bml 3043 fonetik dan fonologi bahasa melayu-fazillah bt din (d20121061504)

1

PPGPJJ SEMESTER 2 SESI 2013/2014

KERJA KURSUS

BML 3043 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU

DISEDIAKAN OLEH

NAMA NO MATRIK NO TELEFON

FAZILLAH BT DIN D20121061504 0175055541

KUMPULAN : UPSI03 (A132PJJ)

PENSYARAH E-LEARNING : Prof. Emeritus Dr. Abdul Hamid Mahmood,

TARIKH SERAH : 25 Mei 2014

TUGASAN :

1. Dengan bantuan gambarajah huraikan,vokal dan konsonan Bahasa Melayu

2. Bincangkan hal mengenai pasangan minimal Bahasa Melayu

3. Bincangkan hal mengenai Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu serta contoh-

contoh perkataan dalam 18 jenis keselarasan vokal dalam sistem ejaan

baharu bahasa melayu tersebut

2

Isi kandungan

1.0 Pengenalan....4

Bahagian 1

2.0 Vokal dan Konsonan Bahasa Melayu berdasarkan rajah.........................5

2.1 Bunyi vokal5

2.1.1 Vokal dalam Bahasa Melayu..........5 - 6

2.1.1.1 Vokal Hadapan 7

2.1.1.2 Vokal Tengah .....8

2.1.1.3 Vokal belakang .8 9

2.2 Cara penghasilan bunyi vokal ( Beserta Rajah )...................................................10

2.2.1 Vokal Hadapan...................10

- Vokal Depan Sempit11

- Vokal Depan Separuh sempit..........................................................................................11

- Vokal Depan Separuh Luas.12

- Vokal Depan Luas..13

2.2.2 Vokal Belakang13

- Vokal Belakang Sempit.....................................................................................................13

- Vokal Belakang Separuh Sempit.......................................................................................14

- Vokal Belakang Separuh Luas..........................................................................................15

2.2.3 Vokal Tengah..16

2.3 Bunyi Konsonan.....................................................................................................17

2.3.1 Bunyi Konsonan Asli Bahasa Melayu 17 - 18

2.3.2 Cara penghasilan bunyi konsonan asli Bahasa Melayu.(Beserta Rajah)........18

- Letupan dua bibir tidak bersuara [p].......................................................................19 - Letupan dua bibir bersuara [b[................................................................................20 - Letupan gusi tidak bersuara [t]...............................................................................21 - Letupan gusi bersuara [d].......................................................................................22 - Letupan lelangit tidak bersuara [k]..........................................................................23 - Letupan lelangit lembut bersuara [g]...............................................................23 - 24

- Hentian glotis[]......................................................................................................24 - Letusan Lelangit Keras- Gusi Tidak Bersuara -[] .................................................25

3

-Letusan Lelangit Keras Gusi Bersuara []......................................................... 26

- Geseran Gusi Tidak Bersuara [s].........................................................................27

- Geseran Glotis Bersuara [h].................................................................................28 - Getaran Gusi Bersuara [ r ]...................................................................................28 -Sisian Gusi Bersuara [l].........................................................................................29

-Sengau Dua Bibir Bersuara [m]..............................................................................30 -Sengau Gusi Bersuara [n]......................................................................................31 -Sengau Lelangit Keras-Gusi Bersuara []..............................................................31 -Sengau Lelangit Lembut Bersuara []....................................................................32 -Separuh Vokal Dua Bibir Bersuara [w]...................................................................33 - Separuh Vokal Lelangit Keras Bersuara [j]............................................................34

Bahagian 2 3.0 Pasangan Minimal Bahasa Melayu 35-36 Bahagian 3 4.0 Sistem Ejaan Baharu Malaysia Indonesia Tahun 1972.........................................36

4.1 Sistem Keselarasan Huruf Vokal..............................................................................37

4.2 Pola keselarasan vokal.............................................................................................38

4.3 Kekecualian kepada keselarasan huruf vokal....................................................38 - 39

5.0 Kesimpulan.............................................................................................................40

6.0 Rujukan....................................................................................................................41

4

1.0 PENGENALAN

Apabila kita berbicara, kita akan menggunakan bahasa sebagai alat menyatakan

perasaannya seperti suka, kasih sayang,marah, benci dan lain-lain. Dalam hal ini

penggunaan nada suara itu penting seperti intonasi, tekanan dan jeda.Pada aspek

keindahan pula, seseorang itu menggunakan bahasa untuk menyampaikan nyanyian, puisi,

pantun dansebagainya dalam bahasa yang puitis.Bagi menyampaikan ilmu, bahasa

memerlukan alat yang berkuasa merakamnya.Sesungguhnya ilmu yang kita miliki dan

peroleh itu adalah melalui perantaraan bahasa.

Linguistik adalah suatu bidang penganalisisan terhadap sesuatu bahasa. Kajian

tentang sesuatu bahasa berasaskan kewujudan sebenar sesuatu bahasa itu tanpa

dipengaruhi oleh ramalan atau agakan. (Abd. Rahman Abd. Rashid & Yap Kim Fatt, 1997).

Ahli linguistik berpendapat bahawa bahasa merupakan satu sistem yang menghubungkan

maksud kepada bunyi, sama ada berdasarkan aksi penutur atau pendengar. Dengan

andaian bahawa manusia menpunyai beberapa makna yang hendak disampaikan, dia

mengucapkan bunyi-bunyi bahasa dengan tepat. Orang yang mendengar bunyi-bunyi

tersebut akan cuba memberikan makna kepada ujaran yang dilafazkan oleh penutur.

Dalam mengkaji bahasa, yang dikaji ialah bunyi-bunyi yang dituturkan oleh manusia. Bunyi-

bunyi yang terhasil adalah disebabkan oleh keadaan udara yang keluar daripada paru -paru

melalui alat-alat pertuturan. Tidak semua bunyi yang dikeluarkan oleh manusia itu

dikatakan bunyi bahasa seperti batuk, siul, bersin dan sebagainya.

5

BAHAGIAN 1

2.0 Dengan bantuan gambarajah huraikan vokal dan konsonan Bahasa Melayu

2.1 Vokal

Vokal ialah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan, udara dari paru-paru keluar berterusan

melalui ronga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan.Bunyi vokal

mempunyai ciri-ciri kelantangan dan kepanjangan.Maksudnya bunyi-bunyi vokal dapat

didengar lebih jelas dan lebih panjang daripada bunyi-bunyi konsonan.Vokal dalam bahasa

Inggeris terdiri daripada lapan jenis, iaitu [i], [e], [], [a], [u], [o], [] dan [].

