SOALAN :

Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS) sebenarnya telah lama diamalkan oleh guru di Malaysia,

namun tidak pernah diketengahkan sebagai salah satu cara untuk menilai keberkesanan proses

pengajaran guru, khususnya dalam mata pelajaran bahasa. Bagaimanakah PBS dapat dimurnikan

bagi meningkatkan lagi mutu dalam proses pengajaran dan pembelajaran bahasa dan sekali gus

mengiktiraf tugas guru sebagai pakar dalam bidang pengukuran dan pentaksiran bahasa di

sekolah.

1.0 PENGENALAN

Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS) merupakan satu bentuk pentaksiran yang bersifat

holistik iaitu menilai aspek kognitif (intelek), afektif (emosi dan rohani) dan psikomotor

(jasmani) selaras dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan dan Kurikulum Standard Sekolah

Rendah (KSSR). PBS mentaksir bidang akademik dan bukan akademik. PBS merupakan satu

bentuk pentaksiran yang dilaksanakan di sekolah secara terancang mengikut prosedur yang

ditetapkan oleh Lembaga Peperiksaan Malaysia (LPM). PBS dikendalikan oleh pihak sekolah

1

SOALAN :

Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS) sebenarnya telah lama diamalkan oleh guru di

Malaysia, namun tidak pernah diketengahkan sebagai salah satu cara untuk menilai

keberkesanan proses pengajaran guru, khususnya dalam mata pelajaran bahasa.

Bagaimanakah PBS dapat dimurnikan bagi meningkatkan lagi mutu dalam proses

pengajaran dan pembelajaran bahasa dan sekali gus mengiktiraf tugas guru sebagai

pakar dalam bidang pengukuran dan pentaksiran bahasa di sekolah.

dan pentaksirannya dilaksanakan oleh guru-guru mata pelajaran secara berterusan dalam proses

pengajaran dan pembelajaran (PdP) . Komponen PBS terdiri daripada Pentaksiran Sekolah,

Pentaksiran Pusat, Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum dan Pentaksiran

Psikometrik.

Pentaksiran Sekolah (PS) dirancang, dibina, ditadbir, diperiksa, direkod dan dilaporoleh

guru sekolah di sekolah. Contoh instrumen pentaksiran yang boleh digunakan ialah lembaran

kerja, pemerhatian, kuiz, senarai semak, laporan tugasan, tugasan rumah dan ujian.

PentaksiranPusat (PP) pula ditadbir, diperiksa, direkod dan dilapor di peringkat sekolah oleh

guru berdasarkan tugasan dan skema pemarkahan yang dikeluarkan oleh Lembaga Peperiksaan

dalam tempoh yang ditetapkan mengikut mata pelajaran. Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan

dan Kokurikulum (PAJSK) dilaksanakan di peringkat sekolah dan ditadbir, direkod dan

dilaporkan melalui penyertaan, penglibatan dan pencapaian murid dalam aktiviti jasmani dan

kesihatan, sukan dan permainan, aktiviti kokurikulum dan aktiviti ekstra kurikulum (contohnya

penglibatan sebagai ahli kumpulan marhaban yang dianjurkan oleh JK surau tempat murid

tinggal dan aktiviti bermanfaat lain yang dianjurkan oleh pihak luar selain sekolah). Pentaksiran

Psikometrik pula dilaksanakan di peringkat sekolah dan/ atau pusat untuk mengukur kebolehan

(innate ability and acquired ability) semulajadi murid, kemahiran berfikir, kemahiran

menyelesaikan masalah, minat, kecenderungan, sikap dan personaliti murid. Pentaksiran ini tidak

berasaskan kurikulum. Objektif pelaksanaan PBS adalah untuk mendapatkan gambaran secara

keseluruhan tentang potensi individu, memantau pertumbuhan dan membantu meningkatkan

potensi individu serta membuat pelaporan bermakna tentang pembelajaran individu.

Jelaslah,pelaksanaan PBS adalah seiring dengan program transformasi negara untuk

menghasilkan modal insan yang bertaraf dunia. PBS dikatakan dapat memastikan murid yang

2

melalui sistem pendidikan negara mencapai taraf antarabangsa dalam bidang ilmu pengetahuan,

kemahiran dan kecekapan.

