1.0 Pendekatan Mengajar

1.1 Konsep Pendekatan

Mengikut Kamus Dewan pendekatan merupakan cara atau langkah-langkah

yang diambil bagi memulakan dan melaksanakan sesuatu tugas seperti mengatasi

masalah. Pendekatan boleh dimaksudkan sebagai kaedah atau cara bagaimana

sesuatu tugasan itu dilaksanakan. Pendekatan di dalam bidang pendidikan merujuk

kepada satu set teori pembelajaran yang beraksiomatik dan diamalkan dalam

pengajaran sesuatu mata pelajaran berdasarkan kepada objektifnya. Beraksiomatik di

sini membawa maksud sebagai kenyataan yang diberikan tidak memerlukan bukti dan

alasan.

Di dalam konteks pendidikan, konsep pendekatan bermakna cara mendekati

sesuatu iaitu merujuk kepada cara bagaimana sesuatu mata pelajaran diajarkan untuk

mencapai objektifnya. Sebagai guru yang mengajarkan sesuatu kepada murid-muridnya

mestilah mengetahui terlebih dahulu latar belakang mereka. Ini kerana, dengan

mengetahui latar belakang mereka, guru tersebut dapat memilih dan merancang

pengajarannya dengan menggunakan pendekatan yang sesuai. Guru tidak boleh

menggunakan pendekatan yang sama terhadap murid yang berlainan. Ini dikhuatiri

proses pengajaran dan pembelajaran yang dijalankan tidak berkesan iaitu tidak

mencapai objektif. Sekiranya guru dapat mengenal pasti sifat atau keperluan murid-

muridnya, maka guru tersebut akan dapat memilih dan menggunakan pendekatan yang

sesuai, tepat dan betul supaya proses pengajaran dan pembelajaran berlaku secara

efektif.

Terdapat pelbagai jenis pendekatan yang akan dihuraikan dalam tajuk ini. Setiap

pendekatan adalah berbeza dari segi konsep dan cara penggunaannya merujuk kepada

keadaan murid-murid. Kesan daripada penggunaan pendekatan yang sesuai ialah

murid-murid akan mudah faham dan proses pengajaran dan pembelajaran berlaku

dengan cepat dan mudah. Tujuan menggunakan pendekatan yang sesuai ini ialah

supaya guru-guru dapat mencapai objektif yang diharapkan. Guru yang berkemahiran

ialah guru yang bijak menggunakan pendekatan yang tertentu di dalam pengajarannya.

2.0 Pendekatan dan Strategi Pengajaran Induktif

Pendekatan pertama yang akan dihuraikan di sini dikenali sebagai pendekatan

Induktif. Pendekatan Indukif ialah pendekatan yang melibatkan aktiviti mengumpul dan

menafsir maklumat-maklumat kemudian membuat generalisasi dan kesimpulannya.

Maksudnya di sini ialah menggunakan pendekatan dengan mengemukakan contoh yang

khusus kepada murid-murid kemudian murid-murid akan berfikir seterusnya akan

membuat generalisasi atau kesimpulan umum yang berkaitan dengan contoh tersebut.

Inilah yang dimaksudkan sebagai pengajaran Induktif dimana guru memberi contoh dan

menyoal murid tentang kefahaman mereka dan cuba membuat persamaan dengan

situasi lain. Sebagai contoh dalam matapelajaran Matematik dimana guru memberikan

contoh-contoh operasi darab kemudian murid-murid cuba bentukkan suatu kesimpulan

atau teori umum bagi sebagai penyelesaian masalah tersebut. Ringkasnya adalah

seperti berikut :

2 x 1 = 2

3 x 1 = 3

4 x 1 = 4 n x 1 = n

5 x 1 = 5 n = 1, 2, 3 ………

6 x 1 = 6

Di dalam pengajaran Induktif ini guru mengemukakan beberapa contoh yang

khusus dan diikuti dengan soal jawab untuk membimbing murid-murid memerhati,

mengkaji, mengenal pasti prinsip atau fakta penting yang terkandung dalam setiap

contoh itu. Dengan cara ini murid mudah ingat dan faham dengan isi pengajaran guru

kerana dengan membuat teori atau kesimpulan umum tersebut murid mudah mengingati

dan mudah mengaplikasikannya semasa menjawab peperiksaan.

