1 METODOLOGI DAN HASILAN PENYELIDIKAN IJAZAH TINGGI DI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM, UNIVERSITI MALAYA (APIUM): SATU SOROTAN DARI TAHUN 1989-2010 1 Oleh: Prof. Madya Dr Ishak Hj. Suliaman Timbalan Pengarah Ijazah Tinggi Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya Abstrak Pengajian Ijazah Tinggi di Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya (APIUM) telah bermula daripada tahun 1989 sehingga kini. Daripada tahun 1989 sehingga 2010, APIUM telah menghasilkan 173 Tesis Ijazah Doktor Falsafah dan 1008 Disertasi Sarjana yang terdiri daripada Disertasi Ijazah Sarjana Usuluddin, Ijazah Sarjana Syariah dan Ijazah Sarjana Pengajian Islam. Fakta ini jelas menunjukkan bahawa APIUM merupakan Pusat Pengajian Ijazah Tinggi di bidang Pengajian Islam di Malaysia yang prolifik dan serius terhadap aktiviti penyelidikan Ijazah Tinggi di peringkat universiti khususnya di dalam menghasilkan Ijazah Doktor Falsafah dan Ijazah Sarjana. Di antara faktor utama pencapaian APIUM di dalam pengajian Ijazah Tinggi Pengajian Islam yang telah menarik minat ribuan penyelidik tempatan dan luar negara (sehingga kini pelajar Ijazah Tinggi antarabangsa di APIUM mewakili 35 negara di dunia) ialah tradisi metodologi penyelidikan yang mengintegrasikan metodologi penyelidikan Islam yang bersumberkan sumber utama Islam dengan metodologi penyelidikan kontemporari yang menggunapakai kaedah analisis, saintifik dan empirikal data. Sehubungan dengan itu, APIUM telah mempunyai 1181 koleksi

hasilan penyelidikan profesional di peringkat Ijazah Tinggi yang merupakan hasilan kajian ilmiah penyelidikan yang menyumbang kepada penemuan baru dan inovasi di dalam bidang-bidang ilmu Islam yang turut memberi impak terhadap pembangunan manusiawi sejagat khususnya ummah Islam. Di samping itu, hasilan penyelidikan ini juga terbukti telah menjadi rujukan ilmiah bermutu yang telah diterbitkan melalui penerbitan ilmiah di dalam bentuk artikel, buku dan makalah ilmiah sebagai bahan rujukan ilmiah bermutu di bidang Pengajian Islam. Justeru, artikel ini akan melakukan sorotan ilmiah secara menyuluruh terhadap aspek metodologi dan hasilan penyelidikan Ijazah Tinggi di APIUM khususnya yang telah dihasilkan melalui tesis dan disertasi daripada tahun 1989 sehingga 2010. 1.0 Pendahuluan Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya (APIUM) yang asalnya telah ditubuhkan pada tahun 1981 dengan nama awalnya sebagai Akademi Islam mula menghasilkan graduan dan hasilan Ijazah Tinggi pada tahun 1989. Dua disertasi Ijazah Sarjana Syariah merupakan hasilan terawal penyelidikan ilmiah di APIUM 2 Pada tahun . tersebut, Tesis Doktor Falsafah dan Disertasi Ijazah Sarjana Usuluddin belum lagi

1 Kertas ini dibentangkan di dalam Seminar Penyelidikan Ijazah Tinggi dan Bengkel Penulisan Proposal Peringkat MA dan PhD. Pada 24 Julai 2010 di Dewan Malaysia Abbasiyah,(Malaysian Hall) Kaherah, Mesir. 2 Dua disertasi tersebut telah dihasilkan oleh Salleh Bin Ismail, Pembubaran Perkahwinan Mengikut

Fiqh dan Undang-Undang Keluarga Islam di Malaysia : Satu Kajian Kes di Kuala Terengganu dan Suwaid Tapah, Sejarah Perundangan Islam di Sabah.2 dapat dihasilkan. Hanya pada tahun 1991, sebuah Disertasi Ijazah Sarjana Usuluddin 3 telah dapat dihasilkan dan seterusnya pada tahun 1993, sebuah tesis Doktor Falsafah 4 telah berjaya dihasilkan sebagai satu sejarah buat APIUM di bidang pengajian Ijazah Tinggi. Aktiviti penyelidikan Ijazah Tinggi di APIUM semakin berkembang selepas tahun 1996 apabila Ijazah Sarjana (secara kursus dan disertasi) mula diperkenalkan. Tambahan pula, pihak universiti membenarkan bahasa tesis dan disertasi bukan sahaja boleh ditulis di dalam Bahasa Melayu, malah turut membenarkan Bahasa Arab dan Bahasa Inggeris sebagai bahasa tesis dan disertasi. Kebenaran menulis tesis dan disertasi di dalam Bahasa Arab dan Bahasa Inggeris ini telah menjadi faktor terhadap ramainya bilangan pelajar antarabangsa di APIUM sebagai pelajar Ijazah Tinggi. Program Ijazah Doktor Falsafah dan program Ijazah Sarjana secara disertasi bagi pengkhususan di bidang Usuluddin, Syariah dan Pengajian Islam turut berkembang daripada aspek bilangan pelajar dan graduan bermula daripada tahun 1996. Berdasarkan perkembangan dari aspek bilangan pelajar Ijazah Tinggi, maka aspek kualiti penyelidikan yang berasaskan kepada metodologi penyelidikan ilmiah telah diberi perhatian serius oleh pihak APIUM. Sehubungan dengan itu, kursus Metodologi Penyelidikan dijadikan sebagai subjek wajib untuk diikuti bagi pelajar Ijazah Tinggi di peringkat Ijazah Doktor Falsafah dan Ijazah Sarjana secara disertasi dan secara kursus dan disertasi bermula daripada tahun 2006. Kursus ini telah memantapkan lagi kualiti penyelidikan Ijazah Tinggi APIUM di dalam usaha

menghasilkan tesis dan disertasi ilmiah yang bermutu. Bagi memberi gambaran dengan lebih jelas berhubung metodologi penyelidikan Ijazah Tinggi di APIUM, maka perbincangan seterusnya akan menfokuskan terhadap aspek ini secara menyeluruh dan komprehensif. 2.0 Metodologi Penyelidikan Ijazah Tinggi APIUM: Satu Sorotan Secara prinsipnya, APIUM telah menyatakan siknifikan metodologi penyelidikan di dalam memajukan bidang pengajian Islam di dalam pernyataan visinya seperti berikut 5 ; VISI APIUM UNTUK MEMAJUKAN BIDANG PENGAJIAN ISLAM BERASASKAN TRADISI KEILMUAN ISLAM DAN KAEDAH MODEN YANG SAINTIFIK MELALUI PENYELIDIKAN DAN PENDIDIKAN BERKUALITI UNTUK NEGARA DAN KEMANUSIAAN. Di dalam visi di atas, pernyataan Kaedah Moden yang Saintifik Melalui Penyelidikan adalah merujuk kepada metodologi penyelidikan Islam kontemporari yang berasaskan kepada Tradisi Keilmuan Islam yang bersumberkan kepada sumber

3 Disertasi tersebut dihasilkan oleh Mohd. Darus bin Senawi Ali, Ibn al-Farid : Satu Kajian Mengenai Sumbangannya Kepada Ilmu Tasawwuf Menerusi Puisinya Dalam Falsafah "al-Hub al-Ilahi". 4 Tesis tersebut dihasilkan oleh Mahmood Zuhdi Ab Majid, Bidangkuasa Jenayah dalam UndangUndang Mahkamah Syariah di Malaysia: Satu Penilaian dari Aspek Pencapaian Objektif Hukum Syarak .