2.0 KONSEP PELAKSANAAN PENTAKSIRAN BERASASKAN SEKOLAH (PBS)

Konsep PBS bukanlah sesuatu yang baru, kerana pentaksiran inilah yang selama ini

dilaksanakan oleh guru di sekolah (kerja rumah, projek, kuiz, soal jawab dan lain-lain). PBS

yang dicadangkan ini merupakan penambahbaikan kepada PBS yang telah sedia dilaksana

dengan memperkenalkan pentaksiran merujuk standard dan aplikasi Sistem Pengurusan PBS

(SPPBS) untuk membantu guru merekod pencapaian murid secara berterusan. PBS adalah lebih

holistik dan memberikan penekanan kepada kesemua aspek JERI iaitu jasmani, emosi, rohani

dan intelek berbanding kepada pentaksiran sedia ada yang lebih memberikan penumpuan kepada

pencapaian akademik melalui peperiksaan. PBS akan mentaksir proses dan produk secara

formatif dan sumatif iaitu mengamalkan konsep assessment for learning manakala fokus utama

pentaksiran sedia ada lebih kepada pencapaian akademik murid pada akhir pembelajaran yang

merupakan assessment of learning.

3

Dalam usaha penambahbaikan kepada pentaksiran sekolah sedia ada, Pentaksiran

Rujukan Standard diperkenalkan, iaitu menggunakan Standard Prestasi untuk melihat kemajuan

dan pertumbuhan (growth) pembelajaran serta pencapaian prestasi seseorang murid. PBS juga

merupakan proses mendapatkan maklumat tentang sejauh mana murid tahu, faham dan boleh

buat atau telah menguasai apa-apa yang dipelajari berdasarkan pernyataan standard prestasi yang

ditetapkan mengikut tahap-tahap pencapaian seperti yang dihasratkan dalam dokumen

kurikulum.

Pentaksiran Rujukan Standard tidak membandingkan pencapaian seseorang murid dengan murid

lain tetapi melaporkan prestasi murid dalam pembelajaran dengan menerangkan kemajuan dan

pertumbuhan (growth) murid dalam pembelajaran merujuk kepada pernyataan standard.

PBS juga memberikan pengiktirafan dan autonomi kepada guru untuk melaksanakan

pentaksiran formatif dan sumatif yang berasaskan sekolah. Situasi ini akan dapat meningkatkan

integriti dan kredibiliti profesion perguruan kerana guru merupakan orang yang paling sesuai

untuk mentaksir murid masing-masing kerana mereka :

i. Boleh memantau perkembangan murid secara berterusan

ii. Boleh memberikan maklum balas yang membina untuk penambahbaikan

pembelajaran murid

iii. Lebih memahami konteks yang sesuai dengan persekitaran dan perkembangan murid

iv. Mentaksir dan memberikan maklum balas berpandukan standard prestasi

Dalam PBS, pencapain murid dilaporkan berdasarkan band dan bukan lagi sebagai skor

mentah seperti 81% atau pun gred A,B,C,D.

4

BAND STANDARD

6 Tahu, Faham dan Boleh Buat dengan Beradab Mithali

5 Tahu, Faham dan Boleh Buat dengan Beradab Terpuji

4 Tahu, Faham dan Boleh Buat dengan Beradab

3 Tahu, Faham dan Boleh Buat

2 Tahu dan Faham

1 Tahu

Contoh Penggunaan Band Secara Umum

KEMAHIRAN BAND DESKRIPTOR

LISAN

1 Berinteraksi tentang sesuatu perkara yang berkaitan dengan

kehidupan harian dengan menggunakan perkataan yang

mudah.

2 Mendengar, memahami dan menceritakan sesuatu

perkara yang didengar dengan betul.

3 Bersoal jawab tentang sesuatu perkara dengan betul dan

bahasa yang sesuai.

4 Berbincang dan mengemukakan hujah yang relevan untuk

menerima atau menolak pendapat secara sopan dalam

pelbagai situasi.

5

5 Menyatakan pendirian dengan mengemukakan pendapat

yang rasional tentang sesuatu perkara secara bertatasusila.

