SEJARAH SABAH DAN SARAWAKSJH 3105

TUTORIAL 9Berpandukan Peta Pemikiran membincangkan serta menilaikan perkembangan parti-parti

Politik di Sabah dan Sarawak.

AHLI KUMPULAN :1. KAMSUL KHUSAIRI FAKHRURADZI BIN KAMSULBAHRI2. DYANA BINTI DONALD3. IBNA NUR WATUL BINTI PADLI

Perkembangan Parti-parti Politik Di Sabah.

Kerajaan Perikatan 1962-1967

Pada asasnya, penubuhan parti ini tidak kukuh dan terburu-buru bagi menyokong

penubuhan gagasan Malaysia. Hal ini demikian kerana, setiap parti yang terdapat dalam

perikatan ini masih memperjuangkan hak kaum masing-masing dan masih wujud perasaan

perkauman yang tebal dalam diri setiap kaum. Perikatan telah membentuk kerajaan selepas

memenangi pilihanraya secara langsung menerusi ”Residency Electoral Colleges” yang

diadakan pada bulan Mac 1963 yang bertujuan untuk memilih calon menduduki Majlis Dewan

Undangan. Dalam pilihanraya tersebut, USNO menang 8 kerusi, UNKO 5 kerusi, SANAP 4

kerusi dan PM 1 kerusi.

Dalam kerajaan baru ini, Donald Stephens telah dilantik sebagai Ketua Menteri. Pada

hakikatnya, Tun Mustapha lebih layak menjadi Ketua Menteri tetapi Tun Mustapha mengalah

dan memberi peluang kepada Donald Stephens dan memegang jawatan sebagai Yang Di-

pertua Negeri. Ini adalah untuk kelihatan lebih adil bagi mengurangkan ketegangan antara

bumiputera Islam dan bukan Islam. Namun akhirnya sangkaan beliau ini adalah sebaliknya.

Kedudukan beliau sangat terkongkong dalam politik kerana semua kuasa pentadbiran Sabah

dikuasai oleh Donald Stephens. Ini menyebabkan Tun Mustapha enggan berkerjasama dengan

Donald Stephens lalu melemahkan lagi kedudukan perikatan.

Ketegangan yang berterusan antara USNO dan UPKO ini telah memberi keuntungan

kepada orang Cina. Hal ini bertambah rumit apabila Kerajaan Pusat campur tangan dan

memaksa Donald Stephens meletak jawatan. Apabila Donald Stephens meletak jawatan dan

memegang Menteri Hal-Ehwal Sabah, jawatan Ketua Menteri telah di sandang oleh Peter Lo

dari SCA. Parti UPKO berasa kecewa dengan tindakan USNO/SCA dan Kerajaan Persekutuan

kerana mereka beranggapan bahawa perlantikan Peter Lo ini akan menjadi laluan kepada Tun

Mustapha untuk menjadi Ketua Menteri selepas itu. Ini menyebabkan UPKO bertindak meminta

supaya kemasukan Sabah ke Malaysia dikaji semula. Sungguhpun demikian, cadangan ini

ditolak oleh Tunku dan ini menyebabkan Donald Stephens ingin berkerjasama dengan

Singapura untuk menubuhkan Persekutuan 3S (Singapura, Sabah, Sarawak).

Pada bulan Disember 1967, UPKO di bubarkan kerana Donald Stephens merasakan

pengaruh beliau dan UPKO semakin lemah. Setelah UPKO di bubarkan,USNO menguasai

Sabah semula dan ini disambut baik oleh Tunku dan Tun Mustapha. Ekoran dari itu,Donald

Stephens di lantik sebagai Pesuruhjaya Tinggi Malaysia di Australia. Dengan pembubaran

UPKO dan ketiadaan Donald Stephens dalam politik Sabah telah meredahkan suasana

ketegangan politik Sabah dan Sabah dapat menumpukan sepenuhnya perhatian kepada

pembangunan negeri Sabah.

Kerajaan Perikatan 1967-1976

Pentabiran USNO masih membawa kebaikan kepada negeri dan rakyat Sabah

walaupun terdaoat banyak kecacatan dalam pentadbiran Kerajaan Perikatan (1967-1976).

