sosyal politika unite13

8/4/2019 Sosyal Politika unite13

1/26

Yafllanan nfus, tm dnyada sosyal gvenlik sistemlerini eflitli ynlerden etkile-mekte ve yaflllarn oransal olarak bamllk oranlarn ykseltmektedir. Gelenek-sel aile yaps ve iliflkilerinin geliflip yaygnlaflan endstrileflme ile birlikte zlme-

ye bafllamas, yaflllar gerek krsal gerekse kentsel kesimde desteksiz brakmakta,bu kifliler daha youn biimde bakm ve gzetim gereksinimi duymaktadr.

Yafllanmann, yafllanan kifli zerinde yaratt olumsuzluklarn kavranmasve bunlarn ortadan kaldrlmasna ynelik yol ve yntemlerin sorgulanp, geliflti-rilmesi konular Sosyal Politikann alflma alanna girer. Yafllanmay anlamakve yaratabilecei sorunlarn stesinden gelmek iin hi kuflkusuz eflitli kaynak-lardan gelen bilgiye gereksinim duyulur. Bu anlamda Sosyal Politika, yafllanmaykonu alan baflka disiplinlerden de yararlanr. Ancak bunlardan farkl olarak, yafl-lanmay geciktirmeye ya da yafllanma olgusunu anlamaya deil, yafllanmann

yafllanan birey zerinde ortaya kard olumsuz etkileri gidermeye ynelir.Bu niteyi alfltktan sonra afladaki sorular yantlayabileceksiniz:

Kimler, neden yafll olarak kabul edilir?Yaflllara ynelik sosyal politikalara duyulan gereksinim, yafladmz d-nemde hangi nedenlerle oalmfltr?Yaflllarn baklmalarn, gzetilmelerini ve korunmalarn ngren politika-larn, ulusal ve uluslararas balamda hukuki dayanaklar nelerdir?Yaflllarn baklmalarn, gzetilmelerini ve korunmalarn ngren politika-larla hangi hedeflere, hangi aralarn yardm ile ulafllabilir?Trkiyede yafll nfus hangi zellikleri taflmakta ve izlenilen sosyal politika-

lar hangi ynde biimlenmektedir?

263

Yaflllarn Bakm,Gzetimi veKorunmas 13


2/26

Nfus YafllanyorYafll olarak snflandrlan 65 yafl ve zeri nfus, 0-4 yafl grubu ocuk saysn,

kadn says da 1940dan bu yana ilk kez erkek saysn geti. 5er yllk gruplar

itibaryla 20-24 yafl grubunda 7 milyon 309 olan nfus, 0-4 yafl grubunda 5 mily-

on 534 bin 328e kadar indi. Bu da nfus artfl hznn 20 sene nceye gre hzl

flekilde dfltn gsteriyor.

Cumhuriyet, 6 Mays 2003 Sal.

indekiler

KONUYA LfiKN GENEL BLGLER YAfiLILIK DNEM VE YAfiLI NFUSUN TANIMI

YAfiLILARA YNELK SOSYAL POLTKALARA DUYULAN GEREKSNMN

NEDENLER

Nfus Yapsndaki Deiflim

Sosyal Gvenlik Sistemlerindeki Geliflme

Aile Yapsndaki Deiflim

Ekonomik Nedenler

Hmaniter Nedenler

Demokratik Ynetimlerin Yaygnlaflmas

Sosyal Hukuk Devleti lkesinin Benimsenmesi

YAfiLILARIN KORUNMASINI NGREN SOSYAL POLTKALARIN HUKUKEREVES

YAfiLILARA YNELK SOSYAL POLTKALARIN HEDEFLER VE ARALARI

Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalarn Hedefleri

Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalarn Aralar

TRKYEDE YAfiLI NFUS VE YAfiLILARA YNELK SOSYAL POLTKALAR

Trkiyede Yafll Nfus ve Yafll Nfusa liflkin Baz zellikler

Trkiyede Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalar

264 Sosyal Pol i t ika

Anahtar Kavramlar

Yafll

Yaflllar

Yafll Nfus

Bakm ve Gzetim

Yaflllar Koruma


3/26

KONUYA LfiKN GENEL BLGLERHer canl gibi insan da doar, geliflir ve yafllanr. nsan iin yafllanma tm zaman-

larda var olduu halde konunun sosyal bir sorun haline gelmesi olduka yenidir.Konu daha ok sanayileflme-kentleflme ve bunlara bal olarak ortaya kan top-

lumsal deiflim ile birlikte nem kazanmfltr. Sanayileflme ve kentleflme olgusu bir

yandan krsal alandaki nfusun kentlere ylmasna neden olurken, bir yandan da

geleneksel aile yapsnda kkl deiflikliklerin ortaya kmasnda etkili olmufltur.

ekirdek ailenin egemen olduu yap ise ailenin sosyal gvenlik ifllevini azaltarak

yaflllar, yafllanmann yaratt sorunlarla mcadelede yalnz brakmfltr. Bir baflka

ynden gnmzde geliflmifl lkelerin nfus yapsnda meydana gelen deiflme-

ler, daha ak bir ifadeyle nfusun yafllanmas ve lkemiz gibi geliflmekte olan l-

kelerde de yafll nfusun giderek oalmaya bafllamas, yafllln bir sosyal sorun

olarak alglanmasna yol amfltr. Bylece sorun, zmne ynelik yol ve yn-

temleri retmekle grevli sosyal politikerlerin gndemine taflnmfltr.Gnmzde yafll olarak nitelendirilen bireyler, salklar ile ilgili sorunlarnn

yan sra ekonomik ve sosyal nitelikli sorunlarla da karfl karflya kalabilmektedir.

Aslnda bu sorunlarn birbirinden ayrlmas olduka gtr. rnein ekonomik so-

runlar olan ve sosyal gvenlik flemsiyesi altnda yer almayan bir yafll, karfllaflaca-

salk sorunlarnn da stesinden gelemez.

Ancak yine de yaflllarn karfl karflya bulunduu sorunlar sistematize etmek,

konunun bilimsel olarak incelenmesinde byk kolaylk salar. Ayrca byle bir

yol gnmzde yaflllar konu alan bilim dallar ile Sosyal Politika arasndaki snr-

larn doru olarak izilmesine ve yaklaflm farkllklarnn ortaya konulabilmesine

de yardmc olur. nk gnmzde biyologlar vcudun hastalklara karfl gster-

dii baflklk zerinde yafln etkilerini incelemekte, Tp bilimi baflklklar azal-mfl olan yaflllarda ortaya kan hastalklar tedavi etme yollarn arafltrmaktadr.

Psikologlaryaflla birlikte bedensel yap ve iflleyiflte meydana gelen deiflmelerle il-

gilenmekte, sosyologlaryafllanmann toplumsal rolleri nasl etkiledii zerinde a-

lflmaktadr. Bu rnekleri srdrmek mmkndr. nk tm sosyal bilim dallar-

nn ortak paydas insandr ve insanlar ya da onlarn ihtiyalarn konu alan hemen

hemen tm sosyal bilim dallarnda yafllanmayla ilgili bir blm bulunabilir.

Oysa ki zellikle lkemizde bu sorunun farkl ynlerini bir arada ele alan di-

siplinler aras akademik alflmalar sayca yetersizdir. Var olan alflmalar da ar-

lkl olarak Tp alanndadr (Altan ve fiiflman, 2003, s: 21). Ancak yaflllk olgusunun

ok daha genifl bir erevedeele alnmas gerekmektedir. Bu balamda sosyolojik

arafltrmalarla yaflllarn toplumdaki iliflkileri incelenirken, bu alflmalardan yola -karak Sosyal Politika alannda yafllln yaratt sorunlarn mevcut yaplar iinde

zlmesine ynelik yol ve yntemler sorgulanmaldr. rnein; sosyal gvenlik

sistemi erevesinde bakm ve gzetim gereksinimi duyan bu kiflilerin, kurumsal

erevede sosyal yardm ve sosyal hizmetler yoluyla daha etkin bir biimde koru-

nabilmesine ynelik yeni politikalar gelifltirilmelidir. Yerel ynetimlerin, sendika-

larn ve gnll kurulufllarn bu politikalarn oluflturulmas ve uygulanmasna da-

ha etkin katlmlar salanmaldr. Hukuki ereve yeniden gzden geirilmeli ve

bu anlamda emeklilik yafl, salt ifl iliflkileri ve yaflamnn bir paras olarak deil,

toplumsal bir sorun olarak kamuoyunda tartflmaya almaldr.

