laporan pbl 1 nss 2008

8/12/2019 Laporan Pbl 1 Nss 2008

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-pbl-1-nss-2008 1/38

Laporan Problem Based Learning 1

BLOK NEUROLOGI AND SPESIFIC SENSE S S!E"

#NSS$

Stroke

!%&or dr. Dodi Novrial, Sp.PA, Msi.Med

Kelompo' ( )

G1A008011 Wida Novia Ismail

G1A008012 Edi Ruspandi

G1A00801 Nurul !a"ri

G1A0080## $resna WG1A0080#% &ir'iana Pu(ri A

G1A0080#) Nandi*a Pralasi(a

G1A008102 $ri+uana

G1A00810 A*unin'(*as -

G1A00810/ An''raini

G1A00%1 8 elmi en ella

DEPAR!E"EN PENDIDIKAN NASIONALUNI*ERSI!AS +ENDERAL SOEDIR"AN

FAKUL!AS KEDOK!ERAN DAN IL"U,IL"U KESE-A!AN+URUSAN KEDOK!ERAN

PUR.OKER!O

/011



SKENARIO

Is&ri'% 'o 2adi3445

In6ormasi I

N*. ara +erusia, 2 (a3un, da(an' 4e IGD RSMS dian(ar ole3 suamin*a den'an

4elu3an 4elema3an pada an''o(a 'era4 se+ela3 4iri. N* ara men'a(a4an +a35a

saa( ia +an'un pa'i 1 3ari *an' lalu, (i+a6(i+a ia merasa (an'an dan 4a4i 4irin*a

(erasa lema3. Dia Masi3 +isa +er"alan dan ma4an sendiri. Sore 3arin*a ia

merasa4an +a35a (an'an dan 4a4i 4anann*a sema4in lema3. N*. ara +a34an

(ida4 dapa( men'an'4a( 'elas. Pada malam 3ari saa( +erusa3a +an'un dari (empa(

(idur un(u4 +uan' air 4e7il, ia merasa 4elema3ann*a sema4in +era(. Ia (ida4 +isa

+er"alan (anpa +an(uan. Selama (er"adi seran'an N*. ara (ida4 men'elu3 n*eri

4epala, (ida4 mun(a3 maupun pusin' +erpu(ar.

Suamin*a men'a(a4an +a35a 5a"a3 N*. ara (ida4 sime(ris. Mulu(n*a men7en'

4e 4anan dan +i7aran*a men"adi (ida4 "elas pelo9. N*. eluar'a +aru meman''il

do4(er un(u4 memeri4saan N*. ara. eeso4an 3arin*a, 4emudian do4(er

meru"u4n*a 4e ruma3 sa4i(.

Klari6i'asi Is&ila7

1. Pelo : al ini serin' dise+u( "u'a den'an disar(ria dalam medis

2. elema3an : Dalam medis dise+u( parese. ;i4a dialami ole3 se(en'a3

sisi dari (u+u3 dise+u( 3emiparese. elema3an +iasan*a (im+ul se7ara

+er(a3ap.

. elumpu3an : Dise+u( "u'a den'an ple'i a(au paralisi. ;i4a dialami ole3

se(en'a3 sisi (u+u3 ma4a dise+u( 3emiple'i.

-ipo&esis ) -emiparese sinis&ra dengan parese ner8%s 6a9ialis &ipe 9en&ral

In6ormasi II

N*. ara menderi(a 3*per(ensi se"a4 # (a3un *an' lalu, namun (ida4 (era(ur

4on(rol. $ida4 ada ri5a*a( DM maupun pen*a4i( "an(un', (e(api N* ara



merupa4a seoran' pero4o4 +era(. $ida4 ada ri5a*a( sa4i( seper(i ini dalam

4eluar'a.

Pemeri'saan 6isi'

< : sadar penu3

$e4anan dara3: 1)0=100 mm ' iper(ensi

Den*u( Nadi : )2 > =meni(, re'uler

Respirasi : 22 >= meni( $a4ipneu

Su3u $u+u3 : , ?-

Dari pemeri4saan s(a(s in(erna 3an*a didapa(4an pem+esaran "an(un' +a(as 4iri

27m la(eral mid7lavi7ular line9, lainn*a dalam +a(as normal Pem+esaran

ven(ri4el 4iri.

Pemeri'saan ner%ologis

$ida4 didapa(4an (anda6(anda iri(asi menin'eal

N. -ranialis:

Parese N&II 4iri (ipe sen(ral

Parese N@II 4iri (ipe sen(ral

Ma(a 3emianopisa 3omonim 4iri

!un'si mo(ori4 3empiparesis spas(i4 4iri den'an 4e4ua(an

!un'si sensori4 3emipes(esia 4iri

!un'si &e'e(a(i dalam +a(as normal

Re le4s !isiolosi :

6 i7esps = (is7eps= radial B=C6An4el = a73illes B=C

Rae le4s pa(olo'is +a+ins4* 6=B

Re le4s primi(i (ida4 di(emu4an

-asil Labora&ori%m

+ : 12,8 'r=dl Normal

P&- : /0

# 2#



eu4osi( : 8.100=mm normal

$rom+osi( : 22#.000=mm Normal

GDP : 1/0 m'=dl, 2;am PP 210 m'=dl menin'4a(

oles(erol $o(al : 2 # m'=dl menin'4a(

D : /# m'=dl menurun

D :1%# m'=dl menin'4a(

$ri'liserida : 1)2 m'=dl menin'4a(

Asam <ra( : #,2 m'=dl normal

<N : 2# m'=dl normal

rea(inin serum : 1,1 m'=dl normal

Diagnosis ) S&ro'e non -emoragi'

A4 Ana&omi Cerebr%m

-ere+rum merupa4an +a'ian (er+esar o(a4 dan (erle(a4 di ossa 7ranii

an(erior dan medius ser(a menempa(i seluru3 7e4un'an (ermpurun' (en'4ora4.

-ere+rum (er+a'i men"adi dua +a'ian: dien7ep3alon *an' mem+en(u4 in(isen(ral dan (e(eln7ep3alon *an' mem+en(u4 3emisp3erium 7ere+ri.

emisperium 7ere+ri merupa4an +a'ian o(a4 *an' palin' +esar dan

merupa4an ole3 issura lon'i(udinalis 7ere+ri. !issura lon'i(udinalis superior

+erisi lipa(an durame(er *an' +er+en(u4 seper(i +ulan sa+i(, *an' +iasan*a

dise+u( se+a'ai al> 7ere+ri dan "u'a +erisi ar(eria 7ere+ralis an(erior.

-ere+rum di+a'i men"adi dua 3emis er, *ai(u :

1. emis er de>(ra

2. emis er sinis(ra

edua 3emis er (erse+u( dipisa34an ole3 isura lon'i(udinalis.

o+us 7ere+rum di+a'i men"adi / lo+us, *ai(u :

1. !ron(alis

2. Parie(alis

. F77ipi(alis

/. $emporalis



Gam+ar 1. -ere+rum Mar(ini, 20089

Sul7us *an' memisa34an an(ar lo+us di+a'i men"adi:

1. Sul7us 7en(ralis

Sul7us 7en(ralis *ai(u sul7us *an' memisa34an lo+us ron(al den'an

lo+us parie(al. Sul7us 7en(ralis san'a( pen(in' 4arena '*rus *an'

(erle(a4 di se+ela3 an(eriorn*a men'andun' sel6sel mo(ori4 *an'

men'inisiasi 'era4an6'era4an (u+u3 sisi 4on(rala(eral di pos(erior

sul7us ini (erle(a4 4or(e4s sensori4 umum *an' menerima in ormasi

sensori4 dari sisi (u+u3 4on(rala(eral.

2. Sul7us parie(oo77ipi(alis

Sul7us parie(oo77ipi(alis *ai(u sul7us *an' memisa34an lo+us parie(al

den'an lo+us u77ipi(al. Sul7us ini (erdiri dari +a(an' pende4 *an'

(er+a'i men"adi (i'a ramuSul7us Sul7us ini merupa4an 7ela3 *an'

dalam (eru(ama di(emu4an di permu4aan in erior dan la(eral 3emis er

7ere+ri.

