buku panduan an makmal hematologi (revisi 6)

BUKU PANDUAN PERKHIDMATAN MAKMAL

HEMATOLOGI & UNIT PERUBATAN TRANSFUSI

HOSPITAL UNIVERSITI SAINS MALAYSIA

Jabatan Hematologi & Unit Perubatan TransfusiJilid ke 5, 2009

1 Prakata Ketua Jabatan

Prof Madya

Dr. Rosline Hassan

JABATAN HEMATOLOGI/UNIT PERUBATAN TRANSFUSI

Ketua Jabatan HematologiPusat Pengajian Sains Perubatan

Universiti Sains MalaysiaKampus Kesihatan

16150 Kubang KerianKelantan, MALAYSIA

Alhamdulillah, syukur kita kepada Ilahi kerana dapat menerbitkan buku ‘Panduan Perkhidmatan Makmal Hematologi dan Perubatan Transfusi’ jilid kelima yang telah dikemaskini sebagai rujukan kepada pegawai perubatan dan jururawat. Tujuan buku ini adalah sebagai panduan bagi permohonan berkaitan ujian hematologi serta julat nilai normal ujian sebagai rujukan semua. Disamping itu, ia juga memberi panduan kepada permohonan ujian imunohematologi yang ditawarkan di Unit Perubatan Transfusi dan perkhidmatan-perkhidmatan lain, iaitu yang bersabit dengan penderma darah dan prosedur pengurusan transfusi darah dan komponen darah.

Buku panduan ini adalah satu pendedahan tatacara dalam proses pre-analitikal, iaitu sebahagian daripada proses untuk menghasilkan keputusan ujian yang bermutu yang dapat dimanfaatkan dalam perawatan pesakit. Dalam era akreditasi makmal-makmal perubatan ini, adalah wajar semua kakitangan yang berkaitan peka terhadap kepentingan buku panduan ini dan dapat bekerjasama mematuhi garispanduan yang disediakan bukan sahaja bagi kepentingan pesakit, malah bagi memastikan ujian yang dipohon adalah kos efektif dan tidak membazir.

‘Kualiti Adalah Tanggungjawab Bersama’‘Memastikan Kelestarian Hari Esok’

2 Editorial

PENASIHATProf Madya Dr. Rosline Hassan

Ketua Jabatan Hematologi

Buku Panduan Perkhidmatan Makmal Hematologi & Unit Perubatan Transfusi, Jilid ke 5, 2009 {2}


KUMPULAN PENERBITANPENGERUSI

En. Ahmad Zakwan MustafaPegawai Sains

AHLI JAWATANKUASA PENERBITANHematologi

Pn. Norizah TuminPn. Wan Soriany Wan Md Zain

Cik Ang Cheng YongCik Selamah Ghazali

Pn. Maseta IsmailEn. Mohd Yusuf Soon Abdullah

Pn. Narishah Sharif

Unit Perubatan TransfusiEn. Lim Seng HockPn. Khairiah Yazid

En. Muhammad Fakhri Mohd AzmiEn. Saw Teik Hock

En. Miskon Ahmad KerojohPn. Salamah Ahmad Sukri

Pn. Rohana Yusof

PENYUMBANGDr. Abdul Rahim Hussein Dr. Wan Zaidah AbdullahHematologist (Rutin Hematologi/Flowcytometri) Hematologist (Koagulasi)

Dr. Suhair Abbas Ahmed Al-Salih Dr. Rapiaah MustaffaHematologist (Hematologi Khusus/UPT) Hematologist (Stem Cell/UPT)

Dr. Wan Haslindawani Wan Mahmood Dr. Shafini Mohamed YusoffHematologist (Seksyen Penderma/UPT) Hematologist (Seksyen Flow/Sum-sum Tulang)

Dr. Rosnah Bakar Dr. Noor Haslina Mohd. NoorHematologist (Thalasemia/Koagulasi) Hematologist (Immunohematologi/UPT)

Dr. Muhammad Farid Johan Dr. Marini RamliPensyarah (Hematologi/Molekular) Hematologist (Mikrobiologi/UPT)

PENERBITHospital Universiti Sains Malaysia

PENGHARGAANUniversiti Sains Malaysia

Pusat Pengajian Sains PerubatanPengarah Hospital Universiti Sains Malaysia

Pentadbiran HospitalKetua Jabatan Hematologi

Pensyarah PerubatanPegawai Perubatan

Pegawai SainsJuruteknologi Makmal Perubatan

Semua yang terlibat3 Kandungan

PANDUAN PERKHIDMATAN MAKMAL HEMATOLOGI & PERUBATAN TRANSFUSI



Kandungan Mukasurat

1 Prakata Ketua Jabatan______________________________________________________________2

2 Editorial__________________________________________________________________________3

3 Kandungan_______________________________________________________________________4

4 Appendik_________________________________________________________________________6

5 Pengenalan_______________________________________________________________________7

6 Fungsi Makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi_________________________________86.1 Makmal Perubatan___________________________________________________________________________________________________86.1.1 Diagnosis________________________________________________________________________________________________________86.1.2 Terapi____________________________________________________________________________________________________________86.1.2.1 Pendermaan & Pemindahan Darah____________________________________________________________________________86.1.2.2 Perkhidmatan Transplantasi Sel Tunjang Hemopoetik______________________________________________________86.1.2.3 Terapi Aferesis & Venesection_________________________________________________________________________________86.1.2.4 Pendermaan Darah Autologous________________________________________________________________________________86.2 Akademik_____________________________________________________________________________________________________________96.3 Penyelidikan_________________________________________________________________________________________________________9

7 Kualiti___________________________________________________________________________97.1 Kualiti Perkhidmatan________________________________________________________________________________________________97.2 Kualiti Keputusan-Keputusan Ujian Makmal______________________________________________________________________97.2.1 Persijilan MS ISO 9001:2008 dan Penglibatan MS ISO 15189:2007_________________________________________97.2.2 Kawalan Mutu Dalaman (Internal Quality Control)__________________________________________________________97.2.3 Kawalan Mutu Luaran (External Quality Control)__________________________________________________________10

8 Waktu Perkhidmatan______________________________________________________________10

9 Garis Panduan___________________________________________________________________119.1 Panduan Perkhidmatan____________________________________________________________________________________________119.2 Panduan Permohonan Ujian_______________________________________________________________________________________119.3 Panduan Mengisi Borang Permohonan Ujian____________________________________________________________________139.4 Panduan Penyediaan dan Penghantaran Spesimen______________________________________________________________139.5 Panduan Penolakan Spesimen dan Ujian_________________________________________________________________________149.6 Panduan Penghantaran Keputusan Ujian Makmal_______________________________________________________________149.7 Panduan Pengambilan Darah dan Komponen Darah di Makmal UPT__________________________________________149.8 Panduan Terapi Aferesis___________________________________________________________________________________________15

10 Makmal Hematologi___________________________________________________________1610.1 Piagam Pelanggan Makmal Hematologi___________________________________________________________________________1610.2 Objektif Kualiti Makmal Hematologi______________________________________________________________________________1610.3 Kakitangan dan Sambungan Telefon Makmal Hematologi______________________________________________________1610.4 Perkhidmatan Makmal Hematologi_______________________________________________________________________________1710.5 Indikasi & Panduan Memohon Ujian Bagi Kes-Kes Tertentu____________________________________________________2010.5.1 Hematologi Rutin______________________________________________________________________________________________2010.5.1.1 Kes-Kes Onkologi dan Rawatan Kemoterapi____________________________________________________________2010.5.1.2 Kes-Kes Lain______________________________________________________________________________________________2010.5.1.3 Kes-Kes Penukaran Ujian FBP___________________________________________________________________________2010.5.2 Koagulasi Khusus______________________________________________________________________________________________2010.5.2.1 Kajian Fungsi Platelet____________________________________________________________________________________2010.5.2.2 Saringan Kekurangan Faktor Koagulasi/Pembekuan Darah (mixing test)___________________________2010.5.2.3 Kajian Kekurangan Faktor Koagulasi (Faktor VIII, IX, dan lain-lain kecuali Faktor XIII)____________2110.5.2.5 Ujian Saringan & Khusus Perencat Faktor Koagulasi (perencat Faktor VIII atau IX, dll)____________2110.5.2.6 Ujian Khusus Kekurangan Faktor von Willebrand_____________________________________________________21



10.5.2.7 Ujian Saringan dan Pengesahan Antikoagulan Lupus (LA)____________________________________________2110.5.2.8 Ujian Thrombofilia_______________________________________________________________________________________2210.5.2.9 Ujian Anti Xa______________________________________________________________________________________________2210.5.3 Hematologi Khusus____________________________________________________________________________________________2210.5.3.1 Sitokimia Darah Periferi_________________________________________________________________________________2210.5.3.2 Hemoglobin Analisis______________________________________________________________________________________2210.5.4 Molekular______________________________________________________________________________________________________2310.5.4.1 Asai Kualitatif Gen BCR-ABL_____________________________________________________________________________2310.5.4.2 Gen JAK2__________________________________________________________________________________________________2410.5.4.3 Gen SEA α-Thalassemia__________________________________________________________________________________2410.5.4.4 Gen AML Fusion (AML1/ETO gen, PML/RARα gen, CBFβ/MYH11 gen)_____________________________2410.5.4.5 Faktor V Leiden___________________________________________________________________________________________24