2.1.1 Vokal dalam Bahasa Melayu

Bunyi-bunyi vokal dalam bahasa Melayu terbahagi kepada tiga jenis utama, iaitu

vokal hadapan, vokal tengah dan vokal belakang.Vokal dalam bahasa Melayu terdiri

daripada vokal [i], [e], [a], [u], [o] dan [].

Kriteria yang menentukan jenis-jenis vokal itu ialah lidah, sama ada bahagian depan

lidah, tengah lidah atau belakang lidah. Sekiranya bahagian depan lidah yang berperanan,

maka bunyi vokal yang dihasilkan itu ialah bunyi vokal depan; sekiranya bahagian tengah

lidah yang berperanan, maka bunyi vokal yang dihasilkan itu ialah bunyi vokal tengah dan

seterusnya jika bahagian belakang lidah yang berperanan dalam penghasilan bunyi itu,

maka bunyi vokal tersebut ialah vokal belakang.

Kriteria yang menentukan jenis-jenis bunyi vokal itu dapat dirumuskan seperti

yang berikut:

(i) Bahagian lidah yang berperanan, sama ada bahagian depan, tengah atau

belakang lidah.

(ii) Ketinggian lidah yang dinaikkan, sama ada tinggi, separuh tinggi, rendah dan

separuh rendah.

(iii) Keadaan bibir, sama ada bibir dihamparkan atau dibundarkan.

(iv) Pembukaan rahang, sama ada luas atau sempit.

Vokal dalam bahasa Melayu terdiri daripada enam jenis, iaitu vokal depan [i], [e],

[a], vokal tengah [] serta vokal belakang [u] dan [o] seperti dalam rajah 2.1 yang berikut.

6

Rajah1 Kedudukan Vokal Bahasa Melayu

Rajah kedudukan vokal bahasa Melayu di atas menunjukkan kedudukan lidah

mengikut bahagian-bahagiannya. Bahagian di sebelah kiri merupakan bahagian hadapan

lidah dan di bahagian kanan merupakan bahagian belakang lidah dan di bahagian tengah

merupakan bahagian tengah lidah.Garis-garis yang melintang itu pula merupakan garis yang

menunjukkan ketinggian lidah yang dinaikkan.Bagi membunyikan bunyi vokal [i] dan vokal

[u] misalnya, lidah dinaikkan setinggi mungkin sementara bagi membunyikan vokal [a],

kedudukan lidah letaknya rendah sekali. Rajah 2.2 menunjukkan keadaan turun-naik bunyi

ketika vokal [a] dan [i] disebutkan pada tona yang sama.

Rajah 2 Vokal [a] dan vokal [i] menunjukkan turun-naik bunyi

(Sumber: P. Ladefoged, 2005:33)

7

Berdasarkan rajah kedudukan vokal bahasa Melayu pada rajah 2.3, maka vokal

bahasa Melayu dapat dirumuskan seperti yang berikut:

2.1.1.1 Vokal Hadapan

[ i ] Vokal depan sempit Contoh dalam perkataan: [ibu], [ikan], [ite ], [biru], [sila], [kita], [ubi], [bli], [pti].

Rajah:3 Kedudukan bibir semasa menghasilkan bunyi [i]

(Sumber: Paitoon M. Chaiyanara, 2006:47) [ e ] Vokal depan separuh sempit Contoh dalam perkataan: [ekor], [ela], [elo ], [belo ], [sero], [herot], [sate].

Rajah:4 Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi [e]

(Sumber: Paitoon M. Chaiyanara, 2006:48)

8

[a] Vokal depan luas Contoh dalam perkataan: [ayu], [aku], [aba], [batu], [lari], [bola], [ba a], [kaja].

Rajah:5 Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi [a]


2.1.1.2 Vokal Tengah

[ ] Vokal tengah pendek Contoh dalam perkataan: [ma ], [mas], [kau], [lmas], [lma ], [bsar].

Rajah 6 Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi []


2.1.1.3 Vokal Belakang

[ u ] Vokal belakang sempit Contoh dalam perkataan: [ular], [unta], [ukor], [kuda], [buro], [hu an], [adu], [ amu], [satu].

Rajah:7 Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi [u]


9

[ o ] Vokal belakang separuh sempit Contoh dalam perkataan: [oleh], [obor], [olah], [boleh], [kota], [tola ], [solo], [foto], [soto]

Rajah:8Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi [o]


Terdapat dua lagi bunyi vokal, iaitu [] dan [ ] yang tidak digunakan dalam penulisan

tetapi terdapat dalam dialek-dialek tempatan seperti dialek Kelantan, contohnya dalam

perkataan [mak], [mal], [ r], [kit ]. Dalam bahasa Melayu, bunyi [] dan [e] dilambangkan

dengan huruf e, manakala bunyi [ ] dan [o] dilambangkan dengan huruf o.

Rajah:9Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi []

(Sumber: Paitoon M. Chaiyanara, 2006: 48)

Rajah:10Keadaan bibir semasa menghasilkan bunyi [ ]

(Sumber: Paitoon M. Chaiyanara, 2006: 48)

10

Alat artikulasi lidah merupakan kriteria penting dalam pembahagian jenis

vokal.Bahagian hadapan lidah, misalnya berperanan menghasilkan bunyi vokal hadapan,

iaitu vokal [i], [e] dan [a].Bahagian tengah lidah berfungsi menghasilkan vokal tengah.Begitu

juga dengan bahagian belakang lidah menghasilkan bunyi-bunyi vokal belakang, iaitu [u], [o]

dan [ ].Perbezaan bunyi antara vokal-vokal tersebut yang dihasilkan adalah terletak pada

tinggi rendahnya bahagian lidah itu diangkat atau diturunkan.Bahagian lidah itu boleh

diangkat setinggi mungkin untuk menghasilkan vokal tinggi [i] dan [u], kemudian jika

diturunkan separuh tinggi terhasil pula bunyi vokal separuh tinggi, iaitu vokal [e] dan [o].

Begitu juga sekiranya bahagian lidah itu diturunkan separuh rendah akan menghasilkan

vokal separuh rendah [] dan [ ].

Rajah:11Kedudukan Lidah semasa Menghasilkan Bunyi-bunyi Vokal

Vokal tengah pula dihasilkan apabila bahagian tengah lidah berperanan

menghasilkan bunyi dengan cara tengah lidah dinaikkan separuh tinggi. Untuk lebih jelas

lagi, berikut diturunkan gambar rajah yang menunjukkan kedudukan tinggi rendah lidah

semasa menghasilkan bunyi-bunyi vokal.

