokal hadapan luas [ a ] seperti dalam

perkataan-perkataan yang berikut :

di hadapan di tengah di belakangadik [ adi? ] mata[ mata ] saga [ saga ]aku [ aku ] batik [ bate? ] bola [ bola ]


23/61

6.1.8 : Vokal Belakang Sempit [ u ]i. Belakang lidah dinaikkan ke arah lelangit lembut untuk menyempitkan rongga mulut

tetepi tidak mencecah lelengit lembut .ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga tekak supaya udara

dari paru-paru dapat menggetarkan selaput suaraiii. Pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru dapat menggetarkan selaput

udara.iv. Bibir dibundarkan.v. Bunyi yang dihasilkan ialah vokal belakang sempit [ u ] seperti dalam perkataan-

perkataan berikut :


24/61

Di hadapan di tengah di belakangUbat [ ubat ] sudu [ sudu ] pintu [pintu]Unta [ unta budu [ budu ] batu [ batu ]

6.1.9 :

Vokal Belakang Separuh Sempit [ o ]

I. Belakang lidah dinaikkan separuh sempit ke lelangit keras.II. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak untuk

menyekat udara ke rongga hidung.III. Pita suara dirapatkan supaya arus udara dapat menggetarkan selaput suara.IV. Bibir dibundarkan.V. Bunyi yang dihasilakan ialah vokal separuh sempit [ o ] seperti dalam

perkataan-perkataan berikut:

Di hadapan Di tengah Di belakangOtot [ ot?t ] tolak [ ola? ] koko [ koko ]Otak [ ota? ] kekok [ kko? ] pidato [ pidato ]


25/61

6.1.10 : Vokal Belakang Separuh Luas [ ]

I. Belakang lidah dinaikkan separuh luas kea rah lelangit lembut.II. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menyekat arus udara ke

rongga hidung.III. Pita suara dirapatkan supaya arus udara-udara dari paru-paru dapat

menggetarkan selaput udara.IV. Bibir dibundarkan.V. Bunyi yang dihasilkan ialah vokal belakang separuh luas [ ] seperti

dalam perkataan-perkataan berikut.

Di hadapan Di Tengah Di BelakangOrang [ rang] golok [g l k] teko [tek [Oleh [ leh] bolot [b l t] soto [s t ]

6.1.11 : Vokal Tengah Panjang []

i. tengah lidah dinaikkan lebih tinggi dari keadaan semasa menghasilkanvokal separuh sempit.ii.Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk menyekat

udara kerongga hidung.


26/61

iii.Pita suara dirapatkan supaya arus udara dari paru-paru dapatmenggetarkan selaput suara.

iv.Bibir dibundarkanv.Bunyi yang dihasilkan ialah vokal tengah panjang [] seperti dalam

perkataan-perkataan berikut:-

Dihadapan ditengah dibelakang- - daya[daj]- - usaha[usah]

6.2 : Bunyi-Bunyi Konsonan.

Konsonan ialah bunyi-bunyi yang mungkin bersuara atau tidak bersuara.Ketika tnengeluarkan bunyi konsonan, udara yang keluar dari paru-paru akanmenerima sekatan, sempitan dan geseran sama ada di bahagian rongga mulut,tekak atau hidung. Konsonan juga boleh mempengaruhi vokal dalam sebutanbunyi. Ini berlaku dalam konsonan sengau, iaitu vokal disengaukan olehkonsonan itu. Proses ini dinamakan sengauan.