11 Unit Perubatan Transfusi________________________________________________________2511.1 Piagam Pelanggan Unit Perubatan Transfusi_____________________________________________________________________2511.2 Objektif Kualiti Unit Perubatan Transfusi________________________________________________________________________2511.3 Kakitangan dan Sambungan Telefon Unit Perubatan Transfusi_________________________________________________2511.4 Perkhidmatan Unit Perubatan Transfusi_________________________________________________________________________2711.4.1 Perkhidmatan Makmal Imunohematologi___________________________________________________________________2711.4.2 Perkhidmatan Pendermaan Darah___________________________________________________________________________2711.4.2.1 Kriteria Kelayakan Penderma Darah____________________________________________________________________2711.4.2.2 Hak Istimewa Penderma Darah di Unit Perubatan Transfusi, HUSM_________________________________2811.4.3 Perkhidmatan Terapeutik____________________________________________________________________________________2911.4.4 Pemindahan Darah____________________________________________________________________________________________2911.4.4.1 Syarat-Syarat Permohonan Transfusi Darah___________________________________________________________2911.4.4.2 Prosedur Transfusi Darah Kecemasan__________________________________________________________________30a. Uncrossmatched Blood_________________________________________________________________________________________________30b. Emergency Crossmatch_________________________________________________________________________________________________3011.4.5 Ujian ‘Group, Screen and Hold’ (GSH)________________________________________________________________________3011.4.5.1 Kes-Kes Tidak Memerlukan Ujian GSH__________________________________________________________________30

12 Julat Nilai Normal______________________________________________________________3112.2 Julat Nilai Normal Ujian Koagulasi Rutin_________________________________________________________________________3112.3 Julat Nilai Normal Ujian Koagulasi Khusus_______________________________________________________________________3212.4 Julat Nilai Normal Ujian Hematologi Khusus_____________________________________________________________________3212.5 Kumpulan Darah___________________________________________________________________________________________________33

13 Lampiran 1___________________________________________________________________34

4 Appendik

Jadual Kandungan Muka Surat



1 Waktu Perkhidmatan Makmal Hematologi & Unit Perubatan Transfusi 102 Senarai Ujian Rutin, STAT dan Khusus 123 Panduan Pengambilan Darah dan Komponen Darah di Makmal Unit Perubatan Transfusi 144 Senarai Kakitangan dan Sambungan Telefon Makmal Hematologi 165 Perkhidmatan Ujian Hematologi Rutin 176 Perkhidmatan Ujian Koagulasi Rutin 187 Perkhidmatan Ujian Koagulasi Khusus 188 Perkhidmatan Ujian Hematologi Khusus – Hemolisis 199 Perkhidmatan Ujian Hematologi Khusus – Analisis Hemoglobin 19

10 Perkhidmatan Ujian Hematologi Khusus – Sum-sum Tulang 1911 Perkhidmatan Ujian Hematologi Khusus – Anemia Nutrisi 1912 Perkhidmatan Ujian Hematologi Khusus – Flowcytometri 1913 Perkhidmatan Ujian Molekular 2014 Komponen Ujian Yang Boleh Dilakukan Semasa Menerima Rawatan Anti-Koagulan 2215 Senarai Kakitangan dan Sambungan Telefon Unit Perubatan Transfusi 2516 Perkhidmatan Ujian Perubatan Transfusi – Ujian Rutin Makmal Immunohematologi 2717 Perkhidmatan Ujian Perubatan Transfusi – Ujian Khusus Makmal Immunohematologi 2718 Kriteria Penderma Darah Sihat Yang Diterima 2719 Kekerapan Menderma Darah 2820 Keistimewaan Penderma darah Hospital Universiti Sains Malaysia 2821 Julat Nilai Normal Ujian Hematologi 3122 Julat Nilai Normal Ujian Koagulasi Rutin 3123 Julat Nilai Normal Ujian Koagulasi Khusus 3224 Analisis Hemoglobin 3225 Analisis Sum-sum Tulang 3226 Kekerapan Darah ABO 3327 Kekerapan Rh 33

5 Pengenalan

Jabatan Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi (dahulu dikenali sebagai Tabung Darah) mula beroperasi pada 01 Ogos 1983 dengan menyediakan perkhidmatan diagnostik, terapeutik,



penyelidikan, dan pembelajaran. Maklumat lanjut boleh didapati di www.medic.usm.my/dept/hematology/.

Selaras dengan objektif universiti untuk menjadikan USM sebagai pusat rujukan dan penyelidikan pakar dari dalam dan luar negara, kedua-dua unit ini sentiasa menilai dan membentuk perkhidmatan-pekhidmatan baru yang berkaitan dengan bidang hematologi dan perubatan transfusi.

Secara rasmi, unit ini mula beroperasi sepenuhnya pada 16 Januari 1984 dengan kakitangan seramai 13 orang yang diketuai oleh seorang Pegawai Perubatan. Pada 22 Januari 1984, Makmal Tabung Darah mula menawarkan ujian-ujian yang bersangkutan dengan penggunaan darah kepada pesakit dan menghasilkan komponen darah untuk kegunaan transfusi. Selaras dengan perkembangan dalam bidang transfusi, Unit Tabung Darah bukan sahaja membekalkan darah, malah turut memberikan khidmat terapeutik. Maka, Unit Tabung Darah telah ditukar nama kepada Unit Perubatan Transfusi pada 1 Jun 2003.

Kini, Jabatan Hematologi, adalah dibawah pentadbiran Pusat Pengajian Sains Perubatan (PPSP), manakala Unit Perubatan Transfusi adalah di bawah pentadbiran Hospital Universiti Sains Malaysia (HUSM).

MisiJabatan Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi

Bertekad mencapai misi untuk memberi keutamaan kepadaKecemerlangan dalam Perkhidmatan Pemindahan Darah, Ujian Diagnostik

dan Komited kepada Pendidikan dan Semua Aktiviti Penyebaran Ilmu kepada Pelajar.

VisiSentiasa Memantap dan Mempertingkatkan

Kualiti semua Perkhidmatan yang diberikan kepadaPesakit, Pelajar, Penderma Darah dan Masyarakat.

6 Fungsi Makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi

6.1 Makmal Perubatan



6.1.1 DiagnosisPerkhidmatan diagnostik yang ditawarkan oleh makmal perubatan telah bertambah dari tahun ke tahun selaras dengan fungsi universiti sebagai gedung ilmu yang berkembang untuk menghasilkan para cendikiawan berkualiti serta pusat rujukan dan penyelidikan dalam dan luar Negara.

Bermula dengan 12 jenis ujian yang ditawarkan pada bulan Januari 1984, meningkat kepada 72 jenis ujian pada Disember 1995, Jabatan Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi telah mengemaskini kualiti perkhidmatannya kepada yang terkini dan ringkas dengan menawarkan 61 jenis ujian diagnostik hematologi, termasuk ujian-ujian khusus, dan 20 ujian diagnostik transfusi, yang termasuk ujian khusus.

6.1.2 Terapi

6.1.2.1 Pendermaan & Pemindahan DarahSelain daripada menjalankan ujian-ujian diagnostik yang bersangkutan dengan penggunaan darah, fungsi utama Unit Perubatan Transfusi ialah untuk membekalkan darah, komponen darah dan perkhidmatan terapeutik untuk kegunaan pesakit di HUSM. Untuk tujuan ini, Unit Perubatan Transfusi sentiasa menjalankan kempen menderma darah dari masa ke semasa, di dalam malah di luar kampus. Unit Perubatan Transfusi Bergerak telah ditubuhkan untuk menjalankan akiviti pendermaan darah di luar dari unit ini.

6.1.2.2 Perkhidmatan Transplantasi Sel Tunjang Hemopoetik (Hemopoetic Stem Cell Transplant Service)Perkhidmatan Makmal Transplantasi Sel Tunjang Hemopoetik mula beroperasi pada penghujung tahun 2007. Pada asasnya, makmal ini bertindak menyokong perkhidmatan transplant, bermula dari mobilisasi sel stem ke peringkat penuaian sel stem. Seterusnya hasil tuai sel stem dimanipulasi untuk kriopreservasi sehingga pemindahan semula kepada pesakit.

6.1.2.3 Terapi Aferesis & VenesectionPerkhidmatan aferesis terapeutik dan venesection ditawarkan oleh Unit Perubatan Transfusi. Aferesis terapeutik merangkumi leukaferesis, plateletferesis dan plasmaferesis (termasuk therapeutic plasma exchange, TPE). Leukaferesis dan plateletferesis terapeutik melibatkan pengasingan sel darah putih dan platelet daripada pesakit yang mempunyai bilangan WBC dan platelet yang terlalu tinggi yang akan mengurangkan symptom-simptom klinikal yang berkaitan. Plasmaferesis terapeutik/TPE adalah pengasingan plasma daripada pesakit dan diganti dengan larutan kristaloid dan albumin/plasma penderma.

6.1.2.4 Pendermaan Darah Autologous Pendermaan darah autologus merupakan salah satu daripada perkhidmatan yang disediakan di Unit Perubatan Transfusi. Ia melibatkan pendermaan darah dari pesakit itu sendiri, samada sebelum, semasa atau selepas sesuatu prosedur



dijalankan. Darah yang didermakan itu hanya boleh digunakan untuk pesakit itu sendiri sahaja. Proses pendermaan ini akan menjamin keselamatan penerima darah tersbut memandangkan darah yang didermakan adalah dari darah penerima sendiri.

6.2 AkademikJabatan Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi terlibat secara langsung di dalam program akademik PPSP (Pusat Pengajian Sains Perubatan), PPSG (Pusat Pengajian Sains Pergigian), dan PPSK (Pusat Pengajian Sains Kesihatan). Penglibatan ini termasuklah memberi kemudahan penempatan pembelajaran dan bekalan makmal serta tenaga pengajar. Kakitangan yang memberi perkhidmatan rawatan pesakit dan perkhidmatan diagnostik makmal juga terlibat di dalam program-program tersebut. Aktiviti akademik termasuklah kuliah, praktikal, tutorial, seminar untuk pelajar-pelajar Sarjana Perubatan dan peringkat Ijazah.

6.3 PenyelidikanJabatan Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi juga menawarkan perkhidmatan ujian-ujian Hematologi dan Perubatan Transfusi untuk tujuan penyelidikan. Setiap ujian akan dicaj mengikut anggaran penggunaan kemudahan dan bahan bekalan makmal. Penyelidik yang ingin memohon perkhidmatan ini perlu terlebih dahulu berunding dengan Ketua Jabatan Hematologi/Unit Perubatan Transfusi.