2.2 CARA PENGHASILAN BUNYI VOKAL

Berikut dihuraikan secara terperinci cara bunyi vokal kardinal [i], [e], [], [a], u], [o],

[ ] dan [] dihasilkan oleh alat artikulasi.

11

2.2.1 Vokal Hadapan

Vokal Depan Sempit (Tinggi) [i]

Bagi menghasilkan bunyi vokal hadapan sempit [i], proses bermula dengan bibir

dihamparkan,depan lidah dinaikkan tinggi (setinggi mungkin) ke arah gusi., lelangit lembut

dan anak tekak dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga

hidung.

Pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara

ke rongga mulut.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi [i] (lihat rajah 2.12).Berikut diberikan

contoh kehadiran bunyi [i] dalam perkataan.

di awal perkataan:

[ikan], [ikut], [ipar], [ibu], [itu].

di tengah perkataan:

[biru], [bila], [kita], [sila], [silap].

di akhir perkataan:

[tali], [bli], [bri], [bsi] [guli].

Rajah:12

Penghasilan Vokal [i]

Vokal Depan Separuh Sempit (Separuh Tinggi) [e] Bagi menghasilkan bunyi vokal depan separuh sempit [e], bibir dihamparkan separuh

sempit. Depan lidah dinaikkan separuh tinggi ke arah gusi dan lelangit lembut dan anak

tekak dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga

hidung.Pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita

suara ke rongga mulut.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi [e] (lihat rajah 2.13). Contoh

kehadiran bunyi vokal ini dalam perkataan adalah seperti yang berikut:

12

di awal perkataan:

[ekor], [ela] , [elo ], [ edah], [ela ].


[katel], [bera], [heret], [sepet], [leper].

di akhir perkataan:

[sate].

Rajah: 13

Penghasilan Vokal [e]

Vokal Depan Separuh Luas (Separuh Rendah) [] Untuk menghasilkan bunyi vokal depan separuh luas, bibir mestilah dihampar separuh luas

dan depan lidah dinaikkan separuh rendah ke arah gusi.Lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung

manakala pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan

pita suara ke rongga mulut.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal [] (lihat rajah 2.14).

Berikut diberikan contoh perkataan yang dihadiri oleh bunyi vokal ini dalam dialek Kelantan:

di awal perkataan:

[so ], [lo ], [doh], [ ].


[bso], [gt ], [gl ], [pl ].

di akhir perkataan:

[god], [bul], [ud], [tul].

13

Rajah:14

Penghasilan Vokal []

Vokal Depan Luas (Rendah) [a] Vokal depan luas [a] boleh dihasilkan.Bibir dalam keadaan hampar.Depan lidah diturunkan

serendah mungkin.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan menutup rongga hidung

supaya udara dari paru-paru tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Pita suara dirapatkan

supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga mulut.Bunyi

yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan luas hampar seperti yang terdapat dalam perkataan

yang berikut:

di awal perkataan:

[ara], [a ar], [alah], [amal], [asap].


[dadu], [paku], [bukan], [lampu], [bahu].

di akhir perkataan:

[pita], [rasa], [tiba], [kuda], [klapa].

Rajah 15

Penghasilan Vokal [a]

14

2.2.2 Vokal Belakang

Sewaktu penghasilan vokal belakang, alat artikulasi penting yang berperanan ialah

bahagian belakang lidah.Keadaan bibir adalah bundar.

Vokal Belakang Sempit (Tinggi) [u]

Untuk menghasilkan bunyi vokal belakang sempit, proses yang berikut harus

dilakukan bibir dibundarkan.Belakang lidah dinaikkan tinggi (setinggi mungkin) ke arah

lelangit lembut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan menutup rongga hidung supaya

udara tidak dapat keluar melalui hidung dan pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar

dari paru-paru menggetarkan pita suara ke rongga mulut.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi

vokal belakang bundar [u]. (lihat rajah 2.16). Kehadiran bunyi ini dalam perkataan adalah

seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[uli], [usap], [usu], [undur], [unto ].


[buka], [bubur], [subur], [gandum], [kabur].

di akhir perkataan:

[ba u], [labu], [pasu], [kelambu], [batu].

Raja:16

Penghasilan Vokal [u]

15

Vokal Belakang Separuh Sempit (Separuh Tinggi) [o] Vokal ini boleh dihasilkan melalui proses seperti yang berikut.Bibir dibundarkan.Belakang

lidah dinaikkan separuh tinggi ke arah lelangit lembut.Lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga

hidung.Pita suara

dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut menggetarkan pita

suara.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh sempit [o] (lihat rajah 2.17).

Kehadiran bunyi vokal ini adalah seperti dalam contoh yang berikut:

di awal perkataan:

[oleh], [ota ], [obor], [oren].


[boleh], [soto], [koko], [tolo].

di akhir perkataan:

[solo], [soto], [foto]

Rajah 17

Penghasilan Vokal [o]

Vokal Belakang Separuh Luas (Separuh Rendah) [ ] Untuk menghasilkan bunyi vokal belakang separuh luas , bibir dibundarkan.Belakang lidah

dinaikkan separuh rendah ke arah lelangit lembut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan

menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Pita suara

dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga

mulut.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal [ ] (lihat rajah 2.18). Bunyi ini terdapat dalam

dialek Kelantan seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[ bat], [ ta ], [ r], [ peh].

16


[p k ], [sud h], [p h], [b r h].

di akhir perkataan:

[kit ], [bil ], [blak ], [guan ].

Rajah:18

Penghasilan Vokal [ ]

2.2.3 Vokal Tengah

Alat artikulasi yang berperanan dalam penghasilan vokal tengah ialah bahagian

tengah lidah.Keadaan bibir adalah hampar.

Vokal Tengah []

Untuk menghasilkan bunyi vokal tengah ini, proses keadaan bibir hampar.Tengah

lidah dinaikkan sedikit ke arah lelangit keras.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan

menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Pita suara

dirapatkan supaya udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut menggetarkan pita

suara.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi [] (lihat rajah 2.19). Bunyi ini hadir dalam

perkataan seperti dalam contoh yang berikut:

di awal perkataan: [ma ], [mbun], [mpat], [nam]. di tengah perkataan: [pnat], [brat], [rgas], [kmas].

17

Rajah 19

Penghasilan Vokal []

Kesimpulannya, dapat dirumuskan bahawa jumlah vokal kardinal ialah lapan jenis,

iaitu vokal [i,] [e], [], [a], [], [ ] , [o] dan [u]. Vokal asli dalam bahasa Melayu hanya enam

jenis, iaitu vokal [i], [e], [a], [u], [o] dan [].Semua vokal adalah bersuara.Kecuali vokal []

yang agak lemah bunyinya dan kurang lantang, vokal-vokal lain adalah nyaring dan lantang.