6 Membuat pertimbangan tentang pendapat yang

dikemukakan dalam perbincangan dengan menyampaikan

hujah secara kritis dengan sebutan, intonasi dan gaya

yang sesuai dengan beradab untuk mempengaruhi pihak

lain.

Contoh Penggunaan Band Berdasarkan Aspek Kemahiran Lisan Dalam Mata Pelajaran

Bahasa Melayu

Kebolehpercayaan kepada pentaksiran yang dijalankan oleh guru ditingkatkan melalui

penjaminan kualiti. Semua hasil kerja murid dijadikan evidens yang perlu difailkan sebagai bukti

yang menunjukkan murid telah menguasai kemahiran yang diajar. Penjaminan kualiti bagi

melaksanakan PBS dapat dicapai melalui :

i. Pementoran - Proses membantu, memudah cara dan membimbing guru untuk

melaksanakan PBS mengikut prosedur dan peraturan yang telah ditetapkan dan

boleh dilaksanakan secara formal dan tidak formal.

ii. Penyelarasan – Proses penyeragaman skor dengan merujuk kepada Standard

Prestasi yang disediakan bagi memastikan skor yang diberikan oleh guru adalah

sah dan boleh dipercayai.

iii. Pemantauan – Proses memastikan pelaksanaan PBS mengikut prosedur dan garis

panduan yang ditetapkan bagi memastikan arahan pelaksanaan PBS dipatuhi dan

mengelakkan penyelewengan dan ketidakakuran. Pemantau Dalaman yang

6

dilantik di peringkat sekolah dan Pemantau Luaran yang terdiri daripada pegawai

PPD, JPN dan KPM terlibat dalam proses ini.

iv. Pengesanan – Proses memastikan kekuatan dan keberkesanan instrumen

pentaksiran yang digunakan bagi meningkatkan kesahan, kebolehpercayaan dan

kebolehtadbiran instrument pentaksiran. Pengesanan turut melibatkan guru dan

pegawai KPM.

Penjaminan Kualiti oleh guru mata pelajaran, Guru Cemerlang, Ketua Panitia, Ketua

Bidang, Guru Besar, Pegawai Pejabat Pelajaran Daerah, Jabatan Pelajaran Negeri dan

Kementerian Pelajaran Malaysia memastikan PBS dilaksanakan dengan baik seperti dirancang.

Setiap individu yang terlibat dalam pembangunan atau pelaksanaan sistem pentaksiran

pendidikan bertanggungjawab menjamin kualiti dan mutu pentaksiran yang dikendalikan. Kualiti

hendaklah menjadi tumpuan utama dalam semua aspek dan peringkat pentaksiran.

3.0 CARA-CARA PEMURNIAN PBS

3.1 Modul Pelaksanaan Pentaksiran

Modul ini penting untuk menjadi panduan kepada guru Bahasa Melayu

melaksanakan pentaksiran, terutama membuat laporan deskriptif tentang kemajuan

murid. Pentaksiran yang menggunakan gred dan nombor tidak memberikan makna

kepada murid dalam PBS. Murid perlu mengetahui cadangan guru dan pelbagai inisaitif

yang dicadangkan oleh guru untuk menambah baik pembelajaran mereka. Hal ini sangat

baharu bagi guru. Jika tidak disediakan panduan, guru sendiri akan menghadapi masalah

membuat laporan deskriptif ini.

7

3.2 Penglibatan Ibu Bapa dalam PBS

Ibu bapa merupakan individu yang tidak kurang pentingnya dalam memastikan

kejayaan PBS. Sekolah perlu membina hubungan yang rapat dengan ibu bapa. Walaupun

dalam PBS tidak dijalankan peperiksaan seperti biasa, maklumat pembelajaran murid

dalam bentuk laporan deskriptif perlu disampaikan kepada ibu bapa secara berkala. Jadi,

sekolah perlu memikirkan kaedah yang paling sesuai untuk melaporkan kemajuan

pembelajaran murid kepada ibu bapa mereka. Bagi sekolah-sekolah yang terletak di

bandar dan mempunyai kemudahan yang cukup, laporan deskriptif ini mungkin boleh

dihantar secara atas talian sahaja, jika dibandingkan dengan sekolah-sekolah yang kurang

kemudahan, laporan deskriptif ini boleh dihantar melalui pos atau dengan menjemput ibu

bapa hadir dalam konferensi ibu bapa –guru murid yang diaturkan oleh pihak sekolah.