7 Kualiti

7.1 Kualiti PerkhidmatanMakmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi amat mementingkan kualiti perkhidmatan yang diberikan atas dasar kewajipan yang diamanahkan. Kualiti perkhidmatan dapat dinilai melalui;

a. Aktiviti-aktiviti penyediaan spesimen pesakit untuk ujian.b. Proses ujian.c. Pemprosesan maklumat.d. Laporan ujian

Kualiti perkhidmatan juga termasuklah aktiviti-aktiviti di peringkat wad atau klinik, iaitu;a. Komunikasi sebelum dan selepas proses ujian b. Pengisian borang permohonan dengan lengkap.c. Penghantaran spesimen mengikut peraturan yang telah ditetapkan.d. Aktiviti-aktiviti sokongan lain (sistem maklumat makmal, pentadbiran)

Perkhidmatan berkualiti dapat ditingkatkan lagi dengan kerjasama daripada wad, klinik, dan juga kumpulan sokongan lain yang cekap dan berkesan. Makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi sentiasa berusaha untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan melalui;

a. Pembelajaran berterusan dan latihan kepada kakitangan.b. Penilaian dan penambahbaikkan proses kerja dan perkhidmatan.c. Mengemaskini kaedah ujian dan alatan.



d. Pengawasan dan penilaian kualiti tatacara analitikal melalui program-program Kawalan Mutu Dalaman dan Luaran.

7.2 Kualiti Keputusan-Keputusan Ujian Makmal

7.2.1 Persijilan MS ISO 9001:2008 dan Penglibatan MS ISO 15189:2007

7.2.2 Kawalan Mutu Dalaman (Internal Quality Control)Penyeliaan kualiti secara rutin merangkumi prosedur yang perlu diamalkan oleh semua kakitangan makmal di dalam proses menganalisis dan mengeluarkan keputusan ujian makmal dengan cepat dan tepat. Kawalan mutu pekhidmatan diagnostik dan analitikal hematologi diawasi dan dinilai melalui pengujian spesimen kawalan mutu dan piawai sebelum spesimen pesakit dianalisis.

7.2.3 Kawalan Mutu Luaran (External Quality Control)Makmal Hematologi menyertai program kawalan mutu luaran berikut;a. Royal College of Pathologist of Australasia External Quality Assurance Programme

(RCPA QAP).b. Unite Kingdom International and National External Quality Assurance Programme

(UK-NEQAS dan UK IEQAS).c. National External Quality Assurance Programme (NEQAP), Pusat Darah Negara

(PDN).

Manakala Unit Perubatan Transfusi mengambil bahagian dalam program kawalan mutu berikut;

a. Royal College of Pathologist of Australasia External Quality Assurance Programme (RCPA QAP).

b. External Quality Assurance Scheme (EQAS), National Serology Reference Laboratory (NRL).

c. Program Kawalan Mutu National External Quality Assurance Scheme (NEQAS), IMR.

d. National External Quality Assurance Programme (NEQAP), Pusat Darah Negara (PDN).

Kesemua ujian rutin dan sebahagian ujian khusus terlibat dalam program-program kualiti luaran tersebut. Kawalan mutu luaran memastikan ketepatan dan ‘reproducibility’ keputusan ujian-ujian yang ditawarkan oleh Makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi.

8 Waktu Perkhidmatan

Makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi sentiasa menyediakan perkhidmatan 24 jam mengikut pembahagian masa seperti berikut;

Waktu Pejabat



Ahad - Rabu 8.10 pagi – 4.55 petangKhamis 8.10 pagi – 4.40 petang

Atas Panggilan (luar waktu pejabat)

Ahad - Khamis 4.45 petang – 8.10 pagiJumaat, Sabtu, dan Hari Kelepasan Am 24 jam

Jadual 1Perkhidmatan Kecemasan (STAT) di makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi

Kecuali Perkhidmatan Pendermaan darah disediakan pada Waktu Pejabat Sahaja.

9 Garis Panduan

9.1 Panduan Perkhidmatana. Ujian hematologi dan perubatan transfusi disediakan untuk pesakit wad dan klinik

HUSM.b. Pesakit dari hospital dan klinik kerajaan, hospital dan klinik swasta, dan pusat-

pusat kesihatan lain boleh menggunakan perkhidmatan ini melalui rundingan terlebih dahulu di antara Pegawai Perubatan pesakit berkenaan dengan Pakar Hematologi di HUSM.

c. Spesimen yang diterima diproses dan keputusan ujian dikeluarkan setelah disahkan oleh Pakar Hematologi, Pegawai Perubatan, Pegawai Sains, atau Juruteknologi Makmal Perubatan.

d. Pemohon ujian diminta mengisi ruang ‘status permohonan’ (kecemasan atau rutin) pada borang permohonan.

9.2 Panduan Permohonan Ujian9.2.1 Ujian Rutin

Definisi:a. Ujian yang tidak memerlukan temujanji.b. Boleh dihantar pada waktu pejabat dan luar waktu pejabat (oncall).c. Rujuk senarai ujian rutin, STAT dan khusus (Jadual 1).

9.2.2 Ujian STAT (Short Turn Around Time)Definisi:a. Ujian yang disegerakan oleh sebab kecemasan sahaja.b. Boleh dihantar pada waktu pejabat atau luar waktu pejabat (on-call).c. Ujian selain senarai ini tidak dilayan sebagai ujian STAT.d. Rujuk senarai ujian rutin, STAT dan khusus (Jadual 1).e. Ujian STAT makmal Hematologi & Unit Perubatan Transfusi mengambil masa 1

jam.

9.2.3 Ujian KhususDefinisi:a. Ujian yang perlu dibuat temujanji sebelum memohon.b. Hanya diterima dan dianalisis pada waktu pejabat sahaja.



c. Kecuali ujian tertentu tidak perlu temujanji.d. Rujuk senarai ujian rutin, STAT dan khusus (Jadual 1).

Senarai Ujian Rutin, STAT dan Khusus

Nama Ujian Rutin STAT Khusus Temujanji

Hem

atol

ogi

Rut

in

Full Blood Count (FBC)

Differential Count (DC) Full Blood Picture (FBP)

Reticulocyte Count Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR)

Bleeding Time

Koa

gula

si

Prothrombin Time (PT)

Activated Partial Thromboplastin Time (APTT)

International Normalize Ratio (INR) DIC Screening

Thrombine Time Reptilase Time

Factor Screening (mixing test) Factor II Assay Factor V Assay

Factor VII Assay Factor VIII Assay

Factor IX Assay Factor X Assay

Factor XI Assay Factor XII Assay

Factor XIII Screening Inhibitor Screening (mixing test) Inhibitor Assay (Bethesda Assay)

Set Ujian Thrombofilia Set Ujian Lupus Antikoagulan

Ujian von Willebrand Set Ujian Platelet Agregation

Anti Xa Activity

H Ujian Kerapuhan Osmotik (OFT)



emol

isis

Ujian Schumm Ujian Methemoglobin Ujian Acidified Serum

Ujian Sucrose Lysis Ujian Kleihauer

Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase (G6PD)

Hb

Ana

lisi

s Hb Elektroforesis HbH Inclusion

Sickling Test HPLC

Sum

-sum

T

ulan

g

Aspirat Sum-sum Tulang Periodic Acid Schiff Reaction

Peroxidase Stain Acid Phosphatase

Dual Esterase Skor Neutrophil Alkaline Phoshatase

Nama Ujian Rutin STAT Khusus Temujanji

Ane

mia

N

utri

si

Serum Ferritin

Serum Folate Vitamin B12

RBC Folate

Flow

Paroxymal Noctunal Hemoglobinuria (PNH)

Leukemia /Lymphoma Phenotyping

Mol

ekul

ar

Asai Kualitatif Gen BCR-ABL

Gen JAK2

SEA α-Thalassaemia

Gen AML Fusion(AML/ETO, PML/RARα, CBFβ/MYH11)

Factor V Leiden

UPT

Rut

in

Group and Crossmatch (GXM)

Group, Screen and Hold (GSH) ABO & Rhesus Group

Neonatal Study (ABO/Rh & DAT*) Direct & Indirect Anti- Human Globulin Test

Antenatal Study (ABO/Rh)

UPT

Khu

sus

Blood Group Phenotyping

Rhesus Genotyping Antibody Titre

Antibody Identification Transfusion Reaction Investigation

Human Platelet Antigen (HPA) Antibody Test

Jadual 2*DAT (Direct Anti-Human Globulin Test) = DCT (Direct Coombs Test)

9.3 Panduan Mengisi Borang Permohonan Ujian



Semua borang permohonan ujian makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi perlu diisi lengkap dengan maklumat berikut dengan betul:

a. Maklumat pesakit.b. Nama doktor yang memohon.c. Jenis spesimen, dan ujian yang dipohon.d. Prosedur yang telah dilalui oleh pesakit (pre/post transfusi, preskripsi, dll).e. Rawatan yang sedang diberikan.f. Ringkasan sejarah klinikal pesakit yang relevang. Masa, waktu dan tarikh spesimen diambil.h. Pemohon dimestikan mendaftarkan permohonon di dalam LIS.