2.3 BUNYI KONSONAN

Konsonan ialah bunyi bahasa selain daripada bunyi vokal.Sekiranya bunyi vokal itu

adalah bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi dengan udara keluar terus-menerus tanpa

sekatan atau gangguan oleh alat artikulasi, maka bunyi konsonan ialah bunyi yang semasa

menghasilkannya terdapat gangguan atau halangan oleh alat artikulasi.Konsonan boleh

terdiri daripada konsonan bersuara dan konsonan tidak bersuara.Konsonan bersuara ialah

konsonan yang semasa penghasilannya, pita suara digetarkan oleh arus udara yang keluar

dari paru-paru, contohnya [b], [d] dan [g].Konsonan tidak bersuara pula adalah konsonan

yang dihasilkan tanpa mengalami getaran pita suara oleh arus udara seperti [p], [t] dan [k].

Konsonan dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua golongan, iaitu:

i. konsonan asli dan

ii. konsonan pinjaman

18

2.3.1 Konsonan Asli Bahasa Melayu

Konsonan asli dalam bahasa Melayu adalah konsonan yang tersedia ada dalam

bahasa Melayu dan telah digunakan oleh penutur bahasa Melayu tanpa perubahan.

Menurut Yunus Maris, terdapat 19 konsonan asli dalam bahasa Melayu yang terdiri

daripada:

(i) 2 konsonan letupan dua bibir bersuara dan tidak bersuara [p, b]

(ii) 2 konsonan letupan gusi bersuara dan tidak bersuara [t, d]

(iii) 2 letupan lelangit lembut bersuara dan tidak bersuara [k, g]

(iv) 1 konsonan hentian glotis ()

(v) 2 konsonan letusan bersuara dan tidak bersuara [, ]

(vi) 2 konsonan geseran tidak bersuara, iaitu geseran gusi tidak bersuara [s] dan

geseran glotis bersuara [h]

(vii) 1 konsonan getaran bersuara [r]

(viii) 1 konsonan sisian bersuara [l]

(ix) 4 konsonan sengau bersuara [m, n, , ]

(x) 2 konsonan separuh vokal bersuara, iaitu 1 separuh vokal dua bibir bersuara [w]

dan 1 separuh vokal lelangit keras bersuara [j]

Penghasilan konsonan-konsonan tersebut melibatkan daerah artikulasi tertentu

seperti dua bibir, gusi, lelangit keras, lelangit lembut, pita suara, glotis, rongga hidung dan

lain-lain. Berikut diberikan carta konsonan asli bahasa Melayu dan daerah artikulasi dan

cara penyebutannya sekali.

19

Rajah20Carta Konsonan Asli Bahasa Melayu

2.3.2 Cara Penghasilan Bunyi Konsonan

1. Letupan Dua Bibir Tidak Bersuara [p] Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [p] dihasilkan melalui proses dimana dua

bibir dirapatkan untuk menghalang sepenuhnya udara dari paru-paru yang keluar ke rongga

mulut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan kepada dinding tekak bagi

menyekat udara supaya tidak dapat keluar melalui rongga hidung dan pita suara dibuka

(direnggangkan).Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut tanpa menggetarkan pita

suara.

20

Udara tersekat sepenuhnya pada bibir, kemudian dilepaskan serta-merta.Bunyi yang

dihasilkan ialah bunyi konsonan letupan dua bibir tidak bersuara [p] (lihat rajah 2.23).

Kehadiran konsonan ini dalam perkataan adalah seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[papan], [pasu], [pukul], [putri].


[lpas], [sepa], [dapur], [dapat].

di akhir perkataan:

[dakap], [atap], [sdap], [santap].

Rajah 21

Penghasilan Konsonan [p] sar hampas perah basah boros pijak hitam bola 2. Letupan Dua Bibir Bersuara [b] Konsonan ini dihasilkan melalui cara dua bibir dirapatkan untuk menghalang sepenuhnya

udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan

dan dirapatkan pada dinding tekak untuk menyekat udara supaya tidak dapat keluar melalui

rongga hidung manakala pita suara dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar dengan

menggetarkan pita suara ke rongga mulut dan tersekat sepenuhnya seketika pada bibir

mulut, kemudian udara dilepaskan dengan serta-merta.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi

konsonan dua bibir bersuara [b] (lihat rajah 2.24).

21

Kehadiran konsonan ini dalam perkataan adalah seperti yang berikut:

(i) di awal perkataan:

[buru], [buku], [buda], [batu].


[tubuh], [subuh], [tabur], [tiba].

di akhir perkataan:

[sbab], [karib], [kitab], [adab].

Rajah 22

Penghasilan Konsonan [b]

3. Letupan Gusi Tidak Bersuara [t]

Cara konsonan letupan gusi tidak bersuara dihasilkan ialah dengan cara hujung lidah

dirapatkan pada gusi untuk membuat sekatan penuh pada arus udara yang keluar dari paru-

paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding

tekak untuk menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.

Pita suara dibuka (direnggangkan).Udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut keluar

tanpa menggetarkan pita suara, kemudian tersekat pada bahagian gusi. Udara

kemudiannya dilepaskan dengan serta-merta.Bunyi yang dihasilkan ialah konsonan letupan

gusi tidak bersuara [t](lihat rajah 2.25). Kehadiran konsonan ini dalam perkataan adalah

seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[taan], [tahu], [tolo], [tare].


[pta], [putus], [satu], [bantu].

di akhir perkataan:

[pnuntut], [patut], [sbut], [lmbut].

22

Rajah:23

Penghasilan Konsonan [t]

4. Letupan Gusi Bersuara [d]

Untuk menghasilkan bunyi konsonan ini, hujung lidah dirapatkan pada gusi untuk

membuat sekatan penuh pada arus udara yang keluar dari paru-paru ke rongga

mulut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak untuk

menutup rongga hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung dan pita

suara dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga

mulut dan tersekat sepenuhnya pada gusi, kemudian udara tersebut dilepaskan dengan

serta-merta.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi konsonan letupan dua bibir bersuara [d] (lihat

rajah 2.26). Konsonan ini hadir dalam perkataan yang berikut:

di awal perkataan:

[dalam], [dahulu], [duka], [dapur].


[pda], [pada], [sida], [padah].

di akhir perkataan:

[abad], [tekad], [masud], [hasad].