Kerajaan perikatan pada tempoh ini sentiasa berusaha untuk menggalakkan perpaduan di

kalangan rakyat dan menanamkan semangat cintakan negara. Antara langkah yang telah di

laksanakan ialah meingiktiraf agama Islam sebagai agama rasmi manakala Bahasa Melayu

sebagai bahasa rasmi di Sabah yang bertujuan penyatuan rakyat.

Di bawah pentadbiran USNO, agama Islam telah di jadikan agama rasmi negeri Sabah.

Namun walaupun Islam sebagai agama rasmi negeri, tetapi agama lain bebas di amalkan. Bagi

menjayakan rancangan ini, Ketua Menteri telah menubuhkan United Sabah Islamic Association

(USIA) pada bulan Ogos 1969 yang bertujuan untuk mentadbir Islam dan menyebarkan dakwah

Islam di Sabah. Selain USIA, Kerajaan USNO juga telah menubuhkan Majlis Ugama Islam

Sabah (MUIS) pada tahun 1971 bagi menguruskan hal ehwal Islam di Sabah. Tindakan USNO

ini tidak disenangi oleh bumiputera bukan Islam kerana mereka merasakan bahawa dasar ini

tidak harus di laksanakan kerana Sabah terdiri daripada pelbagai agama. Akhirnya perpaduan

yang di kecapi telah goyah dan semangat perkauman dan keagamaan semakin menebal di hati

bumiputera Kristian dan Kadazan di Sabah.

Sungguhpun demikian, terdapat juga pembangunan dari segi ekonomi dan pelajaran

bumiputera Sabah. Pada tahun 1969, Yayasan Sabah telah di tubuhkan yang banyak memberi

manfaat kepada bumiputera Sabah. Kontrovesi yang wujud pada ketika ini, tidak pada tahap

yang membimbangkan kerana kedudukan USNO pada waktu itu telah kukuh dan sukar untuk di

tandingi. Usaha-usaha untuk menggugat kedudukan USNO akan segera diatasi. Penentangan

ke atas pimpinan USNO tidak berdiam begitu sahaja. Kemarahan dan ketidakpuasan dalam

kalangan rakyat semakin membara diatas dasar-dasar USNO yang kurang dipersetujui.

Peluang yang ditunggu telah tiba apabila BERJAYA ditubuhkan untuk mengembalikan

semangat politik rakyat Sabah.

Parti Bersatu Rakyat Jelata Sabah (BERJAYA)

Pembentukan Parti Bersatu Rakyat Sabah (BERJAYA) dapat dibincangkan berdasarkan

hubungan antara Kerajaan Perikatan Sabah dan Kerajaan Pusat Kuala Lumpur pada tahun-

tahun akhir pemerintahan Perikatan Sabah. Pada era awal pemerintahan Perikatan Sabah,

hubungan diantara Kerajaan Perikatan Sabah dan Kerajaan Pusat Kuala Lumpur adalah sangat

baik dan erat terutama sekali semasa Tunku Abdul Rahman menjadi Perdana Menteri. Namun,

apabila Tun Mustapha sudah menjadi semakin kuat dan terlalu berkuasa, hubungan baik ini

semakin renggang. Banyak berlaku pembaziran wang, penyelewengan dan penyalahgunaan

kuasa yang telah menyebabkan berlaku pertelagahan peribadi di antara kedua-dua tokoh Pusat

dan Negeri itu. Pertentangan yang berlaku ini telah menjadi faktor penting yang membawa

Kerajaan Pusat untuk menyokong penubuhan BERJAYA.

Dengan sokongan daripada Kerajaan Pusat Kuala Lumpur ini, Tun Mustapha tidak

dapat menyekat pertumbuhan parti BERJAYA. Selain daripada sokongan daripada Kerajaan

Pusat Kuala Lumpur, penubuhan parti ini juga turut disokong oleh tokoh-tokoh seperti

Abd.Ghafar Baba, Abd.Rahman Yaacub dan Yang Dipertua Negeri Sabah sendiri iaitu Tun

Fuad juga turut menyokong penubuhan parti ini.