2.1 Jenis Pendekatan Induktif

Pendekatan induktif ini mempunyai 5 jenis pendekatan yang boleh digunakan

oleh para guru semasa dalam proses pengajaran dan pembelajaran dilakukan.

Pendekatan yang pertama ialah generalisasi. Membentuk satu generalisasi ialah suatu

teori yang digunakan bagi mudah memahami dan mudah diaplikasikan pada contoh lain.

Sebagai contoh ialah mencari ciri segitiga yang sama dengan segitiga lain iaitu

persamaan segitiga mempunyai tiga sisi, sudut pedalaman ialah seratus lapan puluh

dan sebagainya.

Pendekatan kedua ialah prinsip hasil ujikaji tertentu. Pendekatan ini merupakan

kaedah supaya murid membentuk satu prinsip hasil daripada ujikaji tertentu yang

dijalankan. Sebagai contoh mendapat prinsip graviti daripada ujikaji benda-benda yang

dijatuhkan dari atas ke bawah. Dengan pendekatan ini guru menjalankan ujikaji

terhadap beberapa objek di mana tidak ada satu objek yang dijatuhkan terapung, pasti

semuanya terjatuh ke bawah. Oleh itu, murid akan memahami bahawa terdapat pusat

graviti di bawah bumi yang menyebabkan manusia boleh berjalan, berlari dan

sebagainya tanpa menyebabkan ia terapung-apung.

Ketiga ialah membentuk satu hukum daripada pernyataan-pernyataan tertentu.

Maksudnya ialah melalui pernyataan yang diberikan oleh guru, murid dapat memahami

bahawa contoh tersebut boleh digunakan dalam contoh lain yang sesuai. Sebagai

contohnya ialah semasa dalam pengajaran tatabahasa murid dapat mengaplikasikan

imbuhan “ber” dalam membuat karangan.

Keempat ialah membentuk suatu teorem. Melalui aktiviti-aktiviti induktif daripada

guru, murid-murid dapat membuat kesimpulan umum hasil daripada pemahaman

mereka. Sebagai contoh mengukur dan mencari hasil tambah sudut-sudut dalam

pelbagai jenis segitiga untuk mendapat teorem sudut segitiga.

Kelima ialah mendapat satu teori hasil daripada satu urutan pemikiran. Guru

memberi contoh perlakuan Sejarah dimana kesan daripada pemerintahan pecah

perintah British di Tanah Melayu iaitu kesemua kaum tidak bersatu padu. Contoh lain

pula ialah memerhatikan tingkah laku manusia untuk mendapat hasil pembelajaran

seperti bagaimana apa yang telah dilakukan oleh seseorang yang telah berjaya dalam

pelajarannya.

2.2 Prinsip-prinsip Penggunaan Strategi Pengajaran Induktif

Bagi menjalankan aktiviti-aktiviti induktif dengan berkesan, guru perlulah

memahami dan mematuhi prinsip-prinsip penggunaan strategi pengajaran induktif.

Sebelum memulakan aktiviti pengajaran dan pembelajaran secara induktif, guru

sediakan contoh-contoh yang sesuai bagi membantu murid membuat rumusan. Di

samping itu soalan-soalan harus disediakan untuk membimbing murid membuat

kesimpulan yang berkenaan.

Guru tidak harus memberi penerangan atau menghuraikan isi pelajaran yang

berkaitan dengan kesimpulan tetapi murid-murid dibimbing melalui soal jawab antara

guru dan murid untuk mendapat kesimpulan diri sendiri. Jenis contoh khusus yang

diberikan haruslah dipelbagaikan, tetapi mengandungi ciri yang sama dan mudah untuk

membolehkan murid mengenalpastinya. Perlu diingat bahawa contoh-contoh khusus

yang diberikan mestilah sesuai dan mencukupi.