27/61

Konsonan terbahagi kepada dua bahagian,iaitu:

i. Konsonan Melayu asliii. Konsonan pinjaman

Terdapat 19 bunyi konsonan Melayu asli, iaitu:

a. Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [ p ].b. Konsonan letupan dua bibir bersuara [ b ].c. Konsonan letupan gusi tidak bersuara [ t ].d. Konsonan letupan gusi bersuara [ d ].e. Konsonan letupan lelangit lembut tidah bersuara [ k ].f. Konsonan letupan lelangit lembut bersuara [ g ].g. Hentian glotis [ ? ] .

h. Konsonan letupan lelangit keras gusi tidak bersuara [ 6].i. Konsonan letupan lelangit keras bersuara [ ].j. Konsonan geseran gusi tidak bersuara [ s ].k. Konsonan getaran gusi bersuara [ r ].l. Konsonan geseran glotis bersuara [ h ].m. Konsonan sisian gusi bersuara [ 1 ].n. Konsonan sengau dua bibir bersuara [ m ].o. Konsonan sengau gusi bersuara [ n ].p. Konsonan sengau lelangit keras gusi bersuara [ ].q. Konsonan sengau lelangit lembut bersuara [ ].r. Separuh vokal dua bibir bersuara [ w ].s. Separuh vokal lelangit keras bersuara [ j ].

Terdapat 8 konsonan Melayu pinjaman:

a. Konsonan geseran bibir gigi tidak bersuara [ f ].b. Kosonana geseran bibir gigi bersuara [ v ].c. Konsonan geseran gigi tidak bersuara [ ].d. Konsonan geseran gigi bersuara [ ]e. Konsonan geseran gusi bersuara [ z ].f. Konsonan geseran lelangit keras tidak bersuara [ ].g. Konsonan geseran lelangit lembut tidak bersuara [ x ].h. Konsonan geseran lelangit lembut bersuara [ ].

6.2.1 : Carta Konsonan Asli Bahasa Melayu.


28/61

6.2.2: Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [ p ]

1 . Dua bibir dirapatkan untuk membuat sekatan penuh pada arus udara dariparu-paru ke rongga mulut.

2. Lelangit lembut dinaikkan ke belakang atau ke dinding rongga tekak


29/61

untuk membuat sekatan udara dari paru-paru ke rongga hidung3. Pita suara direnggangkan.4. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut tanpa menggetarkan pita

suara.5. Sekatan pada dua bibir dilepaskan serta merta.6 . Bunyi yang dihasilkan ialah letupan konsonan dua bibir tidak bersuara[ p]

6.2.3 : Konsonan Letupan Dua Bibir Bersuara [ b ].

Sama seperti menghasilkan bunyi konsonan letupan dua bibir tidakbersuara, yang berbeza ialah:

i. Pita suara dirapatkan.

ii. Arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan


30/61

menggetarkan pita suara.iii. Bunyi yang dihasilkan ialah letupan konsonan dua bibir bersuara [ b }seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:

Bunyi konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [ p ]di hadapan di tengah di belakang pasu [ pasu ] apit [ apit ] atap [ atap ]

Bunyi konsonan letupan dua bibir bersuara [b] di hadapan di tengah di belakang

balik [ bale ? ] sabun [ sabun ] rebab [ rebab ]

6.2.4: Konsonan Letupan Gusi Tidak Bersuara [ t ]


31/61

Hujung lidah dinaikkan rapat ke gusi untuk membuat sekatan penuh pada arusudara.

i. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang atau ke dindingrongga tekak untuk menutup arus udara ke rongga hidung. Pita suaradirenggangkan.

ii. Arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut tanpa

menggetarkan pita suara.Sekatan yang dibuat oleh hujung lidah dan gusi dilepaskan serta merta. Bunyiyang dihasilkan ialah konsonan letupan gusi tidak bersuara [ t ].

Bunyi perkataan konsonan letupan gusi tidak bersuara [ t ]di hadapan di tengah di belakang

tutup [ tutup ] atas [ atas ] pahat [ pahat ]tuntut [ tuntut ] bakti [ bakti ] jahat [ jahat ]

6.2.5 : Konsonan Letupan Gigi Gusi Bersuara [ d].