Sekolah yang ada kemudahan boleh menyediakan bilik khusus untuk pertemuan ibu bapa,

guru dan murid bagi menbincangkan perihal pembelajaran anak mereka termasuklah

untuk mata pelajaran Bahasa Melayu.

3.3 Memudahkan Penggunaan Dokumen Standard Presatsi (DSP) Menjadi

Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid

Langkah Kementerian Pelajaran Malaysia menetapkan DSP dipermudah menjadi

Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid merupakan langkah yang tepat. Guru

mengajar menggunakan kurikulum kebangsaan yang dibangunkan berdasarkan tema,

tajuk, atau kemahiran mata pelajaran yang perlu dikuasai oleh murid. Guru seterusnya

mentaksir perkembangan pembelajaran murid berdasarkan pemerhatian dan penilaian

mereka sendiri dengan merujuk kepada Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid

8

tersebut. Guru boleh merekodkan tahap penguasaan murid mengikut kesesuaian masa dan

kaedah mereka sendiri. Perekodan ini menggambarkan perkembangan pembelajaran

murid semasa proses pengajaran dan pembelajaran yang boleh dimaklumkan kepada ibu

bapa. Guru tidak lagi dibebankan dengan pengumpulan data dan evidens yang terlalu

kompleks. Bagi ibu bapa yang ingin mengetahui tahap pencapaian anak-anak mereka,

pihak sekolah boleh menyediakan pelaporan pencapaian dengan mengadakan ujian

bulanan, peperiksaan pertengahan tahun atau peperiksaan akhir tahun sekolah. Berikut

merupakan perbandingan DSP dengan Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid

dalam mata pelajaran Bahasa Melayu :

Jumlah Bilangan Pernyataan Deskriptor dan Pernyataan Evidens

Mata

Pelajaran

Tingkatan 1 Tingkatan 2 Tingkatan 3

DSP Panduan

Perkembanga

n

Pembelajaran

Murid

DSP Panduan

Perkembanga

n

Pembelajaran

Murid

DSP Panduan

Perkembanga

n

Pembelajaran

Murid

Bahasa

Melayu

46 18 46 18 50 18

9

Perbandingan DSP dengan Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid dalam

mata pelajaran Bahasa Melayu

3.4 Pengurusan Fail Perkembangan Murid (FPM), Rekod Transit serta Sistem

Pengurusan PBS (SPPBS) Atas Talian Dibuat Penambahbaikan

Seharusnya guru tidak perlu lagi menyediakan FPM dan melengkapkan Rekod

Transit berkaitan mata pelajaran Bahasa Melayu . Perekodan perkembangan

pembelajaran murid boleh dilakukan mengikut kesesuaian masa guru. Disebabkan

bilangan pernyataan deskriptor dan evidens telah dikurangkan, secara automatik guru-

guru tidak akan dibebankan dengan kesibukan mengisi dan merekodkan penilaian murid

ke dalam sistem komputer berpusat. Bagi memastikan guru memberikan fokus terhadap

pengajaran dan pembelajaran, guru tidak perlu lagi mengisi data penguasaan murid

menerusi SPPBS secara atas talian seperti sebelum ini. Guru boleh merekodkan

perkembangan pembelajaran murid secara ‘offline’.

3.5 Penambahbaikan Pentaksiran Pusat (Penambahbaikan Pentaksiran Tingkatan

Tiga)

Pentaksiran Tingkatan Tiga (PT3) mula dilaksanakan pada tahun 2014 bagi

menggantikan peperiksaan Penilaian Menengah Rendah (PMR) yang digunakan sebelum

ini. Walaupun baru setahun PT3 menggantikan peperiksaan PMR, pelaksanaannya masih

boleh dibuat penambahbaikan. Dalam mata pelajaran Bahasa Melayu, seharusnya

penyediaan kepelbagaian set soalan diberikan perhatian dan pemberatan. Hal ini kerana,

terdapat soalan-soalan yang tidak mempunyai aras yang sama apabila setiap sekolah

mengendalikannya mengikut cara masing-masing. Sebagai contoh, soalan yang berkaitan