5 Rujuk Buku Panduan Ijazah Tinggi, Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya, hal.xx3 rujukan Islam yang berautoriti khususnya Al-Quran, al-Hadith dan karya-karya berautoriti yang dihasilkan oleh Ulama Islam dan para Sarjana. Di dalam mengaplikasikan visi APIUM di atas, bahagian Ijazah Tinggi mensyaratkan bagi setiap pelajar Ijazah Tinggi sama ada secara penyelidikan sepenuhnya (untuk pelajar Doktor Falsafah dan Sarjana) dan secara kursus dan penyelidikan untuk mengikuti subjek Metodologi Penyelidikan dengan jayanya . Terdapat dua subjek Metodologi Penyelidikan iaitu pertama IXGX 6112 Metodologi Penyelidikan untuk pelajar Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan dan kedua IXGX6111 Kaedah Penyelidikan Lanjutan untuk pelajar Ijazah Sarjana (secara kursus dan disertasi) 6 . Secara mikro, subjek IXGX 6112 Metodologi Penyelidikan mempunyai hasil pembelajaran kursus seperti berikut; 1. Mengenalpasti teknik-teknik penyelidikan bagi mendapatkan keputusan penyelidikan yang kukuh dan boleh dipertanggungjawabkan. 2. Mereka bentuk kajian yang sesuai dengan bidang penyelidikan masingmasing. 3. Menganalisis secara kritis tinjauan literatur yang dijalankan berkesan sejajar dengan kehendak penyelidikan yang dijalankan Bagi mencapai hasil pembelajaran di atas, topik-topik yang berkaitan dengan metodologi penyelidikan Ijazah Tinggi diperbincangkan di dalam subjek ini seperti

berikut; Jadual A: Maklumat Semasa Kursus IXGX 6112 TARIKH MASA TAJUK KULIAH PENSYARAH 24.7.2010 9.00-11.00 am 11.00-11.30 am 11.30am1.00 pm Pengenalan kepada Metodologi Penyelidikan (Introduction to Research Metodology) Rehat Cadangan Penyelidikan (Research Proposal) Dr Maher Y AbuMunshar Dr Maher Y AbuMunshar 31.7.2010 9.00-11.00 am 11.00-11.30 am 11.30am1.00 pm Kaedah membaca dan memahami teks Arab (Methods of Reading and Understanding Arabic Texts) Rehat The Importance of English/European Sources in Islamic Studies

Dr Mujahit M Bahjat Dr Maher Y AbuMunshar

6 Dua subjek Metodologi Penyelidikan ini dijalankan tanpa peperiksaan. Bagi subjek IXGX 6112 Kursus Metodologi Penyelidikan, kehadiran 80% adalah diwajibkan sebagai syarat kehadiran dan berjaya mengikuti kursus ini. Calon yang gagal menghadiri 80% kehadiran diwajibkan mengambil semula subjek ini sebagai syarat sebelum penyerahan tesis atau disertasi untuk pemeriksaan. Bagi subjek IXGX6111 Kaedah Penyelidikan Lanjutan, 100% markah bagi subjek ini bergantung kepada penilaian berterusan (tanpa peperiksaan bertulis) melalui tugasan dan pembentangan sahaja.4 7.8.2010 9.00-11.00 am 11.00-11.30 am 11.30am1.00 pm Penulisan Laporan dan Mencari Bahan (Report Writing and Finding Sources) Rehat Kajian Manuskrip dalam Pengajian Islam Prof. Dr Ahmad Hidayat Buang Dr Tatiana Denisova 14.8.2010 9.00-11.00 am 11.00-11.30 am 11.30am1.00 pm

Kepentingan Al Quran dan Tafsir dalam Penyelidikan Islam (The Importance of al-Quran and Tafsir in Islamic Research) Rehat Takhrij Hadith Prof. Dato' Dr Mohd Yakub @ Zulkifli Mohd Yusoff Prof. Madya Dr Ishak Hj Suliaman 21.8.2010 9.00-11.00 am 11.00-11.30 am 11.30am1.00 pm Permohonan Geran Penyelidikan & Etika Penyelidikan (Research Grant & It s Ethic) Rehat Pengumpulan / Analisis Data Lapangan soalselidik (Collection/ Analysis Field Data) Prof. Madya Dr Ruzman Md Noor Dr Patmawati Hj

Ibrahim 28.8.2010 9.00-11.00 am 11.00-11.30 am 11.30am1.00 pm Makmal Komputer - kaedah key-in data soal selidik menggunakan SPSS (Computer Lab - questionaire - key-in data methods using SPSS) Rehat Makmal Komputer - kaedah key-in data soal selidik menggunakan SPSS (Computer Lab - questionaire - key-in data methods using SPSS) Dr Asmak Ab Rahman Dr Asmak Ab Rahman Berdasarkan jadual di atas, jelas menunjukkan bahawa pelajar Ijazah Tinggi yang mengikuti kursus ini diberi bimbingan secara komprehensif berhubung metodologi penyelidikan bagi kajian di peringkat Ijazah Doktor Falsafah dan Ijazah Sarjana secara penyelidikan sepenuhnya. Pelajar bukan sahaja diberi bimbingan berhubung konsep dan teori metodologi penyelidikan Pengajian Islam, penggunaan SPSS di dalam menganalisis data kuantitatif malahan turut dibimbing bagaimana memohon geran penyelidikan serta etika penyelidikan ilmiah.5 Bagi subjek IXGX6111 Kaedah Penyelidikan Lanjutan untuk pelajar Ijazah Sarjana (secara kursus dan disertasi) turut mempunyai hasil pembelajaran kursus seperti

berikut; 1. Menunjuk cara proses yang perlu dilakukan dan etika yang wajar dihayati dalam menjalankan sesuatu penyelidikan. 2. Membezakan antara penggunaan metode kualitatif dengan metode kuantitatif dan kegunaannya dalam melakukan penyelidikan. 3. Menghasilkan proposal penyelidikan untuk disertasi/tesis serta kertas cadangan termasuk yang berkaitan dengan keusahawanan. 4. Menggunakan perisian komputer untuk menganalisis data penyelidikan. Berdasarkan paparan hasil pembelajaran subjek ini (IXGX6111), secara perbandingan dengan subjek IXGX 6112, tiada perbezaan besar sebenarnya dari aspek hasil pembelajaran. Bagi subjek ini, fokus penekanan diberikan terhadap aspek aplikasi perisian komputer bagi analisis data penyelidikan terutamanya yang bersifat kuantitatif. Dari aspek topik-topik yang berkaitan dengan metodologi penyelidikan Ijazah Tinggi yang diperbincangkan di dalam subjek ini ialah seperti berikut; Jadual B: Maklumat Semasa Kursus (IXGX6111) Minggu Topik Kuliah/Tutorial/Tugasan Rujukan/Bahan Pengajaran/Peralatan Pensyarah 1 15/7/2010 Pengenalan Kursus Pembahagian Tugasan Pemarkahan tugasan E-learning

Pembentangan

Dr Asmak Ab Rahman 2 22/7/2010 Pengenalan Kepada Penyelidikan Apakah penyelidikan Pernyataan masalah Kenalpasti topik kajian objektif kajian hipotesis kajian Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Prof Madya Dr Raihanah Abdullah 3 29/7/2010 Tasawur Islam Tentang penyelidikan Galakan melakukan penyelidikan Etika penyelidikan

literature review Ahmad Sunawari Long (2005), Qal`ahji, Muhammad Rawas (1999) Prof Madya Dr Raihanah Abdullah 4 5/8/2010 Kaedah-kaedah penyelidikan Ahmad Sunawari Long (2005), Qal`ahji, Muhammad Rawas Prof. Dato Dr Mohd Yakub @ Zulkifli 6 Histografi Teks/manuskrip Pendekatan kajian perbandingan Takhrij hadith (1999) Mohd Yusuff 5 12/8/2010 Metodologi dan Hasil Penyelidikan

Ijazah Tinggi APIUM : Sorotan dari tahun 1989-2010 Tesis Ph.D (Syariah) Tesis Ph.D (Usuluddin) Tesis Ph.D (Pengajian Islam) Disertasi (Syariah) Disertasi (Usuluddin) Disertasi (Pengajian Islam) Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Chua Yan Piaw (2006) Prof. Madya Dr Ishak Hj Suliaman 6 19/8/2010 Persampelan dan Soal Selidik Populasi dan persampelan Bentuk-bentuk persampelan Penentuan saiz sampel Pembentukan soal selidik Variabel Validity and reliability Uji rintis

Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Chua Yan Piaw (2006) Dr Nor Azzah Kamri 7 26/8/2010 Kaedah key in data soal selidik menggunakan SPSS Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Chua Yan Piaw (2006) Dr Asmak Ab Rahman & Dr Nor Azzah Kamri 8 2/9/2010 Proses dan analisis data soal selidik menggunakan SPSS Missing data

Recode Automatic recode Transform Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Chua Yan Piaw (2006) Dr Asmak Ab Rahman & Dr Nor Azzah Kamri 9 23/9/2010 Proses dan analisis data menggunakan SPSS Analisis deskriptif Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Chua Yan Piaw Dr Asmak Ab Rahman & Dr Nor Azzah Kamri7 Analisis statistik univariate

Analisis bivariate: ujian perbezaan Analisis bivariate: ujian hubungan (2006) 10 30/9/2010 Observasi, Interview dan Partisipasi Pengumpulan data Interview berstruktur Transkrib temubual Analisis data Laporan Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001),Chua Yan Piaw (2006) Dr Siti Arni Basir 11 7/10/2010 Amali di Makmal Komputer -Proses dan analisa data kualitatif Babbie, Earl. (2008).