32/61

Untuk membunyikan konsonan letupan gusi bersuara [ d ] sama sepertimembunyikan letupan gusi bersuara [ t ], bezanya ialah:

i. Pita suara dirapatkan.ii. Arus udara dari paru-paru yang keluar melalui rongga mulut

dengan menggetarkan pita suara.

iii. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan letupan gusi bersuara [ d ] sepertidalam perkataan-perkataan yang berikut:

Bunyi perkataan konsonan letupan gusi bersuara[ d ].

di hadapan di tengah

duduk [ duduk ] tanduk [ tandu? ]

daun [ daun ] tunduk [ tundu? ]

di belakangabjad [ abj d ]abad [ abad ]


33/61

6.2.6 : Konsonan Letupan Lelangit Lembut Tidak Bersuara [ k ].

i. Belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk membuat sekatan penuhpada arus udara.ii. Lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan ke rongga tekak bagi menyekat

arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.iii. Pita suara direnggangkan.iv. Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa

menggetarkan pita suara.v. Sekatan udara yang dibuat oleh belakang lidah dilepaskan serta merta.vi. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara

[ k ].

Bunyi konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara [ k ]

di hadapan di tengah di belakangkata [ kata ] akan [ akan ] cek [ cek ]kota [ kota ] akur [ akur ] budak [ budak ]


34/61

6.2.7 : Konsonan Letupan Lelangit Lembut Bersuara [ g ].

Untuk membunyikan konsonan letupan lelangit lembut bersuara [ g ], samadengan cara membunyikan konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara, yangberbeza ialah:

i. Pita suara dirapatkan.ii. Arus udara dari paru-paru yang keluar melalui rongga mulut menggetarkan

pita suara.iii. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan lelangit lembut bersuara [ g ] seperti

dalam perkataan-perkataan yang berikut:

Bunyi konsonan letupan lelangit lembut bersuara [ g ]

di hadapan di tengah di belakanggali [ gali ] sagu [ sagu ] dialog [ dialog ]guru [ guru ] agar [ agar ] monolog [ monolog ]


35/61

6.2.8 : Hentian Glotis [ ? ]

i. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang atau dindingrongga tekak untuk membuat sekatan udara dari paru-paru ke ronggahidung.

ii. Pita suara dirapatkan serapat-rapatnya

iii. Arus udara yang keluar dari paru-paru dibiarkan tersekat di bahagianrapatan pita suara.

iv. Udara disekat oleh rapatan pita suara tanpa menggetarkan pita suara

v. Bunyi yang dihasilkan ialah hentian glotis [ ? ] seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:di hadapan di tengah di belakanganak [ ?ana? ] saat [ sa?at ] budak [ buda? ]ikan [ ?ikan ] soal { so?al ] tidak [ tida? ]

Rajah cara membunyikan hentian glotis:


36/61

6.2.9 : Konsonan Letusan Lelangit Keras-Gusi Tidak Bersuara [ ]

i. Hadapan lidah dinaikkan rapat ke lelangit keras untuk membuat sekatanpada arus udara.

ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang atau ke dindingrongga tekak untuk membuat sekatan terhadap arus udara dari paru-paruke rongga hidung.

iii. Pita suara direnggangkan.iv. Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa menggetarkan

pita suara.i. Udara yang tersekat oleh hadapan lidah dengan lelangit keras

dilepaskan perlahan-lahan.ii. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan letusan lelangit keras gusi tidakbersuara[ ].

Bunyi perkataan konsonan letusan lelangit keras gusi tidak bersuara [ ]:di hadapan di tengah di belakang curi [ uri ] kunci [ kun i ] Mac [ ma ]cari [ ari ] suci [ su i] koc [ ko ]


37/61

6.2.10 : Letusan Lelangit Keras Gusi Bersuara [ J ].

Untuk menghasilkan bunyi konsonan letusan lelangit keras gusi bersuara [ ] caranya sama dengan menghasilkan konsonan letusan lelangit keras gusitidak bersuara [ ], yang berbeza ialah:

I. Pita suara dirapatkan.II. Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga mulut

dengan menggetarkan pita suara.III. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan letusan lelangit keras gusi

bersuara[ ] seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:

di hadapan di tengah di belakang jangan [ angan ] janji [ a n i | garaj [ gara ]juga [ uga ] tajam [ ta am] kolej [kole ]


38/61

6.2.11 : Konsonan Geseran Gusi Tidak Bersuara [ s ].