Rajah:24

Penghasilan Konsonan [d]

duri gulai dapur batas desak buruh gitar bilas

23

5. Letupan Lelangit Lembut Tidak Bersuara [k]

Konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara [k] dihasilkan dengan cara

belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan pada lelangit lembut untuk membuat sekatan

penuh pada arus udara yang keluar dari paru-paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan

anak tekak dirapatkan pada dinding tekak untuk menyekat udara supaya tidak dapat keluar

melalui rongga hidung.Pita suara dibuka (direnggangkan).Udara dari paru-paru keluar ke

rongga mulut tanpa menggetarkan pita suara.Udara tersekat pada bahagian lelangit lembut,

kemudian dilepaskan dengan serta-merta.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi konsonan

letupan lelangit lembut tidak bersuara [k] (lihat rajah 2.27). Bunyi konsonan ini hadir dalam

perkataan yang berikut:

di awal perkataan:

[kawan], [kuda], [kalau], [kita].


[sukat], [bakat], [dkat], [pukat].

di akhir perkataan:

[buda], [pka], [teo], [ma].

Rajah 26

Pengahsilan Konsonan [k]

6.Letupan Lelangit Lembut Bersuara [g]

Bagi menghasilkan konsonan letupan lelangit lembut bersuara [g], belakang lidah

dinaikkan dan dirapatkan pada lelangit lembut untuk membuat sekatan penuh pada arus

udara yang keluar dari paruparu.Lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan kepada dinding

tekak untuk membuat sekatan supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Pita

suara dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara ke rongga

mulut dan tersekat pada bahagian lelangit lembut.Udara tersebut kemudiannya dilepaskan

dengan serta-merta.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi konsonan letupan lelangit lembut

24

bersuara [g] (lihat rajah 2.28). Bunyi konsonan ini hadir dalam perkataan seperti yang

berikut:

di awal perkataan:

[guru], [ganti], [gantu], [gambar].


[aga], [agar], [ uga], [ragu].

di akhir perkataaan:

[beg], [dialog], [monolog].

Rajah 27

Penghasilan Konsonan [g]

7. Hentian Glotis [] Untuk menghasilkan bunyi hentian glotis, pita suara dirapatkan serapat-rapatnya.Lelangit

lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan kepada dinding tekak untuk membuat

sekatan supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Udara dari paru-paru keluar

dan tersekat dan terhenti pada bahagian glotis dan tidak dilepaskan.Bunyi yang dihasilkan

ialah bunyi konsonan hentian glotis [] yang terdapat dalam bahasa Melayu (lihat rajah

2.29). Contoh perkataan yang mengandungi bunyi konsonan ini ialah:

di awal perkataan:

[ibu], [ada], [ikan], [ora].


[saat], [ umaat], [kadaan], [soal].

di akhir perkataan:

[tida], [ana], [ka], [gala].

25

Rajah 28

Penghasilan Konsonan [ ]

elok tamak cucuk kicap bahu semak muka itik 8. Letusan Lelangit Keras-Gusi Tidak Bersuara [] Untuk menghasilkan bunyi konsonan ini, depan lidah dirapatkan pada daerah lelangit keras-

gusi untuk membuat sekatan pada arus udara dari paru-paru ke rongga mulut.Lelangit

lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak untuk membuat

sekatan supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Pita suara dibuka

(direnggangkan).Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut tanpa menggetarkan pita

suara.Udara tersebut tersekat seketika pada bahagian lelangit keras-gusi, kemudian udara

tersebut dilepaskan dengan perlahan (bukan dengan cepat atau dengan serta-merta).Walau

bagaimanapun, untuk bunyi konsonan [] dalam bahasa Melayu, pelepasan udara adalah

lebih cepat sedikit berbanding dengan pelepasan udara untuk bunyi konsonan letusan

(afrikat) dalam bahasa Inggeris seperti dalam perkataan church. Bunyi konsonan [] yang

hadir dalam bahasa Melayu adalah seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[ari], [uti], [uri], [ontoh].


[sui], [bani], [bni], [kuni].

di akhir perkataan:

[ma], [ko].

26

Rajah 25

Penghasilan Konsonan []

9. Letusan Lelangit Keras-Gusi Bersuara [ ] Bunyi letusan lelangit keras-gusi dihasilkan apabila depan lidah dirapatkan pada daerah

lelangit keras-gusi untuk membuat sekatan pada arus udara dari paru-paru ke rongga

mulut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak untuk

menyekat udara daripada memasuki rongga hidung dan pita suara dirapatkan.Udara dari

paru-paru keluar ke rongga mulut dengan menggetarkan pita suara dan tersekat pada

daerah lelangit keras-gusi. Udara dilepaskan perlahan (bukan dilepaskan dengan cepat atau

sertamerta).Bagi bunyi kononan [] dalam bahasa Melayu, pelepasan udara adalah lebih

cepat daripada pelepasan udara untuk bunyi konsonan j dalam bahasa Inggeris seperti

untuk perkataan judge.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi [] (lihat rajah 2.31). Bunyi

konsonan ini hadir dalam perkataan seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[ aan], [ olo], [ agut], [ uga].


[ta am], [tr un], [bu a], [hu an].

di akhir perkataan:

[ime ], [kole ].

27

Rajah 26


jala cukai jambu capal juta celah kipas cuci 10. Geseran Gusi Tidak Bersuara [s]

Untuk menghasilkan bunyi konsonan geseran gusi tidak bersuara [s], daun lidah

dinaikkan ke arah gusi untuk membuat sempitan.Lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan

pada dinding tekak bagi menyekat udara daripada keluar melalui rongga hidung.Pita suara

dibuka (direnggangkan).Udara dari paru-paru keluar dengan menggeser melalui sempitan

pada daerah gusi.Pita suara tidak digetarkan.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi geseran gusi

tidak bersuara [s] (lihat rajah 2.32). Bunyi konsonan ini hadir dalam perkataan seperti yang

berikut:

di awal perkataan:

[saya], [sapu], [suguh], [sdap].


[basuh], [kasar], [dasar], [pasar].

di akhir perkataan:

[habis], [bilis], [hiris], [bras].

Rajah 27

Penghasilan Konsonan [s]

28

11. Geseran Glotis Bersuara [h]

Untuk menghasilkan bunyi konsonan geseran glotis [h], pita suara dibuka

(direnggangkan) sedikit untuk membuat sempitan pada glotis.Lelangit lembut dan anak

tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak bagi menutup rongga ke hidung supaya

udara tidak dapat keluar melalui hidung.Udara keluar dengan menggeser melalui sempitan

glotis.Pita suara digetarkan.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi konsonan geseran glotis

bersuara [h] (lihat rajah 2.33). Kehadiran bunyi ini adalah seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[habis], [hulur], [hantu], [higap].