Selepas contoh-contoh khusus yang dikemukakan oleh guru-guru, murid-murid

juga digalakkan untuk memberi contoh-contoh yang serupa. Guru tidak harus

mengemukakan semua contoh sekaligus, tetapi seelok-eloknya mempersembahkannya

satu demi satu. Cara ini boleh menarik perhatian murid serta membolehkan mereka

mengenal pasti ciri contoh itu dengan lebih mudah lagi. Alat Bantu mengajar harus

disediakan untuk membantu murid mendapat kesimpulan yang berkenaan.

Aktiviti pembelajaran secara induktif harus melibatkan penggunaan deria-deria

murid, khasnya penglihatan, pendengaran, hidu dan sentuh. Proses pengajaran dan

pembelajaran berdasarkan kaedah induktif harus mengikut urutan yang tepat iaitu

daripada contoh-contoh yang spesifik kepada kesimpulan umum.

3. 0 Jenis Pendekatan Deduktif

Konsep deduktif boleh ditakrifkan sebagai sesuatu pendekatan mengajar yang

bermula daripada sesuatu atau beberapa rumus, prinsip, hukum, teorem atau peraturan

diikuti dengan aplikasinya ke atas contoh-contoh yang khusus. Ini bermaksud bahawa

guru memberikan rumus, prinsip, hukum, teorem atau peraturan tertentu kepada murid

dan mengajarkannya kepada murid sehingga murid faham, kemudia murid akan

mengaplikasikannya atau juga boleh digunakan sebagai proses menyelesaikan masalah

dalam Matematik.

Kadang kala pendekatan deduktif ini juga digunakan untuk mendapatkan

kesimpulan atau generalisasi yang baru daripada rumus, prinsip, hukum, teorem atau

peraturan yang telah diketahui. Maksudnya ialah daripada rumus, prinsip, hukum,

teorem atau peraturan tertentu tersebut, murid-murid dapat memahami sesuatu yang

baru, bermaksud mereka mungkin dapat idea yang baru bagi menyelesaikan sesuatu

permasalahan. Daripada idea atau pemahaman yang baru itu boleh juga dibentuk

rumus, prinsip, hukum, teorem atau peraturan yang baru asalkan tidak lari daripada

konsep masing-masing.

Dalam pendekatan deduktif ini, guru memberitahu murid objektif pada peringkat

awal. Murid dibimbing mengingat hukum, prinsip, teorem atau peraturan yang berkaitan

untuk membolehkan mereka menyelesaikan masalah atau mendapatkan kesimpulan

yang baru.

3.1 Jenis-jenis Pendekatan Deduktif

Seperti juga kaedah pendekatan yang ada pada pendekatan induktif,

pendekatan deduktif ini juga mempunyai jenisnya yang tertentu iaitu terdapat tiga jenis.

Jenis yang pertama ialah penyelesaian masalah iaitu guru hendaklah berusaha

memahamkan murid tentang sesuatu teori, prinsip, hukum, teorem atau peraturan

tertentu supaya murid dapat menggunakan teori, prinsip, hukum, teorem atau peraturan

tersebut bagi menyelesaikan masalah lain yang timbul tetapi mempunyai cara

penyelesaian yang sama asalkan tidak lari dari konsep asal. Sebagai contoh setelah

murid mempelajari imbuhan ‘ber’ mereka disuruh membuat beberapa ayat dengan

menggunakan imbuhan ‘ber’.

Jenis yang kedua ialah membuat generalisasi baru iaitu setelah guru

mengajarkan kepada murid-murid tentang sesuatu teori, hukum, prinsip, teorem atau

peraturan tertentu sehingga mereka dapat menguasai konsep tersebut dan kemudian

membuat kesimpulan umum yang baru atau teori yang baru bersesuaian dengan

kefahaman masing-masing dan tidak lari dari konsep asal. Misalnya setelah murid

mempelajari rumus luas segiempat tepat, mereka diminta menggunakan rumus itu untuk

mendapat rumus luas segitiga bersudut tegak.

Jenis yang ketiga ialah membukti hipotesis. Jenis yang ketiga ini ialah setelah

murid belajar hipotesis sesuatu ujikaji, mereka juga boleh melakukan ujikaji lain bagi

membuktikan sesuatu hipotesis melalui prinsip dan hukum yang telah dipelajari.