I. Hadapan lidah dinaikkan ke gusi untuk membuat sempitan padaarusudara.

II. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang ronggatekak

III. untuk menyekat arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.IV. Pita suara direnggangkan.V. Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa

menggetarkanpita suara.VI. Udara keluar melalui sempitan depan lidah dan gusi

untukmenghasilkan bunyi konsonan geseran gusi tidak bersuara [ s ]sepertidalam perkataan-perkataan yang berikut:

di hadapan di tengah di belakang saya [ saya ] susu [ susu ] malas [ malas ]sudah [ sudah ] jasa [ jasa ] tebas [ tebas ]


39/61

6.2.12 : Konsonan Getaran Gusi Bersuara [ r ].

I. Hujung lidah dikenakan pada gusi.II. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga

tekak untuk membuat sekatan arus udara dari paru-paru ke ronggahidung.

III. Pita suara dirapatkan.IV. Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga tekak

menggetarkan pita suara.V. Arus udara melalui rongga mulut menggetarkan hujung lidah.VI. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan getaran gusi bersuara [ r ]

seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:

di hadapan di tengah di belakangrasa [ rasa ] tiru [ tiru ] takbir [takbir ]

rusa [ rusa ] lari [ lari ] ikrar [ikrar]


40/61

6.2.13 : Konsonan Sisian Gusi Bersuara [ 1 ]

i. Hujung lidah dinaikkan ke bahagian tengah gusi untuk membuat

sekatan.ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga tekakuntuk menyekat arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.

iii. Pita suara dirapatkan.iv. Arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan

menggetarkan pita suara.v. Arus udara dibiarkan keluar melalui tepi lidah sahaja.vi. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sisian gusi bersuara [ 1 ]

sepertidalam perkataan-pekataan yang berikut

di hadapan di tengah di belakang laju [ laju ] talam [ talarn ] bekal [ bekal ]labu [ labu ] pilu [ pilu ] dalal [dalal ]


41/61

6.2.14 : Konsonan Sengau Dua Bibir Bersuara [ m ]

i. Bibir bawah dan bibir atas dirapatkan untuk membuat sekatan pada arus

udara.ii. Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberi laluan arusudara dari paru-paru ke rongga hidung.iii. Arus udara dari paru-paru masuk ke rongga mulut dan terus ke ronggahidung.iv. Pita suara dirapatkan untuk membuat getaran.v. Arus udara dilepaskan perlahan-lahan.vi. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau dua bibir bersuara [m ]seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:


musuh [ musuh ] demam [ damam ] talam [ talam ]muka [ muka ] ambil [ambil ] kelam [ kalam ]


42/61

6.2.15 : Konsonan Sengau Gusi Bersuara [ n ].

i. Hujung lidah dinaikkan kepada gusi (gigi-gusi) untuk membuat sekatanarusudara.ii. Lelangit lembut atau anak tekak diturunkan untuk memberi laluan pada arus

udara dari paru-paru ke rongga hidung.iii. Pita suara dirapatkan.iv. Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut terus ke rongga hidung.

v. Arus udara dilepaskan perlahan-lahan.

vi. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau gusi bersuara [ n ] seperti dalamperkataan-perkataan yang berikut:

di hadapan di tengah di belakangnanah [ nanah ] panas [ panas ] lipan [ lipan ]


43/61

nama [ nama ] panah [ panah ] papan[papan ]

6.2.16 : Konsonan Sengau Lelangit Keras Gusi Bersuara [ ]

I. Depan lidah dinaikkan dan dirapatkan pada lelangit keras untukmembuat sekatan pada arus udara.

II. Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan untuk membuat laluan padaarus udara dari paru-paru ke rongga hidung.