265nite 13 - Yafll lar n Bakm , Gzetimi ve Korunmas


4/26

YAfiLILIK DNEM VE YAfiLI NFUSUN TANIMIocukluk, genlik, yetiflkinlik dnemlerini ifade eden kavramlar gibi yaflllk ve

yafllkavramlar de grelidir. Toplumdan topluma ve hatta ayn toplum iinde ki-fliden kifliye ya da zamana bal olarak deiflebilir. klim, beslenme, yaplan iflin ni-

telii, kiflinin cinsiyetigibi pek ok etken her zaman ve her yerde geerli bir tanm

yaplabilmesini glefltirir. Bu nedenle, yaflamn doal evrelerini birbirinden kesin

izgilerle ayrabilmek hemen hemen olanakszdr. nce yafll nfusu nitelendiren,

belirleyici bir lt bulmaya alflalm.

nsanlarn ifllevlerindeki yetersizlii, yafll saylmann bir lt olarak kabul et-menin uygun olacan dflnebiliriz. Bu dflnce bizi, fonksiyonel yafl olarak daifade edilen bir kavrama yneltir. Fonksiyonel yafl ile, insanlarn yafllarnn fizikselgrnfl, hareketlilik, dayankllk, koordinasyon, dflnsel kapasitegibi gzlenebi-lir bireysel zelliklerine dayal biimde belirlenmesi ifade edilmeye alfllr. Bylebir bakfl asyla szgelimi beyazlaflmfl sa, burufluk cilt, kk ya da kambur du-rufl, hareketlerdeki yavafllk, unutkanlkgibi yaflllkla rtfltrdmz baz zel-likleri nedeniyle insanlar yafll saylabilir. Ancak dflnlebilecei gibi, bu ynde birdeerlendirme ynteminin yapsnda belirsizlikler vardr. nk, insanlarn oudeinilen zelliklere ayn anda sahip deildirler. Ayrca, fonksiyonel yafln belirlen-mesi salt kifliler ynnden deil, ifl ve meslekler asndan da grelidir. rnein, bir

tenis oyuncusu 30-35 yafla geldiinde fonksiyonel ynden yafll olarak kabul edilir-ken, bir retim yesi daha ileri yafllarda bile yafllanmfl saylmaz.Bu nedenlerle ve kullanm basit, greli olarak objektif, somutbir gsterge ol-

duu iin kronolojik yaflinsanlar yafll olarak nitelendirmede yararlanlan en yay-gn lttr.

alflma Ekonomisi kuram, bir lkede 15-65 yafl grubunda bulunanlar, alflmaandaki nfusolarak irdeler. 65 yafl ve daha zeri yafllarda olanlar, ekonomikynden aktif, efldeyiflle faal olamayacaklar varsaylarak, iflgc piyasasnn dflndabraklr. Bu yaklaflmla 65 yafl ve zerinde olanlar, yafll olarak kabul edilebilir.

Yaflllk sigortas kolundan yaflllk ayl balanma dflncesinin temelinde; si-gortalnn sigortallk sresince demifl olduu primlerle oluflan fonlarn getirisin-den yararlanmaya hak kazanmas, alflmak zorunda braklmamas, harcanarak t-

ketilen iflgcnn tazmin edilmesi ya da dllendirilmesi gibi dflnceler yer al-


nsanlarn yafll olaraknitelendirilmelerindeyararlanlan en yaygn ltkronolojikyafllardr.


5/26

makla birlikte (Dilik, 1992, s: 89-91), yafllln gelecek-te tm insanlarn karfllaflabilecekleri fiziksel bir riskolarak grlme nedeni daha ok ne kar. Byle birrisk ile karfllaflanlarn gelir salayabilecekleri bir ifltealflabilme olanaklarndan giderek yoksunlaflacaklarvarsaylmakta ve bu nedenle aylk bir gelir gvencesisalanarak korunmalarna alfllmaktadr. eflitli ne-denlerle sosyal sigortalarn kapsam dflnda kalanlarise, yaflllk dneminde kurulu sosyal gvenlik sistemi-nin sosyal yardmve sosyal hizmetgibi aralar ile ko-runur. Byle bir yaklaflmla, sosyal sigortalarn yaflllksigortas kolundan yaflllk ayl balanlabilmesi ya dasosyal gvenlik sistemi kapsamnda sosyal gelir ya dayardm salanlabilmesi iin hukuki dzenlemelerle ge-

tirilmifl olan kronolojik yafl koflulu da yafll nfusu nite-lendirmede bir lt olabilir. eflitli lkelerde, yaflllk sigortas kolu ile sosyal yar-dm ve hizmetlerden yararlanabilmek iin getirilen yafl koflullar arasnda farkllk-lar olsa da (Lordolu ve dierleri, 1999, s: 30; Aydn, 2000, s: 49), yaflllk dnemi-nin 65 yafl ile birlikte bafllayaca dflncesinin, yaygn bir uygulama alan buldu-u grlr.

Bu ynden bir deerlendirme alflma Ekonomisi kuram ve Sosyal Gvenlikuygulamalar ile de uyumludur. Sosyal politikalarn uluslararas kaynaklar tarafn-dan da byk lde benimsenir. Bu nedenle 65 ve daha yukar yafllarda olanlaryafll nfus,yaflllar olarak nitelendirebiliriz.

1. Fonksiyonel yafl ile kronolojik yafl birbiri ile neden rtflmez?

YAfiLILARA YNELK SOSYAL POLTKALARADUYULAN GEREKSNMN NEDENLERYaflllarn sosyal politikalara konu olmalarnn temelinde eflitlinedenler bulunur.Bu nedenleri; nfus yapsndaki deiflim, sosyal gvenlik sistemlerindeki geliflme,aile yapsndaki deiflim, ekonomik nedenler, hmaniter nedenler, demokratik y-

netimlerin yaygnlaflmas, sosyal hukuk devleti ilkesinin benimsenmesiolarak sra-landrabiliriz. Bunlar ayr bafllklar altnda ve ayrntlaryla ele alalm.

Nfus Yapsndaki Deiflim1. ve zellikle 2. Dnya Savaflndan sonra bafllayan ve gnmze dek sregelengeliflmeler, demografik baz deiflimleri de uyarmfltr.

fiyle ki; bu savafllara katlan lkeler, gen ve yetiflkin yafl gruplarndaki yz-binlerce insann yitirmifltir. Savafl sonunda oluflan gvensizlik ortam ve genlerinazalmas, evlenme ve ocuk sahibi olma eilimlerini olumsuz ynde etkilemifltir.Bu nedenle de doum oranlar zellikle geliflmifl lkelerde dflmeye bafllamfltr.Sosyo-ekonomik baflka nedenlerin eklenmesiyle bu olgunun, bir ok lkede g-nmzde de geerliliini srdrd gzlenir. Yaflllara ynelik sosyal politikalarnnce, lm oranlar ve doum oranlar dflk, geliflmifl olan lkelerde ifllerlikkazanmaya bafllamas da, demografik deiflim ile yaflllara ynelik politikalararasndaki etkileflimi dorular.


Yafll nfus: Nfusu 65 vedaha yukar yafllardaolanlardr.

SIRA S ZDE


6/26

Bir baflka ynden; 2. Dnya Savaflndan sonra ivme kazanan teknolojik yeni-

likler ve bulufllar yaflam koflullarn iyilefltirmifltir. Salk hizmetlerinden nceki

dnemlere gre daha yaygn ve etkin olarak yararlanlabilmesi olanakl hale gel-

mifltir. Tp alannda koruma, teflhis ve tedavi yntemlerinde kaydedilen devrim

niteliindeki aflamalar, geliflmifl lkelerde ortalama yaflam sresinin srekli o-

almasna yol amfltr. rnein, Bir romal askerin ortalama mr 22, 16. yzyl-

da bir ngilizin ki 38.2ydi (Tufan, 2002, s: 12). ABDde 1940 ylnda ortalama ya-

flam sresi 64 iken, gnmzde 75 olmufltur (Aydn, 1999, s: 47). Ortalama ya-flam sresi, Almanyada 1950de 50, gnmzde erkeklerde 73.7, kadnlarda 80.1

dir. Bu sreler; Fransada erkeklerde 74.9, kadnlarda 83.6, ngilterede erkekler-

de 73.5, kadnlarda 79, talyada erkeklerde 75.4, kadnlarda 82ye ykselmifltir

(Oral, 2002, s: 58, 65, 72, 85).

Yine bir karfllafltrma yaplacak olursa, geliflmekte olan lkelerde ortalama ya-

flam srelerinin geliflmifl lkelere gre daha dflk olduu grlr. rnein orta-

lama yaflam sresi Hindistanda erkeklerde 59.6, kadnlarda 61.2, Gney Korede

erkeklerde 69.2, kadnlarda 76.3, Endonezyada ise erkeklerde 66.6, kadnlarda 69

Bengaldeflde 56.9 dur (Tufan, 2002, s: 12). Ancak, ortalama yaflam sreleri, gelifl-

mifl lkelerde olduu gibi bu lkelerde de bir ykselme eilimi iindedir. inde

ortalama yaflam sresi 1949 da 32 iken, bu oran 1960da 47 ye, 1999 da ise erkek-lerde 68.1, kadnlarda 71.3 e ykselmifltir (Oral, 2002, s: 58, 65, 72, 85).

Doum oranlarndaki dflfl ile birlikte bir ok lkede doal olarak nfusun o-

alma hz da dflmfltr. Bu nedenle yafll nfusun, genel nfus iindeki oranlar

daha nceki dnemlere gre ykselmifl ve bu koflullar yafll nfusa nem kazan-

drmfltr. nceki dnemlerle karfllafltrlacak olursa istatistiki veriler, nfusun o-

alma hznn geliflmifl lkelerde geliflmekte olan lkelere gre daha dflk kald-

n ortaya koymaktadr (Baknz fiekil 3.2).


fiekil 13.1

ABD Almanya Fransa talya in Hindistan Gney Kore Endonezya

%0,4%0,4

%0,9

%0,1

%1

%1,8

%0,9

%1,5

lkelere Gre Doum OranlarDoum oranlar, 20.

yzyln baflnda ABDde %3.56 iken (Aydn, 1999, s:47), gnmzde % 0.9 agerilemifltir. Bu oran

yafladmz dnemdeAlmanya ve Fransada % 0.4,talyada % 0.1 dzeyindedir(Oral, 2002, s: 91, 106, 117,139). Bu oranlarn; inde %1, Hindistanda % 1.8, GneyKorede % 0.9, Endonezyada% 1.5 olduu dflnlecekolursa, doum oranlarnnekonomik ynden geliflmifllkelerde, geliflmekte olanlkelere gre daha dflkolduu sylenebilir (Oral,2002, s: 58, 65, 72, 85).


7/26

Ancak, yafll nfusun oransal oalfl ve bu oalfltan kaynaklanan sorunlar,hi kuflkusuz yalnzca geliflmifl lkeler iin sz konusu deildir. Geliflmekte olanlkeler de, yksek lm oran ve yksek dourganlktan, dflk lm oran ve d-flk dourganla geifl srecini yaflamaktadrlar.