. Sul7us la(eralis

Sul7us la(eralis merupa4an sul7us *an' memisa34an lo+us parie(al

den'an lo+us (emporal.sul7us ini dimulai dari (epi medial superior



3emisp3ere se4i(ar 2 in7i # 7m9 di an(erior polus o77ipi(alis. Sul7us ini

+er"alan (urun an4 e ara3 an(erior pada permu4aan medial un(u4

+er(emu den'an sul7us 7al7arina.

Gam+ar 2. o+us dan sul7us 7ere+rum Mar(ini, 20089

B4 F%ngsi dan Pembagian Sara6 Kranialis

Sara 7ranialis adala3 4omponen sis(em sara peri er *an'

+er3u+un'an lan'sun' den'an o(a4. Sara 4ranialis (er+a'i men"adi 12 ma7am

*an' mempun*ai nama spesi i4 +er4ai(an den'an un'sin*a. lasi i4asi sara

4ranial "u'a +erma7am6ma7am ada *an' +e4er"a se7ara sensori4 a(au mo(ori4dan "u'a ada *an' 'a+un'an dari 4eduan*a. Sensori4 7enderun' se+a'ai

resep(or ra+a, (e4anan, 'e(aran, (empera(ur, dan sa4i(. Sensori4 *an' le+i3

spesi i4 7enderun' se+a'ai resep(or (er3adap sensasi +au, pen'li3a(an,

penden'aran dan 4eseim+an'an. Sedan'4an mo(ori4 7enderun' +erdominasi

pada per'era4an.



di pons. -a+an' mandi+ularis "u'a +erinervasi pada o(o(6o(o( pen'un*a3.

Nervus & ini merupa4an 'a+un'an dari sara sensori46mo(ori4.

. N. A+du7en

Nervus &I pada sara 7ranialis adala3 a+du7ens. er un'si se+a'ai

per'era4an +ola ma(a. erasal dari pons +er"alan mele5a(i isura or+i(alis

superior dari sp3enoid menu"u 4e mus4ulus re7(us la(eralis. Nervus &I ini

merupa4an sara mo(ori4.

%. N. !a7ialis

Nervus &II pada sara 7ranialis adala3 as7ialis. Nervus ini

mempersara i 2= an(erior lida3, o(o(6o(o( e4spresi 5a"a3, dan se4resi

4elen"ar luda3. Nervus &II +erasal dari resep(or rasa 2= an(erior lida3 dan

sel mo(ori4 di pons. er"alan mele5a(i 7analis a7us(i7us in(ernal pada

7anal a7ialis *an' +era43ir pada oramina s(*lomas(oid menu"u 4e sel

sensori4 di pons, o(o(6o(o( pada e4spresi 5a"a3, 'landula la7rimalis,

4elen"ar mu4us nasal melalui 'an'lion p(er*'opala(inus, su+mandi+ula

dan 4elen"ar luda3 su+lin'ual melalui 'an'lion su+mandi+ula. Nervus &II

ini merupa4an 'a+un'an dari sara sensori46mo(ori4.

8. N. &es(i+ulo4o4lear Nervus &III pada sara 7ranialis adala3 ves(i+ulo7o73learis.

er un'si se+a'ai 4eseim+an'an dan penden'aran. erasal dari ves(i+ula

dan 7o73learis. er"alan melalui 7analis a7us(i7us in(ernal pada os.

(emporal menu"u 4e sel ves(i+ular dan 7o73lear di pons dan medulla

o+lon'a(a. Nervus &III ini merupa4an sara sensori4.

). N. Glossop3arin'eal

Nervus I@ pada sara 7ranialis adala3 'losso arin'eal. er un'simempersara i 1= pos(erior lida3 , arin' dan pala(um, ar(eri 7aro(is pada

le3er, sel mo(or pada medulla o+lon'a(a. er"alan mele5a(i oramina

"u'ularis dian(ara os. o77ipi(al dan os. (emporal menu"u 4e sel sensori4

pada medulla o+lon'a(a, mus4ulus arin'eal (erli+a( dalam menelan dan

'landula paro(id melalui 'an'lion o(i7. Nervus I@ merupa4an 'a+un'an

dari sara sensori46mo(ori4.



10. N. &a'us

Nervus @ pada sara 7ranialis adala3 va'us. er un'si un(u4

dis(ri+usi luas pada (3ora4s dan a+domen. erasal dari arin', auri7ula dan

7analis a7us(i7us e4s(erna, dia ra'ma dan or'an6or'an vis7eral pada

(3ora4s dan 4avi(as a+dominopelvi7, sel moror pada medulla o+lon'a(a.

er"alan mele5a(i oramina "u'ularis dian(ara os. o77ipi(al dan os.

(emporal menu"u 4e sel sensori4 dan pusa( au(onom pada medulla

o+lon'a(a, mus4ulus dari pala(um, arin', sis(em di'es(i , sis(em

respira(ori, dan sis(em 7ardiovas7ular pada 4avi(as (3ora4s dan a+domen.

Nervus @ merupa4an 'a+un'an dari sara sensori46mo(ori4.

11. N. A77esorius

Nervus @I pada sara 7ranialis adala3 assesorius. er un'si se+a'ai

mo(ori4 un(u4 o(o( le3er dan +a3u. erasal dari sel mo(or sera+u( spinal

dan medulla o+lon'a(a. Mele5a(i oramina "u'ularis dian(ara os. o77ipi(al

dan os. (emporal menu"u 4e 7a+an' in(erna *an' men'inervasi mus4ulus

volun(er pada pala(um, arin', dan larin' 7a+an' e4s(ernal men'on(rol

mus4ulus s(erno7leidomas(oid dan mus4ulus (rape ius.

12. N. *po'lossal Nervus @II pada sara 7ranialis adala3 3*po'losus. er un'si

un(u4 per'era4an o(o( in(rinsi4 lida3. erasal dari sel mo(or dari medulla

o+lon'a(a mele5a(i 7analis 3*po'losus dari os. o77ipi(al menu"u 4e

mus4ulus lida3. Nervus @II merupa4an sara sensori4.



C4 +aras Piramidalis

1. (ra7(us as7enden

Saa( memasu4i medulla spinalis, serau(6sera+u( sara sensori4

den'an +er+a'ai u4uran dan un'si dipila36pila3 dan dipisa34an men"adi

+er4as6+er4as a(au (ra7(us6(ra7(us sara di su+s(ansia al+a. e+erapa

sera+u( sara +erperan un(u4 men'3u+un'4an se'men6semen medulla



spinalis *an' +er+eda, sedan'4an sera+u( lain nai4 dari medulla spinalis 4e

pusa( *an' le+i3 (in''i se3in''a men'3u+un'4an medulla spinais den'an

o(a4. er4as6+er"as sera+u( *an' +er"alan 4e a(as ini dise+u( (ra7(us

as7enden Snell, 200%9.