Othman Mohamed (2001) Dr Siti Arni Basir & Dr Asmak Ab Rahman 12 14/10/2010 Penulisan Disertasi/tesis Babbie, Earl. (2008). Othman Mohamed (2001) Prof Madya Dr Raihanah Abdullah/ Prof Dato Dr Mohd Yakub @ Zulkifli Mohd Yusuff 13 21/10/2010 Pembentangan tugasan kumpulan (tugasan kualitatif/kuantitatif) Semua pensyarah 14

28/10/2010 Pembentangan tugasan kumpulan (tugasan kualitatif/kuantitatif) Semua pensyarah Daripada jadual di atas, bersesuaian untuk pelajar secara kursus dan disertasi, bimbingan secara komprehensif dan holistik diberikan kepada mereka bagi menghasilkan penyelidikan yang berkualiti dalam jangkamasa yang ditetapkan. Bagi memaparkan aplikasi kaedah metodologi penyelidikan yang diperkenalkan dan dibimbing melalui 2 subjek kursus metodologi penyelidikan di atas, maka dipaparkan fakta berhubung kaedah penyelidikan bagi 173 tesis Doktor Falsafah sebagai satu kajian kes (yang telah dihasilkan daripada tahun 1989 sehingga 2010) dari aspek 8 kategori metodologi kualitatif, metodologi kuantitatif dan gabungan metodologi kualitatif dan kuantitatif seperti berikut; Jadual C: Kategori Tesis dan Disertasi Mengikut Kaedah Metodologi Penyelidikan IJAZAH 173(145) METODOLOGI KUALITATIF (Bil tesis&disertasi) METODOLOGI KUANTITATIF (Bil tesis&disertasi) GABUNGAN METODOLOGI

KUALITATIF &KUANTITATIF (Bil tesis&disertasi) JUMLAH (Bil. tesis&disertasi) Doktor Falsafah (Usuluddin) 43 29 15 (86)+14 Doktor Falsafah (Syariah) 22 17 19 (59)+14 Doktor Falsafah (Peng.Islam) Dlm proses analisis Dlm proses analisis Dlm proses analisis Sarjana Usuluddin Dlm proses analisis

Dlm proses analisis Dlm proses analisis 531 Sarjana Syariah Dlm proses analisis Dlm proses analisis Dlm proses analisis 425 Sarjana Peng.Islam Dlm proses analisis Dlm proses analisis Dlm proses analisis 52 JUMLAH 65 46 34 145/1181 Daripada paparan data di atas (khususnya di dalam kajian-semasa terhadap tesis Doktor Falsafah di APIUM) jelas menunjukkan bahawa tesis-tesis Doktor Falsafah di APIUM mengaplikasi 3 kategori metodologi iaitu metodologi kualitatif, metodologi kuantitatif dan gabungan metodologi kualitatif dan kuantitatif. Daripada 145 tesis yang telah dihasilkan di APIUM (86 tesis di bidang Usuluddin dan 59 tesis di bidang Syariah), ternyata 65 tesis Doktor Falsafah (43 tesis di bidang Usuluddin dan 22 tesis di bidang Syariah) telah mengaplikasikan metodologi kualitatif di dalam menganalisis

data-data kajian. Justeru metode kualitatif merupakan kategori metodologi penyelidikan terbesar (65 tesis) di APIUM di sepanjang 21 tahun penubuhannya berbanding metodologi kuantitatif; 46 tesis (29 tesis di bidang Usuluddin dan 17 tesis di bidang Syariah). Metodologi gabungan kualitatif dan kuantitatif dilihat semakin berkembang dan menarik minat sebilangan pengkaji walaupun angkanya masih kecil iaitu 34 tesis sahaja (15 tesis di bidang Usuluddin dan 19 tesis di bidang Syariah). Kategori metodologi yang ketiga ini jelas menunjukkan bahawa bidang Syariah lebih banyak menggunakan gabungan metodologi kualitatif dan kuantitatif di dalam analisis data-data kajian (19 tesis). Walaubagaimanapun bidang Usuluddin ternyata tidak terlalu besar perbezaan bilangan tesis dengan bidang Syariah yang mengaplikasi gabungan metodologi ini (15 tesis). Bagi memaparkan contoh tajuk-tajuk tesis Doktor falsafah yang telah dihasilkan melalui 3 kategori metodologi penyelidikan di APIUM, dipaparkan beberapa contoh tesis yang mewakili 3 kategori tersebut seperti berikut;9 Jadual D: Senarai Tesis Doktor Falsafah bidang Syariah (Gabungan Metodologi Kualitatif dan Kuantitatif) Nama Tahun Graduan Tajuk Tesis 1. Mahmood Zuhdi Ab Majid 1993 Bidangkuasa Jenayah dalam Undang-Undang Mahkamah Syariah di Malaysia: Satu Penilaian dari Aspek Pencapaian Objektif Hukum Syarak JSU 2. Abdul Jalil bin Jabatan

Borham 1999 Majalat Ahkam Johor ditinjau dari Aspek Latar Belakang dan Pengaruhnya Terhadap Pentadbiran Sistem Mu amalat Islam di Negeri Johor JFU 3.Hajah Masnon bt Haji Ibrahim 2002 Hak Wanita dalam Undang-Undang Keluarga Islam Brunei JSU 4.M. Hasbi bin Umar 2003 Pembaharuan Hukum Islam di Indonesia: Analisis Terhadap `Illat AlHukm dalam Fatwa-Fatwa Majlis Ulama Indonesia Propinsi Jambi JFU 5.Yusof bin Ramli 2003 Konsep dan Pemakaiannya dalam Institutsi Kewangan di Malaysia JSE 6.Bharuddin Che Pa 2003 Kuasa Perundangan: Keanggotaan dalam Badan Perundangan Mengikut Perspektif Islam : Satu Kajian Terhadap Pengamalannya di Malaysia JSS 7.Lukman bin Abdul Mutalib 2005 Diyat mengikut realiti kehartaan dan kekeluargaan di Malaysia JFU 8.Raihanah Hj. Azahari 2005 Sulh dalam Perundangan Islam: Kajian di Jabatan Kehakiman

Syariah Selangor Darul Ehsan JFU 9.Ahmad Bashir @ Zolmat bin Aziz 2005 Pembentukan Budaya Pengurusan Menyeluruh (Total Management Culture) di Malaysia: Analisis Perbandingan dari Perspektif Islam dan Konvensional JSP10 10.Hassan Ab Rahman 2005 Pemakaian Prinsip Keterangan dalam Peruntukan Status Keterangan 1950 (Tumpuan Kepada Bayyinah, Syahadah dan Qarinah JSU 11.Ahmad Rufai Muhammad 2006 Theory And Application of Islamic Insurance in Malaysia and Sudan: A Comparative Study JSE 12.Jasni bin Sulong 2006 Undang-Undang Pusaka Islam: Kajian Terhadap Pembaharuan Undang-Undang dan Aplikasinya Di Malaysia JSU

13.Hasanah bt. Abd. Khafidz 2007 Asnaf Lapan: Kesan Nilai Semasa dan Tempat Dalam Menentukan Pentafsirannya di Malaysia JFU 14.Mohd Sabri bin Abdul Ghafar 2007 Pembiayaan Ijarah dalam Sistem Perbankan Islam di Malaysia JSP 15.Mohd Afandi bin Mat Rani 2008 Pengambilan Tanah Wakaf oleh Pihak Berkuasa Negeri: Analisis Menurut Hukum Syarak dan Aplikasinya di Malaysia JSU 16.Nadeem Mohammed Hassan Al-Tarzi 2009 : Confession by Modern Means in Criminal Cases: An ( . Islamic Perspective and Yemeni Law Analysis From JFU 17.Saleh Mohammed Al-Khedhairi