[lihat], [tahap], [peha], [sehat].

di akhir perkataan:

[brseh], [lteh], [kaseh], [lbeh].

Rajah28

Penghasilan Konsonan [h]

12. Getaran Gusi Bersuara [r]

Bunyi getaran gusi bersuara [r] dihasilkan dengan cara hujung lidah dikenakan pada

gusi.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding tekak supaya

udara tidak dapat keluar melalui rongga hidung.Pita suara dirapatkan.

Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan menggetarkan hujung lidah dan

pita suara digetarkan.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi getaran gusi bersuara [r] (lihat rajah

2.34). Konsonan ini hadir dalam perkataan seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[rasa], [rabun], [runtuh], [rusuh].

di tengah perkataan

29

[bras], [kras], [laras], [karut].

di akhir perkataan:

[bsar], [kasar], [lebar], [edar].

Rajah:29

Penghasilan Konsonan [r]

13. Sisian Gusi Bersuara [l]

Konsonan sisian gusi bersuara [l] dihasilkan dengan cara hujung lidah dikenakan

pada bahagian tengah gusi untuk membuat sekatan pada arus udara yang keluar dari paru-

paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan pada dinding

tekak untuk menutup rongga ke hidung supaya udara tidak dapat keluar melalui rongga

hidung.Pita suara dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut tetapi hanya

dapat keluar melalui sisian atau tepian dan pita suara digetarkan.Bunyi yang dihasilkan ialah

bunyi konsonan sisian gusi bersuara [l] (lihat rajah 2.35). Kehadiran konsonan ini dalam

perkataan adalah seperti yang berikut:

di awal perkataan:

[lama], [lambat], [lampu], [lupa].


[slamat], [klat], [kilat], [bulat].

di akhir perkataan:

[tigal], [bkal], [pegal], [pukul]

30

Rajah 30

Penghasilan Konsonan [l]

14. Sengau Dua Bibir Bersuara [m]

Konsonan sengau dua bibir bersuara [m] dihasilkan dengan carabibir bawah

dirapatkan pada bibir atas untuk membuat sekatan pada arus udara yang keluar dari paru-

paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan supaya suara dapat

memasuki rongga hidung dan pita suara dirapatkan.Udara dari paru-paru memasuki rongga

mulut dan keluar melalui rongga hidung.Bibir mulut dibuka semasa menyebut bunyi [m] dan

pita suara digetarkan (lihat rajah 2.36). Bunyi konsonan ini hadir dalam perkataan seperti

yang berikut:

di awal perkataan:

[makan], [malam], [mula], [masin].


[timun], [namun], [timur], [lima].

di akhir perkataan:

[salam], [silam], [dalam], [tilam].

Rajah31

Penghasilan Konsonan [m]

31

15. Sengau Gusi Bersuara [n]

Bunyi sengau gusi bersuara [n] dihasilkan dengan cara hujung lidah dirapatkan pada

gusi untuk membuat sekatan pada arus udara yang keluar dari paru-paru ke rongga

mulut.Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan membuka rongga hidung supaya udara

dapat keluar melalui rongga hidung dan pita suara dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar

ke rongga mulut dan terhalang pada bahagian gusi, kemudian keluar melalui rongga hidung.

Pita suara digetarkan.Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi sengau gusi bersuara [n] (lihat rajah

2.37). Kehadiran bunyi konsonan ini adalah seperti dalam contoh yang berikut:

di awal perkataan:

[nasi], [nuri], [naka], [naluri].


[knari], [binasa], [panas], [lontar].

di akhir perkataan:

[papan], [simpan], [lapan], [smbilan]

Rajah 32

Penghasilan Konsonan [n]

16. Sengau Lelangit Keras-Gusi Bersuara []

Untuk menghasilkan bunyi ini, proses yang berikut turut berlaku ialah depan lidah dirapatkan

pada daerah lelangit keras-gusi untuk membuat sekatan pada arus udara yang keluar dari

paru-paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan membuka ruang

rongga ke hidung supaya udara dari paru-paru dapat keluar melalui rongga hidung.Pita

suara dirapatkan.

Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan terhalang pada daerah lelangit keras-gusi,

kemudian keluar melalui rongga hidung.Pita suara digetarkan.Bunyi yang dihasilkan ialah

32

bunyi konsonan sengau lelangit kerasgusi bersuara [] (lihat rajah 2.38). Kehadiran bunyi

konsonan ini adalah seperti dalam contoh yang berikut:

di awal perkataan:

[ai], [ata], [amo], [ao].


[baa], [mia], [taa], [sui].

Rajah 33


17. Sengau Lelangit Lembut Bersuara []

Bunyi konsonan sengau lelangit lembut bersuara [] dihasilkan dengan cara

belakang lidah dinaikkan dan dirapatkan kepada lelangit lembut untuk menyekat udara yang

keluar dari paru-paru ke rongga mulut.Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan membuka

rongga hidung supaya udara dapat keluar melalui rongga hidung.Pita suara

dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan terhalang pada daerah lelangit

lembut, kemudian keluar melalui rongga hidung. Pita suara digetarkan.Bunyi yang dihasilkan

ialah bunyi sengau lelangit lembut bersuara [] (lihat rajah 2.39). Kehadiran konsonan ini

dalam perkataan adalah seperti dalam contoh yang berikut:

di awal perkataan:

[aa], [iau].


[bua], [sia], [baga], [taga].

di akhir perkataan:

[tagu], [bara], [tan u], [gunu].

33

Rajah 34

Penghasilan Konsonan []

18. Separuh Vokal Dua Bibir Bersuara [w]

Bunyi separuh vokal dua bibir bersuara [w] ini dihasilkan dengan cara bibir

dibundarkan.Belakang lidah diangkat ke arah lelangit lembut tetapi tidak menyentuh lelangit

lembut (sama seperti kedudukan lidah untuk membunyikan vokal belakang [u]).Pita suara

dirapatkan dan udara keluar dari paru-paru ke rongga mulut menggetarkan pita suara.

Semasa menghasilkan bunyi vokal [u], lidah dengan pantas berubah ke kedudukan (posisi)

untuk menghasilkan vokal tengah [] (lihat rajah 2.40). Kehadiran konsonan ini adalah

seperti dalam contoh yang berikut:

di awal perkataan:

[wau], [waris], [waja], [wa].


[kawan], [lawan], [kawat], [lewat].

di akhir perkataan:

[sepa takraw].