III. Pita suara dirapatkan dan digetarkan.IV. Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan terus ke rongga

hidung.V. Udara yang tersekat oleh depan lidah dan lelangit keras dilepaskan

perlahan-lahan.vi. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau lelangit keras gusi

bersuara [ ] seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:


44/61

di hadapan di tengah di belakangnyonya [ ] lanyak [ la ? ] -nyaris [ ris ] sunyi [ su ] -

6.2.17 : Konsonan Sengau Lelangit Lembut Bersuara [ ].

i. Belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk membuat sekatanarus udara.

ii. Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberi laluankepada udara yang keluar dari paru-paru masuk ke rongga hidung.

iii. Pita suara dirapatkan dan digetarkan.iv. Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan terus ke rongga

hidung.v. Arus udara yang tersekat oleh belakang lidah dan lelangit lembut

dilepaskan perlahan-lahan.


45/61

vi. Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan sengau lelangit lembut bersuara[ ] seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:


ngeri [ ri ] pengakap [ pekap ] dulang [ dula ]

ngilu [ lu ] tingkap [ tikap ] belang [ bla ]

6.2.18 : Separuh Vokal Dua Bibir Bersuara [ w ].

i. bibir dibundarkanii. belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembutiii. lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekakiv. pita suara digetarkan dan lidah bergerak dengan

pantas ke kedudukan untuk menerbitkan vokal tengah[]

v. bunyi yang dihasilkan ialah separuhvokal dua bibirdalam perkataan yang berikut:

di hadapan di tengah di belakang warung [ waru ] ketawa [ ktawa ] takraw [ ta?raw ]


46/61


47/61

6.2.19 : Separuh Vokal Lelangit Keras Bersuara [ j ]

Depan lidah diangkat tinggi ke arah gusi.Bibir dihamparkan.Pita suara digetarkan sambil lidah bergerak pantas ke kedudukan untukmenerbitkan vokal tengah [ a ].Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak.Bunyi yang dihasilkan ialah separuh vokal lelangit keras bersuara [ j ]seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:di hadapan di tengah di belakang yatim [ jatim ] bayang [ bajang ] -yayasan [ jajasan ] payah [ pajah ] -

cara membunyikan separuh vokal lelangit keras bersuara [j]:

i

.

ii.iii.

iv.


48/61

6.3 : Cara-Cara Menghasilkan Bunyi Konsonan Pinjaman.

6.3.1 : Geseran Bibir Gigi Tidak Bersuara [ f ]i. Bibir bawah dirapatkan pada gigi atas untuk membuat sempitan.ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan rapat ke belakang rongga

tekak untuk membuat sekatan udara dari paru-paru ke rongganasal.

iii. Pita suara direnggangkan dan tidak digetarkan.iv. Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga mulut

dibiarkan bergeser di kawasan sempitan.v. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran bibir gigi tidak bersuara [ f ]

seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:

hadapan di tengah di belakang

fitnah [ fitnah ] sifar [ sifar ] alif f alif ]fardu [ fardu ] sifir [ sifir ] taraf [ taraf ]

di


49/61

6.3.2: Geseran Bibir Gigi Bersuara [ v ].

Untuk menghasilkan geseran bibir gigi bersuara [ v ] sama sepertimenghasilkan geseran bibir gigi tidak bersuara [ f ], perbezaannya ialah:

i. Pita suara dirapatkan dan digetarkan.ii. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran bibir gigi bersuara [ v ] seperti dalam

perkataan-perkataan yang berikut:di hadapan di tengah di belakang

versi [ vrsi ] universiti [ junivrsiti ] varnis [ varnis ] novel [ novel ]


50/61

6.3.3 : Geseran Gigi Tidak Bersuara [ ]

i. Daerah lidah diletakkan antara gigi atas dan gigi bawah untuk membuatsempitan udara.

ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan rapat ke rongga tekak untukmenyekat arus udara.

iii. Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga mulut, bergeserkeluar di daerah sempitan depan lidah dan gigi.

iv. Pita suara tidak digetarkan.

v. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran gigi tidak bersuara [ ] sepertidalam perkataan-perkataan yang berikut:


51/61

di hadapan di tengah di belakang thalatha [ alaa ] ithnin [ inin ] hadith [ hadi ]thabit [ abet ] othman [ oman ] Harith [ hari ]

6.3.4 : Geseran Gigi Bersuara [ ]

Untuk menghasilkan geseran gigi bersuara [ ] sama seperti menghasilkangeseran gigi tidak bersuara [ ], perbezaannya ialah:

i. Pita suara digetarkan

ii. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran gigi bersuara [ ] seperti dalamperkataan-perkataan yang berikut:


52/61

di hadapan di tengah di belakang dzalim [alem ] hadzir [ haer ] -

6.3.5 : Geseran Lelangit Keras Tidak Bersuara [~] Atau [ ].

i. Hadapan lidah dinaikkan antara gusi dan lelangit keras untuk membuatii. sempitan.iii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan rapat ke belakang ronggaiv. tekak untuk menyekat arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.v. Arus udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga mulut dibiarkanvi. bergeser di bahagian sempitan depan lidah dan gusi lelangit keras.vii. Pita suara tidak digetarkan.viii. Bunyi yang 'dihasilkan ialah geseran lelangit keras tidak bersuara


53/61

ix. [~ ] atau [ ].Bunyi geseran lelangit keras tidak bersuara [J~ ] atau [ I ] terdapat dalamperkataan-perkataan yang berikut:di hadapan di tengah di belakang

syabas [ ~ abas ] isytihar [ i~ tihar ] -syahdu [~ ahdu ] isyak [ i ~ ak ] -

6.3.6 : Geseran Lelangit Lembut Tidak Bersuara [ x ]

i. Belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan ke rongga tekak untukmembuat sempitan.

ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke rongga tekak untukmembuat sekatan udara dari paru-paru memasuki rongga hidung.

iii. Arus udara yang keluar dari paru-paru dibiarkan bergeser di kawasan

sempitan belakang lidah dan lelangit lembut.iv. Pita suara tidak digetarkan.


54/61

v. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran lelangit lembut tidak bersuara [ x ]seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:di hadapan di tengah di belakang khabar [ xabar ] akhirat [ axerat ] -

Rajah cara membunyikan geseran lelangit lembut tidak bersuara [ x ] dan

geseran lelangit lembut bersuara [ ]:


55/61

6.3.7 : Geseran Lelangit Lembut Bersuara [ ]

Untuk menghasilkan geseran lelangit lembut bersuara [ ], samaseperti menghasilkan geseran lelangit lembut tidak bersuara [ x ],perbezaannya ialah:

i. Pita suara digetarkan.ii. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran lelangit lembut bersuara []

seperti dalam perkataan-perkataan yang berikut:di hadapan di tengah di belakang

ghaib [ aeb ] loghat [ lo at] -

6.3.8 : Geseran Gusi Bersuara [ z ]

i. Hujung lidah dinaikkan dan menyentuh sedikit bahagian gusi.ii. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga tekak

untuk menyekat arus udara dari paru-paru ke rongga hidung. iii. Arusudara yang keluar dari paru-paru keluar melalui rongga mulut danmelalui sempitan di antara daun lidah dan gusi. iv. Pita

suara digetarkan. v. Bunyi yang dihasilkan ialah geseran gusibersuara [ z ]

Bunyi geseran gusi bersuara [ z ] terdapat dalam perkataan-perkataanyang berikut:

di hadapan di tangah di belakang zuriat [ zuriat ] azam [ azam ] lafaz [ lafaz ]


56/61

6.4 : Bunyi-Bunyi Diftong.