2009 : Al-Tawarruq and Its Contemporary) " Application in Islamic Banking: A Case Study of Al-Rajhi Bank and AlBilad Bank in Saudi Arabia) JFU 18.Islam Hasani 2009 Theory and Practice of Islamic Banking in Malaysia and Its Implementation in Kosovo JSE 19.Muhammad Nasri bin Md Hussain 2009 Sistem Pertukaran Mata Wang di Malaysia: Kajian dari Perspektif Islam JSP11 Petunjuk Jabatan: JFU : Jabatan Fiqh dan Usul JSE : Jabatan Syariah & Ekonomi JSU : Jabatan Syariah & Undang-Undang JSP: Jabatan Syariah & Pengurusan JSS: Jabatan Siasah Syar iyyah Jadual E: Senarai Tesis Doktor Falsafah bidang Usuluddin (Gabungan Metodologi Kualitatif dan Kuantitatif) Nama Tahun Graduan Tajuk Tesis 1.Ismail bin Yusoff Malaysia 1997 Jabatan "

Perkembangan Pengajian dan Penulisan Tafsir di Malaysia JQH 2.Ab Aziz Mohd Zin Malaysia 1994 Dakwah Al-Qur'an Kepada Orang Bukan Islam: Suatu Kajian Khusus Terhadap Dakwah di Kalangan Masyarakat Cina di Wilayah Persekutuan JDPI 3.Mudasir bin Rosder Malaysia 1995 Masalah Uluhiyyah dalam Aliran Asha'irah dan Kesannya dalam Pengajian Akidah di Johor JAPI 4.Zakaria @ Mahmod bin Daud Malaysia 1999 Muhammad Ibn Abd Al-Wahhab dan Pengaruhnya Terhadap Ajaran Ahli Sunnah Wal-Jamaah di Perlis JSTI 5.Siti Rugayah bt. Hj. Tibek Malaysia 2000

Peranan Drama dalam Dakwah: Kajian Drama Dakwah TV1 dan TV3 JDPI 6.Asiah bt. Ali Malaysia 2000 Peranan Ulama Dalam Bidang Pendidikan Islam di Negeri Kelantan: Suatu Kajian di Antara Tahun 1940 Hingga 1990 JSTI 7.Jilani Ben Touhami Meftah Tunisia 2004 The Arab Modernists of The Last Three Decades And The Qur'anic Text: A Critical Study JQH12 8.A. Kadir Sobur Indonesia 2005 Teologi Al-Ash`ari dan Pengaruhnya Terhadap Masyarakat Islam Provinsi Jambi Indonesa JAPI 9.Azahar bin Yaakub @ Ariffin Malaysia 2005 Strategi Dakwah Rasulullah dalam Pembentukan Negara: Kajian Pelaksanaannya oleh Parti Islam Semalaysia JDPI 10.Sulaiman bin

Ibrahim Malaysia 2005 Manhaj Dakwah Al-Syaykh Ibn `Ata Allah Al-Sakandariy dan Pengaruhnya di Malaysia JDPI 11.Amal Fathullah Zarkasyi Indonesia 2006 Konsep Tauhid Ibn Taymiyyah dan Pengaruhnya di Indonesia: Kajian Kes Terhadap Penggubalan Kurikulum Pengajian Akidah Di Pondok Modern Gontor Ponorogo, Indonesia JAPI 12.Rohaizan Baru Malaysia 2006 Hadith-Hadith Mukhtalaf dan Pendedahannya di Kalangan Ilmuan Islam di Kuala Terengganu JQH 13.Mohd Nizam bin Sahad Malaysia 2007 Pemikiran Dan Pemahaman Masyarakat Melayu Kuala Lumpur terhadap Persoalan Ilahiyyat dalam Akidah Ahl AlSunnah Wa Al-Jama ah JAPI 14.Abd. Rahman Abd. Ghani

Malaysia 2009 Pemeliharaan Al-Qur an: Kajian di Unit Kawalan Teks AlQur an Kementerian Keselamatan Dalam Negeri JQH 15.Sharifah Norshah Bani bt. Syed Bidin Malaysia 2009 Impak Uslub Tabsyir dan Indhar dalam Membentuk Personaliti: Kajian di Sekolah Henry Gurney, Teluk Mas, Melaka dan Batu Gajah, Perak JQH Petunjuk Jabatan: JQH : Jabatan Al-Quran dan Al-Hadith JAPI : Jabatan Akidah dan Pemikiran Islam JDPI : Jabatan Dakwah dan Pembangunan Insan JSTI: Jabatan Sejarah dan Tamadun Islam13 Jadual F: Senarai Tesis Doktor Falsafah bidang Syariah (Metodologi Kuantitatif) Nama Tahun Graduan Tajuk Tesis 1.Mohd Mohadis bin Yasin Malaysia 2005 Penyelarasan Pentadbiran Hal Ehwal Islam Malaysia: Kajian di Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (Jakim) JSP 2.Nima Jehtae Thailand 2006 Jabatan

Kefahaman Masyarakat Terhadap Pelaksanaan Syariah Islam: Kajian Kes di Pattani, Selatan Thailand JFU 3.Nilam Sari Syarifuddin Indonesia 2006 Badan Arbitrase Muamalat Indonesia (Bamui) dan Pengaruhnya ke atas Bank Muamalat Indonesia (BMI) JSP 4.Nordin bin Ahmad Malaysia 2007 Persepsi Persatuan Pengguna di Malaysia Terhadap Status Pengesahan Halal Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) JFU 5.Helda Rahmi Sina bt Ismail Icik Indonesia 2007 Sistem Perbankan Syariah dan Pelaksanaannya di Indonesia JSE 6.Muhammad Yamin bin Ismail Malaysia 2007

Amanah Saham Islam: Teori dan Pelaksanaannya di Malasia JSE 7.Heri Sunandar Indonesia 2007 Sistem Perbankan Syariah dan Peranannya dalam Peningkatan Ekonomi Ummah: Kajian Kes Perbankan Syariah di Provinsi Riau, Indonesia JSP 8.Munawar Indonesia 2007 Pemikiran Politik Teungku Hasan Tiro: Analisis Sejarah Kedudukan Acheh Darussalam Sebagai Negara Islam Berdaulat JSS 9.Zaini bin Nasohah Malaysia 2007 Penguatkuasaan dan Pelaksanaan Perintah Nafkah: Kajian di Mahkamah Syariah Selangor (1999-2004) JSU14 10.Zulkarnain Indonesia 2008 Adat Perpatih Dan Hukum Syarak Di Negeri Sembilan: Analisis Perbandingan Berkaitan Institusi Kekeluargaan Dan Pewarisan JFU 11.Mohd Daud bin

Awang Malaysia 2008 Kefahaman Masyarakat Islam Terhadap Sistem Perbankan Islam di Malaysia: Suatu Kajian di Pantai Timur Semenanjung Malaysia JSE 12.Youcef Nacer Algeria 2008 : Dynamics of The Japanese Experience in " Muslim World Lessons For :Economic Development JSE 13.Mujahid bin Yusof Malaysia 2008 Konflik Organisasi dalam Parti Politik Islam dan Kesannya Terhadap Perubahan Organisasi: Kajian Parti Islam Semalaysia (Pas) di Melaka JSS 14.Wan Zulkifli bin Wan Hassan Malaysia 2009 Pengaruh Mazhab Shafi I dalam Fatwa Mengenai Zakat di Terengganu: Kajian dari Tahun 1953 2005 JFU 15.Armiadi Musa