Pada awal tahun 1975, hubungan antara Kerajaan USNO-SCA dan Kerajaan Barisan

Nasional (BN) menjadi semakin tegang apabila Perdana Menteri, Tun Abdul Razak, meminta

dan menyokong supaya dibentuk satu parti baru yang lebih berbentuk multi-racial di Sabah

untuk menentang Tun Mustapha dan USNO. Oleh itu, parti BERJAYA, telah di bentuk pada 15

Julai 1975. Pemimpin yang menerajui parti BERJAYA ini terdiri daripada bekas pemimpin dalam

USNO yang tidak puas hati dan tidak bersefahaman dengan kepimpinan Tun Mustapha, seperti

Datuk Harris Salleh dan Datuk Salleh Sulong, bekas pemimpin parti UNKO seperti Tun Fuad

Stephens dan Datuk Peter Mojuntin, pemimpin Parti Cina seperti Yap Pak Leong, Chong Thain

Vun dan Lim Guan Sing serta ahli baru yang terdiri daripada sektor persendirian dan bekerja

seperti Datuk Yeh Pao Tzu,Datuk K.Y.Lee, Wong Boon Ping, Nicholas Fung,Joseph Pairin

Kitingan, Wong Yau Ket,Darius Binion,Datuk Fred Sinidol dan James P.Ongkili.

Parti BERJAYA merupakan parti pertama yang bersifat multi-racial yang di tubuhkan di

Sabah sejak negeri mencapai kemerdekaan melalui Malaysia pada tahun 1963.Ini dapat dilihat

apabila parti ini di terajui oleh pemimpin dari golongan bumiputera Muslim dan bukan Muslim

iaitu terdiri daripada bangsa Kadazan/Dusun, Bajau, Suluk, Rungus, Murut, Bisaya, Brunei,

Orang Sungai, Kwijau, Tatana, Tidong dan Kimaragang. Persatuan-persatuan Cina juga

menyertai parti ini kerana keyakinan mereka kepada parti ini dalam membangunkan semua

bangsa di Sabah dalam melibatkan diri dalam politik Sabah.

Kemunculan Parti BERJAYA ini telah di sambut baik oleh masyarakat Sabah dan ini

terbukti apabila Parti BERJAYA memenangi pilihanraya negeri dalam bulan April, 1976.

BERJAYA telah memperolehi 28 kerusi daripada 48 kerusi yang dipertandingkan. Manakala

USNO hanya memperolehi 20 kerusi dan kebanyakan kerusi ini diperolehi daripada kawasan

bumiputera Islam. Parti BERJAYA hanya dapat menawan tiga buah kawasan penduduk Islam

iaitu Lahad Datu, Papar dan Kawang. Tetapi memperolehi undi yang terbanyak daripada orang-

orang Kadazan dan Cina.

Parti Bersatu Sabah (PBS)

Rakyat sememangnya menunggu kemunculan parti baru yang lebih baik yang mampu

mempertimbangkan tentang keperluan dan hak mereka. Keadaan pergolakan politik pada masa

tersebut telah digunakan sebaik mungkin oleh PBS untuk meraih sokongan daripada rakyat.

Walaupun wujud hanya 40 hari sebelum pilihanraya berlangsung, namun pemimpin-pemimpin

hebat seperti Joseph Pairin Kitingan, Joseph Kurup, Benard Giluk Dompok serta pemimpin

Kadazan yang lain yang berpendidikan tinggi telah berusaha sekuat-kuatnya untuk

menumpaskan parti BERJAYA.

Parti PBS turut mendapat sokongan kuat daripada orang Kadazan/Dusun yang tidak

puas hati dengan tindakan Datuk Harris yang menarik taraf daerah Tambunan dan sikap tidak

adil Parti BERJAYA dalam mengagihkan kekayaan kepada penduduk yang kurang berada di

bandar dan luar bandar. Sokongan padu daripada rakyat ini dapat dilihat apabila PBS

memenangi pilihanraya pada 10 April 1985. Daripada 48 kerusi yang di pertandingkan, PBS

telah memenangi 25 kerusi manakala USNO 16, PASOK 1 dan BERJAYA 6 kerusi.