$ra7(us as7enden men'3an(ar4an in ormasi a eren, +ai4 *an' dapa(

maupun (ida4 dapa( disadari. In ormasi ini dapa( di+a'i men"adi dua

4elompo4 u(ama, *ai(u:

1. In ormasi e4s(erosep(i : *an' +erasal dari luar (u+u3, seper(i n*eri,

su3u, dan ra+a

2. In ormasi propiosep(i : *an' +erasal dari dalam (u+u3, misaln*a ari

o(o( dan sendi

In ormasi umum dari u"un'6u"un' sara sensori4 peri er

di3an(ar4an melalui sis(em sara ole3 seran'4aian neuron. Dalam +enu4

*an' palin' seder3ana, "aras as7enden un(u4 4esadaran (er(in''i dari (i'a

neuron. Neuron per(ama, *ai(u neuron (in'4a( per(ama, memili4i +adan sel

*an' (erle(a4 di dalam 'an'lion radi> pos(erior sara (epi. Pro7essus

peri er +er3u+un'an den'an u"un' resep(or sensori4, sedan'4an pro7essus7en(ral masu4 4e medulla spinalis melalui radi> pos(erior dan +ersinaps

den'an neuron (in'4a( 4edua. Neuron (n'4a( 4edua memili4i a4son *an'

men*ilan' 'aris (en'a3 men*ilan' 4e sisi on(rala(eral9 dan nai4 4e (in'4a(

susunan sara *an' le+i3 (in''i, *ai(u (empa( di mana a4son (erse+u(

+ersinaps de'an neuron (in'4a( (i'a. Neuron (in'4a( (i'a +iasan*a +erada

di (3alamus dan memili4i (on"olan sera+u( *an' +er"alan 4e area sensori4

7or(e> 7ere+ri. Ran(ai (i'a6neuron (erse+u( merupa4an pena(aan *an' palin' umum, (e(api +e+erapa lin(asan a eren memili4i neuron le+i3

+an*a4 a(au le+i3 sedi4i(. an*a4 neuron di "aras as7enden +er7a+an' dan

mem+eri4an inpu( u(ama pada orma(ion re(i7ularis *an' a4an

men'a4(i 4an 7or(e> 7ere+ri un(u4 memper(a3an4an 4esadaran. -a+an'6

7a+an' lain menu"u neuron mo(ori4 dan +erar(isipasi dalam a4(ivi(as

re le4s o(o( Snell, 200%9.



!un'si (ra7(us as7enden dian(aran*a adala3 se+a'ai 7on(o3 sensasi

n*eri dan su3u nai4 melalui (ra7(us spino(3alami7us sensasi ra+a dan(e4anan rin'an nai4 melalui (ra7(us sp3ino(3alami7us an(erior.



2. (ra7(us des7enden

Neuron mo(o(ri4 *an' (erle(a4 di 7olumna 'risea an(erior medulla

spinalis men'irim4an a4son un(u4 mempersara i o(o( ran'4a melalui radi>

an(erior spinals. Neuron mo(ori4 ini 4adan' dise+u( lo5 mo(orneuron dan

merupa4an inal 7ommon pa(35a* menu"u o(o(. o5er mo(or neuron

menerima impuls sara se7ara (erus menerus *an' (urun dari medulla

spinalis, pons, mesen7ep3alon, dan 7or(e7 7ere+ri, seper(i impuls *an'

masu4 pada sera+u( sensori4 dari radi> pos(erior. Sera+u( sara *an' (urun

di dalam su+s(ansia al+a dari +er+a'ai pusa( sara supraspinalis dipisa34an

dalam +er4as sara *an' dise+u( (ra7(us des7enden. Neuron supraspinalis

+ersama (ra7(usn*a dise+u( upper mo(or neuron dan mem+en(u4 "aras *an'

+er+eda *an' dapa( men'endali4an a4(ivi(as mo(ori4 Snell, 200%9.

on(rol a4(ivi(as o(o( ran'4a dari 7or(e> 7ere+ri dan pusa(6pusa( *an'

le+i3 (in''i lainn*a di3an(ar4an melalui sis(em sara ole3 ran'4aian neuron.



;aras desenden dari 7or(e> 7ere+ri umumn*a di+en(u4 ole3 (i'a neuron.

Neuron per(ama mempun*ai +adan sel didalam 7or(e7 7ere+ri. A4sonn*a

+er"alan (urun dan +ersinaps den'an neuron (in'4a( dua *ai(u se+ua3

neuronin(ernun7ial *an' (erle(a4 di 7olumna 'risea an(erior medulla spinalis.

A4son neuron (n'4a( 4edua pende4 dan +ersinaps den'an neuron (in'4a( (i'a

*ai( lo5er mo(or neuron di7olumna 'risea an(erior. A4son neuron (in'4a( (i'a

mempersara i o(o( an'4a melalui radi> an(erior dan sara spinal. Pada 4asus

(er(en(u, a4son neuron (in'4a( per(ama lan'sun' +era43ir pada neuron (in'4a(

4e(i'a Snell, 200%9.

D4 +aras E's&rapiramidalis

1. Sir4ui( per(ama:

Dimulai den'an e e4(or 4emudian dilan"u(4an 4edalam area propiosep (i

4emudian menu"u 7olumna 7lar4 dan menu spino7en(ralis dorso maupun

ven(ral 4emudian masu4 4e dalam 7o(e> 7ere+ella dan di(am+3a4n pula disini

+e+erapa sera+u( sara dari in(i pon(in dan olive in(erior 4emudian menu"u in(i

7ere+ella dan samapi pada nu7leus ven(rola(eral (3alamus *an' 4emudian

dilan"u(4an 4e area mo(ori4 area / dan area Mard"ono dan Sid3ar(a, 200%9.

2. Sir4ui( 4edua:

Are / se+a'ai 4or(e4s mo(ori4 mem+eri4an pe"alaran impuls 4epada nu7lus

ven(rola(eral 4emudian menu"u 'lo+us palidus dilan"u(4an 4edalam su+s(ansia

ni'ra lalu masu4 4edalam propisep(i dan menim+ul4an e e4(or Mard"ono

dan Sid3ar(a, 200%9.

. Sir4ui( 4e(i'a:

Area 8 dan /s se+a'ai area mo(ori4 memasu4i nu7leus 7auda(us dan menu"u

'lo+us palidus 4emudian memasu4i nu7leus ven(rola(eral (3alami dan

+er7a+an' men"adi dua 4e area / se+a'ai "aras p*ramidal dan area se+a'ai

"aras e>(rapiramidal dan melalui (ra7(us 7or(i7ospinal menim+ul4an e e4(or

Mard"ono dan Sid3ar(a, 200%9.



E4 Parese Ner8%s Cranialis

14 Ner8%s Op&i9%s

;aras pen'li3a(an dimulai dari re(ina. Re(ina merupa4an resep(or

impuls pen'li3a(an. Re(ina me5a4ili perluasan 4edepan dari o(a4, dan

(erdiri dari (i'a lapisan neuron. Neuron per(ama dise+u( +a(an' dan

4eru7u(. ;i4a 7a3a*a memasu4i ma(a ma4a a4an (er"adi re ra4si dan

a43irn*a 7a3a*a di(an'4ap ole3 sel +a(an' a(au 4eru7u( pada re(ina dalam

4eadaan (erann' palin' serin' sel 4eru7u(9, se(iap sel 4eru7u( a4an

+er3u+un'an den'an neuron 4edua *ai(u sel +ipolar. Sel +ipolar men'irim

impuls 4e neuron (in'4a( 4e (i'a *ai(u sel 'an'lion dari lapisan 'an'lion

dalam re(ina.

Se4i(ar sa(u "u(a a4son dari sel6sel 'an'lion +er"alan pada lapisa

sera( re(ina *an' dise+u( se+a'ai nervus op(i7us. Nervus op(i7us masu4 4e

7avum 7ranialis mele5a(i 7analis op(i7us. emudian nervus op(i7us pars

nasalis lapan' pandan' (emporal9 didalam o(a4 a4an +ersilan' pada

73iasma op(i7um sedan'4an nervus op(i7us pars (emporalis lapan'

pandan' nasal9 (ida4 +ersilan'. Selan"u(n*a dari 73iasma op(i7um a4an +erlan"u( men"adi (ra7(us op(i7us, *an' (erdiri dari nervus op(i7us pars

(emporalis ipsila(eral dan nervus op(i7us pars nasalis 4on(ra la(eral.

$ra7(us op(i7us a4an +er"alan la(ero pos(erior men'elilon lilin'i

mesensepalon dan a4son dari (ra4(us op(i7us a4an +era43ir dan 4emudian

+ersinaps den'an neuron lain pada 7orpus 'eni7ula(um *an' (erle(a4 di

pos(erior (3alamus. Dari 7orpus 'eni7ula(um a4an 4eluar sera+u(6sera+u(

sara *an' dise+u( radia(ion op(i7us dan +er"alan mele5a(i 7apsula in(erna +ersama6sama. e(i4a radia(ion op(i7us mele5a(i lo+us (empural,ma4a

sera+u(6sera+u( sara a4an (er+a'i men"adi dua 4elompo4, ada *an'

menelusuri parie(al dan ada *an' menelusuri (emporal un(u4 selan"u(n*a

sera+u( sara 6sera+u( sara (adi a4an +erumpul pada4or(e4s area visual di

lo+us o77ipi(al.