Misalnya setelah murid mempelajari teorem sudut-sudut bersebelahan atas garis lurus,

mereka diminta menggunakan teorem ini untuk membuktikan hasil tambah tiga sudut

dalam sebuah segitiga ialah 180°.

3.2 Prinsip-prinsip Penggunaan Strategi Pengajaran Deduktif

Pada peringkat permulaan, masalah atau hipotesis harus didedahkan terlebih

dahulu. Murid-murid harus dibimbing mengingat kembali generalisasi, prinsip atau teori

yang membolehkan mereka menyelesaikan masalah atau hipotesis yang telah

didedahkan. Generalisasi, prinsip atau teori yang disunakan untuk menyelesaikan

masalah atau membukti hipotesis haruslah diketahui serta telah difahamkan.

Proses menyelesaikan masalah untuk membuktikan hipotesis tidak terhad

kepada menggunakan satu generalisasi, prinsip atau teori yang telah dipelajari. Guru

sendiri tidak perlu menggunakan cara menyelesaikan masalah atau menghuraikan cara

membukti hipotesis, tetapi membimbing murid melalui aktiviti soal jawab sehingga

mereka menjalankan aktiviti penyelesaian masalah sendiri.

4. 0 Jenis Pendekatan Penyerapan dan Strategi Kesepaduan

Kesepaduan bermaksud bersatu, bercantum atau bersama, bukan terpisah.

Terbahagi kepada dua konsep iaitu konsep penggabungjalinan dan konsep penyerapan

dalam KBSR dan KBSM.

4.1 Konsep Penggabungjalinan dalam KBSR dan KBSM

Penggabungjalinan ialah suatu proses penyampaian beberapa kemahiran di

dalam sesuatu pelajaran. Kemahiran di sini merujuk kepada kecekapan melaksanakan

pelbagai jenis aktiviti pembelajaran seperti membaca, menulis, menghurai, mengira,

mewarna, menyanyi, melukis, melabel, mengarang, bercerita, berlakon dan sebagainya.

Konsep penggabungjalinan tidak terhad kepada penggabungjalinan kemahiran-

kemahiran bahasa dalam satu-satu mata pelajaran sahaja. Konsep ini juga meliputi

penggabungjalinan pelbagai kemahiran-kemahiran di antara mata pelajaran-mata

pelajaran lain. Pendekatan jenis ini mempunyai beberapa ciri.

4.1.1 Ciri-ciri Penggabungjalinan

Ia merupakan integrasi beberapa kemahiran yang terdapat dalam satu mata

pelajaran atau beberapa mata pelajaran. Kemahiran-kemahiran tersebut mestilah saling

berkaitan antara satu sama lain. Ia boleh digabungjalinkan sama ada dua atau lebih

kemahiran yang ada dalam sesuatu pelajaran itu. Proses penggabungjalinan berlaku di

antara kemahiran yang berkaitan secara bersepadu serta menyeluruh.

Aktiviti pengajaran dan pembelajaran dalam sesuatu pelajaran adalah

dipelbagaikan dengan cara yang menarik. Di antara pelbagai kemahiran yang

digabungjalinkan, salah satu kemahiran adalah fokus iaitu kemahiran utama manakala

kemahiran-kemahiran lain adalah kemahiran sampingan. Maksudnya di sini ialah dalam

konsep penggabungjalinan yang menghubungkaitkan antara satu kemahiran dengan

kemahiran-kemahiran yang lain ini terdapat banyak kemahiran di mana salah satu

kemahiran tersebut adalah kemahiran fokus atau kemahiran utama dan kemahiran-

kemahiran lain yang digabung adalah kemahiran sampingan.

Organisasi kemahiran-kemahiran adalah fleksibel. Turutan kemahiran-kemahiran

yang digabungjalinkan boleh berubah mengikut situasi. Sebagai contoh dalam pelajaran

Matematik, semasa cuba menyelesaikan masalah berdasarkan petikan, kemahiran yang

digunakan ialah kemahiran membaca, berfikir dan menghitung. Terdapat tiga kemahiran

dan salah satunya adalah kemahiran fokus iaitu kemahiran menghitung iaitu kemahiran

yang diberi penekanan yang lebih. Organisasi kemahiran ini adalah fleksibel dan boleh

ditukar mengikut kesesuaian kehendak. Walaubagaimanapun kemahiran utama tetap

diberi penekanan yang lebih.