10

dengan komponen sastera (KOMSAS). Soalan pemahaman yang menggunakan teks

prosa moden dan teks prosa tradisional mempunyai aras yang berbeza. Teks pemahaman

prosa moden seperti cerpen dan drama lebih mudah difahami jika dibandingkan dengan

teks pemahaman prosa tradisional. Jadi, soalan-soalan yang berkaitan dengan

pemahaman teks ini tidak boleh dirangkumkan sekali kerana jelas menunjukkan

penggunaan teks pemahaman prosa moden dan teks pemahaman prosa tradisonal adalah

berbeza. Seharusnya, pemilihan soalan berkaitan teks pemahaman ini diselaraskan. Jika

satu set soalan menggunakan teks pemahaman prosa moden, set soalan-soalan yang lain

juga perlu menggunakan teks pemahaman moden, agar keselarasan aras bagi setiap

soalan adalah lebih seragam. Selain itu, penyemakan kertas-kertas soalan juga perlu

dilakukan dengan lebih teratur. Seperti yang dilaksanakan dalam peperiksaan sebelum

ini, yang mengambil kira jawapan-jawapan yang telah diberikan oleh pelajar dan

diadakan pemurnian skema jawapan, agar jawapan-jawapan lain yang relevan boleh

diterima, terutama soalan yang melibatkan Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT).

Soalan-soalan KBAT ini sebenarnya soalan berbentuk pendapat yang memerlukan murid-

murid berfikir secara kritis untuk memperoleh jawapan. Penerimaan jawapan lain yang

difikirkan relevan dengan kehendak soalan perlu diambil kira agar idea yang diberikan

oleh pelajar tidak menjadi sia-sia. Jadi, skema jawapan sebenarnya perlu disediakan

selepas mengambil kira jawapan-jawapan yang telah diberikan oleh murid-murid,

bukannya skema jawapan yang telah disediakan tanpa boleh dilakukan sebarang

penambahan jawpan-jawpan lain difikirkan relevan dengan kehendak soalan. Setiap

skema jawpan yang disediakan juga perlu mempunyai sebab yang kukuh bagi setiap

jawpan yang disediakan. Perkara ini penting pada peringkat penyelarasan agar tidak

11

timbul ketidakpuasan hati dalam kalangan guru apabila mereka menanda dan

memberikan markah yang sewajarnya terhadap murid-murid.

Penyediaan kepelbagaian set soalan juga perlu diambil kira. Keadaan ini

kerana,kepelbagaian set soalan memberikan bebanan kepada Pentaksir Kawasan untuk

melakukan penyelarasan markah di setiap sekolah yang dipertanggungjawabkan. Sebagai

permulaan pelaksanaan PBS pada tahun 2014, terdapat tiga set soalan yang telah

disediakan oleh pihak Lembaga Peperiksaan Malaysia (LPM). Keadaan ini bermaksud,

Pentaksir Kawasan perlu menguasai tiga skema jawapan yang berlainan jika sekolah-

sekolah yang berada di bawah tanggungjawabnya memperoleh set soalan yang berbeza.

Pastinya situasi seperti ini membebankan Pentaksir Kawasan dan kemungkinan

berlakunya kekeliruan sewaktu melakukan penyelarasan markah. Penyediaan set soalan

perlulah diseragamkan hanya menggunakan satu set soalan sahaja agar penyelarasan

markah juga boleh dilaksanakan dengan lebih mudah dan efektif.

3.6 Latihan Semula kepada Guru-guru

Guru-guru yang ada di sekolah merupakan guru yang telah lulus dari pusat

pengajian pendidikan tertentu. Dari segi kewibawaan mereka, memang tidak dinafikan.