Basyah Indonesia 2009 Pentadbiran Zakat Di Baitul Mal Aceh: Kajian Terhadap Agihan Zakat Bagi Permodalan Masyarakat Miskin JSE 16.Mohd Yahya Bin Mohd Hussin Malaysia 2009 Hubungan Dinamik Dan Keseimbangan Antara Pasaran Saham Islam Dengan Pembolehubah Makroekonomi Di Malaysia JSE 17.Ameen Hamed Khairan Yaman 2009 The Development of Islamic Banking in Yemen JSP 18.Shukeri bin Mohamad Malaysia 2009 Penerimaan Masyarakat Terhadap Pelaksanaan Siasah Syar iyyah di Negeri Kelantan dari Tahun 1990 Hingga 2000: Kajian dalam Kawasan Majlis Perbandaran Kota Bharu, Kelantan JSS 19.Ismail Ishak Malaysia 2009 "Pelaksanaan Baitul Mal dari Aspek Teori dan Praktis: Satu

Analisis terhadap Pengurusan Baitul Mal di Negeri Kedah JSU15 Petunjuk Jabatan: JFU : Jabatan Fiqh dan Usul JSE : Jabatan Syariah & Ekonomi JSU : Jabatan Syariah & Undang-Undang JSP: Jabatan Syariah & Pengurusan JSS: Jabatan Siasah Syar iyyah Jadual G: Senarai Tesis Doktor Falsafah bidang Usuluddin (Metodologi Kuantitatif) Nama Tahun Graduan Tajuk Tesis Jabatan

1.Nur Azuki bin Yusuf Malaysia 2007 Institusi Berorientasikan Islam di Bawah Permodalan Kelantan Berhad: Analisis Penerimaan Masyarakat Majmuk Kota Bharu, Kelantan . JSTI 2.Mohd Rumaizuddin b Musa @ Ghazali Malaysia 2008 Beberapa Aspek Pemikiran Mahathir Mohamad Mengenai Pembangunan Islam di Malaysia: Analisis dari Sudut Pemikiran Islam JAPI

3.Yunus Ma Zheng Bin China 2008 " "

Methodology of Da wah For The Non-Muslim Chinese in Kuala Lumpur JDPI 4.Mohd Asmadi bin Yakob Malaysia 2008 Penulisan Tafsir Mawdu i di Malaysia: Kajian Terhadap Artikel Tafsir Di Bawah Gema Al-Qur an oleh Yusoff Zaky Yacob dalam Majalah Pengasuh Edisi Februari 1975 Hingga Mac 1982 JQH 5.Mohd Sabri bin Ismail Malaysia 2009 Metodologi Dakwah kepada Saudara Baru di PERKIM Kelantan: Kajian Mengenai Keberkesanan JAPI 6.Muzakkir bin Syamsul Indonesia 2009 Konsep dan Metode Mengenal Diri di Pelatihan

Pesantren Qalbu, Ikatan Pelajar Melayu Deli (IPMD), Medan JAPI 7.Nor Azah binti Abdul Aziz Malaysia 2009 Pengawalan Diri ke atas Pelayaran Laman Web Pornografi pada Peringkat Remaja di Lembah Klang, Malaysia dari Sudut Psikospiritual Islam JAPI 8.Zulkefli bin Aini Malaysia 2009 Doktrin Nur Muhammad di Alam Melayu: Kajian Terhadap Pemikiran Hamzah Fansuri, Nur Al-Din Al-Raniri dan Abd Al-Ra uf Al-Fansuri JAPI16 9.Zubaidi Wahyono Indonesia 2009 Ajaran Aliran Kebatinan di Indonesia dan Hubungannya dengan Ajaran Tasawuf JAPI 10.Abdur Razzaq Malaysia 2009 Pengaruh Pemikiran Hasan Al-Banna dan Mohammad Natsir Terhadap Politik Islam di Indonesia: Kajian Perbandingan JAPI 11.Hassan Salim

Hassan Al-Breiki Yaman 2009

Religious Advisor in Achieving the The Role of( . Consulting Centre Family Amicable Settlement at The Family in Qatar JDPI 12.Alias bin Abdullah Malaysia 2009 Program Masjid di Kuala Terengganu: Kajian Tentang Keberkesanannya JDPI 13.Abdul Munir Bin Haji Ismail Malaysia 2009 Dakwah Kepada Orang Pekak di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur JDPI 14.Mohamad Zain Bin Dolah Malaysia 2009 Retorik Pengucapan Khutbah Jumaat di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur JDPI

15.Chalidin Yacob Indonesia 2009 Pendatang Muslim Indonesia di Australia: Suatu Kajian Tentang Sejarah dan Sumbangan JSTI Petunjuk Jabatan: JQH : Jabatan Al-Quran dan Al-Hadith JAPI : Jabatan Akidah dan Pemikiran Islam JDPI : Jabatan Dakwah dan Pembangunan Insan JSTI: Jabatan Sejarah dan Tamadun Islam17 Jadual H: Senarai Tesis Doktor Falsafah bidang Syariah (Metodologi Kualitatif) Nama Tahun Graduan Tajuk Tesis Jabatan

1.Muhammad Firdaus Indonesia 1999 Kesan Perubahan Sosial Terhadap Hukum Islam JFU 2.Yunus Soualhi Algeria 2000 The Doctrine Of Certainty In The Islamic Methods Of Inference JFU 3.Hasan bin Bahrom Malaysia 2001 Masalah Cita-Cita Politik dalam Melaksanakan Undang-Undang Islam di Malaysia JSS 4.Hossam Eldin Ibrahem M.A Elsefy Mesir 2003 Al-Mithl In The Contract Of Al-Ijarah And Al-Rahn: A Comparative Jurisprudential Study .

JSE 5.Siti Zubaidah Ismail Malaysia 2005 Kecuaian dan Pampasan Terhadap Kecederaan Fizikal Menurut Undang-Undang Tort Islam JSU 6.Noor Naemah bt. Abd. Rahman Malaysia 2004 Fatwa Jemaah Ulamak Kelantan Tahun 1920an hingga 1990an: Satu Analisis JFU 7.Yasid Moni. Indonesia 2004 Metode Pentafsiran Nas Menurut Mutakallimin dan Ahnaf: Satu Analisis JFU 8.Nizaita binti Omar Malaysia 2005 Pelaksanaan Ibadat Solat bagi Pesakit: Kajian Hukum Berasaskan Realiti Semasa JFU 9.Ridzwan Ahmad Malaysia 2005 Standard Maslahah dan Mafsadah Dalam Penentuan Hukum Islam Semasa di Malaysia JFU18 10.Hayatullah Laluddin Afghanist

an 2006 The Concept of Maslahah With Special Reference to Al-Ghazali And Its Potentials in The Islamization of Sociology JFU 11.Ahmed Saif Noman Al-Hayani Yaman 2007 :

JFU 12.Khalfan Abdullah Khalfan Aisiybai Oman 2007

Public Interest (al-Maslahah al-Mursalah) and Its( )Contemporary Application in Muslim Personal Laws JFU 13.Osma Qais Salman Al-Dereai JFU 14.Shofian bin Ahmad Malaysia 2007 Perlindungan Pengguna dalam Jualan Barang Menurut Undang-Undang Kontrak Islam Iraq 2007

JSU 15.Alias Azhar Malaysia 2008 Aplikasi Elemen Pemikiran Saintifik dalam Pengajian Syariah di Malaysia JFU 16.Huda Mohammad Hassan Hilal Syria 2008 : " ) The

Between A Comparative Analysis :Capacity Theory of )Islamic Jurisprudence and Psychology JFU 17.Mif Rohim Indonesia 2008 Konflik Pemikiran Imam Abu Hanifah Dan Imam Syafi i Tentang Metode Istihsan JFU 18.Hadieh G. Ali Ghazi Jordan 2009 : Al-Wajiz fi Usul al-Fiqh of al-Imam al-Karamasti: Analysis and Textual Editing JFU 19.Ali Hasan Mohammed Gamai Yaman 2009

. ) The Crime Which criminal Eliminate The Sanctity of One s Blood in the law of Yemen: An Analytical Study in the Light of Shariah JFU19 20.Mohammed Hussein Saleh al-Hamidi Yaman 2009 " :" . )The Concept of Consensus

Ijma ) According to Ibn Rush in Kitab al-Nikah of his ( al-Mujtahid wa Nihayah al-Muqtasid: An Book Bidayah Analysis JFU 21.Nasri bin Naiimi Malaysia 2009 Pengurusan Harta Fara id oleh Pewaris Melalui Pembentukan Syarikah: Satu Kajian Terhadap Syarikah Keluarga JSP Petunjuk Jabatan: JFU : Jabatan Fiqh dan Usul JSE : Jabatan Syariah & Ekonomi JSU : Jabatan Syariah & Undang-Undang JSP: Jabatan Syariah & Pengurusan JSS: Jabatan Siasah Syar iyyah