Kemahiran-kemahiran yang diintegrasikan melalui strategi penggabungjalinan

adalah saling dikukuh dan diterapkan antara satu sama lain. Maksud dikukuh antara

satu sama lain ialah kemahiran fokus dibantu dengan menggunakan kemahiran-

kemahiran sampingan yang ada.

4.2 Jenis Penyerapan

Selain terdapat kaedah penggabungjalinan, terdapat juga kaedah penyerapan.

Kaedah ini menghubungkan sesuatu mata pelajaran dengan satu atau lebih mata

pelajaran yang lain. Kaedah ini seolah-olah kaedah penggabungjalinan tetapi kaedah

penyerapan adalah lebih besar kegunaannya daripada kaedah penggabungjalinan

kerana mengaitkan mata pelajaran lain.

Sebagai contoh mata pelajaran Sains boleh diserapkan unsur-unsur keagamaan

dengan melihat kehebatan Tuhan mencipta alam. Selain itu boleh juga dikaitkan dengan

mata pelajaran Kajian Tempatan tentang kaedah tertentu yang digunakan untuk

mengkaji cuaca iaitu dengan tolok hujan.

Seperti juga kaedah penggabungjalinan, kaedah penyerapan juga mempunyai

ciri-ciri yang tertentu. Terdapat beberapa ciri yang dapat memberi gambaran serba

sedikit tentang perbezaan konsep antara kaedah penggabungjalinan dan kaedah

penyerapan.

4.2.1 Ciri-ciri Penyerapan

Ia mengandungi beberapa unsur pengetahuan daripada pelbagai pelajaran

samada mata pelajaran Matematik digabungkan dengan mata pelajaran Pendidika Islam

dan Kajian Tempatan atau boleh juga dihubungkan dengan mata pelajaran yang lain.

Unsur-unsur ilmu pengetahuan ini diserapkan secara bersepadu dalam satu mata

pelajaran. Bilangan mata pelajaran digunakan dalam proses penyerapan adalah

fleksibel dan tidak terhad jumlahnya. Walau bagaimanapun, guru harus memastikan

gabungan yang dibuat dapat membantu murid memahami isi kandungannya.

Seperti juga kemahiran fokus, organisasi unsur-unsur isi kandungan bergantung

kepada unsur utama dan unsur sampingan. Walau bagaimanapun, unsur utama tetap

diberi penekanan yang lebih.

Proses penyerapan boleh berlaku secara serentak dengan proses

penggabungjalinan. Unsur-unsur isi kandungan boleh diserapkan ke dalam aktiviti

penggabungjalinan pelbagai kemahiran seperti membaca, menulis dan mengira.

4.2.2 Strategi Pelaksanaan Konsep Penyerapan

Terdapat beberapa strategi pelaksanaan bagi kaedah ini. Yang pertama ialah

penyerapan unsur-unsur isi kandungan daripada pelbagai mata pelajaran ke dalam

mata pelajaran kemahiran-kemahiran Bahasa Melayu. Maksudnya di sini ialah boleh

dilakukan penyerapan unsur-unsur isi kandungan daripada pelbagai mata pelajaran ke

dalam satu mata pelajaran atau penyerapan unsur isi kandungan beberapa mata

pelajaran kepada mata pelajaran yang lain. Misalnya unsur-unsur isi kandungan

daripada mata pelajaran Geografi dan Kokurikulum diserapkan dalam mata pelajaran

Matematik.

Boleh juga dilakukan penyerapan nilai-nilai murni bersama dengan unsur-unsur

isi kandungan daripada beberapa mata pelajaran kepada satu mata pelajaran yang lain.

Misalnya, nilai-nilai murni seperti cintakan negara bersama unsur-unsur mata pelajaran

Sejarah, Geografi diserapkan dalam mata pelajaran Matematik.