9.4 Panduan Penyediaan dan Penghantaran Spesimena. Ambil darah pesakit secara aseptik dan guna tiub penghantaran spesimen

betul.b. Sebatikan darah dengan antikoagulan dalam tiub yang mengandungi

antikoagulan, untuk mengelakkan darah beku (clotted).c. Spesimen perlu dihantar segera ke makmal.d. Dilarang menyimpan spesimen koagulasi di dalam peti ais sebelum dihantar.e. Spesimen Koagulasi perlu diletak bersama ais dalam plastik yang berlainan

9.5 Panduan Penolakan Spesimen dan UjianPermintaan ujian dan spesimen ke Makmal Hematologi dan Unit Perubatan Transfusi akan ditolak jika;

a. Borang dan tiub spesimen dicemari dengan darah pesakit yang tertumpah.b. Maklumat pesakit pada borang permohonan dan pada label tiub spesimen

tidak sama atau tidak lengkap.c. Borang tidak diisi dalam dua salinan yang lengkap.d. Sebarang discrepancy kumpulan darah ABO/Rh pesakit untuk ujian di Makmal

UPT.e. Spesimen dihantar tidak menggunakan plastik biohazard yang sesuai.f. Spesimen darah beku (clotted) kecuali permohonan ujian ABO & Rh, IAT, GSH,

GXM, hemolisis, kurang (insufficient), terlebih (overload), tenggelam dalam ais, rosak label, penghantaran lewat, dan lain-lain penolakan yang tidak sesuai dijalankan ujian.

g. Temujanji tidak dibuat bagi ujian khusus tertentu (rujuk Jadual 1).h. Permohonan ujian yang dihantar ke makmal tidak didaftar di dalam LIS

(Laboratory Information System).i. Masa pengambilan tidak dicatat pada borang permohonan.j. Spesimen koagulasi dihantar lewat 2 jam dari masa pengambilan spesimen.

Nota: Spesimen yang ditolak tidak akan dikembalikan, dan nama jururawat yang dimaklumkan akan dicatat pada borang permohonan ujian yang ditolak. wad/klinik perlu menghantar spesimen dan borang permohonan baru menggantikan spesimen atau borang permohonan yang ditolak.

9.6 Panduan Penghantaran Keputusan Ujian Makmal



a. Keputusan ujian makmal boleh diperolehi secara ‘online’ melalui LIS Hematologi wad.

b. Borang keputusan ujian makmal boleh diambil dari ‘pigeon hole’ di makmal.c. Keputusan ujian makmal bagi permohonan ujian STAT (kecemasan) perlu

diambil dari makmal oleh atendan wad atau klinik sendiri.

9.7 Panduan Pengambilan Darah dan Komponen Darah di Makmal UPTJenis Darah Whole Blood/RBC Platelet Concentrate Cryo/FFP

Pengambilan bekas penebat haba bersama ais bekas penebat haba TANPA AIS

bekas penebat haba bersama ais

Penggunaan Pemindahan darah MESTI bermula dalam masa 30 minit tidak lebih 4 jam

Pemindahan SEGERAdalam masa 15-30 minit

Penyimpanan

2 – 6 °C suhu bilik TIDAK dibenar simpan di wad

Pemulangan SEGERA jika tidak diguna lebih 4 jam SEGERA jika tidak diguna lebih 30 minit

Nota - - Pohon hanya jika perlu sahaja

Jadual 3Sumber: Transfusion Practice Guidelines for Clinicians & All Laboratory Personell, National Blood Centre,

Malaysian Ministry of Health (2nd Edition) 2005Sumber: Technical Manual, AABB (15th Edition) 2005

9.8 Panduan Terapi AferesisPlatelet aferesis diperolehi apabila darah diproses dan diasingkan menggunakan mesin aferesis. Platelet yang didermakan oleh seorang penderma menggunakan mesin aferesis adalah menyamai 6-10 beg platelet yang dihasilkan dengan cara biasa (random donation).

Penggunaan platelet aferesis dapat mengurangkan risiko penghasilan platelet antibodi kerana pendedahan pesakit terhadap penderma dapat dikurangkan.

Antara indikasi untuk platelet aferesis transfusi adalah:a. Pesakit yang mempunyai antibodi terhadap plateletb. Pesakit yang sedang menjalani rawatan kemoterapi untuk penyakit leukemiac. Pesakit yang sedang menjalani pemindahan sum-sum tulang atau

pemindahan organd. Pesakit yang menjalani pembedahan jantung koronarie. Pesakit yang memerlukan transfusi platelet secara berterusan seperti pesakit

aplastic anaemia



10 Makmal Hematologi

10.1 Piagam Pelanggan Makmal Hematologia. Setiap pelanggan akan diberi penjelasan mengenai ujian jika perlu.b. Setiap spesimen akan dikendalikan dan diuji mengikut prosedur yang telah ditetapkan.c. Ujian STAT akan dilakukan serta merta mengikut piawaian yang ditetapkan.d. Semua maklumat pelanggan adalah sulit.

10.2 Objektif Kualiti Makmal Hematologia. Bahagian Rutin

Keputusan penganalisaan spesimen ujian rutin FBC (Full Blood Count) boleh diperolehi dalam masa tidak melebihi 2 jam 30 minit.

b. Bahagian KoagulasiKeputusan ujian rutin boleh diperolehi dalam masa tidak melebihi 2 jam 45 minit.

c. Bahagian ImmunophenotypingKeputusan penganalisaan ujian boleh diperolehi dalam masa 6 hari bekerja.

d. Bahagian Sum-sum TulangLaporan ujian sum-sum tulang boleh diperolehi dalam masa 6 hari bekerja.

e. Bahagian Hemolisis



Keputusan penganalisaan HbE (Hemoglobin Electhrophoresis) boleh diperolehi dalam masa tidak melebihi 2 minggu.

10.3 Kakitangan dan Sambungan Telefon Makmal Hematologi

Ketua Jabatan Hematologi No. Ext PagerProf. Madya Dr. Rosline Hassan 6199/6191 025

PensyarahDr. Rapiaah Mustaffa 6197 157Prof. Madya Dr. Wan Zaidah Abdullah 6194 164Dr. Suhair Abbas Ahmed 6195 158Dr. Abdul Rahim Hussein 6956Dr. Wan Haslindawani Wan Mahmood 6192Dr. Shafini Mohamed Yusoff 6189Dr. Rosnah Bahar 6190Dr. Noor Haslina Mohd. Noor 6187Dr. Marini Ramli 6196Dr. Muhammad Farid Johan 6200

Pegawai SainsNorizah Tumin 4017Wan Soriany Wan Md Zain 4018Ang Cheng Yong 6210Ahmad Zakwan Mustafa 4019

Juruteknologi Makmal Perubatan HematologiSelamah Ghazali (U36) 6203Maseta Ismail 6204Narishah Sharif 6204

Makmal Hematologi & Koagulasi Rutin 4020Makmal Hematologi & Koagulasi Ujian Khusus 6208Makmal Molekular ?Bilik Pegawai Perubatan Oncall/Pelajar Sarjana Patologi 6206

Juruteknologi Makmal Perubatan Hematologi U29Saharim Osman 6208Norazlina Husni 4020Azilawati Azizan 4020Suryati Abdullah 6208Abu Salam Mohamad Nor 6208Asraihan Che Abdul Malik 6208Mohd Nasaruddin Ibrahim 4020Nor Khairul Putra Mohd Madi 4020Roazliana Ramli 4020Nik Mohd Fariz Nik Zahari 4020Salwana Ahmad 6208Noor Suhana Azila Mat Yusoff 4020Wan Hasnoorhana Wan Hassan 4020Rozana Abdul Rahim 4020Nurul Ameera Samat 4020Abdullah Hafiz Kamarruddin 4020

Pembantu Makmal



Mazwani Omar 4020

Atendan KesihatanAliah Mat Salleh 4020

Kakitangan Pentadbiran Jabatan Hematologi/ Pejabat Am Jabatan HematologiPembantu TadbirNorleha Mohd Noor (Kesetiausahaan) 6188

Pembantu Am PejabatAzman Yaacob 4020Noor Azmizam Abdul Rahman 4020Noor Amni Mohamed 4020

Jadual 4(Selepas waktu pejabat - makmal boleh dihubungi melalui 4020)

10.4 Perkhidmatan Makmal Hematologi10.4.1 Perkhidmatan Ujian Hematologi RutinUjian Hematologi Rutin Spesimen Tiub NotaFull Blood Count

(FBC)

Darah

K2EDTA,3ml (dewasa)2ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

2 jam 45 minit

Differential Count(DC)

Full Blood Picture(FBP)

Rujuk indikasi permohonan ujian FBP.Waktu pejabat, sebelum 4.30 petang.

Reticulocyte CountErythrocyte Sedimentation Rate

(ESR)EDTA 3ml

Bleeding Time(BT)

Ear prick (Ivy method) Perlu temujanji, hubungi makmal.Waktu pejabat sahaja.

Jadual 5

10.4.2 Perkhidmatan Ujian Koagulasi RutinUjian Koagulasi Rutin Spesimen Tiub NotaProthrombin Time/Activated Partial Thromboplastin Time, International Normalize Ratio

(PT/APTT)(INR)

Plasma Darah

(3.2%, 0.109M)Trisodium Citrate,

2.7ml (dewasa)1.8ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

Hantar bersama ais

DIC Screeningi. PT/INR

ii. APTTiii. Fibrinogen Leveliv. D-dimerv. Soluble Fibrin Monomer

(SFM)Thrombine Time

(TT)Jadual 6

10.4.3 Perkhidmatan Ujian Koagulasi KhususSemua ujian koagulasi khusus perlu dihantar pada waktu pejabat sahaja.

Ujian Koagulasi Khusus Spesimen Tiub NotaReptilase Time

(RT)PlasmaDarah

(3.2%, 0.109M)Trisodium

Citrate Tube

2 tiub, 2.7ml, bersama ais

Factor Screening



(mixing test)

2.7ml sahaja.