Mereka telah benyak menyumbang kepada negara dan masyarakat dalam bidang

pendidikan. Namun begitu, dari segi pengetahuan dan kemahiran baharu mungkin mereka

agak ketinggakan. Jadi, mereka perlu diberikan input baharu ini melalui latihan jangka

pendek setahun atau enam bulan di mana-mana institusi pengajian tinggi untuk

memantapkan penguasaan mereka dalam menjayakan pelaksanaan PBS. Pendedahan

12

selama sehari atau dua hari tidak mencukupi untuk mendalami banyak perkara baharu

dalam pendidikan , khususnya kurikulum dan pentaksiran. Contohnya, bagi mata

pelajaran Bahasa Melayu, kursus jangka pendek boleh diikuti oleh seseorang guru Bahasa

Melayu di Universiti Putra Malaysia (UPM), Universiti Malaya (UM), mahupun

Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI) yang sememangnya menawarkan kursus-

kursus yang berkaitan dengan bahasa Melayu. Langkah ini sedikit sebanyak dapat

meningkatkan tahap profesion seseorang guru Bahasa Melayu itu untuk memartabatkan

dirinya agar boleh dijadikan ‘role model’ untuk generasi akan datang.

4.0 KESIMPULAN

Pentaksiran pendidikan di Malaysia bertujuan mendapatkan maklumat tentang

prestasi murid bagi memperkembang sepenuhnya potensi setiap individu sebagai modal insan

yang harmonis dan seimbang selaras dengan hasrat Falsafah Pendidikan Kebangsaan (FPK).

PBS diharap mampu melahirkan murid yang lebih cemerlang dalam semua aspek kerana

pentaksirannya dilakukan dari peringkat awal dan bukan sahaja terhad kepada bidang

akademik tetapi juga merangkumi sahsiah, sukan dan kokurikulum.

13

Murid-murid dinilai secara adil dan saksama sebagai individu dalam masyarakat

berdasarkan keupayaan, kebolehan, bakat, kemahiran dan potensi diri tanpa dibandingkan

dengan orang lain. Pihak sekolah mampu mendapatkan maklum balas yang lengkap dalam

bentuk data kualitatif dan kuantitatif yang merangkumi segala aspek tentang diri seseorang

murid itu bagi membolehkan pihak yang bertanggungjawab mengenali, memahami,

menghargai, mengiktirafdan memuliakan anak didik sebagai insan yang berguna, penting dan

mempunyai potensi untuk menyumbang.

Pentaksiran yang berkualiti akan menghasilkan maklumat yang tepat dan

menunjukkan keadaan sebenar tentang tahap pembelajaran murid. Maklumat yang tepat

boleh membantu pembuat dan penentu dasar melakukan perubahan bagi tujuan

meningkatkan pengajaran dan pembelajaran. PBS juga merupakan jalan terbaik untuk

mendidik murid menjadi modal insan yang cemerlang. Kegagalan pelaksanaan PBS

merupakan kerugian yang besar. Banyak negara seperti Hong Kong, United Kingdom,

Finland dan Australia telah menjalankan PBS. Walaupun pada awalnya mereka juga

menghadapi masalah yang pelbagai, akhirnya berkat usaha dan kolaboratif pelbagai pihak,

PBS mula menampakkan hasil. Untuk berjaya dalam PBS kita perlu mengambil contoh

terbaik dari negara yang telah melaksanakan PBS.

BIBLIOGRAFI

Asraf Mubarak Bin Atan 2013. Beban tugas guru dalam pelaksanaan pbs di sekolah kebangsaan

bandar dan luar bandar di daerah muar. Universiti Teknologi Malaysia.

Kenyataan Media YAB Menteri Pendidikan Tan Sri Muhyiddin Mohd Yassin Mengenai

Penambahbaikan Pentaksiran Berasaskan Sekolah (Pbs) 18 March 2014

http://www.moe.gov.my.

14

Nik Aziz Nik Pa &Noraini Idris.2008. Perjuangan memperkasakan pendidikan di Malaysia

pengalaman 50 tahun merdeka. Selangor : Utusan Pulications and Distributors S.dn Bhd

Tan Ai Mei .2010. Pentaksiran berasaskan sekolah (PBS) di Malaysia. kesediaan guru, isu dan

panduan pelaksanaan. Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi.

Zulkifli Osman, Sanat Md. Nasir & Dahlia Janan. 2014. Jaringan pedagogi bahasa melayu.

Perak: Penerbit Universiti Pendidikan Sultan Idris.

15