Jadual I: Senarai Tesis Doktor Falsafah bidang Usuluddin (Metodologi Kualitatif) Nama Tahun Graduan Tajuk Tesis Jabatan

1.Aunur Rafiq Malaysia 2009 Perdamaian Menurut Perspektif Al-Qur an: Analisis Tentang Hubungannya Dengan Piagam Madinah JQH 2.Esa bin Khalid Malaysia 2004 Kajian Perbandingan Antara Pemikiran Al-Ghazali dan Ibn Rushd dalam Falsafah Sains JAPI 3.Khadijah Mohd Khambali @ Hambali Malaysia 2004 Interpretations of Eternal Tree (Shajarat Al-Khulud) According to Christian Scholars And Mufassirun JAPI 4.Abdul Rashid Ahmad Malaysia 2004 Tafsir Al-Nasafi Dan Tafsir Al-Jalalyn: Satu Kajian Perbandingan JQH 5.Mohd Muhiden Abd Rahman Malaysia 2004

Syeikh Nuruddin Al-Raniri dan Sumbangannya Kepada Pengajian Al-Hadith: Kajian Terhadap Kitab Al-Fawa`id Al-Bahiyyah fi Al-Ahadith Al-Nabawiyyah JQH 6.Muhammad Nur Lubis bin Abd Razak Brunei 2004 Penterjemahan Makna Al-Qur an: Kajian Ke Arah Melahirkan Kaedah Penterjemahan Makna Al-Qur an JQH20 7.Rosmawati binti Ali @ Mat Zain Malaysia 2004 Riwayat Israiliyyat: Pengaruhnya dalam Manuskrip Hadith Di Alam Melayu JQH 8.Abdul Karim Toure Afrika 2005 : Pp 232. JQH 9.Romlah Abubakar Askar Indonesia 2005 Hadith al-Imam al-Baghawi dalam Tafsir Ma`alim alTanzil: Kajian Khusus Tentang Surah al-Fatihah dan alBaqarah JQH

10.Ahmad Zuhdi Ismail Malaysia 2006 `Ali Ibn Musa Al-Rida dan Pemikirannya dalam `Ilm AlKalam dari Perspektif Syi ah JAPI 11.Hairunas Indonesia 2006 Psikoterapi Islam dan Pengaplikasiannya dalam Kesihatan Mental JAPI 12.Abd. Wahid Indonesia 2006 Hamba Abdi Menurut Al-Qur an: Kajian Tafsir Mawdu i JQH 13.Mustaffa bin Abdullah Malaysia 2006 Ketokohan Sayyid Muhammad Rashid Rida dalam Bidang Tafsir: Tumpuan Utama kepada Tafsir AlManar JQH 14.Nik Yusri bin Musa Malaysia 2006 Sumbangan A. Hassan Bandung kepada Pengajian Hadith: Tumpuan Kajian kepada Hadith-Hadith Hukum JQH 15.Omar Abdul Hafeez Abdullah M.

Jordan 2006 Afaq al-Ta`Ayusy Al-Hadari Fi Daw Surah AlMa idah JQH 16.Ali Abri. Indonesia 2007 Manhaj Akidah Menurut Hamka JAPI21 17.Abdurrahim Yapono bin Hj Yahya Yopono Indonesia 2007 `Abd Al-Karim Al-Qusyayri dan Sumbangannya dalam Tafsir Simbolik: Analisis Karya Lata if Al-Isyarat JQH 18.Faisal bin Ahmad Shah Malaysia 2007 Metodologi Penulisan Muhammad Idris Al-Marbawi Dalam Bahr al-Madhi JQH 19.Mazlan Ibrahim Malaysia 2007 Tafsir al-Qur an di Nusantara: Kajian Terhadap Tafsir Harian al-Quran al-Karim Karya Haji Abdullah Abbas Nasution JQH 20.Muttaqien Said Indonesia 2007 T.M Hasbi Ash Shiddieqy Dan Sumbangannya Dalam Tafsir: Analisis Kitab Tafsir An Nur

JQH 21.Syarbini Tanjung Indonesia 2007 Metodologi Imam Malik dalam Al-Muwatta , Satu Kajian Mengenai Pengaruhnya Terhadap Penulisan AlKutub Al-Sittah JQH 22.Mohammad Abdel Hamid Salim Qatawneh Jordan 2008

The Development of Fakh al-Din al-Razi and His Role In( )Ash arite School and The Philosophy of Islamic Theology JAPI 23.Ahmad Jaber Ali Al-Maskari Oman 2008 : " ) Divine Norms of

)A Thematic Exegesis :Earth Succession JQH 24.Labeeb Mohd Jubran Jordan 2008 : " (Phonetic Resemblance in the Holy Quran: A Comparative Study Between al-Iskafi and al-Gharnati) "

JQH 25.Mohd Fauzi bin Mohd Amin Malaysia 2008

Hadith In Jawi Texts In The Fabricated( , " )An Analytical Study :19th Century JQH 26.Wan Nasyrudin bin Wan Abdullah Malaysia 2008 Tafsir Tarjuman Al-Mustafid: Kajian Intertekstualiti. JQH22 27.Faizuri bin Abd. Latif Malaysia 2009 Pemikiran Tuan Minal dalam Akidah Ketuhanan: Kajian Terhadap Kitab Aqidah Al-Najin JAPI 28.Hamad Saleem Dheif Allah AlKhawaldeh Jordan 2009 . ) Islamic of Cultural Aspect of Education in Facing the Challenges Globalization JAPI 29.Khairuddin bin Said Malaysia 2009

Pentafsiran al-Quran dalam Karya Yusuf Ahmad Lubis: Satu Analisis dari Perspektif Islah JQH 30.Sulidar Indonesia 2009 Ketokohan T.M.Hasbi Ash-Hiddieqy Dan Sumbangan Pemikirannya Dalam Pengajian Hadith Riwayah Dan Dirayah Di Indonesia JQH 31.Ardiansyah Indonesia 2009 Perspektif Imam Al-Shatibi Terhadap Konsep SunnahBid ah: Analisis Terhadap Kitab Al-I tisam dan AlMuwafaqat JQH 32.Mushtafa Umar Indonesia 2009 Metode Aqliyyah Ijtima iyyah: Kajian Terhadap Tafsir al-Sya rawi JQH Paparan fakta di dalam jadual di atas yang berkaitan dengan tajuk-tajuk tesis Doktor Falsafah di APIUM daripada tahun 1991 sehingga 2009 mengikut 3 kategori metodologi penyelidikan iaitu metodologi penyelidikan kualitatif, metodologi penyelidikan kuantitatif dan metodologi gabungan penyelidikan kualitatif dan kuantitatif sewajarnya dimanfaatkan oleh pengkaji atau calon Ijazah Tinggi Pengajian Islam yang sedang menjalankan penyelidikan khususnya di dalam aspek kajian terdahulu di dalam topik-topik yang berkaitan. Setelah melakukan sorotan terhadap aspek metodologi penyelidikan Ijazah Tinggi di APIUM, maka dibentangkan pula hasilan penyelidikan secara menyeluruh yang difokuskan terhadap beberapa aspek yang difokuskan di dalam topik yang berikutnya.