Factor II AssayFactor V AssayFactor VII AssayFactor VIII AssayFactor IX AssayFactor X AssayFactor XI AssayFactor XII AssayFactor XIII ScreeningInhibitor Screening

(mixing test with incubation)Inhibitor Assay

(Bethesda Assay)Ujian Trombofiliai. Protein C Activity

ii. Protein S Activityiii. Free Protein S Antigeniv. Antithrombin Activityv. Activated Protein C

Resistance

Ujian Lupus Antikoagulan 4 tiub, 2.7ml (dewasa)2 tiub, 2.7ml (bayi), bersama ais

Ujian von Willebrand 2 tiub, 2.7ml, bersama aisUjian Platelet Agregation 3 tiub, 2.7ml, tanpa aisAnti Xa Activity 1 tiub, 2.7ml, tanpa ais

Jadual 7

10.4.4 Perkhidmatan Ujian Hematologi KhususSemua ujian hematologi khusus perlu dihantar pada waktu pejabat sahaja.

Hemolisis Spesimen Tiub NotaOsmotic Fragility Test

(OFT)

Darah

Heparin Tube Hantar dalam tempoh 2 jam pengambilan darah, suhu bilik

Schumm’s TestK2EDTA,

3ml (dewasa)2ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

Hantar dalam tempoh 1 jam pengambilan darah, suhu bilik,Sila buat temujanji

Methemoglobin TestAcidified Serum Test

(Ham’s Test)Sucrose Lysis TestKleihauer TestGlucose-6-Phosphate Dehydrogenase

(G6PD)

Darah kering Filter Paper Keringkan darah pada kertas turas

Jadual 8

Analisis Hemoglobin Spesimen Tiub NotaHb Elektroforesis

Darah

K2EDTA,3ml (dewasa)2ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

Tidak perlu temujanji,HbH InclusionSickling TestHPLC

Jadual 9



Sum-sum Tulang Spesimen Tiub NotaAspirat Sum-sum Tulang

Sum-sum Tulang/ Darah

Direct smear

Sila buat temujanji

Periodic Acid Schiff ReactionK2EDTA,

3ml (dewasa)2ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

Peroxidase StainAcid PhosphataseDual EstaraseNeutrophil Alkaline Phosphate Score Darah

Jadual 10

Anemia Nutrisi Spesimen Tiub NotaRBC Folate

Darah

K2EDTA 3ml

Tidak perlu temujanji,Serum Folate

Plain tube 3mlSerum FeritinVitamin B1

Jadual 11

Flowcytometry Spesimen Tiub NotaParoxysmal Nocturnal Hemoglobinuria (PNH)

Darah K2EDTA,3ml (dewasa)2ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

Sila buat temujanji

Hantar segeraLeukemia Phenotyping Darah/Sum-sum Tulang

LymphomaDarah/Body Fluid/Tisu

K2EDTA,3ml (dewasa)2ml (peadtrik)0.5ml (bayi)/

Sterile container

Sila buat temujanji

Jadual 12

10.4.5 Perkhidmatan Ujian MolekularSemua ujian molekular perlu dihantar pada waktu pejabat sahaja (hari Khamis sebelum 12 tgh hari) kepada alamat Ketua Jabatan

Ujian Molekular Spesimen Tiub Nota – hantar sebelum 24 jamAsai Kualitatif Gen BCR-ABL

RNA K2EDTA,3ml (dewasa)2ml (peadtrik)

0.5ml (bayi)

RNA - Tanpa aisGen AML Fusion(AML/ETO, PML/RARα, CBFβ/MYH11)Gen JAK2

DNA DNA - dalam aisSEA α-ThalasemiaFactor V Leiden

Jadual 13

10.5 Indikasi & Panduan Memohon Ujian Bagi Kes-Kes Tertentu

10.5.1 Hematologi Rutin

10.5.1.1 Kes-Kes Onkologi dan Rawatan Kemoterapia. Dibenarkan memohon ujian FBP atau FBC dua (2) kali dalam seminggu atau setiap

3 hari.



b. Permohonan FBP seterusnya, akan dianalisis sebagai FBC sahajac. Kecuali mendapat nasihat Pakar Hematologi atau Pegawai Perubatan.

10.5.1.2 Kes-Kes Laina. Pesakit selain daripada kes-kes lain dibenarkan memohon hanya satu (1) ujian FBP

setiap kemasukan ke wad.b. Permohonan seterusnya, akan dianalisis sebagai FBC sahaja.c. Kecuali mendapat nasihat Pakar Hematologi dan Pegawai Perubatan.

10.5.1.3 Kes-Kes Penukaran Ujian FBPa. Ujian FBP akan dilaporkan sebagai FBC jika;

i. Tiada ‘flagging’ (ketidaknormalan yang dikesan oleh analyser hematologi).ii. Bacaan histogram dan scattergram normal.

iii. Tiada indikasi klinikal.

10.5.2 Koagulasi Khusus

10.5.2.1 Kajian Fungsi Plateleta. Ujian PT dan APTT adalah normal.b. Tidak menggunakan “substance” atau menerima rawatan dengan ubat-ubatan

yang boleh mengganggu fungsi platelet seperti aspirin dan lain-lain bahan (rujuk LAMPIRAN 1).

c. Kiraan platelet dalam julat normal (jika tidak diketahui, hantar spesimen untuk ujian FBP terlebih dahulu). Pesakit yang dirujuk dari Pusat Kesihatan atau hospital lain, spesimen untuk ujian FBP perlu dihantar bersama-sama dengan permohonan ujian ini.

10.5.2.2 Saringan Kekurangan Faktor Koagulasi/Pembekuan Darah (mixing test)a. Ujian APTT “prolonged” (untuk faktor intrinsik) atau ujian PT “prolonged” (untuk

faktor ekstrinsik).b. Tidak menerima rawatan “cryoprecipitate”, plasma atau pekatan faktor koagulasi.c. Jika ada rawatan komponen darah di atas, ujian boleh dijalankan selepas 3 hari

rawatan terakhir komponen darah tersebut. Walaubagaimanapun masih bergantung kepada jenis faktor pembeku yang bermasalah dan juga kepada keadaan klinikal pesakit

10.5.2.3 Kajian Kekurangan Faktor Koagulasi (Faktor VIII, IX, dan lain-lain kecuali Faktor XIII)

a. Ujian saringan menunjukkan hanya PT, APTT atau kedua-duanya berpanjangan.b. Tiada rawatan “cryoprecipitate”, plasma, pekatan faktor koagulasi atau rawatan

DDAVP sekurang-kurangnya selepas 3 hari menerima rawatan terakhir), walaubagaimanapun ianya bergantung kepada keadaan klinikal pesakit.

10.5.2.4 Ujian Saringan Kekurangan Faktor (mixing test)



a. Indikasi daripada pemeriksaan klinikal seperti masalah pendarahan.

10.5.2.5 Ujian Saringan & Khusus Perencat Faktor Koagulasi (perencat Faktor VIII atau IX, dll)

a. Pesakit Hemofilia A atau Hemofilia B.b. Pesakit pernah menerima rawatan pekatan Faktor VIII atau Faktor IXc. Pendarahan masih kekal walaupun telah diberi rawatan pekatan Faktor VIII atau

Faktor IX.d. Spesimen diambil sebelum menerima rawatan pekatan Faktor.e. Bagi kes perolehan (acquired) pesakit tidak mempunyai sejarah hemophilia.

Pemeriksaan klinikal memberi gambaran tentang masalah pendarahan yang baru terjadi.

10.5.2.6 Ujian Khusus Kekurangan Faktor von Willebranda. Ujian PT normal.b. Ujian saringan kekurangan faktor koagulasi seperti APTT menunjukkan normal

atau “prolonged”.c. Tiada rawatan “cryoprecipitate”, plasma atau pekatan faktor koagulasi, dan

rawatan DDAVP dalam masa 24 jam.

10.5.2.7 Ujian Saringan dan Pengesahan Antikoagulan Lupus (LA)a. Hanya boleh dijalankan ke atas spesimen pesakit yang tidak menerima rawatan

antikoagulan jenis heparin.b. Keputusan APTT adalah normal atau “prolonged”.c. Ujian saringan dijalankan ke atas pesakit dengan sejarah penyakit berikut;

i. Intra Uterine Death (IUD).ii. Recurrent Abortion.

iii. Cerebral Vascular Accident (CVA) tanpa sebab lain, seperti darah tinggi.iv. Systemic Lupus Erythromatosus (SLE)/ Rheumatoid Arthritis (RA) yang

mempunyai sindrom anti-Phospholipid.v. Deep Vein Thrombosis (DVT).

vi. Myocardial Infarction (MI) bagi pesakit berumur kurang 40 tahun.vii. Immune Thrombocytopenic Purpura (ITP).

d. Jika pesakit diberi rawatan antikoagulan, ujian hanya boleh dibuat selepas dua hari rawatan heparin terakhir. Walaubagaimanapun, ujian ini boleh dilakukan semasa menerima rawatan warfarin

10.5.2.8 Ujian Thrombofiliaa. Komponen ujian-ujian yang boleh dilakukan semasa menerima rawatan

antikoagulan, seperti berikut:Ujian yang boleh dilakukan Jenis rawatan koagulan yang diterima



Protein C, Protein S heparinAntithrombin, Protein C, APCR-V & LA warfarin

Jadual 14

10.5.2.9 Ujian Anti Xaa. Ujian ini hanya untuk memantau pesakit yang menerima rawatan antikoagulan

jenis low molecular weight heparin (cth: Clexane) pada beberapa keadaan seperti;i. Kehamilan

ii. BMI tidak optimumiii. Kegagalan ginjaliv. Masalah respon kepada rawatan

b. Spesimen perlu dihantar di antara 3 hingga 4 jam selepas rawatan heparin.

10.5.3 Hematologi Khusus

10.5.3.1 Sitokimia Darah Periferia. Blast didapati di dalam smir darah peripheral, bagi kes leukemia akut.b. Ujian-ujian dijalankan sebelum pesakit menerima rawatan kemoterapi.

10.5.3.2 Hemoglobin Analisisa. Pesakit tidak menerima rawatan pemindahan darah. Jika pesakit menerima

rawatan pemindahan darah, ujian hanya boleh dijalankan selepas 1 hingga 3 bulan menerima rawatan tersebut.