Selan"u(n*a anopsia a(aupun 3emianopsia a4an (er"adi sesuai

den'an (empa( 4erusa4an "aras. Misaln*a ada lesi pada +a'ian nervus



op(i7us de4s(ra, ma4a a4an (er"adi anopsia de4s(ra. Dan apa+ila lesi (er"adi

pada (ra7(us op(i7us a(au radia(ion op(i7us de4s(ra ma4a a4an (er"adi

3emianopsia 3omon*m sinis(ra. <n(u4 le+i3 "elas +ias dili3a( pada

'am+ar.

Gam+ar . esi pada "aras op(i7us

/4 Ner8%s Fa9ialis

Pusa( sara a7ialis ada pada 7or(e4 mo(ori4 pada '*rus pre7en(ralis

lo+us ron(alis. Nu7leus mo(ori4 (erle(a4 pada +a'ian ven(rola(eral dari

(e'men(um pon(in +a5a3 de4a( den'an medulla o+lon'a(a.

Selan"u(n*anervus a7ialis +er"alan 4eluar dari +asis 7rania melalui mea(us

au7us(i7us in(ernus +ersamaan den'an nervus &III, selan"u(n*a nervus &II

dan &III +erpisa3. N.&II melan"u(4an per"alanan melalui 7analis a7ialisdan 4eluar dari +asis 7rania melalui oramen s(*lomas(iodeus. Darii (i(i4

ini, sera( mo(ori4 men*e+ar di a(as 5a"a3. F(o( *an' dipersara i ole3 sara

&II, mela*ani e4spresi asial. F(o( or+i7ularis oris dan o7uli, +u4sina(or,

o4sipi(al, ron(al, s(apedius, s(ilo3ioideus, ven(er di'as(ri7us pos(erior dan

pla(isma, (ermasu4 dalam 4elompo4 ini.

Persara an supra nu7lear dari o(o( da3i, (erle(a4 pada4edua

3emis er 7ere+ri, sedan'a4n o(o( 5a"a3 sisan*a mendapa( persara an 3an*a



dari '*rus presen(ralis 4on(rala(eral. A4i+a(n*a 'an''uan unila(eral sen(ral

men'a4i+a(4an 3emiparesis (anpa meli+a(4an o(o( da3i. Sedan'4an "i4a

lesi ada di+a5a3 nu7leus nervus &II lesi peri er9 ma4a semua o(o( asial

(ermasu4 da3i9 ipsila(eral a4an men'alami 4elumpu3an.

Gam+ar. esi peri er dan lesi sen(ral N. &II

:4 Ner8%s -;pogloss%s

Nu4leus sara 3ipo'losus (erle(a4 pada medulla o+lon'a(a+a5a3

pada se(iap sisi 'aris (en'a3 dan de4a( lan(ai ven(ri4el 4e empa(. Se(iap

nu7leus (erdiri dari +e+erapa 4elompo4 mo(oneuron, dan se(iap 4elompo4

mempersara i o(o( lida3n*a masin'6masin'. Sara menin''al4an 7ranium

melalui 7analis nervi 3ipo'losi. Sara 3ipo'losus mempersara i o(o( lida3

*an' (erdiri dari s(ilo'losus, 3io'losus dan 'enio'losus. Semua o(o( lida3

menerima persarapan dari 4edua 3emis erium 7ere+ri 4e7uali o(o(

'enio'losus *an' 3an*a menerima persa(a an dari 3emisperium

4on(rala(eral. A4i+a(n*a a4an +er+eda apa+ila lesi (er"adi di 7en(ral dan di



3emisperium sere+ri de4sr(a 4arena 3emiparesis (er"adi 4on(rala(eral dari

lesi.

F4 Pemeri'saan Um%m Ne%rologis

1. Pemeri4saan Mo(ori4

a. Pen'ama(an.

1. Ga*a +er"alan dan (in'4a3 la4u.

2. Sime(ris (u+u3 dan e4s(remi(as.

. elumpu3an +adan dan an''o(a 'era4.

+. Gera4an &olun(er.

an' diperi4sa adala3 'era4an pasien a(as permin(aan pemeri4sa,

misaln*a:

1. Men'an'4a( 4edua (an'an pada sendi +a3u.

2. !le4si dan e4s(ensi ar(i4ulus 4u+i(i.

. Men'epal dan mem+u4a "ari6"ari (an'an.

/. Men'an'4a( 4edua (un'4ai pada sendi pan''ul.

#. !le4si dan e4s(ensi ar(i4ulus 'enu.

. Plan(ar le4si dan dorso le4si 4a4i.

%. Gera4an "ari6 "ari 4a4i.7. e4ua(an F(o(.

Pasien disuru3 men''era44an +a'ian e4s(remi(as a(au +adann*a dan

pemeri4sa mena3an 'era4an.

-on(o3: pasien disuru3 mem le4si4an len'an +a5a3n*a dan den'an

meme'an' per'elan'an (an'an dan mem+eri4an (a3anan pada

penderi(a dari sisi a(as, min(a pasien un(u4 mem le4si4an len'an

+a5a3. Den'an demi4ian dapa( dinilai 4e4ua(an o(o( +iseps.$a+el #. Penilaian e4ua(an F(o(

Nilai $ampa4an0 $ida4 ada 4on(ra4si o(o(1 $erdapa( sedi4i( 4on(ra4si o(o(.2 Pasien mampu +er'era4,(api (ida4 mampu

mela5an 'ravi(asi.Dapa( men'ada4an 'era4an mela5an 'a*a +era(.

/ Pasien mampu mela5an (a3anan rin'andari pemeri4sa.



# $ida4 ada 4elumpu3an normal9

d. Re le4s !isiolo'is

1. Re le4s isepa. Pasien dudu4 san(ai.

+. en'an rile4s, posisi an(ara le4si dan e4s(ensi dan sedi4i(

pronasi, len'an dile(a44an di len'an pemeri4sa.

7. I+u "ari pemeri4sa dile(a44an di a(as (endo +iseps lalu pu4ul4an

i+u "ari den'an palu re le4s.

d. Respon: le4si rin'an dari +a3u.

2. Re le4s $risepsa. Pasien dudu4 rile4s.

+. en'an pasien dile(a44an di a(as len'an pemeri4sa.

7. Pu4ul4an (endo (riseps melalui osa ole4rani.

d. Respon: mun7ul (e4anan men*er(a4 pada pada len'an.

. Re le4s Pa(ela

a. Pasien dudu4 san(ai den'an (un'4ai men"un(ai.

+. Ra+a daera3 4ana dan 4iri (endo un(u4 menen(u4an daera3

*an' (epa(.

7. $an'an pemeri4sa meme'an' pa3a pasien.

d. e(u4 (endo pa(ella den'an palu re le4s men''una4an (an'an

lain.

e. Respon: pemeri4sa a4an merasa4an 4on(ra4si o(o( 4uadrisep,

e4s(ensi (un'4ai +a5a3.

/. Re le4s Plan(ar

a. <"un' (umpul palu re le4s di'ores4an pada (elapa4 4a4i pasien.

+. Respon: plan(ar le4si 4a4i dan le4si semua "ari 4a4i.

e. Re le4s Pa(olo'is

1. Re le4s +a+ins4i

Pen''oresan (elapa4 4a4i +a'ian la(eral dari pos(erior 4e

an(erior. ;i4a 'era4an posi(i 4i(a a4an dapa(4an 'era4an dorso

le4si i+u "ari *an' dapa( diser(ai 'era4an me4arn*a "ari6"ari



lainn*a. e+erapa 7ara *an' mem+eri respon seper(i re le4s

+a+ins4i an(ara lain:

-ara -3addo4 : ran'san' di+eri4an den'an men''ores4an

+a'ian la(eral maleolus.