Toplumda yaflllarn ve zellikle, salk yardmlar ile sosyal hizmetlere en okgereksinim duyan 80 yafl ve zerinde olan nfusun oalfl, doal olarak yaflllaraynelik kamusal politikalara duyulan gereksinime nem kazandrmfltr.

Trkiyede de yakn zamana kadar, toplam nfus iindeki oran yzde 5in ze-

rine kmamfl olan yafll nfusun gelecek yllarda oalaca beklenmektedir. N-

fus yapsndaki bu deiflimin, lkemizde yaflllara ynelik varolan politikalarn

gzden geirilerek, yeniden yaplandrlmasn zorunlu klaca aktr.

Sosyal Gvenlik Sistemlerindeki GeliflmeSosyal gvenliin yaygnlafltrlmas, adafl sosyal gvenlik anlayflna egemenolan ilkelerin baflnda yer alr (Aydn, 1999, s: 42). Bu nedenle de, sosyal gvenliksistemleri gerek kiflilerve gerekse kapsad risklerynnden srekligeliflme ei-limi gstermektedir (Gzel ve Okur, 1999, s: 48). rnein ABDde 1940 ylndasosyal gvenlik programlarnn kapsamnda yaklaflk 200 bin kifli yer alrken, 1980liyllarda bu say 36 milyona ulaflmfltr (Elliott, 1997, s: 107). Yafll nfusun oalfl,doal olarak yaflllk, malullk ve lm sigortalarndan yaplacak yardmlar da o-altr. Emeklilik yafl ile ortalama yaflam sresi arasndaki fark bydke, karflla-fllacak finansman glkleri daha da nem kazanr (Aydn, 1999, s: 46).

Bir ok lkede gzlenen benzer eilimler, doal olarak sosyal gvenliin fi-

nansman gereksinimini oaltmakta, bu oalma da sosyal gvenliin finansman-na devlet katksn zorunlu hale getirmektedir. Bu katklarn ulusal btelerden ya-plmas ise, bir ynden vergi gelirlerinin oaltlmasn, bir baflka ynden de ulu-sal gelirin nemli bir blmnn sosyal gvenlik harcamalarna ayrlmasna yolamaktadr.

Sosyal gvenlik harcamalarn;yaflllk sigortasndan yararlanma koflullarnnkolaylaflmas, geerli meslek formasyonlarnn zaman iinde deerini yitirmesi,

zel sigorta uygulamalarnn yaygnlaflmasgibi erken emeklilii zendiren et-kenler de oaltmaktadr (Altan ve fiiflman, 2003, s: 28-29).

fiyle ki; yafladmz dnemde ivme kazanan teknolojik geliflmeler, alflmakoflullarn srekli ve kkl biimde deifltirmektedir. Yllarca geerli olan meslekiformasyonlar deerlerini hzla yitirebilmekte, geliflen teknolojiler yeni bilgi ve be-


fiekil 13.2

ABD Trkiyetalya in Hindistan Gney Kore Endonezya

%16

%23,9

%10

%5

%7,3

%10

%7,5

lkelere Gre YafllNfusun Genel Nfusindeki OranYafll nfusun genel n-

fus iindeki oran ABDde% 16, talyada % 23.9iken, bu oran inde %10,Hindistanda % 7.5,Gney Korede % 10,Endonezyada % 7.3 dr(Oral, s: 2002, s: 58, 65,72, 85, 91, 139).


8/26

cerilerle donatlmfl iflgcne olan gereksinimi oaltmaktadr (Altan, 2000, s: 27).Oysa ki; emekli olabilecekleri varsaylarak, greli olarak yafll bulunanlar, iflyerle-rinde yaratlan meslek ii eitim frsatlardan yeterince yararlanamamaktadrlar. Bualanda kamusal ya da yar kamusal kurum ve kurulufllar tarafndan sunulan hiz-metlerin yetersizlii ve gerekli motivasyonun yaratlamamas nedeniyle de bu ke-sim yeni meslek formasyonlarna sahip klnamamaktadr. zellikle kalifiye ya dayar kalifiye iflgc arasnda daha da belirgin olarak yaflanlan bu yafl ayrmclnedeniyle yaflllar, kendilerinden daha gen yafllarda olanlarla rekabet ede-memekte, ifl performanslar giderek dflmekte ve bu yolla alflma yaflam dflnaitilmektedir.

Yaygnlaflan zel sigorta uygulamalar da, erken emeklilii zendirerek sosyalgvenlik harcamalarn oaltmaktadr. Bu yolla erken yafllarda bir ek gelir gven-cesine kavuflularak, alflma yaflamnda yer alma gereksinimi duyulmamaktadr.Ancak belirtmek gerekir ki bu dflnceler, daha ok zel sigorta uygulamalarnn

gelifltii lkeler iin geerlidir.Sosyal gvenlik sistemlerinin kapsam ve ieriindeki geliflmelerin, yafll kesime

ynelik sosyal politikalar zerindeki uyarc etkileri geliflmifl lkelerde daha da be-lirgindir. Ancak, savafllar ya da gler nedeniyle paralanan aileler, yoksulluk, sa-katlklar, hastalklar, salk hizmetlerinin kapsamndaki snrllklar ve dzeyindekiyetersizlikler gibi nedenlerle yafll nfusun bakm, gzetim ve bir gelir gvencesi-ne sahip klnma zorunluluu geliflmekte olan lkeler ynnden de nem taflr.

Toplumda yaflanan demografik deiflimler ile sosyal gvenlik sistemleri arasn-da yakn bir iliflki ve etkileflimin bulunduu yadsnamaz (Gerek, 2000, s: 67). Bunedenle yaflllarn toplam nfus iinde giderek daha byk bir kesimi oluflturma-larnn, sosyal gvenlik harcamalarnn oalmasndaki en byk etken olduudflncesinde birleflilmektedir (Gzel ve Okur, 1999, s: 53, 54; Oral, 2002, s: 52;Alper, 2002, s: 7).

Aile Yapsndaki DeiflimGeleneksel aile yapsnn fazla karmaflk olmayan yaflam ve iliflki balar iinde

yafllnn, aile iindeki konum ve stats gvenceye alnmflt. Yafll, ailenin en bil-gili ve deneyimli bireyi olarak, sayg gsterilen ve ayn zamanda baklp, gzetilenbir yesiydi. Bu geleneksel genifl aile yapsnn sanayileflme ve kentleflmenin etki-leriyle zlp, ekirdek aileye dnflmesi sonucu, yaflllarn aile iindeki konumve stats de eski nemini yitirmifltir. Bilindii gibi ekirdek aile anne, babave o-cuklardan oluflur. Yaflamn ayr srdrmek zorunda kalan yafll ise yafllanmannyaratt sorunlarla mcadele de evresinden bekledii destei eskiden olduu l-

de bulamamaktadr. Bir baflka deyiflle gnmzn modern toplumlarnda aile,sosyal gvenlik ifllevini yitirmektedir. Bu alanda oluflan boflluk ise geliflmifl lke-lerde 20. yzyln ortalarndan bafllayarak devletlerin izledii sosyal politikalarladoldurulmaya bafllanmfltr (Hill-Bramley, 1994, s: 119, 120).

lkemizde ise, baz deiflimler yaflanlmakla birlikte, genifl aile tipi geerliliinikorumaktadr. Erkeklerin ou yafllandklarnda, erkek ocuklar ile birlikte yafla-mak istemektedir. Zira erkekler, evli erkek ocuklaryla birlikte yaflamann statle-rini ve grdkleri sosyal kabul ykselteceini dflnmektedir. Ancak son dnem-de yaplan antropolojik bir ky alflmas sz edilen deerlerde erkek-kz ocukayrm yapmama ynnde az da olsa bir deiflme eilimi olduunu gstermekte-dir (Altan ve fiiflman, 2003, s: 30).


Yaflllarn toplam nfusiinde giderek daha bykbir kesimi oluflturmalarsosyal gvenlikharcamalarnoaltmaktadr.

Geleneksel aile yaps,sanayileflme ve kentleflmeetkilerine bal olarakzlp, ekirdek aileyednflmektedir.


9/26

Ayrca, Trkiyede aile yaps ile yerine getirdii ifllevlerin ayn flekilde deiflme-mesi de dikkat ekicidir. Bir baflka deyiflle; lkemizde genifl aile yaps ekirdek ai-leye doru dnflrken, ifllevsel balamda aile ve akrabalk sistemi halen neminikorumaktadr. Krsal kesimde ve kentlerde aileleri ayr evlerde otursalar da akra-balar arasnda karfllkl yardm ve destek devam etmektedir. Maddi destein ya-nnda, ocuk bakmnda ana-babadan yardm istenmekte, yafll ana-babann bakmve geim sorumluluu ise yetiflkin ocuklarna dflmektedir. Ksaca lkemizde ai-le, ifllevleri bakmndan genifl ailedir.

Ancak bu deerlendirmeye dayanarak lkemizde yaflllarn, yafllanmann yarat-t sorunlarla mcadelede aile desteine sahip olduu ve bu anlamda da yaflllaraynelik sosyal politikalara gereksinim duyulmad sonucu karlmamaldr. n-k, toplumlar aras etkileflimin hibir dnemde olmad kadar youn olduu g-nmzde, geliflmifl lkelerdeki deiflimler, lkemizdeki deiflime de yn ve biimvermektedir. Bu anlamda yakn gelecekte, geliflmifl lkelerdekine benzer deiflim-

lerin lkemizde de yaflanaca sylenebilir. Nitekim, lkemizin byk kentlerindeyaflllarn aile dflnda kurumsal bakm altnda olmas yavafl yavafl kabul edilmeyebafllanmfltr.