10.5.3.3 Flowcytometrya. Ujian ini memerlukan spesimen baru. Darah/tisu yang diambil hendaklah segera

dihantar ke makmal untuk ke makmal hematologi untuk diproses.b. Sekiranya spesimen darah atau sum-sum tulang, hendaklah dimasukkan ke dalam

tiub/bekas yang mengandungi EDTA, manakala spesimen tisu hendaklah dimasukkan ke dalam tiub/bekas yang mengandungi RPMI. Bekas ini boleh diperolehi dari Makmal Hematologi.

c. Indikasi untuk permohonan ujian Flowcytometri:i. Pendiagnosaan ‘Acute Leukaemias and blast transformation of

myelodysplastic syndromes (MDS), and blast transformation of CML, myelodysplastic/myeloproliferative neoplasms (MDS/MPN) and myelodysplastic neoplasms (MPN)’ menggunakan spesimen:1. Aspirasi sum-sum tulang, atau2. Darah periferi

ii. Pendiagnosaan ‘Chronic lymphoproliferative disorders (CLDs) and staging non-hodgkin lymphoma (NHL) cases’ menggunakan specimen:1. Aspirasi sum-sum tulang2. Darah periferi3. FNAC4. Cecair badan (CSF & Pleural effusion), atau5. Biopsi kelenjar limfa



iii. Pendiagnosaan penyakit ‘paroxysmal nocturnal haemoglobinuria’ (PNH) daripada spesimen darah periferi.

10.5.3.4 Hemolitic Workupa. Osmotic Fragility Test (OFT)

i. Ujian ini amat berguna untuk mengesan penyakit hereditary spherocytosis dan sebagai saringan penyakit thalassemia.

b. Schum’s Testi. Ujian ini mengesan methaemalbumin dalam plasma secara kualitatif.

ii. Indikasi utamanya ialah hemolisis intravascular.

c. Methemoglobin Testi. Ujian ini mengesan hemoglobin teroksida dalam plasma secara kualitatif.

ii. Indikasi ujian ini adalah seperti penyakit kekurangan enzyme G6PD dan enzyme methemoglobin reductase.

d. Acidified Serum Test (Ham’s Test)i. Ujian ini dilakukan untuk mengesan kebarangkalian penyakit PNH (Paroxysmal

Noctural Hemoglobinuria) atau eythropoietic anemia.ii. Ujian ini tidak sesuai dilakukan kepada pesakit yang menerima tranfusi darah

kurang dari 3 bulan.

e. Sucrose Lysis Testi. Selain daripada Ham’s test, ujian ini juga boleh mengesan kebarangkalian

penyakit PNH (Paroxysmal Noctural Hemoglobinuria).

f. Kleihauer Testi. Ujian ini mengenalpasti kehadiran sel fetal (HbF) didalam sirkulasi maternal.

ii. Indikasi ujian ini adalah termasuk:1. Menentukan keadaan pendarahan feta-maternal2. Perawatan kes Rh HDN (Rhesus Hemolytic Disease of Newborn)

g. Nutrisi Anemiai. Analisis nutrisi anemia merangkumi ujian berikut:

1. RBC Folate2. Serum Folate3. Serum Vitamin B124. Serum Ferritin

ii. Pesakit dinasihatkan berpuasa sebelum menjalankan ujian.iii. Spesimen hemolisis tidak sesuai dan tidak akan dianalisis.iv. Spesimen mesti dihantar sebelum 12 tengah hari.

10.5.3.5 Sum-sum Tulanga. Permohonan ujian ini perlu dibuat temujanji dengan JTMP bertugas terlebih

dahulu.b. Permohonan mesti disertakan bersama keputusan FBP terkini, mohon ujian FBP

sebelumnya.

10.5.4 Molekular



10.5.4.1 Asai Kualitatif Gen BCR-ABLa. Indikasi diagnosis Chronic Myeloid Leukaemia.b. Indikasi Acute Lymphoblastic Leukaemia.

10.5.4.2 Gen JAK2a. Indikasi Chronic Myeloproliferative Disorder.

10.5.4.3 Gen SEA α-Thalassemiaa. Indikasi Thalassemia.b. Bergantung juga kepada keputusan Hb-analisis.

10.5.4.4 Gen AML Fusion (AML1/ETO gen, PML/RARα gen, CBFβ/MYH11 gen)a. Indikasi diagnosis Acute Myeloid Leukaemia.

10.5.4.5 Faktor V Leidena. Ujian saringan APCR-V borderline/positif dan sejarah klinikal seperti thrombosis.b. Pesakit trombosis yang sedang menerima rawatan heparin atau mempunyai Lupus

antikoagulan (dimana, ujian saringan seperti APCR-V tidak dapat membantu).



11 Unit Perubatan Transfusi

11.1 Piagam Pelanggan Unit Perubatan Transfusia. Penderma darah dijamin selamat dari semua jangkitan semasa prosedur pendermaan

darah.b. Penderma darah akan diberi layanan dalam suasana yang selesa.c. Kami menjamin proses pendermaan darah tidak melebihi 50 minit.d. Kami menjamin hak-hak istimewa seperti yang tercatit dalam buku penderma.

11.2 Objektif Kualiti Unit Perubatan Transfusia. Bahagian Penderma

i. Memastikan proses pendermaan darah biasa tidak melebihi 40 minit.ii. Memastikan proses pendermaan apheresis tidak melebihi 2 jam 30 minit.

b. Bahagian Komponen Darah80% kualiti produk komponen platelet concentrates (pendermaan biasa) yang disediakan adalah memuaskan (within range).

c. Bahagian Saringan DarahMemastikan bekalan darah yang dikeluarkan kepada pelanggan bebas sebarang infeksi.

d. Bahagian Makmal80% permohonan pembekalan platelet concentrates kepada wad/klinik dapat dipenuhi.

Sebarang penambahbaikkan objektif kualiti Unit Perubatan Transfusi sila rujuk manual kualiti HUSM

11.3 Kakitangan dan Sambungan Telefon Unit Perubatan Transfusi

Ketua Jabatan/Pengurus Unit Perubatan Transfusi No. Ext PagerProf. Madya Dr. Rosline Hassan 4970 025

PensyarahDr. Rapiaah Mustaffa 4975Dr. Wan Zaidah Abdullah 4971Dr. Suhair Abbas Ahmed 4972 158Dr. Abdul Rahim Hussein 4976Dr. Wan Haslindawani Wan Mahmood 4175Dr. Shafini Mohamed Yusoff 4016Dr. Rosnah Bahar 4136Dr. Noor Haslina Mohd. Noor 4138Dr. Marini Ramli 4978



Dr. Muhammad Farid Johan 4977

Pegawai PerubatanDr. Mohd Amran Abdul Wahab 4618Dr. Abdul Karim Yusof 4640Dr. Salfarina Iberahim 4640

Bahagian Makmal Unit Perubatan TransfusiPegawai SainsLim Seng Hock 4619Khairiah Yazid 3650Muhamad Fakhri Mohd Azmi 4630

Juruteknologi Makmal Perubatan Tertinggi Unit Perubatan TransfusiSaw Teik Hock (U38) 4637Miskon Ahmad Kerojoh (U36) 4641

Juruteknologi Makmal Perubatan Kanan Unit Perubatan Transfusi U32Salamah Ahmad Sukri 4641Rohana Yusof 4635

Pejabat Am Unit Perubatan Transfusi (Tel/Fax : 7652709) 4638Makmal Unit Perubatan Transfusi (Interkom: No. 6) 4644 476Bilik Pelajar Sarjana 4636Bilik Pendermaan Darah 4639Makmal Stem Sel 4633

Juruteknologi Makmal Perubatan (JTMP) Unit Perubatan Transfusi U29Anisza Mat Hasim 4644Suzana Abu 4644Suhaidah Ismail 4644Surehan Sulong 4644Aini Rosemawani Che Abdullah 4644Muhammad Ashraf Zulkarnain 4644Nursyamsida Kamarudin 4644Mohd Reizuan Ali 4644Mohd Zaki Idris 4644Nor Hidayah Binti Ngapdi 4644

Penolong Pegawai PeneranganNoor Athiah Mat Wi 4632

Kakitangan Kejururawatan Unit Perubatan TransfusiS/N Kamariah Ismail 4639S/N Mik Yah Yusop 4639S/N Tuty Salehah Jaffar 4639S/N Asma Che Min 4639S/N Zubaidah Manaff 4639S/N Rahimah Mustafa 4639A/N Rahana Mohd Noor 4639A/N Faezah Abdullah 4639

Kakitangan Pentadbiran Unit Perubatan TransfusiSiti Sarah Sophiah Abdul Halim (Perkeranian/Operasi) 4638Pembantu MakmalNorazlina Derani 4644Pembantu Tadbir RendahNur Huruain Shatishal Abdul Shukor (Jurutaip) 4638



Atendan KesihatanHamzah Ismail 4639Zainal Abidin Husain 4639Jafrey Din Mat Jusoh 4639Che Abdul Halim Ibrahim 4639Pembantu Am PejabatMohamad Ali 4638Asmadi Abdul Aziz 4638Nik Fairuz Nik Mahmood 4638

Jadual 15(Selepas waktu pejabat - Penyelaras/Pegawai Perubatan boleh dihubungi melalui 4644)

11.4 Perkhidmatan Unit Perubatan Transfusi

11.4.1 Perkhidmatan Makmal ImunohematologiUjian Rutin Makmal Imunohematologi Spesimen Tiub NotaABO & Rhesus Group

(Whole Blood) Darah Utuh

K2EDTA tube,saiz 3ml (dewasa)

1-2ml (bayi)Tiada

Group & Crossmatch (GXM)

Group, Screen & Hold (GSH)

Neonatal Study (ABO, Rh Group & DAT)Direct Coombs Test (DAT) IgG & C3dIndirect Coombs Test (IAT)Antenatal Study(ABO, Rh Group & Antibody Screening)

Jadual 16

Ujian Khusus Makmal Imunohematologi Spesimen Tiub NotaBlood Group Phenotyping

(Whole Blood) Darah Utuh

K2EDTA tube,saiz:3ml

(dewasa)1-2ml (bayi)

Transfusion Reaction Investigation memerlukan sampel: Sample Post Transfusi (3-5ml) Baki Beg Darah FBP (Makmal Hematologi) Urine for Hb (Makmal Patologi

Kimia) Blood C&S (Makmal Mikrobiologi)

Rhesus Genotyping

Antibody Titre

Antibody Identification

Transfusion Reaction Investigation

Human Platelet Antigen Antibody Test

Jadual 17

11.4.2 Perkhidmatan Pendermaan DarahBekalan darah sentiasa diperlukan, penderma darah sukarela amat dialu-alukan bagi menambah stok darah di Unit Perubatan Transfusi. Pihak Hospital USM akan menjaga kebajikan penderma darah melalui keistimewaan mendapatkan perkhidmatan perubatan, kesihatan dan kemudahan lain.