-ara Gordon : memen7e( o(o( +e(is.

-ara Fppen3eim : men'uru( den'an 4ua( (i+ia dan o(o( (i+ialis

an(erior 4ea ra3 +a5a3 dis(al9.

-ara S73ae er : memen7e( (endon as73illes.

2. Re le4s o man (rimmer

$an'an penderi(a 4i(a pe'an' per'elan'an dan "ari6"arin*a, suru3

le4si. emudian "ari (en'a3 penderi(a 4i(a "epi( dian(era (elun"u4

dan "ari6"ari (en'a3 4i(a. Den'an i+u "ari 'ores4an se7ara 4ua(

u"un' "ari (en'a3 penderi(a. al ini men*e+a+4an le4si "ari

(eun"u4 ser(a le4si dan a+du4si i+u "ari apa+ila re le4s posi(i .

. Re le4s Gen''am

e(a44an "ari pemeri4sa di (elapa4 (an'an pasien 4emudian suru3

pasien un(u4 men''en''am a(au men'epal "ari 4i(a.

2. Pemeri4saan sensori4a. $es( ra+a 3alus

Den'an men''una4an 4apas a(au (issue ra+ala3 permu4aan dari a(as

4e +a5a3 a(au se+ali4n*a. andin'4an 4anan dan 4iri.

+. $es( ra+a 4asar

Den'an men''una4an "arum (a"am dan "arum (umpul. e(a44an "arum

(e'a4 lurus den'an permu4aan 4uli( se7ara +er'an(ian. andin'4an

4anan dan 4iri.7. $es( su3u

Siap4an 2 +o(ol *an' +erisi air panas den'an su3u /06/# o-. Siap4an

pula +o(ol *an' +erisi air din'in den'an su3u 1061# o-. $empel4an

+o(ol (erse+u( +er'an(ian dan +andin'4an an(ara 4anan dan 4iri.

d. $es( un(u4 rasa 'era4



Pe'an' sala3 sa(u u"un' "ari (an'an a(au 4a4i pasien dan 'era4an 4e

a(as, 4e +a5a3 maupun 4e sampin' 4anan dan 4iri. Den'an ma(a

(er(u(up min(a pasien un(u4 men"a5a+ 4e+eradaan posisi "arin*a.

e. $es( un(u4 rasa 'e(ar

Garpu (ala di'e(ar4an lalu le(a44an di a(as u"un' i+u "ari 4a4i pasien

dan min(ala3 pasien men"a5a+ un(u4 merasa4an ada 'e(aran a(au (ida4

dari 'arpu(ala (erse+u(.

. Pemeri4saan ran'san' menin'eal

a4u udu4

a4u 4udu4 merupa4an 'e"ala *an' serin' 4i(a "umpai pada 4elainan

ran'san' sera+u( o(a4 dan di'una4an se+a'ai pene'a4an dia'nosis

un(u4 pen*a4i( menin'i(is. <n(u4 pemeri4saan (an'an pemeri4sa

di(empa(4an di +a5a3 4epala pasien *an' sedan' +er+arin', 4emudian

4epala di(e4u4an le4si9 dan diusa3a4an a'ar da'u men7apai dada.

Selama pene4u4an diper3a(i4an adan*a (a3anan. ila (erdapa( 4a4u

4udu4 4i(a dapa(4an (a3anan dan da'u (ida4 dapa( men7apai dada.

a4u 4udu4 dapa( +ersi a( rin'an a(au +era(.

G4 Pemeri'saan Ner8%s Cranialis

1. sara I N. Fl a7(orius9

7ara pemeri4saan :

• 4edua ma(a di(u(up

• lu+an' 3idun' di(u(up sala3 sa(u

• dili3a( apa4a3 (ida4 ada 'an''uan pen'aliran udara

• 4emudian +a3an sa(u persa(u dide4a(4an pada lu+an' 3idun' *an'

(er+u4a dan penderi(a dimin(a menari4 napas pan"an', 4emudian

dimin(a men'iden(i i4si +a3an (erse+u(.

2. sara II N. Fp(i7us9

pemeri4saan melipu(i:

a. pen'li3a(an sen(ral

un(u4 4eperluan pra4(is, mem+eda4an 4elainan re ra4si den'an re(ina

di'una4an PIN F E apa+ila pen'li3a(an le+i3 "elas ma4a +erar(i



'an''uan visus a4i+a( 4elainan re ra4si9. e+i3 (epa( la'i den'an

op(o(*pe snellan. an' le+i3 seder3ana la'i mema4ai "ari "ari (an'an

dimana se7ara normal dapa( dili3a( pada "ara4 0 m dan 'era4an

(an'an dimana se7ara normal dapa( dili3a( pada "ara4 00 m.

+. pen'li3a(an peri er

1. (es 4on ron(asi

• pasien dimin(a un(u4 menu(up sa(u ma(a,4emudian mena(ap

ma(a pemeri4sa sisi lain.

• Ma(a pemeri4sa "u'a di(u(up pada sisi *an' lain, a'ar sesuai

den'an lapan' pandan' pasien.

• e(a4an "ari (an'an pemeri4sa a(au +enda 4e7il pada lapan'

pandan' pasien dari 8 ara3.

• Pasien dimin(a un(u4 men*a(a4an +ila meli3a( +enda (erse+u(.

andin'4an lapan' pandan' pasien den'an lapan' pandan'

pemeri4sa.

• S*ara( pemeri4saan (en(un*a lapan' pandan' pemeri4sa 3arus

normal.

2. (es perime(ri=4ampime(ri

+iasan*a (erdapa( di+a'ian ma(a dan 3asiln*a le+i3 (eli(i

di+andin'4an den'an (es 4on ron(asi.

7. meli3a( 5arna

persepsi 5arna den'an 'am+ar s(illin' is3i3ara. <n(u4 men'e(a3ui

adan*a polineuropa(i pada N. II.

d. pemeri4saan !undus F77uli

pemeri4saan ini men''una4an ala( op(almos4op. Pemri4saan ini

dila4u4an un(u4 meli3a( apa4a3 pada papilla N II (erdapa( s(u5in'

papil=pro(usio N II dan Neuri(is N II.

. sara III N. F77ulomo(orius9

pemeri4saan melipu(i:

a. re(ra4si 4elopa4 ma(a a(as

+isa didapa(4an pada 4eadaan:

• 3idrose alus



• dila(asi ven(ri4el III

• 3iper(iroidisme

+. p(osis

pada 4eadaan normal +ila seseoran' meli3a( 4edepan, ma4a +a(as

4elopa4 ma(a a(as a4an memo(on' iris pada (i(i4 *an' sama se7ara

+ila(eral. ila sala3 sa(u 4elopa4 ma(a a(as memo(on' iris le+i3 renda3

daripada ma(a *an' lain a(au +ila pasien mendon'a4an 4epala 4e

+ela4an'=4e a(as un(u4 4ompensasi9 se7ara 4roni4 a(au men'an'4a(

alis ma(a se7ara 4roni4 ma4a dapa( di7uri'ai se+a'ai p(osis.

7. Pupil

• en(u4 dan u4uran pupil

en(u4 pupil se7ara normal *ai(u +ula(. <4uran normal pupil 4ira6

4ira 26 7m.

• Per+andin'an pupil 4anan dan pupil 4iri

ila an(ara pupil 4anan dan 4iri sama +esarn*a ma4a dise+u(

iso4or. ila (ida4 sama ma4a dise+u( aniso4or.

• Re le4s pupil

Re le4 7a3a*a

Diperi4sa ma(a 4anan dan 4iri sendiri6sendiri. Sa(u ma(a

di(u(up dan penderi(a disuru3 meli3a( "au3 supa*a (ida4 ada

a4omodasi dan supa*a o(o( sp3in7(er rela4sasi. emudian

di+eri 7a3a*a dari sampin' ma(a. Dalam 4eadaan normal ma4a

pupil a4an 4on(ri4si.