Ekonomik Nedenlerzellikle ekonomik ynden geliflmifl lkelerde yukarda da ifade edildii gibi, n-fus oalfl yavafllamakta, baz lkelerde durmakta ve hatta gerilemektedir. Ayrca,yafll nfusun aktif nfusa katlm oranlar da dflmektedir. Bu alandaki istatistikbilgiler, Trkiye ve Meksika dflnda greli olarak yafll nfus yapsna sahip tmOECD lkelerinde, yafll nfusun aktif nfusa katlm oranlarnda srekli ve belir-gin bir dflfl olduunu ortaya koymaktadr (Lordolu ve zkaplan, 1999, s: 31).Bu durum ise, yafll nfusun aktif nfusa olan bamlln oaltmaktadr. Daha-s, bu oalfln kestirilebilir bir gelecekte de sre gidecei tahmin edilmektedir.

Aktif nfus dflnda kalan yafll nfus, ekonomik faaliyetler iinde yer almadvarsaylacak olursa, makro ekonomik adan tketici olarak irdelenebilir. Byle biryaklaflmla,yafll nfusun bamllk orannn yksek olduu lkelerde, yaflllarnalflma andaki nfus iin bir yk oluflturduu sylenebilir. nk, bamllkoranlar yksek olan lkelerde yaflllar, ulusal gelirin oluflumuna hi bir katkdabulunmadan, o gelirden az ya da ok, dorudan ya da dolayl pay alrlar. Yafll n-fusun lke zenginliine bir katk salamadan, blflmne ortak olmas ekonomikynden hi kuflkusuz rasyoneldeildir. Ayrca geliflmifl lkelerdeki sosyal korumanitelikli harcamalarn gnmzde yaklaflk % 40 nn yaflllara ynelik olduu (De-arling, 1993, s: 123) dflnlecek olursa konunun nemi daha da oalr. Bu

koflullar, toplam nfus iinde yaflllarn yksek oranlarla bulunduu lkelerdemakro ekonomik gstergeler kadar, fert ve aile refah dzeyi zerinde de olumsuzetkiler oluflturur.

ngilterede 1930da 65 ve zeri yafl grubunda yer alanlarn % 8i alflma yafla-m iinde yer almakta iken, 1980 ylnda bu say %4e dflmfltr. Almanyada,Fransada ve svete de benzer eilimler istatistiklere yansmaktadr. fiyle ki; Al-manyada 65 ve zeri yafl gruplarnda yer alanlarn iflgcne katlma oranlar 1956ile 1975 yllar arasnda %16,5ten % 10a dflmfltr. Ayn dnemde bu oran Fran-sada %20,7den % 7,1e, svete ise %20,5ten %10,9a gerilemifltir (Elliott, 1997, s:103). Sanayileflmifl tm Batl lkelerde bu ynde bir eilim sz konusudur.

Yafll nfusun bamllk oranlarnn, geliflmifl lkelerde geliflmekte olan lke-

lere gre daha yksek olduu gzlenmektedir. Bu oran geliflmekte olan lkeler-


Geliflmifl lkelerde nfusoalfl oranlar azalmaktave buna bal olarak yafllmnfusun aktif nfusa katlmoranlar dflmekte, yafllnfusun aktif nfusa olanbamll oalmaktadr.


10/26

de %7, Afrika lkelerinde %6, Gney Asya lkelerinde %5 civarnda iken, gelifl-mifl lkelerde ortalama %15lerde seyretmektedir (Lordolu ve zkaptan, 1999, s:32, Elliot, 1997, s: 107).

Geliflmifl lkelerde, yaflllar alflmaya zendirip, ynlendirecek, karfllaflabile-cekleri engelleri aflabilmelerine yardmc olacak ynde retilip, uygulamaya konu-lan sosyal politikalarn temelinde bamllk yknn azaltlmas amacnn nemlibir etken olduu sylenebilir. nceki bafllk altnda vurguland zere, sosyal g-venlik sistemlerinin finansmanna yaplan kamusal katklarn srekli oalmasnn,ekonomik ynden yaratt olumsuzluklar da bu erevede irdelenmelidir.

Hmaniter NedenlerToplumlarda bireyler, yaflllarn bakm, gzetim ve korunmalarna ynelik politi-kalarn finansmanna katkda bulunarak, bu kesime karfl olan sorumluluklarntmyle yerine getirmifl saylamaz. nk, yafll olarak nitelendirilen kesimin top-

lumda salt varolabilmeleri deil, yaflamlarn insan onuruna yaraflr biimde sr-drmeleri de gerekir. Bu koflullarn salanlmas dorultusunda, yalnzca devletindeil, toplumu oluflturan tm bireylerin de ahlaki ynden ayr ayr sorumlululuk-lar vardr.

Yaflllar koruma dflncesi yanlzca insansever, hayrseverya dayardmseverduygulardan kaynaklanmaz. nk yaflllar korunup gzetilerek, topluma yaflam-lar boyunca kattklar maddi ve manevi deerleri dllendirilmiflde olur.

Unutulmamaldr ki yaflllara ynelik sosyal politikalarn baflars, byk ldebu politikalarn kamuoyu vicdan tarafndan desteklenmesine baldr. Byle biryaklaflmn benimsenmesi, yaflllara ynelik sosyal politikalarn geliflmesine de kat-k salar.

Demokratik Ynetimlerin YaygnlaflmasPek ok toplumda yafll nfus, giderek yaygnlaflan demokratik ynetimlerdesemen olarak hi de kmsenmeyecek saysal bir ghaline gelmifltir. Bu ne-denle siyasal partiler, yaflllara ynelik sosyal politikalara daha ok nem verme-ye bafllamfllardr. Siyasal partilerin bildirgelerindeyaflllar ne karlmakta,programlarndabu balamda retilen yeni politikalar yer almaktadr. ktidarageldiklerinde ise siyasal partiler, gereklefltirmeyi vaadettikleri politikalara ifller-lik kazandrmaktadr.

Bu nedenle yaflllara ynelik sosyal politikalarn kapsamnn ve ieriinin ge-liflmesinde, yaygnlaflan demokratik ynetim biiminin de pay aranlmaldr(Gerek, 2000, s: 67).

Sosyal Hukuk Devleti lkesinin BenimsenmesiSosyal devlet ilkesi; herkese, iinde yaflamakta olduu toplumun olanaklarna uy-gun bir yaflam dzeyini salamakla kendini grevli bilen devlet anlayfln ifadeeder (Talas, 1999, s: 351). Bu ilkeyi benimseyen devletler, vatandafllarnn sosyaldurumlarn iyilefltirmek, onlara insan onuruna yaraflr bir yaflam dzeyi salamak,sosyal gvenlik gereksinimlerini karfllamak konusunda kendilerini ykml grr-ler (Gzbyk, 1986, s: 150; Soysal, 1969, s: 234). Vatandafllarn karfllaflabilecek-leri tm olumsuzluklara karfl koruyacak politikalar retmek ve bu politikalara ifl-lerlik kazandrmak bu ilkeyi benimseyen devletlerin hi tartflmasz temel grevidir.

Bir baflka ynden, ayrm gzetilmeksizin toplumu oluflturan tm bireylerin

ekonomik ve sosyal haklara sahip klnmalar, bu haklar zgrce kullanabilmele-


Yaflllarn toplumdavarolabilmelerin tesinde,yaflamlarn insan onurunayaraflr biimdesrdrebilmelerine olanaktanyan koflullarngereklefltirilmesidorultusunda salt devletinya da ailelelerinin deil,toplumdaki tm bireylerinahlaki bir sorumluluklarbulunur.


11/26

ri beklenir. Devletler kendilerini, ancak bu haklar hukuken gvence altna almak-la ykml grerek hukuk devleti ilkesini benimsemifl olurlar. Bu nedenle bafl-ta yaflam hakk olmak zere, bir devletin vatandafllarnn tm haklarn hukuki g-vence altna almfl olmas, hukuk devleti ilkesini benimsenmifl olduunun da birgstergesidir (Soysal, 1969, s: 215-216). Byle bir yaklaflmla; bakm, gzetim vekorunma gereksiniminin karfllanmas yaflllar iin bir hak,vatandafl olduklar dev-let iin ise, bir grevolmaldr.

Yafladmz dnemde bu ilkeler bir ok devletin anayasasnda yer almakta veuluslararas ortamlarda o devletler iin saygn bir imaj oluflturmaktadr. Bu ere-vede yaflllarnn bakm, gzetimi, alflabilme istei, yeterlilii olanlara bir ifl bu-lup, o ifli ellerinde tutabilmelerine yardmc olunmas, ifl iliflkilerinde ayrmcla,ifl yaflamnn olumsuz koflullarna karfl korunmas, bir gelir gvencesine sahipklnmas, sosyal hukuk devleti ilkesinin benimsemifl olmasnn da bir gsterge-sidir. Bu yzden sosyal hukuk devleti ilkesinin giderek yaygnlk kazanmfl olma-

snn da, yaflllara ynelik sosyal politikalara nem kazandrd sylenebilir.

2. Gnmzn modern endstri toplumlarnda, aile sosyal gvenlik ifllevini neden gide-

rek yitirmektedir?

YAfiLILARIN KORUNMASINI NGREN SOSYALPOLTKALARIN HUKUK EREVESSosyal politikalarn uluslararas kaynaklarnda; yaflllarn baklp, gzetilmeleri ile

korunmalarnn nemi ve gerei ortaya konulmufl olmakla birlikte, uygulamalar

daha ok ulusal sosyal politikalara braklmfltr. Yafllln sosyal sigorta kolu kap-

samnda bir risk olarak kabul edilmesi, konuya daha ok sosyal gvenlik hakk ve

uygulamalar erevesinde yaklafllmasna yol amfltr. alflma yaflam iinde b-yk lde yer almad iin yaflllar, Unn szleflme ve tavsiye niteliindeki

kararlarna da dorudan konu olmamfllardr.BM, Kopenhag Toplumsal Kalknma Deklarasyonu(1995); gnmzde yaflllarn

toplumsal dfllanma, yoksulluk ve marjinalleflme karflsnda korumasz brakldkla-rn vurgulayarak (BM, 1995, m.15/h), daha iyi yaflama olanaklarna kavuflturul-malarn (BM, 1995, m.26/q) ve kendilerine sosyal koruma salayacak politikalarnoluflturulup uygulanmasn (BM, 1995, taahht 2/d) gerekli grmektedir.