Kemenangan ini mengejutkan Kerajaan Persekutuan dan presiden BERJAYA apabila Datuk

Harris kalah di tempat sendiri iaitu di Tenom kepada calon baru PBS yang tidak terkenal iaitu

Encik Kadoh Agundang. Kemenangan PBS dalam pilihanraya ini membolehkan PBS

membentuk kerajaan baru di Sabah. Datuk Jospeh Pairin Kitingan sebagai presiden parti telah

dilantik sebagai Ketua Menteri manakala Mark Koding telah dilantik sebagai Timbalan Ketua

Menteri merangkap Menteri Pembangunan Perindustrian dan Luar Bandar.

Selepas kejatuhan parti BERJAYA, Sabah terdedah semula kepada politik yang bersifat

perkauman. Bumiputera Islam kebanyakannya menyokong perjuangan parti USNO manakala

bumiputera bukan Islam menyokong perjuangan PBS. Namun, Datuk Joseph Pairin Kitingan

menyatakan bahawa parti ini untuk semua kaum tetapi disebabkan ia dibentuk oleh pemimpin

dari orang Kadazan/Dusun dan penyokong ramai dari Kadazan/Dusun dan Murut maka ia

kelihatan seperti di kuasai oleh satu kaum sahaja. PBS juga berhasrat untuk menarik sokongan

bumiputera Islam dan orang-orang Cina. Pada permulaan, PBS kurang mendapat sokongan

daripada bumiputera Islam kerana kurang yakin dengan wakil bumiputera Islam dalam PBS.

Wakil tersebut adalah Encik Nahalan Hj.Damsal yang merupakan pengikut ajaran Qadiani dan

Puan Ariah Tengku Ahmad yang merupakan saudara baru yang berketurunan Australia. Oleh

itu, kesetiaan mereka terhadap Islam masih diragui. Tanpa wakil Islam yang berpengaruh,

sokongan Orang Melayu-Muslim tetap kurang.

Setelah mengalahkan parti USNO dan BERJAYA, PBS memenangi pilihanraya pada 5

dan 6 Mei 1986 sekali lagi. Usaha USNO, BERJAYA serta BN untuk menyekat pengaruh PBS

tidak berjaya. Dalam pilihanraya tersebut PBS memenangi 34 kerusi manakala USNO dan

Berjaya masing-masing 12 dan 1 kerusi. Dengan 6 wakil yang di lantik oleh kerajaan selaras

dalam peruntukan Perlembagaan Negeri Sabah, PBS menguasai 40 daripada 54 kerusi Dewan

Undangan Negeri Sabah dan melayakkan PBS diterima sebagai ahli BN.

Menjelang pilihanraya tahun 1994, PBS keluar daripada BN dan menyertai pakatan

pembangkang di Semenanjung. Selepas pilihanraya pada tahun 1994, beberapa ahli PBS

melompat parti dengan menyertai BN dan atas usaha USNO, BN berjaya menguasai Sabah

semula. Kedudukan BN semakin kukuh apabila PBS hanya menang 8 kerusi daripada 19 kerusi

yang dipertandingkan dalam pilihanraya parlimen pada tahun 1995. Setelah itu, UMNO terus

maju ke Sabah apabila ramai anggota parti USNO, BERJAYA dan PBS menyertai parti

tersebut. Akhirnya PBS menyertai semula BN apabila sekali lagi kalah dalam pilihanraya pada

tahun 1999.

Tuntasnya, dapat disimpulkan bahawa perkembangan politik Sabah mula berlaku begitu

rancak hanya selepas gagasan Malaysia ditubuhkan. Pengumuman gagasan ini telah dijadikan

landasan oleh pemimpin dan rakyat Sabah untuk membuka mata tentang pentingnya satu

kesatuan politik yang dapat dijadikan wadah untuk memperjuangkan hak rakyat dan memberi

kemerdekaan kepada Sabah. Kontroversi dan cabaran-cabaran yang berlaku telah menjadi

satu titik permulaan kepada rakyat Sabah untuk membina matlamat dan cita-cita bagi

kepentingan seluruh peringkat sosial di negeri Sabah.