Dalam bahasa Melayu diftong di anggap sebagai satu suku kata dandilambang-kan oleh dua lambang vokal. Diftong mempunyai puncak kelantangan,iaitu pada vokal yang pertama dan diftong juga bertindak sebagai satu fonem.Penyebaran fonem diftong dalam bahasa Melayu adalah seperti yang berikut:

Diftong Awal Tengah Akhir

/ai/ /aiskrim//aisin/

/ghairah//trail ar/

/pandai//kaldai/

/au/ /aurat//aiito/

/daulat//tauliah/

/kalau//pulau/

toil /oidium/ /boikot/ /amboi//kaloi/

Diftong bahasa Melayu disebut dengan bunyi vokal pertamanya lebihnyaring, lebih panjang dan lebih tekanannya daripada bunyi vokal yang kedua.Seperti yang telah dijelaskan bahawa terdapat tiga jenis diftong dalam bahasaMelayu, iaitu:

1- [ai]2. [au]3. [oi]

Rajah 2.42 menunjukkan pergerakan lidah bagi menerbitkan diftong-diftongbahasa Melayu. Pergerakan lidah berlaku semasa proses pengeluaran sesuatudiftong itu. Anak panah dalam rajah tersebut menunjukkan arah geluncuranpergerakan lidah daripada satu kedudukan vokal kepada kedudukan vokal yanglain. Akhir anak panah itu menunjukkan had pergerakan diftong-diftong itu.Pergerakan lidah itu bermula dengan keadaan lidah berada pada kedudukanmenyebut satu vokal yang kemudiannya bergerak menuju ke arah kedudukanmenyebut vokal lain yang tidak disempurnakan artikulasinya.


57/61


58/61

6.4.1. :Diftong [au].

Untuk membunyikan diftong ini:1. Keadaan bibir daripada hampar ke bundar.2. Hujung lidah hampir kena kepada gigi bawah.

3. Depan lidah pada kedudukan sebelum membunyikan vokal depan rendah [ a ]4. Lidah secara cepat digelundurkan ke arah cara membunyikan vokal belakangtinggi [ u ] dengan belakang lidah melengkung kea rah lelangit keras

5.Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supayaudara tidak keluar melalui rongga mulut.

6. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut.7. Pita suara digetarkan.8. Bunyi yang dihasilkan ialah diftong [ au ] seperti [ada perkataaan:Awal Tengah Akhir

Aurat Saudara HarimauAudit Tauliah Pukau


59/61

6.4.2 : Diftong [ oi ]

Untuk menyembunyikan diftong ini:1. Keadaan bibir daripada hamoar ke bundar.2. Belakang lidah pada kedudukan sebelum menyembunyikan vokal belakang

separuh tinggi [ o ]3. Lidah secara cepat digeluncurkan ke arah cara menyembunyikan vokal

depan tinggi [ i ] dengan depan lidah dinaikkan ke arah lelangit keras,rendah sedikit daripada cara menyembunyikan vokal [ I ].

4. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidungsupaya udara tidak keluar melalui rongga hidung.

5. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut.6. Pita suara digetarkan.7. Bunyi yang dihasilkan Ialah diftong [ oi ] seperti pada perkataan

Awal Tengah Akhir

boikot - amboi- sepoi


60/61

6.4.3 : Diftong [ai].

Untuk menyembunyikan diftong ini:

1. Keadaan bibir agak terhampar2. Hujung lidah terkena gigi bawah3. depan lidah pada kedudukan seperti membunyikan vokal depan rendah [a]4. Lidah secara cepat digelunsurkan ke arah cara menyembunyikan vokal

depan tinggi [ I ].5. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikan bagi menutup rongga hidung

supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung.6. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut.7. Pita suara digetarkan.

Bunyi yang dihasilkan ialah diftong [ ai ] seperti pada perkataan


61/61

BIBLIOGRAFI.

I. Dewan Bahasa dan pustaka. (1968). Pedoman Umum EjaanRumi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa danPustaka.

II. Nik Safiah Karim et. Al. (2004). Tatabahasa Dewan EdisiBaru. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

III. Abdullah Hassan. (1987). Linguistik Am untuk Guru BahasaMalaysia. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.

IV. Nor Hashimah Jalaluddin. (1998). Asas Fonetik. KualaLumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

V. Arbak Othman. (1986). Permulaan Ilmu Linguistik- SatuPengealan Konsep dan Bidang Kajian Secara Teoritis.Subang Jaya: Penerbitan Sarjana (M) Sdn. Bhd.

fonetik dan fonologi bm

Documents