Oysa yaflllarn bakm, gzetimi ve koruma gereksinimi gereklilii Trkiyeninde ye olduu Avrupa Konseyinin kabul ettii Avrupa Sosyal fiartnda yafll kim-selerin korunma hakk temel bir hak kabul edilerek dile getirilmifltir. Avrupa Birli-

i Temel Haklar Yasa Tasarsnn yaflllarn haklar baflln taflyan 25. maddesi deBirlik, yafll insanlarn onurlu ve bamsz bir hayat srmek ve toplumsal ve klt-rel yaflama katlmak hakkn tanr ve buna sayg gsterir demektedir.

1982 Anayasasnn 61. maddesinde yaflllara ynelik olarak Yaflllar devletekorunur. Yaflllara devlet yardm ve salanacak dier haklar ve kolaylklar kanun-la dzenlenir hkm, Trkiyede yaflllara ynelik ulusal sosyal politikalarn temelhukuki dayanan oluflturur. lkemizde yaflllarn baklmalar, gzetilmeleri ve ko-runmalarna ynelik olarak hazrlanp, yrrle konulan aflada deinilecek olankanunlar ise konunun hukuki erevesinioluflturur.

1983 tarih ve 2828 sayl Sosyal Hizmetler ocuk Esirgeme Kurumu Kanunu;korunmaya, bakma ya da yardma muhta aile, ocuk, sakat, yafll ve dier kiflile-re gtrlen sosyal hizmetler ve bu faaliyetlerin dzenlenmesi amacyla karlmfl-


Bakm, gzetim ve korumagereksinimlerininkarfllanmas yaflllar iinbir hak, vatandafl olduklardevlet iin ise bir grevdir.

SIRA S ZDE

Yaflllar devlete korunur.Yaflllara devlet yardm vesalanacak dier haklarve kolaylklar kanunladzenlenir T.C.Anayasas,m.61.


12/26

Sosyal Pol i t ika

tr. Kanunun 3. maddesi (d) bendinde muhta yafll sosyal ve ekonomik yndenyoksunluk iinde olup, korunmaya, bakma ve yardma muhta kifli olarak tanm-lanmaktadr. Kanunun 4. maddesinde, sosyal hizmet programlarnn uygulanma-snda ncelik verilenlerarasnda yaflllar da gsterilmifltir.

Ayn Kanunun 4. maddesinin (b) fkrasnda sosyal hizmetler alannda faaliyetgsteren kamu kurum ve kurulufllar ile gnll kurullar arasnda koordinasyon veifl birlii tesis edilerek g birlii salanr ve mevcut kaynaklara en verimli flekildeifllerlik kazandrlr., (f) fkrasnda Bu kanunla kurulan kuruma bal kurulufllarndflndaki sosyal hizmet kurulufllarnn kurulmas izne tabi olup, alnacak tertip vetedbirlerle bunlarn hizmet, iflleyifl ve personele iliflkin hususlarnda tespit edilenstandart ve esaslarna uygun olarak faaliyette bulunmalar salanr hkmleri yeralmaktadr. Kanunun 9. maddesi (b) bendinde Korunmaya, bakma ve yardmamuhta, ocuk, sakat ve yaflllarn tespiti, bunlarn korunmas, bakm, yetifltirilme-si ve rehabilitasyonlarn salamak SHEK Genel Mdrlnn alflma alan

kapsamnda gsterilmifltir.Kanunun 9. maddesinin (f) fkras ise SHEKe; dernek ve vakflarn sosyal

hizmetler alanndaki faaliyetlerini ynlendirmek, bunlarn btelerinde Sosyal Hiz-metlere ayrdklar paylarn yerinde ve verimli bir flekilde kullanlmasn salamakamacyla grfl ve tavsiyelerde bulunmak, (g) fkrasnda Kuruma bal olanlarndflnda kurulacak sosyal hizmet kurulufllarnn alfl iznine, her trl standartlar-na ve iflleyifllerine iliflkin esaslar, varsa cret tarifelerini tespit etmek, denetiminiyapmak ve bu esaslara uymayanlarn faaliyetlerini durdurmak grevlerini ver-mektedir. Kanunun 10. maddesinin (f) fkras ile kurulan Sosyal Hizmetler ve o-cuk Esirgeme Kurumu Yafll Hizmetleri Daire Baflkanl;

i. Sosyal ve ekonomik yoksulluk iinde bulunan yaflllarn tespiti, bakm vekorunmalar ile ilgili hizmetleri dzenlemek, takip etmek, koordinasyonsalamak, denetlemek,

ii. Yaflllara ynelik huzurevi ile benzer nitelikteki sosyal hizmet kurulufllarnnyurt sathnda dengeli ve ihtiyalara dayal olarak kurulmas ve belirli prog-ram erevesinde yaygnlafltrlmas ile ilgili faaliyetleri planlamak, uygula-mak ve yrtlmesini takip ve koordine etmek,

iii. Yaflllarn toplum iinde korunmas ile ilgili faaliyetleri dzenlemek ve yr-tlmesini salamak,

iv. Kamu kurulufllar ile gerek kifliler ve zel hukuk tzel kiflilerince alacakyafll kurulufllarnn almalar, alflmalar ve denetlemeleri ile ilgili esaslarbelirlemek, rehberlik etmek, uygulamay takip, koordine etmek ve denetle-mekle grevli klnmfltr.

lgili yasann ngrd esaslar dorultusunda yafllya ynelik varolan hizmet-lerin iyilefltirilmesi ve yeni hizmetlerin bafllatlmas alflmalar; SHEK Huzurevle-ri ile Huzurevi Yafll Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi Ynetmelii, zel Huzurev-

leri ve Yafll Bakmevleri Ynetmelii, Kamu Kurum ve Kurulufllar Bnyesinde

alacak Huzurevlerinin Kurulufl ve flleyifl Esaslar Hakknda Ynetmelikolmakzere 3 ayr ynetmelik erevesinde yrtlmektedir.

Yukarda belirtilenlerin dflnda, 1976 tarih ve 2022 sayl 65 Yafln DoldurmuflMuhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandafllarna Aylk Balanmas Hakknda

Kanunun deiflik 1. maddesinde, 65 yafln doldurmufl, kendisine kanunen bak-makla mkellef kimsesi bulunmayan, sosyal gvenlik kurulufllarnn herhangi biri-sinden her ne nam altnda olursa olsun bir gelir veya aylk hakkndan yararlanma-

yan, nafaka balanmamfl veya balanmas mmkn olmayan, mahkeme kararyla

274


13/26

veya dorudan doruya kanunlabalanmfl herhangi bir devamlgelire sahip bulunmayan ve muh-taln l veya le dare Heyetle-rinden alacaklar belgelerle kant-layan Trk Vatandafllarna hayattabulunduklar srece, 300 gstergerakamnn her yl bte kanunu iletespit edilecek katsay ile arpmn-dan bulunacak tutarda aylk bala-nr denilmektedir.

Sekizinci Befl Yllk Kalknma

Plannda (2001-2005) ise, lke-mizin sosyo ekonomik geliflmesi-

ne paralel olarak geliflme gsterensanayileflme, kentleflme ve aile ya-psnda meydana gelen deiflmeler ve 60 ve st yafl grubunda yavafl da olsa g-rlmeye bafllayan nfus artfl, huzurevi ve yafll dayanflma merkezlerinin alma-sn, bu kesime ynelik bakm ve rehabilitasyon hizmetlerinin artrlarak srdrl-mesi ihtiyacnn nemini ortaya koymaktadr ifadesine yer verilmifltir.

YAfiLILARA YNELK SOSYAL POLTKALARINHEDEFLER VE ARALARIYaflllara ynelik sosyal politikalarn hedeflerinive aralarnayr bafllklar altndaele alarak aklayalm.

Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalarn HedefleriYaflllara ynelik sosyal politikalarn hedefleri, tm sosyal politikalarda olduu gi-bi; sosyal denge, sosyal adalet, sosyal btnleflmeve sosyal geliflmegibi bafllklar al-tnda sralanabilir ve bu hedefler toplumun barfl iinde varln srdrebilmesininana unsurlarn belirler.

Yaflllarn yaflam dzeylerini gelifltirerek, gelirlerindeki olas bir azalma nede-niyle toplumsal hizmetlerden yararlanabilmelerindeki snrllklar ya da olanaksz-lklar afllr. Bylece, toplumu oluflturan bireyler arasnda sosyal dengeve bu den-geye dayal sosyal adaletsalanlarak sosyal geliflmehedefine yaklafllr.

Ayrca, bir toplumda bireylerin sosyal gvenlik sistemleri aracl ile koruna-caklar riskler, sosyal devlet ilkesini biimlendiren nemli kriterlerden birisidir. He-

men btn geliflmifl lkeler yaflll, hem fiziksel ve hem de sosyo-ekonomik bo-yutlar olan bir risk olarak kabul etmekte ve bu balamda bir koruma rejimi getir-mektedir. Bylece yaflllarn sosyal yaflamda yer alabilecekleri ve bu yolla sosyalbtnleflmeninsalanabilecei dflnlmektedir.

Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalarn AralarYaflllara ynelik sosyal politikalar, yakn gemiflimizdeizlenmeye bafllamfltr. Bunedenle konuya iliflkin zengin bir bilgi birikimive deneyimiyoktur. Ancak yafllla-ra ynelik politikalara, yalnzca yafladmz dnemde deil, gelecekte de gereksi-nim duyulacak ve yaflllar bundan byle srekliolarak sosyal politikalarn nemlibir konusu olacaklardr. Bu yzden eflitli lkelerde yaflllara ynelik olarak uygu-

lanan sosyal politikalarn sorgulanp, gelifltirilmesi, geliflmifl lkeler iin olduu ka-dar geliflmekte olan lkeler ynnden dedeer taflr.



14/26

Toplumlarn sosyo-ekonomikve kltrel yaplarile koflullarnn,yaflllara y-nelik politikalar zerinde izleribulunur.

rnein, sosyal gvenlik sistemlerinin gerek kapsam, gerekse ierik ynylegelifltii ve geliflmedii lkelerde benimsenecek sosyal politik yaklaflmlar birbiri-ne benzemeyecektir. Yine, bireylerinin genifl aile ats altnda birlikte yafladtoplumlar ile ekirdek ailelerin ounlukta olduu endstri toplumlarnda retilip,uygulamaya konulacak politikalar arasnda farkllklarn olaca da aktr. Ayrca;ulusal sosyal politikalar zerinde ekonomik geliflmifllik dzeyi, istihdam politikala-r, nfus yapsgibi baflka etkenler de rol oynar.

Yaflllara yardmc olarak koruma dflncesi, yafladmz dnemde byklde kabul grmekle birlikte, ulusal sosyal politikalar arasnda yukarda vur-guladmz farkllklar, bu alanda uluslararas standartlarn getirilebilmesiniglefltirmektedir.

Yaflllara ynelik sosyal politikalarn hedefleri, korunma yn ve biimi konu-

sunda bir yol haritasn da izer. Yaflllarn hangi aralarla, nasl korunulacan ay-r bafllklar altnda ele alalm.

Gelir Gvencesine Sahip KlmakBir sosyal sigorta kurumu ats altnda yer alanlarn yafllanmalar halinde, yaflllksigortas kolundan kendilerine yaflllk ayl balanaca aktr. fl kazas, meslekhastalklar, hastalk ya da sakatlk gibi risklerle karfllafllmas halinde de yine si-gortallara, bu sigorta kollarndan yaflamlar boyunca iflgrmezlik geliri denecek-tir. Ancak sigortal olmayanlar, ileri yafllarda dzenli, yeterlive sreklibir gelir g-vencesinden yoksun kalacaktr.

Bu nedenle, ulusal hukuki dzenlemelerle belirlenen yafl snrnn zerinde bu-lunup da yeterli geliri olmayanlara, yaflamlar boyunca dzenli olarak parasal birdemenin yaplmas gerekir. Sosyal amal olduu iin de bu yn ve biimdekidemeler, sosyal gelirolarak ifade edilir. Sosyal gelirler aracl ile yaflllarn, ye-terli bir gelir gvencesine sahip klnarak insan onuruna yaraflr bir yaflam srd-rebilmeleri hedeflenir (Altan ve fiiflman, 2003, s: 35).

Sigortallara balanlanyaflllk aylve srekli iflgremezlik geliriile sosyal ge-lirlerarasnda, hem yaplan demelerin kaynave hem deyararlanma koflullarynnden farkllklar bulunur. Sosyal gelirler genel devlet btesinden karfllanr.Sosyal gelire hak kazanabilmek iin, belli bir yafl snrn aflmak ve bir gelir g-vencesinden yoksun olmak koflullar birlikte aranr. Yafll kiflinin yaflamn yalnzya da aile yelerinden birisi ile birlikte srdrmekte olmas, sosyal gelir demele-ri ynnden bir farkllk yaratmaz. Ancak, eer birarada yaflad ailesinin gelir d-

zeyi, yafll kiflinin bakm ve gzetiminin salanlmasnda yeterli deilse, kifliye z-g sosyal gelirler ocuk yardmlarnda olduu gibi aile yardmlarnadnflr.

stihdam Edilebilmelerine Yardmc OlmakYafll kifliler, alflma yaflamnda yer alabilmede glk eker. Eer alflma istekle-ri ve yeterlilikleri varsa, istihdam edilebilmede karfl karflya bulunduklar engelle-ri aflabilmeleri dorultusunda da onlara yardmc olunmas gerekir.

Yaflllarn meslek formasyonlarndaki yetersizlik, alflma yaflamna girebilmedeaflmak zorunda olduklar engellerin baflnda gelir. Bu yzden bireyler; hzla dei-flen koflullara uygun, modern tekniklere dayal, ak ve yaygn eitim hizmetlerin-

den yaflamlar boyuncayararlanabilmelidirler. Esnek alflma biimlerine ifllerlik

kazandrlmas da yaflllarn istihdam edilebilmelerine yardmc olur. Bu ynde po-


Sosyal gelir: Hukukidzenlemelerle belirlenen biryafln zerinde olup da,yeterli bir gelir gvencesibulunmayanlara, yaflamlarboyunca srekli ve dzenlibiimde yaplan parasaldemeler.


15/26

litikalar, sosyal sigortave sosyal gelirdemelerini azaltarak, yaflllar kamu harca-malar ynnden ekonomik bir yk olmaktan da kurtaracaktr. Yaflllarn alflmave bu yolla sosyal yaflama entegre olabilmeleri de salanr.

alflma Yaflamnda Ayrmcla Karfl Korunmakalflma yaflamnn baz alanlarnda yaflllar, ayrmc uygulamalarla da karfllafla-bilirler. Kendilerine adil bir cret denmeyebilmekte, bunalm dnemlerinde nce-likle gzden karlan kifliler olabilmektedirler. Bazen de yaflllar, hizmet ii eitimya da ifllerinde ykselebilme frsatlarndan yeterince yararlanamaktadrlar. Yafllla-rn alflma yaflamnda karfllaflt ve yafl ayrmclolarak ifade edilen bu dav-ranfllar akya da rtlolabilir. Arafltrmalar pek ok lkede, ayrmc uygulama-larn bir tr olan yafl ayrmcl ile zellikle zel sektriflletmelerinde karfllaflld-n ortaya koymaktadr (Clarke, 1994 s: 104).

Yafl ayrmcl, yaflllarn alflma yaflamndan uzaklaflmasna yol aan neden-

lerden de birisidir. Bu nedenle yaflllarn alflma yaflamnda ayrmcla karfl ko-runmas, yaflllarn korunmasna ynelik politikalarn bir parasn oluflturur.

Kurumsal Bakm ve Gzetim Hizmetleri VermekGnmzde; zellikle ekonomik ynden geliflmifl Bat lkelerinde, yaflllarn so-

run ve gereksinimlerini dikkate alan sosyal hizmet programlarnn en eski ve yay-

gn olan kurumsal bakm ve gzetimdir. Bu hizmetler erevesinde; bakm ve

gzetime muhta yaflllarn salk, sosyo-ekonomik ve psikolojik gereksinimleri

kurumsal bir at altndakarfllanr. Bu alanda zel olarak eitilmifl grevliler ta-

rafndan srdrlen hizmetler ile yaflllarn refah ve mutluluu hedeflenir.

Bu hizmetlerden yararlanma koflullar, ulusal mevzuatlarlaizilir. Yaflllarn ba-

km ve gzetimini stlenen kurumlar, devleteliyle ya da yerel ynetimler, sosyalgvenlik kurulufllar, gnll derneklerve yahut bunlarn iflbirlii ile ortaklafla

kurulup, iflletilebilir. Kurumsal bakm ve gzetim hizmetlerinin zellikle iflletme

maliyetiyksektir. Bu nedenle geliri, serveti ya da aile destei olan yaflllardan hiz-

metlerin finansmanna katlmalar istenir.Bakm ve gzetim hizmetlerinin, bu ama dorultusunda yaplandrlmfl ku-

rumlar tarafndan srdrlmesi, yaflllar ya da aileleri tarafndan baz toplumlardaduygusal nedenlerle incitici, krcgrlebilir. Ancak unutulmamaldr ki, bu yn-deki alglamalar sunulan hizmetlerin kalitesiyle de ilgilidir. Bu yzden kurumsalbakm ve gzetim hizmetlerinin etkin ve yaygn biimde srdrlebilmesi yafllla-rn, aile yelerinin ve kamuoyunun bu ynde hazrlanmasn da gerektirir. Nitekim

bu hizmetler, uyguland eflitli lkelerde bu yn ile tartfllmakta ve hizmetlerinniteliine iliflkin yeni yaplanmalara ve uygulamalara ynelinmektedir.Bu yn ve biimde bir koruma rejiminin, yaflllar daha ok kendi yafltlar ile

biraraya getirerek, ailelerinden ve toplumdan soyutlayacana iliflkin baz kuflkuveelefltirilerileri srlebilir.

nk; yafll birey kendi evinde kararlarn kendisi vermekte, komflularyla ilifl-kiler kurmakta, aile yeleriyle ya da akrabalaryla belirli zamanlarda grflmekte,diledii zaman uyumakta, istedii saatte uyanmakta ve bylece sosyalleflmektey-ken, kurumsal bakm ile birlikte bu durum byk lde deiflir. Zira kurumda ka-lan pek ok kifli ve bu kiflilerin uymas gereken pek ok kural vardr. Bu kuralla-rn oluflumuna yafll bireyi katma dflncesinin ise ne kadar iyi niyetli olursa olsunbaflar flans olduka azdr. nk Bu kiflilerin yafl dflnda paylafltklar ortak bir


Yafl ayrmcl (agediscrimination): Bireylerinsalt yafl zellikleri nedeniylekarfllaflabilecekleri her trayrmc dflnce vedavranfllar.

Kurumsal bakm vegzetim: Bakm ve gzetimgereksinimi olan yaflllaraynelik hizmetlerin, buamala zel olarakhazrlanmfl kurumsal birat altnda verilmesi.