Re le4 a4omodasi

Penderi(a disuru3 meli3a( +enda *an' dipe'an' ole3 pemeri4sa

dan disuru3 men'i4u(i 'era4 +enda (erse+u( dimana +enda

(erse+u( di'era4an pemeri4sa menu"u +a'ian (en'a3 4edua

ma(a penderi(a. Ma4a re le4(oris pupil a4an 4on(ri4si.

Re le4 4onsensual

Re le4 4onsensual merupa4an re le4 7a3a*a disala3 sa(u ma(a,

dimana re4si "u'a a4an (er"adi pada ma(a *an' lain.



d. 'era4an +ola ma(a dan si4ap +ola ma(a

pemeri4saan dila4u4an +er+aren'an den'an N I& dan N &I.

/. sara & N. $ri'eminus9

a. sensi+ilias

sensi+ili(as N & ini dapa( di+a'i , *ai(u:

• +a'ian da3i, 7a+an' 4eluar oramen supraor+i(alis

• +a'ian pipi, 4eluar dari oramen in raor+i(alis

• +a'ian da'u, 4eluar dari oramen men(ale.

Pemeri4saan dila4u4an pada (iap 7a+an' dan di+andin'4an 4anan dan

4iri.

+. Mo(ori4

Penderi(a disuru3 men''i'i( *an' 4eras dan 4edua (an'an pemeri4sa

di(aru3 4ira 4ira di daera3 o(o( mase(er. ;i4a 4edua o(o( mase(er

+er4on(ra4si ma4a a4an (erasa pada (an'an pemeri4sa. alau ada

parese ma4a dirasa4an sala3 sa(u o(o( le+i3 4eras.

7. Re le4

Penderi(a dimin(a meliri4 4e ara3 la(erosuperior, 4emudian dari ara3

lain (epi 4ornea disen(u3 den'an 4apas a'a4 +asa3. ila re le4 4ornea

ma(a posi(i , ma4a ma(a a4an (er(u(up.

#. sara &II N. !a7ialis9

a. dalam 4eadaan diam, per3a(i4an :

• asime(ri mu4a lipa(an nasola+ial9

• 'era4an6'era4an a+normal (i7 asialis, 'rima7in', 4e"an'

(e(anus=r3esus sardoni7us, (remor, ds+9.

+. a(as perin(a3 pemeri4sa

1. men'an'4a( alis, +andin'4an 4anan dan 4iri

2. menu(up ma(a se4ua(n*a per3a(i4an asime(ri9, 4emudian

pemeri4sa men7o+a mem+u4a 4edua ma(a (erse+u( +andin'4an

4e4ua(an 4anan dan 4iri9.

. memperli3a(4an 'i'i asime(ri9.

/. +ersiul dan men7u7u asime(ri=deviasi u"un' +i+ir9.



#. meniup se4ua(n*a +andin'4an 4e4ua(an udara dari pipi masin'

masin'9.

. menari4 sudu( mulu( 4e +a5a3 +andin'4an 4onsis(ensi o(o(

pla(isma 4anan dan 4iri9.

. sara &III N. &es(i+ulo7o73learis9

pemeri4saan penden'aran melipu(i :

a. de(i4 arlo"i

arlo"i di(empel4an di(elin'a, 4emudian di"au34an sedi4i( demi sedi4i(,

sampai (a4 menden'ar la'i, di+andin'4an4anan dan 4iri.

+. 'ese4an "ari

7. (es 5e+er

'arpu (ala *an' +er'e(ar di(empel4an diper(en'a3an da3i.

Di+andin'4an mana *an' le+i3 4eras, 4anan a(au 4iri.

d. (es rinne

'arpu (ala *an' +er'e(ar di(empel4an pada pro7essus mas(oideus.

Sesuda3 (a4 menden'ar la'i dipinda34an 4e (elin'a ma4a (erden'ar

la'i. Ini 4arena pen'3an(aran udara le+i3 +ai4 daripada (ulan'.

%. sara I@6@ N. Glossop3ar*n'eus6N. &a'us9 pemeri4saan N I@ dan N @ (er+a(as pada sensasi +a'ian +ela4an' ron''a

mulu( a(au 1= +ela4an' lida3 dan arin', o(o(6o(o( arin' dan pi(a suara

ser(a re le4 mun(a3=menelan=+a(u4.

8. sara @I N. A77esorius9

3an*a mempun*ai 4omponen mo(ori4, melipu(i pemeri4saan 4e4ua(an o(o(

s(erno4leidomas(oideus dan o(o( (rape ius.

). sara @II N. *po'lossus9 pada lesi MN, ma4a a4an (ampa4 a(ro i lida3 dan asi4ulasi (anda dini

+erupa peru+a3an pada pin''iran lida3 dan 3ilan'n*a papil lida39.

Pemeri4saan melipu(i:

a. men"ulur4an lida3

+. men''era4an lida3 4e la(eral

7. (remor lida3

d. ar(i4ulasi



-4 De6inisi dan Insidensi S&ro'e

S(ro4e adala3 'an''uan un'si o(a4 *an' (er"adi den'an mendada4 dan

+erlan'sun' le+i3 dari 2/ "am 4arena 'an''uan suplai dara3 4e o(a4.

Gan''uan suplai dara3 ini dapa( +erupa is4emia *an' dia4i+a(4an ole3

(rom+osis a(au em+oli dan pe7a3n*a pem+ulu3 dara3 perdara3an9 o(a4.

Gan''uan suplai dara3 ini dapa( men'a4i+a(4an 4erusa4an sel6sel o(a4 4arena

(ida4 mendapa(4an suplai o4si'en *an' 7u4up dan nu(risi *an' di+u(u34an

ole3 sel o(a4.

W F mende inisi4an +a35a s(ro4e adala3 'e"ala6'e"ala de isi( un'si susunan

sara *an' dia4i+a(4an ole3 pen*a4i( pem+ulu3 dara3 o(a4 dan +u4an ole3

*an' lain dari i(u.

I4 !anda dan Ge2ala

1. esi *an' (erdapa( di 4or(e4s

• Ge"alan*a (erlo4alisasi dan men'enai daera3 *an' +erla5anan den'an

lesi.

• ilan'n*a sensasi 4or(i4al a(au (ida4 pe4a (er3adap ran'san'an

sensori4.• $erdapa( 'an''uan +i7ara dan pen'li3a(an.

2. esi *an' (erdapa( di 4apsula

• esin*a le+i3 luas dan men'enai daera3 *an' +erla5anan den'an lesi.

• Sensasi primer men'3ilan'

• Dapa( "u'a men''an''u pen'li3a(an maupun +i7ara

. esi *an' (erdapa( di +a(an' o(a4

• esin*a luas dan men'enai daera3 *an' +erla5anan den'an lesi

• Men'enai sara 7ranial *an' (erle(a4 sa(u sisi den'an lesi (erse+u(

N. III, I& JK di(en'a3

N.&,&I,&II,&III JKpons

N.I@,@,@I,@II JK medulla o+lon'a(a

/. esi *an' (erdapa( di medulla spinalis

• $erdapa( 'an''uan sensori4



+4 S'oring %n&%' Penilaian +enis S&ro'e

S(ro4e 3emora'i4 dan non63emora'i4 perlu un(u4 di+eda4an 4arena

+er4ai(an den'an (a(a la4sana selan"u(n*a. Ala( *an' dapa( di'una4an un(u4

mem+eda4an 4edua "enis s(ro4e ini adala3 al'ori(ma. S(ro4e den'an onse( L

"am +iasan*a mema4ai Sirira" S(ro4e S7ore, dan +ila onse( K "am +iasan*a

mema4ai alo'ari(ma Ga"a3mada.