11.4.2.1 Kriteria Kelayakan Penderma DarahDarah yang selamat datang dari penderma yang sihat. Pendermaan darah haruslah atas dasar kesukarelaan individu tanpa meminta balasan, dan penderma tidak akan dipaksa untuk menderma tanpa kerelaan mereka. Demi menjamin darah yang selamat hanya penderma yang sihat, bebas dari penyakit, dan tiada riwayat penyakit tertentu dibenarkan menderma darah.



Kriteria Penderma Darah Sihat yang diterima

Nota

Umur 18 hingga 60 tahun sahaja Penderma bawah 18 tahun, mesti mendapat kebenaran Ibubapa/PenjagaPenderma 60-65 tahun, mesti menunjukkan surat sah sihat dari doktor

Jantina Lelaki dan Perempuan -Berat 45kg /100lb (minima) -Tidur 5 jam (minima) -

Aras Hb 12.5g/dl (lelaki)12.0g/dl (perempuan)

-

Penyakit Sihat tubuh badan

Tiada sejarah pendarahan yang terukTiada sejarah penyakit terdahuluTidak mengambil sebarang ubat

Jadual 18Sumber: Transfusion Practice Guidelines for Clinicians & All Laboratory Personell, National Blood

Centre, Malaysian Ministry of Health (2nd Ed) 2005, mukasurat 6 -7

Kekerapan Menderma Darah Selang Masa (selepas pendermaan terakhir)

Penderma Darah Sahaja 12 mingguPenderma Aferesis 2 minggu

Penderma Darah bertukar kepada Penderma Aferesis 12 mingguPenderma Aferesis bertukar kepada Penderma Darah 2 minggu

Jadual 19Sumber: Transfusion Practice Guidelines for Clinicians & All Laboratory Personell, National Blood

Centre, Malaysian Ministry of Health (2nd Ed) 2005

11.4.2.2 Hak Istimewa Penderma Darah di Unit Perubatan Transfusi, HUSMHak-hak istimewa kepada penderma darah di Unit Perubatan Transfusi HUSM adalah mengikut panduan dari Kementerian Kesihatan Malaysia dalam surat pekeliling KPK 5/2005 bertarikh 20 Julai 2005, seperti berikut;

Keistimewaan Penderma Darah Hospital Universiti Sains Malaysia3

Kekerapan Menderma

Percuma Rawatan

Pesakit Luar1

Percuma RawatanPerubatan & Wad1

Nota

1 kali 4 bulan 4 bulan Tidak termasuk bayaran x-ray dan pembedahan2 kali dalam 12 bulan - - Percuma suntikan pencegahan Hepatitis B

2-5 kali 4 bulan 4 bulan -

6-10 kali 1 tahun 6 bulan Menderma lebih 5 kali dan seterusnya - Kelonggaran melawat wad pada bila-bila masa5

11-15 kali 2 tahun 1 tahun -16-20 kali 2 tahun 2 tahun -21-30 kali 3 tahun 3 tahun -31-40 kali 4 tahun 4 tahun -

41-50 kali 10 tahun 10 tahun menamakan seorang waris untuk dapat keistimewaan selama 10 tahun sahaja2,3,4

Lebih 50 kali Seumur hidup Seumur hidupPenderma (whole blood) sahajamenamakan seorang waris untuk dapat keistimewaan seumur hidup,3,4

Lebih 150 kali Seumur hidup Seumur hidup Penderma (aferesis) sahajamenamakan seorang waris untuk dapat keistimewaan



seumur hidup2,3,4

Jadual 201 Keistimewaan Penderma hanya akan diberikan kepada penderma sahaja dalam tempoh bulan/tahun terakhir pendermaan1 Hanya penderma yang membawa buku penderma darah3 yang lengkap sahaja layak menerima keistimewaan ini2 Sekiranya waris yang dinamakan meninggal, penderma boleh menamakan seorang pewaris yang lain selagi pemilik hidup3 Hak keistimewaan buku penderma tidak boleh dipindahmilik jika pemilik asal buku penderma meninggal4 Pewaris hanya layak mendapat keistimewaan pengurangan jumlah caj keseluruhan Rawatan Pesakit Dalaman sebanyak 50% sahaja5 Kelonggaran melawat wad hanya layak atas budi bicara dan kebenaran khas dari Ketua Jururawat HUSM sahaja

Sumber: Peraturan Bayaran & Kadar Caj Hospital Universiti Sains Malaysia, Unit Kewangan (1 September 2005), page 7.Sumber: Surat Pekeliling KPK 5/2005 (20 Julai 2005) Sumber: Unit Kewangan , HUSM

11.4.3 Perkhidmatan Terapeutik11.4.3.1 Penyediaan Darah & Komponen Darah

a. Transfusi Darah AutologusTransfusi darah autologus (Autologus Blood Transfusion) memberikan kebaikan kepada pihak Unit Perubatan Transfusi dan juga pesakit. Pesakit - pesakit yang mungkin memerlukan darah untuk pembedahan elektif adalah sesuai sebagai penderma autologus.

Sekurang - kurangnya tiga minggu sebelum tarikh pembedahan, darah penderma autologus harus diambil dan disimpan di Unit Perubatan Transfusi. Penyelaras/Pegawai Perubatan Unit Perubatan Transfusi harus dihubungi untuk nasihat dan juga mengaturkan pengambilan dan penyimpanan darah autologus.

b. PlasmaferesisPerkhidmatan plasmaferesis juga disediakan di Unit Perubatan Transfusi sama ada untuk tujuan rawatan atau pengambilan komponen darah tertentu. Penyelaras/Pegawai Perubatan Unit Perubatan Transfusi hendaklah dihubungi untuk perkhidmatan ini.

c. Komponen-Komponen DarahKonsep terapi komponen darah bertujuan untuk memberikan komponen darah tertentu yang diperlukan oleh pesakit sahaja berbanding dengan transfusi darah utuh ‘whole blood’. Ini bukan sahaja dapat memaksimakan penggunaan darah tetapi adalah juga cara yang paling sesuai untuk pemberian komponen darah yang diperlukan oleh pesakit yang memerlukan banyak komponen spesifik.

Dengan penggunaan komponen darah ini juga, satu unit darah yang didermakan dapat digunakan untuk beberapa orang pesakit yang memerlukan komponen-komponen yang berlainan.

11.4.4 Pemindahan Darah



11.4.4.1 Syarat-Syarat Permohonan Transfusi Daraha. Permohonan yang melebihi 72 jam, mestilah membuat permohonan baru (borang

dan spesimen baru). Kecuali plasma dan platelet (borang sahaja).

Nota: Dalam kes-kes pemindahan darah banyak (massive transfusion), Penyelaras/Pegawai Perubatan Transfusi hendaklah dihubungi untuk menilai/menasihat kemungkinan menggunakan komponen darah tertentu.

b. Komponen-komponen darah yang boleh disediakan oleh Unit Perubatan Transfusi adalah seperti berikut:

i Plasma Beku Segar (Fresh Frozen Plasma)ii Plasma Beku Biasa (Ordinary Frozen Plasma)

iii Kriopresipitat (Cryoprecipitate)iv Kriosupernatant (Cryosupernatant)v Sel Kejap (Packed Cell)

vi Platelet Concentrate (Random Platelet & Platelet Apheresis) vii Buffy Coat

c. Masa yang diperlukan untuk penyediaan komponen darah selepas permohonan diterima/diberitahu :i. Plasma Beku Segar (Fresh Frozen Plasma) 20-30minit

ii. Kriopresipitat (Cryoprecipitate) 15-20minitiii. Platelet Concentrate 15-20minit

Nota: Tempoh masa penyediaan komponen darah bergantung kepada penderma darah yang sesuai dan stok darah

11.4.4.2 Prosedur Transfusi Darah Kecemasan

a. Uncrossmatched BloodBagi darah kumpulan O-sel kejap (packed cell) yang diambil TANPA ujian-penyesuaian darah (cross-matching) atau ujian penyesuaian darah belum lengkap dijalankan.

b. Emergency CrossmatchDarah dibekalkan kepada pesakit selepas ujian kumpulan darah dan ujian immediate spin/saline phase crossmatch dijalankan. Jika tiada keserasian pihak wad akan dimaklumkan dengan segera.

Nota: i. Proses pengeluaran darah mengambil masa 15-20 minit, maksimum 2 unit dibekalkan dahulu.

ii. Pakar perubatan/pegawai perubatan adalah bertanggungjawab untuk mengambil/memberikan darah tersebut dan mereka dikehendaki menandatangani borang permintaan darah sebelum darah dapat dikeluarkan dari Unit Perubatan Transfusi

11.4.5 Ujian ‘Group, Screen and Hold’ (GSH)a. Group Screen and Hold (GSH) adalah satu ujian saringan antibodi, seterusnya ujian

penyesuaian silang akan dilakukan sekiranya darah diperlukan.



b. Pesakit yang mempunyai antibodi, kajian lanjut untuk mengenalpasti antibodi dan darah yang sesuai akan dijalankan. Pihak wad akan dimaklumkan.

11.4.5.1 Kes-Kes Tidak Memerlukan Ujian GSHa. Kes-kes pendarahan kecemasan.b. Kes yang berkemungkinan besar darah akan digunakan.c. Permohonan darah yang melebihi 2 unit.d. Semua kes-kes pediatrik.e. Kes-kes yang diketahui mempunyai antibodi.