16/26

nokta ou zaman bulunmaz. Bu balamda yaflllar kendi iinde heterojen bir grupolufltururlar. Kurallar esneklefltirilirse de bireysellefltirilemez. Bu nedenle dzenle-melere, yaflllarn kendi sosyal evreleri ile iletiflim ve balarn koruyacak yndeifllerlik kazandrlmas gerekir.

rnein; yaflllarn zel eflyalar ile donatlan kk bamsz mekanlara yer ve-ren merkezler, ABD, Hollanda ve ngilteredeyaflllar kyolarak adlandrlan zelyerleflim blgeleri bu balamda karfllafllacak olumsuzluklar gidermeye ynelikyaplanmalarn rnekleridir (Altan ve fiiflman, 2003, s: 38). Daha ok sosyal gven-lik kurulufllar tarafndan kurulup iflletilen bu merkez ya da kylerde yaflllar, bafl-ka bireylerle daha youn bir iliflki iinde bulunurlar. Yaflamlarn daha bamszolarak srdrebilirler.

Salk Yardmlarndan ve Hizmetlerinden YararlandrmakKamusal salk kurumlar ile sigorta salk kurumlar tarafndan verilen teflhis ve

tedavi hizmetleri ile her tr salk mallarnn salanmasna ynelik politikalar bubafllk altnda irdeleyebiliriz. Bu yardmlar, ulusal salk politkalarna da konu olur.Yafllanmann getirdii biyolojik deiflim nedeniyle oalacak salk sorunlar dik-kate alnarak, bu yndeki politikalarn yaflllar iin zel bir nem tafldn vurgu-lamak gerekir.

Sosyal Hizmetler SalamakSon yllarda, baz Bat lkelerinde kurumsal bakm ve gzetimin yan sra, yafllla-ra ynelik eflitli sosyal hizmet programlarnn da gelifltirildii gzlenmektedir. Buprogramlar, nceki bafllklar altnda akladmz yol ve yntemlerin boflluklarndoldurur. Giderek eflitlenip, yaygnlaflan bu programlarn nde gelenlerine ksa-ca deinelim.

Yaflllarn Evde Bakm: Bu ynde programlarla, yaflad ortamdan ayrma-dan ihtiya duyduu hizmetleri yafllnn ayana kadar gtrlmesi hedeflenir. Buhizmetler belirli bir sosyal hizmet merkezinin uzmanlarnca koordine edilir ve y-rtlr. Szgelimi yafllnn beslenme, temizlik, salkgibi gereksinimleri belirli birdzen iinde evinde karfllanr.

Yafll Klpleri: Bu dzenlemelerle alflt ortamdan koparmadan, yafllnn ih-tiyalarnn karfllanmas amalanr. Yaflamn olaan koflullar altnda kendi evindesrdren yafll, haftann baz gnlerinde ya da gnn belirli saatlerinde, ikametga-hna yakn bir yerde kurulmufl olan zel bir merkeze gider. Yafll kulb olarakadlandrlan bu birimlerde, uzman kiflilerin destek ve gzetiminde yafltlaryla bir-likte olur. Belirli etkinliklerde yer alr. Bylece yaflllar hem ev ortamndan kopma-

mfl, hem de sosyal yaflamdan soyutlanmamfl olurlar.Yafll Danflma Hizmetleri: Bu tr hizmetler yaflllara, her trl sorun ve ge-

reksinimleri iin baflvurabilecekleri, yardm alabilecekleri zel bir merkezde verilir.Yaflllara Ynelik Etkinlikler ve Organizasyonlar:Yaflllar iin eflitli sos-

yal, kltrel etkinlikler dzenlenir ve katlabilmeleri ynnde kendilerine yardmcolunur. Bu etkinlikler gezi, elence, kltr, spor gibi yaflllarn istekleri dorultu-sunda programlanr.

3. Yaflllara ynelik sosyal politikalar, neden arlkl olarak sosyal gvenlik sistemleri

tarafndan taflnmaktadr?

4. Yaflllara ynelik sosyal politikalarn sorgulanp gelifltirilmesi, geliflmekte olan lkeler

ynnden neden nemlidir?


SIRA S ZDE


17/26

TRKYEDE YAfiLI NFUS VE YAfiLILARA YNELKSOSYAL POLTKALAR

Konuyu iki ayr bafllk altnda aklayalm.

Trkiyede Yaflllar ve Yaflllara liflkin Baz zelliklerlkemiz nfusunun byk bir ksmn genler oluflturmakta ve nfusumuz srek-li oalmaktadr. Doum hznn bu ynde srmesi halinde nfusumuzun 2010 y-lnda 78 milyona, 2020 ylnda ise 92 milyona ulaflaca tahmin edilmektedir (Tr-kiye statistik Yll2001, 2002, s:44). Son saym dnemlerinde zellikle 1975-1980dneminde nfus oalfl hznda belirgin bir dflme eilimi gzlenmekle birlikte,1980-1985 dneminde nfus oalfl hznn tekrar ykseldii grlmfltr. 1985-1990 dneminde ve 1990-1995 dneminde nemli lde dflen nfus oalfl h-z, gnmzde % 1.83 dzeyinde seyretmektedir. Bu nedenle de gen nfus yap-mzn yakn bir gelecekte de deiflmeyecei kestirilebilir. Ancak yafll nfusumuz-

da, oransal olarak nemli bir deiflme olmayaca sylense de, saysal olaraknemli oalfllar beklenmelidir.

Kentlerin nfusunun, toplam nfus iindeki oranlar 1927 ylndan itibaren s-rekli olarak artmfltr. Gnmzde nfusun yaklaflk % 65 i kentlerde yaflamaktadr(Trkiye statistik Yll2001, 2002, s: 38-89). Bu durum ise lkemizde gelenekselaile yapsnn belirli llerde zlmesine ve Aile Yapsndaki Deiflim bafllaltnda da ifade edildii gibi, yaflllarn ailenin koruma alan dflnda kalmalarnayol amaktadr. Yafll nfusun nemli bir ksmnn gelecekte kentlerde ve zellik-le de metropollerde younlaflaca tahmin edilmektedir.

Gnmzde Trkiyede yafll nfusun yaklaflk olarak %45i erkek, % 55i isekadndr (Trkiye statistik Yll2001, 2002, s: 72-73). Bu oranlar kadnlar iin or-

talama yaflam midinin erkeklerden daha fazla olduunu gstermektedir. 65 vedaha yukar yafl grubunun byk ounluu evlidir. Ancak nemli bir blm-nn, eflinin ld anlafllmaktadr. Hi evlenmemifl olan, efli len, boflanan ve bi-linmeyenlerin toplam says ise yine ayn yafl grubunda 1 milyonun zerine k-maktadr (Trkiye statistik Yll 2001, 2002, s: 38-89). Bu kiflilerin evli olan yafl-llara gre daha ok korunma gereksinimi iinde olduu sylenilebilir.


fiekil 13.3

Kadn Erkek Oran Cinsiyetlere Gre OkuryazarOlmayanlarn Oran

Cinsiyetlere Gre Faal Olanlarn Oran

%45

Erkek

%55

Kadn %83Okuyan deil

%51

ErkekKadn

%45

Faal

%35.8Faal

Yaflllarn alflma Oran%4

ErkekKadn

Cinsiyete Gre Yaflllk Aylndan Yararlanma Oran

Kadn Erkek

%64.2

%75

%55

%96

%30

%70

%17

%49

%25Faal

TrkiyedeYafll Nfusaliflkin Bilgiler

Kaynak: Trkiye istatistik

yll 2001deki verilerden

yararlanarak hazrlanmfltr.


18/26

Erkeklerin %51i, kadnlarn ise yaklaflk %83 okur-yazar deildir (Trkiye s-tatistik Yll 2001, 2002, s: 62) Bu oranlarda gerek erkekler gerek kadnlar asn-dan nemli dflfller yaflanaca, efl deyiflle okur-yazar oranlarnn tm yaflllar a-sndan oalaca tahmin edilmektedir. Bu nitelikleri nedeni ile yaflllarn, alflmayaflam iinde gen kuflaklarla rekabet edebilmeleri gleflmektedir.

lkemizde istatistik veriler erkeklerin yaklaflk %45inin, kadnlarn ise yaklaflk%25inin iktisadi ynden faal olduklarn gstermektedir. Bunlarn ok byk birblmnn ziraat, ormanclk, avclk ve balklk gibi tarmsal faaliyetlerde yer al-dklar grlmektedir (Trkiye statistik Yll 2001, 2002, s: 74-75). Bir baflka an-latmla yafll nfusun sadece %35.80i alflmakta ve bunlarn %90.97si tarmsalalanda faaliyet gstermektedir. Erkeklerin yaklaflk %30u, kadnlarn ise yaklaflk%4 yaflllk aylndan yararlanabilmektedir.

Trkiyede Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalar

lkemizde yaflllara ynelik sosyal politikalar; sosyal sigortalar, sosyal yardmlarve hizmetlerile kurumsal bakmuygulamalar kapsamnda ifllerlik kazanmaktadr.

Yaflllk Sigortas Yardmlaradafl sosyal gvenlik sistemleri yafllanmay da insanlar iin bir risk olarak gr-mekte ve yafllanan bireyleri salad sigorta yardmlar, sosyal yardmlar ve hiz-metlerle korumaktadr.