Algori&ma Ga2a7mada

Penderi(a s(ro4e a4u( : Penurunan 4esadaran

N*eri 4epala

Re el4s a+ins4i

e(i'an*a a(au dua B9 a S(ro4e perdara3an in(rasere+ral

dari 4e(i'an*a ada

!ida'

Penurunan 4esadaran B9

N*eri 4epala 69 a S(ro4e perdara3an in(rasere+ral

Re le4s a+ins4i 69

!ida'

Penurunan 4esadaran 69

N*eri 4epala B9 a S(ro4e perdara3an in(rasere+ral

Re le4s a+ins4i 69

!ida'


N*eri 4epala 69 a S(ro4e non 3emora'i4

Re le4s a+ins4i B9

!ida'


N*eri 4epala 69 a S(ro4e non 3emora'i4

Re le4s a+ins4i 69

Pada 4asus ini dalam anamnesis didapa( in ormasi saa( anamnesis +a35a

pasien (ida4 men'alami penurunan 4esadaran dan men'elu3 n*eri 4epala.



Sedan'4an dalam pemeri4saan neurolo'is didapa(4an re le> +a+ins4i B9.

Ma4a dari i(u, pasien dalam 4asus ini dapa( didia'nosis den'an s(ro4e non6

3emora'i4 +erdasar4an al'ori(ma 'a"a3 mada.

!abel Siriraj Stroke ScoreNo Ge2ala<&anda Penilaian Inde's S'or1 esadaran 0 4omposmen(is

1 men'an(u4

2 semi

4oma6=4oma

@ 2,# B

2 Mun(a3 0 (da4

1 *a

@ 2 B

N*eri 4epala 0 (ida4

1 *a

@ 2 B

# $e4anan dara3 Dias(oli4 @ 10 9 BA(eroma

a. DM

+. An'ina

pe4(oris

7. laudi4asio

in(ermi(en

0 (ida4

1 *a

@ 6 9 6

7 ons(an(e 612 612

asil : 1. SSS K 1 J S(ro4e 3emora'i4

2. SSS L 61 J S(ro4e non63emora'i4

K4 Fa'&or Risi'o

1. a4(or resi4o *an' dapa( diru+a3

a. usia

+. ras

7. "enis 4elamin

d. ri5a*a( pen*a4i( 4eluar'a s(ro4e9

2. a4(or resi4o *an' (ida4 dapa( diru+a3

a. 3iper(ensi

+. dia+e(es meli(us

7. 3iperlipidemia



d. pero4o4 si'are(

e. peminum al4o3ol

. a(rial i+rila(ion

'. 3iper3omosis(einema

3. 3iper4oa'ula+ili(as

i. oral 4on(rasep(iv

". s(enosis 4aro(is

4. in e4si: clamidia, helikobacter, virus

l. a4(ivi(as isi4: o+esi(as.

L4 "e'anisme dan Pa&o6isiologi

#!ERLA"PIR$

"4 Kompli'asi

1. 3iper(ensi JKdia4i+a(4an 4ompensasi 4uran'n*a aliran dara3 4e o(a4.

(ida4 perlu dila4u4an (erapi, 4arena a4an (urun den'an sendirin*a dalam

/8 "am9. ;i4a (e4anan dara3 K220=K1 0 JK +aru di(urun4an se7ara (aperin'

(ida4 sampai 4e (e4anan dara3 normal9. arena pada pasien lan"u( usia

serin' (er"adi 'an''uan au(ore'ulasi o(a4 suda3 (er+iasa den'an (e4anan

dara3 (in''i, "adi "i4a di(urun4an mendada4 a4an (er"adi 'an''uanme(a+oli49. Pada oran' *an' se+elumn*a suda3 (er"adi 3iper(ensi 4ronis,

penurunan (e4anan dara3 3an*a sampai 180=100610# mm3'9. ;i4a pada

pasien *an' se+elumn*a (ida4 (er4ena 3iper(ensi dapa( di(urun4an 3in''a

1 06180=)061009

2. dia+e(es melli(us JK (er"adi pas7a s(ro4e, a4i+a( 4ompensasi dari s(ress.

. 'an''uan respirasi JK a4i+a( in e4si pneumoni.

/. (er+en(u4n*a ul4us de4u+i(us JK a4i+a( (erlalu lama melau4an (ira3 +arin'.

#. re7urensi s(ro4e.

N4 Pena&ala'sanaan S&ro'e

1. 'oal

• men'uran'i lu4a pada s*s(em sara

• menurun4an an'4a 4ema(ian dan 4e7a7a(an "an'4a pan"an'

•

men7e'a3 (er"adin*a 4ompli4asi



• men7e'a3 (er"adin*a seran'an ulan'

2. medi4amen(osa

• la4u4an A6 6-

• la4u4an (inda4an 4oopera(i un(u4 men'3ilan'4an massa a(aupun

sum+a(an di o(a4. <n(u4 men'3ilan'4an em+oli dapa( dila4u4an

R(Pa9 JK a7(iva(or plasmino'en "arin'an re4om+inan. Den'an s*ara(

5a4(u pen'er"aan (ida4 le+i3 dari "am a5i(an s(ro4e.

• "an'an di+eri4an 3eparin a(aupun 5al arin 4arena dapa( men*e+a+4an

3emora'i4 di daera3 in ar4.

• pem+erian an(i a're'asi (rom+osi(

• Aspirin 1006 00 m'9 di+eri4an K2/ "am se(ela3 (rom+ilisis

• "i4a (erdapa( 4ompli4asi 3iper(ensi

• Di+eri4an 7ap(opril dosis a5al 12,# m' 2 4ali se3ari 1 "am se+elum

ma4an a(au 2 "am sesuda3 ma4an , dalam 4eadaan peru( 4oson'9

. nonmedi4amen(osa

• is(ira3a( *an' 7u4up dan minum o+a( se7ara (era(ur

• 3indari s(ress dan du4un'an penu3 dari 4eluar'a san'a( diperlu4an

un(u4 memper7epa( 4esem+u3an penderi(a

• la4u4an re3a+ili(asi dini, +ai4 ole3 isio(erapi maupun 4eluar'a

(erde4a(

O4 Re7abili&asi dan Prognosis

$u"uan Re3a+ili(asi penderi(a s(ro4e menuru( W F :

a. Memper+ai4i un'si mo(ori4, 5i7ara, 4o'ni(i dan un'si lain *an'

(er'an''u. +. Readap(asi sosial dan men(al un(u4 memuli34an 3u+un'an in(erpesonal

dan a4(ivi(as sosial.

7. Dapa( mela4sana4an a4(ivi(as 4e3idupan se3ari63ari.

Pemeri4saan penderi(a melipu(i empa( +idan' evaluasi:

1. Evaluasi neuromus4ulos4ele(al

Men7a4up evaluasi neurolo'i se7ara umum den'an per3a(ian 43usus pada:

a9 $in'4a( 4esadaran



+9 !un'si men(al (ermasu4 in(ele4(ual.

79 emampuan +i7ara.

d9 Nervus 4ranialis.

e9 Pemeri4saan sensori4.

9 Pemeri4saan un'si persepsi.

'9 Pemeri4saan mo(ori4

39 Pemeri4saan 'era4 sendi.

i9 Pemeri4saan un'si ve'e(a(i .

2. Evaluasi medi4 umum

Men7a4up sis(em 4ardiovas4uler, sis(em pernapasan, sis(em endo4rin ser(a

sis(em saluran uro'eni(al.

. Evaluasi 4emampuan un'sional

Melipu(i 4e'ia(an se3ari63ari A S9 seper(i ma4an dan minum, men7u7i,

4e+ersi3an diri, (rans er dan am+ulasi. <n(u4 se(iap "enis a4(ivi(as (erse+u(

di(en(u4an dera"a( 4emandiriaan dan 4e(er'an(un'an penderi(a "u'a

4e+u(u3an ala( +an(u.

/. Evaluasi psi4ososial6vo4asional

Men7a4up a4(or psi4olo'is, vo4asional dan a4(i i(as re4reasi, 3u+un'anden'an 4eluar'a, sum+er da*a e4onomi dan sum+er da*a lin'4un'an

Evaluasi psi4ososial dapa( dila4u4an den'an men*uru3 penderi(a

men'er"a4an sua(u 3al seder3ana *an' dapa( dipa4ai un(u4 penilaian

(en(an' 4emampuan men'eluar4an pendapa(, 4emampuan da*a in'a( dan

orien(asi.