Nota: Prosedur permohonan ujian (GSH), proses pengambilan dan melabel darah pesakit adalah sama seperti permohonan ujian Kumpulan dan Keserasian Darah (GXM)

12 Julat Nilai Normal

12.1 Julat Nilai Normal Ujian Hematologi

Variable Lelaki Perempuan

6-12 thn*

2-6 thn*

2-6 bln* 1 bulan* Bayi*

WBC (x109/l) 3.8 – 9.7 3.4 – 10.1 5 - 13 5 - 15 6 - 18 5 - 19 7 - 23

RBC (x1012/l) 4.2 – 6.1 3.52 – 5.16 4.0 - 5.2 4 - 5.3 3 - 4.6 3 - 5.4 4.0 - 6.6

Hb (g/dl) 12.0 – 16.5

9.81 – 13.85 12 - 16 11 -

14 10 - 14 11 - 17 15 - 23

HCT (%) 37.5– 49.8

31.8 – 42.4 35 - 45 34 -

40 28 - 42 31 - 55 45 - 67

MCV (fl) 78.9 – 95.7

77.5 – 94.5 78 - 94 75 -

87 83 - 108 85 - 123 95 - 121

MCH (pg) 25.4 – 31.1

24.8 – 31.2 24 - 33 24 -

30 25 - 35 28 - 40 31 - 37

MCHC (g/dl) 30.6 – 34.9 29.4– 34.4 31 - 37 31 -

37 30 - 36 29 - 37 29 - 37

Platelets (x109/l) 167– 376 158– 410 - - - - -

RDW SD 35.5 – 46.8

35.8 – 47.6 - - - - -

RDW CV 11.2 – 15.2 11.4– 15.1 - - - - -

Neutrophils (x109/)

1.58 – 5.94

1.55 – 6.07 2 – 8 1.5 – 8 1.5 – 9 3 – 9 3 – 5

Lymphocytes (x109/l)

1.14 – 3.22

1.05 – 3.29 1 – 5 6 – 9 4 – 10 3 – 16 2 – 8

Monocytes (x109/l)

0.15 – 0.67 0.1 – 0.74 0.1 – 1 0.1 – 1 0.1 – 1 0.3 – 1 0.5 – 1

Eosinophils (x109/l)

0.08 – 0.28

0.03 – 0.28 0.1 – 1 0.2 – 1 0.2 – 1 0.2 – 1 0.1 – 0.5

Basophils (x109/l) 0.01 – 0.01 – - - - - -



0.05 0.05Reticulocytes (x109/l)

0.46 – 1.34

0.48 – 1.48 0.2 - 2 0.2 – 2 0.4 – 1 0.3 – 1 1 – 4.5

Serum ferritin (ng/ml)

55.7 – 174

14.5 – 87.6 - - - - -

IG (x109/l) 0.01 – 0.03

0.001 – 0.04 - - - - -

Bleeding Time (min) 2 – 7 (Ivy’s method)

ESR (mm/60min) 1 – 15 (lelaki), 1 – 20 (perempuan), 1 – 10 (kanak-kanak)Jadual 21

Sumber: T.M. Roshanet al., (2008) Hematology Reference Ranges in Malaysian Population. Int. Jnl. Lab. Hem.*Sumber: J.V. Dacie, S. M. Lewis, (1995) Practical Haematology (8th Edition), page 17.

12.2 Julat Nilai Normal Ujian Koagulasi RutinVariable Julat Normal NotaPT (sec) 12.6 – 15.7 -INR 0.86 – 1.14 -APTT (sec) 30.0 – 45.8 -APTT (sec) 50:50 mix/control < 5 sec Intrepetasi berdasarkan nilai pembetulan

yang dikira dari formula standardPT (sec) 50:50 mix/control - -Fibrinogen Level (g/l) 2.32 – 4.44 Clauss MethodD-dimer (µg/ml) < 500 -Factor VIII Assay (%) 50.0 – 190 -Factor IX Assay (%) 57.0 – 156.0 -

Jadual 22Nota: Sumber makmal hematologi dari analyzer STA Compact (Mei, 2008)

12.3 Julat Nilai Normal Ujian Koagulasi KhususVariable Julat Normal NotaThrombin Time (sec) 14.37-18.23 -Reptilase Time (sec) < 20 -Factor II Assay (%) 48.0 – 155.0 -Factor V Assay (%) 67.0 -134.0 -Factor VII Assay (%) 70.0 – 160.0 -Factor X Assay (%) 67.0 – 123.0 -Factor XI Assay (%) 63.0 – 145.0 -Factor XII Assay (%) 40.0 – 130.0 -Factor XIII Assay (%) 40.0 – 130.0 -



Inhibitor Screening No Inhibitor -Inhibitor Assay (Bethesda Assay)(BU/mL) < 0.6 -Protein C Activity (%) 69.0 – 132.0 -Protein S Activity 77.0 – 136.0 -Free Protein S Antigen Activity (%) 67.0 – 155.0 -Antithrombin (ATIII) (%) 80.0 – 160.0 -APCR-V (ratio) cut of value >2.05 -APCR-APTT (ratio) 2.09 – 3.21 -Anti Xa Activity (µ/ml) 0.5 – 1.0 Therapeutic range

Jadual 22Sumber: Semua julat normal dan nilai rujukan diperolehi dari Bahagian Koagulasi, Disember 2008.

Makmal Hematologi, HUSM, melainkan dinyatakan dari sumber lain.

12.4 Julat Nilai Normal Ujian Hematologi KhususAnalisis Hemoglobin Hb Elektroforesis

Hb A (%) 96.0 – 98.5Hb A2 (%) 1.5 – 4.0 (kaedah HPLC)Hb F (%) < 1.0 (kaedah HPLC)

Jadual 23

Analisis Sum-sum Tulang (%) Observed Range 95% range (mean)Blast Cells 0.0 – 3.2 0.0 – 3.0 (1.4)Promyelocytes 3.6 – 13.2 3.2 – 12.4 (7.8)Neutrophil myelocytes 4.0 – 21.4 3.7 – 10.0 (7.6)Eosinophil myelocytes 0.0 – 5.0 0.0 – 2.8 (1.3)Metamyelocytes 1.0 – 7.0 2.3 – 5.9 (4.1)Neutrophils Males 21.0 – 45.6* 21.9 – 42.3 (32.1)

Females 29.6 – 46.6* 28.8 – 45.9 (37.4)Eosinophils 0.4 – 4.2 0.3 – 4.2 (2.2)Eosinophils plus eosinophil myelocytes 0.9 – 7.4 0.7 – 6.3 (3.5)Basophils 0.0 – 0.8 0.0 -0.4Erythroblasts Males

Females 18.0 – 39.4* 16.2 – 40.1 (28.1)14.0 – 31.8* 13.0 – 32.0 (22.5)

Lymphocyte 4.6 – 22.6 6.0 – 20.0 (13.1)Plasma Cells 0.0 – 1.4 0.0 – 1.2 (0.6)Monocytes 0.0 – 3.2 0.0 - 2.6 (1.3)Macrophages 0.0 – 1.8 0.0 – 1.3 (0.4)Proerythroblast 0.5 – 5.0Myeloid : erythroid

Males 1.1 – 4.0† (ratio) 1.1 – 4.1† (ratio)

Females 1.6 – 5.4† (ratio) 1.6 – 5.2† (ratio)Significant difference between men and women: *P < 0.001; †P < 0.01

Jadual 24Sumber: Bain B. J., (1996) The Bone Marrow Aspirate of Healthy Subjects. Br J Haematol. 94:206-9

Anemia NutrisiRBC Folate (μg/l) 160 – 640Serum Folate (μg/l) 3 – 20Serum Feritin (μg/l) 55.7 – 173.48 (Lelaki) 14.45 – 87.75 (Perempuan)Vitamin B12 (ηg/l) 160 – 760

Jadual 25Sumber: J.V. Dacie, S. M. Lewis, (1995) Practical Haematology (8th Edition), page 14.



12.5 Kumpulan Darah

Kekerapan ABO (%) A B AB O35 15 5 45

Jadual 26

Kekerapan Rh (%)

Rh Phenotype Rh Genotype Shorthand Symbol

58.5 CC.DD.ee CDe / CDe R1 R121.5 Cc.DD.Ee CDe / cDE R1 R26.0 Cc.Dd.ee CDe / cde R1 r5.0 CC.DD.Ee CDe / CDE R1 Rz2.5 Cc.DD.ee cDE / cde R2 r1.0 Cc.DD.EE cDE / CDE R2 Rz4.5 cc.DD.EE cDE / cDE R2 R20.5 dd.Dd.ee cDe / cde R0 r0.5 CC.DD.EE CDE / CDE Rz Rz

Jadual 27Sumber: T.H. Saw, A. Zahari, R. Hassan, R. Mustaffa, (2005)

A Study of Rh Phenotype/Genotype Among Regular Blood Donor of Different Ethnic Group in Hospital USM, Kelantan.

13 Lampiran 1

Ubat – ubatan yang boleh menggangu fungsi platelet (agregasi platelet)

Aminopyrine (Pyramidon) Dextropropoxyphene Maclofenamic acidAmitriptyline Dipyridamole (Persantine) Mefamic acid (Ponstan)



Antruane (Sulfinpyrazone)

Furosemide (Lasix) Nitrofurantoin (Furadantin)

Aspirin* Glycerole-guiacolate ParacetamolAtromide (Clofibrate) Heparin PhenothiazinesChloroquine Ibufenac (Dytransin) PhenylbutazoneChlorpromazine Ibuprofen (Motrin) PromethazineCyprohepatadine Indomethacin (Indocin) PyrinolcarbamateDextran Imipramine SulfinpyrazoneAlpha-antagonist Cepthalosporins Local anasthetics (procaine)Adrenergic blocking agents

Clofibrate Non-steroid anti-inflammatory drugs

Adenosine Corticosteroids Prostaglandin EAminophylline Cyclic AMP ProstanoidsAntihistamines EDTA Sulphydril inhibitorB-blocker Ethanol Tricyclic antidepressantsBlack tree fungus Garlic Volatile general anasthetics


buku panduan an makmal hematologi (revisi 6)

Documents