Rajah 35

Penghasilan Separuh Vokal [w]

34

19. Separuh Vokal Lelangit Keras Bersuara [j]

Bagi menghasilkan bunyi konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara [j],depan

lidah pelu dinaikkan ke arah gusi seperti hendak menghasilkan bunyi vokal [i], kemudian

semasa menghasilkan bunyi itu, kedudukan lidah berubah dengan pantas ke kedudukan

vokal tengah [].Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan kepada dinding

tekak supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung manakala pita suara perlu

dirapatkan.Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut dan menggetarkan pita suara.

Semasa menghasilkan bunyi vokal [i], kedudukan lidah berubah dengan pantas ke

kedudukan vokal tengah [].Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi konsonan separuh vokal [j]

(lihat rajah 2.41). Kehadiran bunyi konsonan ini dalam perkataan adalah seperti dalam

contoh yang berikut:

di awal perkataan:

[ja], [jakin], [jatim], [juran].


[daja], [saja], [baja], [smbahja].

Rajah36

Penghasilan Separuh Vokal [j]

35

BAHAGIAN 2

3.0 PASANGAN MINIMAL BAHASA MELAYU

Menurut Kamus Linguistik (1997), pasangan minimal ialah dua butir linguistik yang

hanya berbeza pada satu unit, seperti batu dan baku. Perbezaan berlaku pada fonem /t/ dan

/k/.Dua fonem berkontras dalam dua perkataan yang membawa makna yang

berbeza.Perbezaan yang wujud hanya melibatkan satu fonem.Namun, perbezaan ini

membawa perbezaan makna. Dengan demikian, pasangan minimal ialah pasangan terkecil

perkataan, iaitu pasangan perkataan yang hampir sama dari segi sebutan dan juga cara

menghasilkan bunyi perkataan tersebut tetapi masih terdapat perbezaan kecil pada bunyi

(fonem) tertentu yang membezakan makna antara perkataan tersebut. Oleh itu, pasangan

minimal ialah pasangan perkataan yang dibezakan oleh satu fonem sahaja.Ringkasnya,

pasangan minimal ialah pasangan kata yang mempunyai perbezaan fonem terbatas pada

satu fonem sahaja (Paitoon, 2006).

Contoh pasangan minimal adalah seperti yang berikut:

paku/paku/ - baku /baku/

padan /padan/- padam /padam/

tari /tari/ - dari /dari/

laku /laku/- lagu /lagu/

baca /baca/- baja /baja/

sama /sama/- sana /sana/

bawang /bawa/- bayang /baya/

situ /situ/ -satu /satu/

garu/garu/ -guru /guru/

bila /bila/ - bela /bela/

serong /sro/- sorong /soro/

buka/buka/ - buku /buku/

karam /karam/ - garam /garam/

kali /kali/ - gali /gali/

guli /guli/ - kuli /kuli/

Pasangan minimal seperti yang dijelaskan di atas, memberikan bukti akan kewujudan

kontras fonemik dalam bahasa. Pasangan minimal bukan sahaja penting dalam analisis

fonemik,malah penting juga dalam pengajaran bahasa.Dengan memberikan contoh

pasangan minimal, pelajar dapat mengenal pasti perbezaan bunyi (fonem) dan perbezaan

makna dalam pasangan perkataan tersebut. Pelajar juga dapat dilatih untuk membina

perkataan berdasarkan pasangan minimal, seperti dalam contoh yang berikut:

36

a. buku duku, suku, kuku

b. cam dam, pam, tam

c. pas das, tas, cas, bas

d. maki baki, daki, kaki

e. peria ceria, deria

f. wira nira, kira, sira

Latih tubi pasangan minimal bertujuan melatih murid menyebut perkataan yang

hampir sama sebutan bunyinya tetapi mempunyai makna yang berlainan. Pasangan kata ini

mempunyai perbezaan kata yang kecil sahaja kerana melibatkan dua fonem yang berbeza.

Biasanya perkataan ini mempunyai bilangan suku kata yang sama tetapi perbezaan fonem

ini boleh mengubah maksud perkataan tersebut.

Murid-murid yang dikenal pasti kurang mahir menyebut perbezaan fonem ini perlulah

dilatih untuk menyebut perkataan ini berkali-kali agar sebutannya fasih dan betul. Ini juga

dapat membantu murid-murid yang pendiam, malu atau tidak yakin untuk bertutur. Selain itu

guru dapat mewujudkan suasana pembelajaran yang menyeronokkan dan bersifat dua hala.

Contoh :

satu - catu

zip - jip

curi - duri

tarik - carik

kari - jari

37

BAHAGIAN 3

4.0 Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu

Sudah 40 tahun usia sistem ini digunakan sebagai wadah penulisan dalam semua

bidang. Sistem ejaan ini telah dipersetujui bersama oleh kerajaan Malaysia dengan

Pemerintah Republik Indonesia berikutan daripada perisytiharan serentak di kedua-dua

negara pada 16 Ogos 1972.Bahasa Melayu mempunyai system tulisannya yang

tersendiri..Sistem tulisan bahasa Melayu juga menerima perubahan sepanjang

perkembangannya, bermula daripada zaman Sriwijaya, Majapahit membawa ke zaman

British dan selepas 1957. Huruf-huruf dalam Bahasa Melayu mempunyai bunyi dan

namanya sendiri. Ianya disusun mengikut prinsipnya dan akan membnetuk bunyi-bunyi

bahasa yang bermakna dinamakan ejaan.Wujudnya sistem ejaan di alam Melayu adalah

bermula sejak zaman huruf Kawai, batu bersurat hingga membawa ke system ejaan yang

kita gunakan sekarang. Sistem ejaan umi Bahasa Melayu yang pertama di Tanah Melayuu

diperkenalkan oleh R.J. Wilkinson pada tahun 1902.Sistem ejaan rumi telah mengalami

perubahan kepada system ejaan Zaaba yang telah diguna pakai di sekolah-sekolah dan

dijadikan sebagai ejaan rasmi kerajaan dalam tempoh yang agak lama.Akhirnya, sistem

ejaan Zaaba telah digantikan dengan system rumi baharu bahasa Malaysia pada 16 Ogos

1972.

4.1 Sistem Keselarasan Huruf Vokal Keselarasan vokal bermaksud kesesuaian dua vokal yang membentuk dua suku kata pada

kata dasar, iaitu pasangan di antara huruf vokal pada suku kata praakhir dengan huruf vokal

pada suku kata akhir tertutup. Dengan sistem keselarasan huruf vokal bererti sistem atau

aturan mengikut kesesuaian dua huruf vokal yang membentuk dua sukukata pada kata

dasar, iaitu pasangan antara huruf vokal dan mengikut syarat-syarat yang berikut iaitu ;

(i) Keselarasan di antara dua huruf vokal pada kata dasar.