Program Re7abili&asi "edi' pada Penderi&a S&ro'e

a. !ase a5al$u"uann*a adala3 un(u4 men7e'a3 4ompli4asi se4under dan melindun'i

un'si *an' (ersisa. Pro'ram ini dimulai sedini mun'4in se(ela3 4eadaan

umum memun'4in4an dimulain*a re3a+ili(asi. al63al *an' dapa(

di4er"a4an adala3 proper bed positioning , la(i3an luas 'era4 sendi,

s(imulasi ele4(ri4al dan +e'i(u penderi(a sadar dimulai penan'anan

masala3 emosional.

+. !ase lan"u(an



$u"uann*a adala3 un*u4 men7apai 4emandirian un'sional dalam

mo+ilisasi dan a4(i i(as 4e'ia(an se3ari63ari A S9. !ase ini dimulai pada

5a4(u penderi(a se7ara medi4 (ela3 s(a+il. iasan*a penderi(a den'an

s(ro4e (rom+o(i4 a(au em+oli4, +iasan*a mo+ilisasi dimulai pada 26 3ari

se(ela3 s(ro4e. Penderi(a den'an perdara3an su+ara43noid mo+ilisasi

dimulai 1061# 3ari se(ela3 s(ro4e. Pro'ram pada ase ini melipu(i :

14 Fisio&erapi

a. S(imulasi ele4(ri4al un(u4 o(o(6o(o( den'an 4e4ua(an o(o( 4e4ua(an

2 4e+a5a39

+. Di+eri4an (erapi panas super i7ial in ra red9 un(u4 melemas4an

o(o(.

7. a(i3an 'era4 sendi +isa pasi , a4(i di+an(ua(au a4(i (er'an(un'

dari 4e4ua(an o(o(.

d. a(i3an un(u4 menin'4a(4an 4e4ua(an o(o(.

e. a(i3an asili(asi = redu4asi o(o(.

. a(i3an mo+ilisasi.

/4 O'%pasi !erapi #a'&i6i&as 'e7id%pan se7ari,7ari<AKS$

Se+a'ian +esar penderi(a s(ro4e dapa( men7apai 4emandiriandalam A S, mes4ipun pemuli3an un'si neurolo'is pada e4s(remi(as

*an' (er4ena +elum (en(u +ai4. Den'an ala( an(u *an' disesuai4an,

A S den'an men''una4an sa(u (an'an se7ara mandiri dapa(

di4er"a4an. emandirian dapa( dipermuda3 den'an pema4aian ala(6ala(

*an' disesuai4an.

:4 !erapi Bi9ara

Penderi(a s(ro4e serin' men'alami 'an''uan +i7ara dan4omuni4asi. Ini dapa( di(an'ani ole3 speech therapist den'an 7ara:

a. a(i3an pernapasan pre speech training 9 +erupa la(i3an napas,

menelan, meniup, la(i3an 'era4 +i+ir, lida3 dan (en''oro4an.

+. a(i3an di depan 7ermin un(u4 la(i3an 'era4an lida3, +i+ir dan

men'u7ap4an 4a(a64a(a.

7. a(i3an pada penderi(a disar(ria le+i3 di(e4an4an 4e ar(i4ulasi

men'u7ap4an 4a(a64a(a.



d. Pela4sana (erapi adala3 (im medi4 dan 4eluar'a.

(4 Or&o&i' Pros&e&i'

Pada penderi(a s(ro4e dapa( di'una4an ala( +an(u a(au ala( 'an(i

dalam mem+an(u (rans er dan am+ulasi penderi(a. Ala(6ala( *an'

serin' di'una4an an(ara lain : arm sling, hand sling, walker, wheel

chair, knee back slap, short leg brace, cock-up, ankle foot orthotic

AFO 9 , knee ankle foot orthotic KAFO 9.

-oo46up An4le oo( or(3o(i7

=4 Psi'ologi

Semua penderi(a den'an 'an''uan un'sional *an' a4u( a4an

melampaui serial ase psi4olo'is, *ai(u: ase s3o4, ase penola4an, ase

pen*esuaian dan ase penerimaan. Se+a'ian penderi(a men'alami ase6

ase (erse+u( se7ara 7epa(, sedan'4an se+a'ian la'i men'alami se7ara

lam+a(, +er3en(i pada sala3 sa(u ase, +a34an 4em+ali 4e ase *an'

(ela3 le5a(. Penderi(a 3arus +erada pada ase psi4olo'is *an' sesuai

un(u4 dapa( menerima re3a+ili(asi.

>4 Sosial "edi' dan *o'asional

Pe4er"a sosial medi4 dapa( memulai +e4er"a den'an 5a5an7ara

4eluar'a, 4e(eran'an (en(an' pe4er"aan, 4e'emaran, sosial, e4onomi

dan lin'4un'an 3idup ser(a 4eadaan ruma3 penderi(a.

Gam+ar : 7on(o3 'am+ar re3a+ili(asi s(ro4e:



3((p:7lini7alupda(es2010

Prognosis s&ro'e )

a. $er'an(un' pen*uli( a(au 4ompli4asi

+. e(a4 lesi supra(en(irial le+i3 +ai4

7. Asal pem+ulu3 dara3 *an' men'alami sum+a(an

d. Pen*e+a+ *an' mendasari, misaln*a in ar4 K +ai4

e. er(an*a lesi

. ;umla3 lesi

'. Seran'an s(ro4e *an' 4e +erapa



KESI"PULAN

1. ;aras (er+a'i men"adi "aras as7enden un(u4 sensori4 dan "aras des7endens

un(u4 mo(ori4

2. S(ro4e adala3 'an''uan un'si o(a4 *an' (er"adi den'an mendada4 dan

+erlan'sun' le+i3 dari 2/ "am 4arena 'an''uan suplai dara3 4e o(a4.

Gan''uan suplai dara3 ini dapa( +erupa is4emia *an' dia4i+a(4an ole3

(rom+osis a(au em+oli dan pe7a3n*a pem+ulu3 dara3 perdara3an9 o(a4.

. S(ro4e memili4i a4(or resi4o *an' dapa( diru+a3 dan a4(or resi4o *an'

(ida4 dapa( diru+a3.

/. $a(a la4sana s(ro4 pada 4asus ini melipu(i medi4amen(osan dan non

medi4amen(osa (e(api dalam 3al ini di(i(i4+era(4an pada re3a+ili(asi

medi4.



=4 DAF!AR PUS!AKA

Aru W S, d44. 200 . u4u A"ar Ilmu Pen*a4i( Dalam ! <I ;ilid III edisi I&.;a4ar(a : ! <I.

Duus, pe(er. 1)) . Dia'nosis $opi4 Neurolo'i: Ana(omi, !isiolo'i, $anda, 'e"ala.

Edisi 2. ;a4ar(a:EG-.

Elin S, d44. 2008. ISF !arma4o(erapi. ;a4ar(a : ISPI Pener+i(an.

Go ir, A+dul. 200). Mana"emen S(ro4e Eviden7e ased Medi7ine. o'*a4ar(a :

Pus(a4a -ende4ia Press.

;uono $. 1)) . Pemeri4saan lini4 Neurolo'i4 dalam Pra4(e4. ;a4ar(a : EG-.

um+an(o+in', S.S. 2010. eurologi Klinik !emeriksaan Fisik dan "ental#

;a4ar(a: ! <I

Sa(*ane'ara. 1))8. Ilmu eda3 Sara . Edisi . ;a4ar(a : Gramedia Pus(a4a <(ama.

Sid3ar(a, Pri'una. 200%. Neurolo'i linis Dalam Pra4(e4 <mum. ;a4ar(a : Dian

Ra4*a(.

Snell, Ri73ard. S. 200%. euroanatomi Klinik# Edisi : #. ;a4ar(a : EG-.

laporan pbl 1 nss 2008

Documents