3.0 Hasilan Penyelidikan Ijazah Tinggi APIUM: Satu Sorotan Setelah 29 tahun penubuhan APIUM (bermula 1981 sehingga kini; 2010), terdapat 1181 tesis Doktor Falsafah dan disertasi Sarjana di pengajian Ijazah Tinggi di bidang Pengajian Islam. Inilah yang dimaksudkan sebagai hasilan penyelidikan Ijazah Tinggi APIUM yang telah bermula pada tahun 1996. Selama 21 tahun (dari tahun 1996 sehingga 2010) pengajian Ijazah Tinggi APIUM, penghasilan 1181 tesis dan disertasi adalah merupakan satu pencapaian yang menandakan kesarjanaan dan produktiviti 23 APIUM sebagai sebuah pusat penyelidikan Pengajian Tinggi di bidang Pengajian Islam yang utama di Malaysia. Pencapaian ini adalah selaras dengan status Universiti Malaya sebagai salah sebuah universiti penyelidikan di Malaysia sebaris dengan UKM, USM dan UPM. Amat menarik untuk dikongsi beberapa paparan fakta berhubung jumlah 1181 buah tesis Doktor Falsafah dan disertasi Sarjana APIUM sebagai hasilan penyelidikan Ijazah Tinggi di bidang Pengajian Islam yang mempunyai pengkhususan di bidang Usuluddin, Syariah dan Pengajian Islam seperti berikut; a. Jadual J: Statistik Jumlah Graduan Ijazah Tinggi Akademi Pengajian Islam Mengikut Kaedah Pengajian TAHUN SARJANA Syariah/Usuluddin/Pen. Islam DOKTOR FALSAFAH Syariah/Usuluddin/Pen. Islam JUMLAH

MUs MSh P.I 1989 - 2 - - 2 1991 1 - - - 1 1992 1 3 - - 4 1993 - 1 - 1 2 1994 4 2 - 1 7 1995 1 3 - 1 5 1996 4 2 - - 6 1997 5 3 - 1 9 1998 7 4 - - 11 1999 12 7 - 5 24 2000 17 11 - 5 33 2001 25 23 - 4 52 2002 33 21 2 2 58 2003 43 50 1 6 100 2004 70 49 4 10 134 2005 47 46 2 16 11124 2006 71 37 7 21 136 2007 43 54 10 22 129 2008 54 48 8 16 126 2009 51 27 6 34 118 2010 42 32 12 28 114 JUMLAH 531 425 52 173 1181 1008

* Sehingga 19 Julai 2010. * Graduan Ijazah Tinggi. b. Jadual K: Statistik Jumlah Calon Ijazah Tinggi Akademi Pengajian Islam Mengikut Kaedah Pengajian TAHUN SARJANA Syariah/Usuluddin/Pen. Islam DOKTOR FALSAFAH Syariah/Usuluddin/Pen. Islam JUMLAH KD DS TS 1996 115 20 22 157 1997 135 24 18 177 1998 218 34 19 271 1999 405 52 36 493 2000 744 68 64 876 2001 982 95 102 1179 2002 1020 130 128 1278 2003 978 143 146 1267 2004 817 149 168 1134 2005 677 146 183 1006 2006 522 161 220 90325 2007 369 193 301 863

2008 277 199 342 819 * Sehingga Mei 2009 * Calon yang mendaftar c. Jadual L: Negara Asal Graduan Doktor Falsafah Sehingga 2009 NO NEGARA GRADUAN PHD 1. Malaysia 84 2. Indonesia 30 3. Afghanistan 1 4. Algeria 3 5. Bosnia 1 6. Brunei 2 7. China 1 8. Egypt 1 9. Ghana 1 10. Iraq 2 11. Ivory Cost 1 12. Jordan 5 13. Kosovo 1 14. Oman 2 15. Saudi Arabia 1 16. Syria 1 17. Thailand 1 18. Yemen 6 19. Tunisia 1 JUMLAH: 19 NEGARA 145 PHD GRADUATES26

0 5 10 15 20 25 30 35 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 111 0 1 0 55 4 2 6 10 16 21 22 16 34 J U

M L A H TAHUN Statistik Jumlah Graduan Doktor Falsafah Akademi Pengajian Islam Graduan PhD APIUM27 0 200 400 600 800 1000 1200 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 115 135 218 405 744 982 1020 978 817 677

522 369 277 20 24 34 52 68 95 130 143 149 146 161 193 199 22 18 19 36 64 102 128 146 168 183 220 301 342 J U

M L A H Tahun Statistik Calon Ijazah Tinggi Mengikut Kaedah Pengajian KD DS TS28 d. Jadual M: Penyeliaan Doktor Falsafah Mengikut Pensyarah YEARS 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 TOTAL SUPERVISORS AAG 1 1 3* 5 AAH 3 1 1 1 2 8 AB * 1 AG 1 1 2 AHAS 1 2 1 4 AHB 1 1 1 3 AHMD 1 1 2 1 2 7 AKA 1 1 2 4 AM 1 1 1 3 AR 1 1 ARA 2 229 AZ 1 1 2 AZMZ 1 1 1 2 2 1 1 4 13

BCP 1 1 CZS 3 3 2 4 12 FAM 1* 1 FD 1 1 3 2 1 8 FH 1 2 3 HBAMD * 1 IS 2 2 JM 2 1 3 JT 1 1 1 2 5 KMK 1 1 LI 1 1 2 MM 1 1 MYZ 2 1 2 4 4 3 16 MZM 2 1 1 1 1 2 1 930 NNAR 1 1 OB 1 1 2 PHI 1 1 PI 1 2 3 RAAR 1 2 3 RMN 1 1 RR 1 1 SASH 1 1 SHSI 1 1 2 SM 1 1 (*) 3 SMM 1 1

ST 1 2 1 1 5 WS 1 1 WZK 1 1 1 3 TOTAL 1 1 1 0 1 0 4 7 3 2 6 10 16 21 22 16 34 14831 * Tesis yang bertanda "*" tanpa nilai adalah penyelia kedua. Singkatan Nama: AAG : Prof. Madya Dr Ab Mumin Ab Ghani AAH : Profesor Dr Abdullah @ Alwi Hj. Hassan AB : Profesor Dr Azizan Baharuddin AG : Prof. Madya Dr Anisah Binti Ab Ghani AHAS : Prof. Madya Dr Abdul Hayei Abdul Sukor AHB : Profesor Dr Ahmad Hidayat Buang. AHMD : Professor Dr Abdul Halim Bin Hj Mat Diah AKA : Prof. Madya Dr Abdul Karim Bin Ali AM : Professor Madya Dr Ali Bin Mohammad AR : Dr Asmak Ab. Rahman ARA : Prof. Madya Dr Abdul Rashid Ahmad AZ : Professor Madya Dr Ahmad Zaki Hj. Berahim @ Ibrahim AZMZ : Professor Dr. Ab Aziz Bin Mohd Zin BCP : Dr Bharuddin Che Pa CZS : Professor Madya Dr Che Zarrina Binti Sa'ari FAM : Professor Madya Dr Mohd Fakhrudin Bin Abdul Mukti FD : Prof. Madya Dr Fauzi bin Deraman FH : Professor Madya Dr Mohd Fauzi Bin Hamat HBAMD : Prof. Madya Dr Hassan Basri bin Awang Mat Dahan

IS : Prof. Madya Dr Ishak Suliaman JM : Prof. Madya Dr Johari Mat JT : Profesor Dr Joni Tamkin Bin Borhan. KMK : Professor Madya Dr Khadijah Binti Mohd Khambali @ Hambali LI : Profesor Dr Lutpi Ibrahim MM : Prof. Dato Dr Mahfudz Mohamed MYZ : Profesor Dato Dr Mohd Yakub @ Zulkifli Hj. Mohd Yusoff MZM : Prof Dato Dr Mahmood Zuhdi Abdul Majid NNAR : Prof. Madya Dr Noor Naemah Binti Abdul Rahman OB : Profesor Dato Dr Osman Bakar PHI : Dr Patmawati Hj. Ibrahim PI : Prof. Madya Datin Dr Paizah Hj Ismail. RAAR : Prof. Madya Dr Rahimin Affandi Bin Abdul Rahim RMN : Prof. Madya Dr Ruzman Bin Md Noor RR : Dr Rushdi Bin Ramli SASH : Dr. Tuan Syed Mohammad Hilmi Bin Syed Abdul Rahman SHSI : Prof. Madya Dr Sharifah Hayaati Syed Ismail SM : Prof. Madya Dr Shamsiah bt Mohamad. SMM : Prof. Madya Dr Siti Mashitoh Mahamood ST : Prof. Madya Dr Suwaid Tapah32 WS : Professor Madya Dr Wan Suhaimi Bin Wan Abdullah WZK : Professor Madya Dr Wan Zailan Kamaruddin Bin Wan Ali e. Jadual N: PERANGKAAN GRADUAN SARJANA IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM MENGIKUT WARGANEGARA WARGANEGARA