(ii) Kata dasar hendaklah berakhir dengan suku kata tertutup

(iii) .Bagi kata yang mengandungi suku kata lebih daripada dua, yang terlibat dengan sistem

keselarasan huruf vokal hanyalah dua suku kata terakhir sahaja.

38

4.2 Pola keselarasan vokal.

Menurut sumber dalam Modul BML 3043 yang ditulis oleh Prof. Dr. Abdul Hamid

Mahmood , terdapat 18 pola keselarasan vokal mengikut sistem ejaan baru bahasa Melayu.

Pola keselarasan vokal dapat dilihat dari jadual di bawah :

Bil. Suku kata praakhir Suku kata Akhir Tertutup

Contoh Penggunaan

1. a a asal talak halaman

2. a i alih tarik parit

3. a u asuh datuk basuh

4. e (pepet) a emas kelam selam

5. e (pepet) i petik ketil lebih

6. e (pepet) u belut telur perut

7. e (taling) a elak dewan perang

8. e (taling) e (taling) belek gelek leceh

9. e (taling) o elok belok telor

10. i a bilah kilang selinap

11. i i intip pilih sisih

12. i u pikul ribut tidur

13. o a otak borang sekolah

14. o e (taling) oleh boleh celoteh

15. o o obor borong kelompok

16. u a ulat bulat ketupat

17. u i ulit kulit putih

18. u u untuk buluh seluruh

4.3 Kekecualian Keseluruhan Huruf Vokal Selain dari pola keselarasan vokal dalam sistem Ejaan Rumi Bahasa Melayu terdapat po;a

;ain seperti pola kekecualian yang digunakan untuk mengeja kata-kata asing/ pinjaman,

khususnya bahasa-bahasa di Nusantara dan bahasa Inggeris. Prinsip kekecualian vokal

sama dengan prinsip keselarasan huruf vokal. Menurut sumber dari Modul BML 3043 yang

ditulis oleh Prof. Dr. Abdul Hamid Mahmood, Pola-pola kekecualian yang dimaksudkan

adalah seperti berikut:

39

Bil Pola Vokal

Contoh Bahasa Nusantara Contoh Bahasa Inggeris

1. a-e taling aneh kaget pamer kabaret panel

2. a-o calon lapor perabot atom faktor

3. e pepet e taling gembleng 4. e pepet o bendok jempol gabenor interkom 5. i-e taling imlek simen tiket

6. i-o ijon pilon diftong transistor

7. u-e taling tulen ulet subjek dokumen

8. u-o bunglon lelucon kupon konduktor

9. a-e pepet pakem teater

10. e taling hipotesis objektif

11. e taling-u petroleum spektrum

12. e pepet e pepet demdem pepet 13. i-e pepet iseng artikel filem

14. o-i fosil hipokrit

15. o-u bonus forum

16. u-e pepet lumer skuter

17. e taling e pepet meter 18. o-e pepet Oktober

40

5.0 Penutup/kesimpulan

Bidang fonologi adalah bidang yang mengkaji salah satu daripada aspek yang

terpenting dalam bahasa iaitu bunyi.Bidang yang disebut sebagai bidang fonetik meliputi

seluruh persamaan komunikasi verbal mahupun non-verbal.Tugasan ini telah

mempertingkatkan lagi pemahaman dalam Bahasa Malayu yang berkaitan dengan alat-alat

artikulasi serta menambah pemahaman tentang fonetik dan fonologi bahasa Melayu

menerusi organ pertuturan manusia. Perbincangan tentang perkembangan Bahasa Melayu

tidak akan lengkap sekiranya peranan Dewan Bahasa dan Pustaka tidak disentuh. Badan

ini merupakan satu badan yang ditubuhkan oleh kerajaan khusus untuk memajukan Bahasa

Melayu. Sehingga hari ini, peranan Dewan Bahasa dan Pustaka dalam memajukan bahasa

amat penting dalam memperkembangkan Bahasa Melayu yang telah menjadi bahasa yang

digunakan dalam semua urusan samada rasmi atau tidak rasmi dan juga sebagai bahasa

ilmu dalam pendidikan.

Berdasarkan kajian yang dilakukan tentang alat-alat artikulasi,kita dapat mentafsirkan

bahawa bahasa mempunyai suatu sifat yang dikatakan sebagai bahasa sebagai simbol

bunyi.Dengan hanya menggunakan bahagian-bahagian tubuh manusia,kita dapat

berbahasa dengan menggunakan pelbagai bunyi yang dapat dihasilkanTerdapat banyak

bahagian tubuh manusia yang mendukung peranan sebagai alat artikulasi seperti

bibir,gigi,gusi,lidah,tulang rahang dan anak tekak.Berdasarkam alat-alat artikulasi inilah

manusia dapat bertutur dengan sempurna dan membezakan sebutan huruf-huruf vokal dan

konsonan.

Konklusi keseluruhannya,pendedahan tentang alat-alat pertuturan atau artikulasi adalah

penting untuk meningkatkan kefahaman pelajar bahawa alat-alat artikulasi atau organ-

organ yang berperanan dalam mengeluarkan bunyi-bunyi bahasa mempunyai pefungsi yang

sangat penting dalam kehidupan kita sehari-hari terutamanya untuk berkomunikasi antara

individu.Tambahan pula,penguasaan ilmu fonetik dan fonologi ini dapat memudahkan

pelajar untuk mempelajari cara-cara menghasilkan bunyi dengan sebutan yang betul. Alat-

alat artikulasi yang telah dijelaskan di atas sememangnya memainkan peranan yang amat

penting dalam penghasilan bunyi bahasa. Bunyi-bunyi bahasa yang dikeluarkan bergantung

kepada alat artikulasi dan daerah artikulasi yang digunakan.

41

6.0 Rujukan

Abdul Hamid Mahmoood dan Nurfarah Lo Abdullah (2007). Linguistik Fonetik dan

Fonologi bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Aslita Sdn. Bhd.

Abdul Hamid Mahmood. Suhaina Abdullah (2012) ,Modul BML 3043 , Fonetik &

Fonologi Bahasa Melayu, Fakulti Bahasa dan Komunikasi, UPSI.

Ali, M. (2010). Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Open University

Malaysia.

Aziz, S. H. (2008). Bahasa Melayu 1. Shah Alam: Oxford Fajar Sdn. Bhd.

Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu. (2012). Kuala Lumpur: Open Universiti

Malaysia.

Jalaludin, N. (2007). Asas Fonetik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

http://jumro.blogspot.com/2013/03/cabang-cabang-ilmu-linguistik.html

bml 3043 fonetik dan fonologi bahasa melayu-fazillah bt din (d20121061504)

Documents