BIDANG PENGAJIAN JUMLAH MUs MSh PI 1 Malaysia 403 327 12 742 2 Indonesia 56 48 13 117 3 Thailand 13 7 1 21 4 Brunei 3 2 0 5 14 Algeria 1 3 1 5 9 Egypt 2 2 1 5 5 Oman 0 0 4 4 6 Saudi Arabia 0 1 2 3 7 China 2 0 0 2 8 Ghana 0 1 1 2 10 Libya 1 0 1 2 11 Nigeria 1 0 1 2 12 Singapore 2 0 0 2 13 Sudan 0 0 2 2 15 Jordan 1 0 0 1 16 Iraq 0 0 1 1 17 Iran 0 1 0 1 18 Cambodia 1 0 0 1 19 Somalia 1 0 0 1 20 Afganistan 1 0 0 1 21 Syria 1 0 0 133 22 Yaman 0 1 0 1

JUMLAH KESELURUHAN 489 393 40 92234 f. Jadual O: PERANGKAAN GRADUAN SARJANA IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM MENGIKUT TAHUN TAHUN SARJANA JUMLAH JUMLAH SYARIAH USULUDDIN PENGAJIAN ISLAM Warganegara Bukan Warganegara Warganegara Bukan Warganegara Warganegara Bukan Warganegara Warganegara Bukan Warganegara 1989 2 0 0 0 0 0 2 0 2 1991 0 0 1 0 0 0 1 0 1 1992 3 0 1 0 0 0 4 0 4 1993 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1994 2 0 4 0 0 0 6 0 6 1995 3 0 1 0 0 0 4 0 4 1996 2 0 3 1 - - 5 1 6 1997 3 0 4 1 - - 7 1 8 1998 2 2 7 0 - - 9 2 11 1999 6 1 9 3 - - 15 4 19

2000 8 3 16 1 - - 24 4 28 2001 22 1 22 3 - - 44 4 48 2002 18 3 26 7 2 0 46 10 5635 2003 46 4 39 4 1 0 86 8 94 2004 43 6 63 7 2 2 108 15 123 2005 41 5 39 8 1 1 81 14 95 2006 32 5 56 15 1 6 89 26 115 2007 37 17 33 10 2 8 72 35 107 2008 35 13 44 10 3 5 82 28 110 2009 21 6 35 16 0 6 56 28 84 JUMLAH 327 66 403 86 12 28 742 179 922 393 489 40 g. Jadual P: PERANGKAAN GRADUAN SARJANA IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM MENGIKUT WARGANEGARA SARJANA USULUDDIN (MUs) TAHUN NEGARA JUMLAH Malaysia Indonesia Thailand Brunei Cambodia Egypt Afganistan Libya Nigeria China Singapore Syria Jordan Algeria Somalia 1991 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1992 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1994 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 436 1995 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

1996 3 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 1997 4 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 1998 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 1999 9 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 2000 16 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 17 2001 22 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 25 2002 26 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 1 33 2003 39 2 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 43 2004 63 6 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 70 2005 39 5 2 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 47 2006 56 10 4 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 71 2007 33 8 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 43 2008 44 5 1 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 54 2009 35 11 0 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 51 JUMLAH 403 56 13 3 1 2 1 1 1 2 2 1 1 1 1 489 403 8637 h. Jadual Q: PERANGKAAN GRADUAN SARJANA IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM MENGIKUT WARGANEGARA SARJANA SYARIAH (MSh) TAHUN NEGARA JUMLAH Malaysia Indonesia Thailand Brunei Algeria Ghana Saudi Arabia Egypt Iran Yaman 1989 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2

1992 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1993 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1994 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1995 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1996 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1997 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1998 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0 4 1999 6 1 0 0 0 0 0 0 0 0 7 2000 8 2 0 1 0 0 0 0 0 0 11 2001 22 0 0 0 1 0 0 0 0 0 23 2002 18 2 0 0 1 0 0 0 0 0 2138 2003 46 1 2 0 0 1 0 0 0 0 50 2004 43 5 1 0 0 0 0 0 0 0 49 2005 41 5 0 0 0 0 0 0 0 0 46 2006 32 3 1 0 0 0 1 0 0 0 37 2007 37 13 1 0 1 0 0 1 1 0 54 2008 35 11 0 1 0 0 0 0 0 1 48 2009 21 4 1 0 0 0 0 1 0 0 27 JUMLAH 327 48 7 2 3 1 1 2 1 1 393 327 66 i. Jadual R: PERANGKAAN GRADUAN SARJANA IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM MENGIKUT WARGANEGARA SARJANA PENGAJIAN ISLAM (PI) TAHUN

NEGARA JUMLAH Malaysia Indonesia Thailand Algeria Ghana Oman Sudan Saudi Arabia Egypt Libya Iraq Nigeria 2002 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2003 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2004 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 439 2005 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2006 1 4 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 7 2007 2 4 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 10 2008 3 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 1 8 2009 0 2 1 0 0 1 0 0 1 0 1 0 6 JUMLAH 12 13 1 1 1 4 2 2 1 1 1 1 40 12 28 j. Jadual S: OBJEKTIF KUALITI IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM 2009 PROGRAM MELEBIHI TEMPOH 4 TAHUN PENYERAHAN TESIS DALAM TEMPOH 3 TAHUN PENYERAHAN

TESIS DALAM TEMPOH 4 TAHUN JUMLAH GRADUAN IHA (Ph.D) 16 6 12 34 PERATUS 17.60% 35.30% PENCAPAIAN40 PROGRAM MELEBIHI TEMPOH 2 1/2 TAHUN PENYERAHAN DISERTASI DALAM TEMPOH 2 TAHUN PENYERAHAN DISERTASI DALAM TEMPOH 2 1/2 TAHUN JUMLAH GRADUAN IGA (Sarjana

Syariah) 24 1 2 27 IGB (Sarjana Usuluddin) 35 2 14 51 IGC (Sarjana Peng.Islam) 3036 JUMLAH 62 3 19 84 PERATUS 3.50% 22.60% PENCAPAIAN41 OBJEKTIF KUALITI IJAZAH TINGGI AKADEMI PENGAJIAN ISLAM 2010 PROGRAM MELEBIHI TEMPOH 4 TAHUN PENYERAHAN TESIS DALAM TEMPOH 3 TAHUN PENYERAHAN TESIS DALAM TEMPOH 4 TAHUN JUMLAH

GRADUAN IHA (Ph.D) 17 1 10 28 PERATUS 0.36% 36.00% PENCAPAIAN PROGRAM MELEBIHI TEMPOH 2 1/2 TAHUN PENYERAHAN DISERTASI DALAM TEMPOH 2 TAHUN PENYERAHAN DISERTASI DALAM TEMPOH 2 1/2 TAHUN JUMLAH GRADUAN IGA (Sarjana Syariah) 26 0 6 32 IGB (Sarjana Usuluddin)

32 1 9 42 IGC (Sarjana Peng.Islam) 7 0 5 12 JUMLAH 65 1 20 8642 PERATUS 0.86% 17.02% PENCAPAIAN43 4.0 Kesimpulan Paparan data dan ulasan ringkas berhubung metodologi dan hasilan penyelidikan Ijazah Tinggi APIUM di dalam sorotan daripada tahun 1989 sehingga 2010 diharap dapat mempromosikan aspek-aspek kekuatan APIUM sebagai pusat penyelidikan Ijazah Tinggi yang utama dalam bidang Pengajian Islam di Malaysia. Sehubungan dengan itu, Bahagian Ijazah Tinggi APIUM begitu komited di dalam meningkatkan aspek kualiti pentadbiran dan yang lebih utama ialah aspek kualiti kesarjanaan untuk pelajar dan graduan Doktor Falsafah dan Ijazah Sarjana. Justeru, pelbagai program pengukuhan, penambahbaikan dan pemantapan berterusan dirancang dan diusahakan bagi mencapai cita-cita ini. Program ulung penyelidikan pelajar Ijazah Tinggi seramai 15 orang di Universiti Kaherah, Mesir selama 3 bulan, merupakan program outbound Universiti Malaya dengan kerjasama Kedutaan Malaysia dan Jabatan Pengajian Malaysia di Universiti Kaherah, Mesir adalah menifestasi program di dalam mencapai cita murni tersebut.4445