Sosyal gvenlik sistemi iinde en geliflmifl ve en yaygn uygulama alanna sahipteknik sosyal sigortalardr. Bu teknikte, sosyal riskleri karfllamak iin ngrlenyardmlarn giderleri topluca karfllanr. Sosyal sigortalar, iflgrenleri karfllaflabile-cekleri belirli risklere karfl korumak amacyla, zorunlu olarak ifli ve iflverenin zo-

runlu katlm ile devlet eliyle kurulup, iflletilen kurumlardr. Genel olarak ifli, ifl-veren ve devletin ortaklafla finansal desteiyle yrtlr.lkemizdeki sosyal sigorta uygulamalar esas olarak Emekli Sand, Sosyal Si-

gortalar Kurumuve Ba-Kurtarafndan gereklefltirilmektedir. Ancak, bunlarn d-flnda, bankalar, sigorta ve reasrans flirketleri, ticaret ve sanayi odalar ile ticaretve sanayi borsalarnn kurduu sosyal sigorta kurulufllarnn da bulunduunu be-lirtmek gerekir. Trkiyede yaflllk sigortas kolundan salanlan yardmlar, dersprogramnda yer alan Sosyal Gvenlik Hukukudersinizin konular kapsamnda yeralacaktr. Bu nedenle, lkemizeki sosyal sigorta kurumlarnn kapsam iinde bu-lunan yaflllar ynnden, yardmlarn nemine dikkat ekmekle yetineceiz.

Yaflllara Ynelik Sosyal Hizmetler

Sosyal sigorta kurumlar dflnda lkemizde yaflllara ynelik sosyal hizmetler, ge-nellikle vergilerle finanse edilmekte ve yararlanan kiflilerden herhangi bir mali kat-k beklenmemektedir. Trkiyede bu hizmetler aflada belirtilen eflitli kurumlarnats altnda verilmektedir.

Yafll Dayanflma Merkezleri

Yatl kurum bakmna ihtiya duymayan ve ev ortamnda yaflayan yaflllarn sosyalve psikolojik gereksinimlerini karfllamak amacyla SHEKe bal olarak hizmetveren Trkiye genelinde 5yafll dayanflma merkezibulunmaktadr. Bu merkezle-rin toplam ye says 1084 dr (shcek.gov.tr).

Bu merkezler; yaflamn evde yalnz veya ailesi ile birlikte srdren yaflllarn

bofl zamanlarn deerlendirmelerine ve gnlk yaflamla ilgili sorunlarnn z-



19/26

mne yardmc olmak, rehberlik ve mesleki danflmanlk yapmak, sosyal iliflkileri-ni ve aktivitelerini oaltmak gibi amalar gtmektedir.

Merkezler ayn zamanda yelik sistemine gre alflarak, toplantlar dzenleyip,

tartflma ortamlar yaratr. Bu merkezlerin ats altnda, gazete-dergi okuma, tiyat-ro, sinema, piknik, gezi, oyun oynama gibi etkinlikler srdrlr. Merkezler yafl-llarn gnlk yaflamlarn deerlendirmek amac ile resim, mzik, el becerileri gi-bi eflitli kurslar da dzenler.

Merkezlerin en nemli grevlerinden biri de eitici etkinliklerdir. Bu mer-kezlerde zellikle yaflllar yakndan ilgilendiren dengeli ve dzenli beslenme,salk eitimi, sosyal katlm, yaflam boyu spor ve sosyo-psikolojik sorunlar ko-nularnda konferanslar ve eitim alflmalar yaplmakta, bireyi yaflama balaya-cak ve toplumsal yaflamdan izole olmadan yaflamlarn srdrebilecekleri or-tamlarn hazrlanmas konusunda her trl etkinlik yaflllarn istekleri dorultu-sunda gereklefltirilmektedir.

Yerel Ynetimlerce Verilen Sosyal Hizmetler1930 ylnda karlan Belediyeler Kanunu, belediyelere yaflllara bakm ve yardmgrevi vermifltir. Ancak belediyelerin bu grevi ne lde yerine getirdiine iliflkinsalkl verilere ulafllabilmek ok gtr.

Yaflllara Ynelik Sosyal YardmlarSosyal yardmlarda da sosyal hizmetler gibi, yararlanan kifliden mali bir katk bek-lenmez ve tek tarafl olarak devlet tarafndan salanr. Sosyal yardmlarn farkl ya-n ise temelde parasal olarak yaplmasdr.

lkemizde, 1986 tarih ve 3294 sayl Sosyal Yardmlaflmave DayanflmayTeflvik Kanununun gerei olarak Baflbakanlka bal Sosyal Yardmlaflma ve

Dayanflmay Teflvik Fonundan ekonomik yoksunluk iindeki yaflllarmza yar-dm yaplmaktadr.

Ayrca 1976 tarih ve 2022 sayl 65 Yafln Doldurmufl Muhta, Gsz ve Kim-sesiz Trk Vatandafllarna Aylk Balanmas Hakknda Kanunuyarnca yaflllara,aranlan koflullarn bulunmas halinde aylk da balanabilmektedir.

Baz belediyelerve Kzlaytarafndan da yoksullara yaplan yiyecek, giye-cek, yakacak, ila ve para yardmlarn ne kadarnn yoksul yaflllara yapldbilinmemektedir

Kurumsal Bakm ve Gzetim HizmetleriKurumsal bakm ve gzetim hizmetleri lkemizde, SHEKe bal huzurevleriile

yafll bakm ve rehabilitasyon merkezlerinin yan sra zel sektr ya da SHEK d-flnda dier kamu kurum ve kurulufllar tarafndan da verilmektedir. Yaflllara y-nelik bakm ve gzetim kurumlarnn kapasiteleri incelenecek olursa, SHEKin bualandaki hizmetlerin nemli bir blmnkarfllad grlr.

SHEKe bal huzur evleriile yafll bakm ve rehabilitasyon merkezlerindebakm grecek yaflllarn saptanmas, bakm ve rehabilitasyon hizmetlerinden ya-rarlandrlmas, verilecek hizmetin tr ve nitelii ile iflleyifl esaslarn belirlemekzere 24325 sayl Ynetmelik karlmfltr. Bu Ynetmelie gre huzur evlerinekabul edilecek yaflllarda; 60 yafl ve daha zeri yafllarda olmak, kendi gereksinim-lerini karfllamasn engelleyici bir rahatszl bulunmamak, yeme, ime, banyo, tu-valet ve bunun gibi yaflam etkinliklerini bamsz olarak yapabilecek durumda ol-mak, ruh sal yerinde olmak, sosyal ve/veya ekonomik yoksunluk iinde bulun-

duu sosyal inceleme raporu ile saptanmfl olmak koflullar birliktearanmaktadr.


Huzur evleri: Yaflllar iinuygun bir fiziksel ve sosyalortam salamak, bakmakve gzetmek, sosyal vepsikolojik gereksinimlerinikarfllamak amacyla alansosyal hizmet kurulufllar.


20/26

Merkezlere kabul edilecek yaflllarda ise farkl olarak sadece bedensel ve zihin-sel gerilemeleri nedeniyle srekli olarak zel ilgi, destek, korunma ve rehabilitas-yon gereksinimi olma koflulu getirilmifltir.

Sonu olarak, kendi ihtiyalarn karfllayabilen ve bu anlamda zel bakm verehabilitasyona ihtiya gstermeyen yaflllar huzur evlerine, zel bakm ve rehabi-litasyona ihtiya gsteren yaflllar bakm merkezlerine kabul edilmektedir.

Huzurevi ve bakm merkezlerinde kalmak isteyen yaflllarn beyan ile tapu vemal mdrlkleri ile, belediye baflkanlklarna yaz yazlmakta, bunun sonucundahibir yerden geliri olmad belirlenen yaflllar cretsiz, cretini karfllayabilecekgelire sahip olanlar ise cretli olarak kabul edilmektedir. Vatani Hizmet Tertibin-den fieref Ayl Balanmas Hakkndaki 1005 Sayl Kanun uyarnca stiklal Ma-

dalyasverilerek maafl balanan kifliler ise, bu gelirlerinden baflka hibir yerdenaylk ve geliri olmamak koflulu ile varsa eflleriyle birlikte huzurevlerinden cretsizolarak yararlanabilmektedir.

SHEKe bal 2001 itibariyle 43 ilde toplam 6240 kapasiteli 61 huzurevi ve ba-km merkezi bulunmaktadr. Bu huzurevi ve merkezlerde Austos 2001 itibariyle4672 yafll bulunmaktadr. Bunlardan %61i erkek %39u kadndr. Yaflllarn %56shuzurevlerinde ve bakm merkezlerinde cretli yafll statsnde kalrken %44necretsiz olarak hizmet verilmektedir (shcek.gov.tr).

lkemizde SHEKin alfl, iflleyifl, cret ve denetlemelerinden sorumlu olduu8548 kapasiteli 99 zelhuzurevi bulunmakta olup, bunlarn bal olduklar kurum-lara gre dalmlar Tablo 13.1de gsterilmifltir (shcek.gov.tr).

zetle, lkemizde kurumsal bakma ait toplam kapasitenin 14.788 olduu vebu kapasitenin % 72sinin (10.650) devlet ya da belediyeler tarafndan yaratld,gnll kurulufllarn ise konuya gereken ilgiyi gstermedii sylenebilir.

5. Trkiyede yaflllara ynelik sosyal politikalarn geliflmifllik dzeyindeki yetersizlik,hangi etkenlere balanlarak aklanabilir?

6. Trkiyede yaflllarn bakm, gzetim ve korunma gereksinimlerinin karfllanmasnda,

yerel ynetimlerin ve gnll derneklerin katlm neden ok snrl olmaktadr?


fiekil 13.1

Huzurevlerininbal olduklarkurumlara gredalmlar

Say KapasiteDier Bakanlklara Ait Kurulufllar 5 1875

Belediyelere Ait Kurulufllar 23 2585

Dernek ve Vakflara Ait kurulufllar 26 1874

Aznlklara Ait Kurulufllar 6 900

Gerek Kiflilere Ait Kurulufllar 39 1314

TOPLAM 99 8548Kaynak:shcek.gov.tr

SIRA S ZDE


21/26

Sosyal Pol i t ika 283

zet

Kimler, neden yafll olarak kabul edilir?

65 ve daha yukar yafllarda olanlar genel bir yakla-

flmla yafll olarak nitelendirilir.

Yaflllara ynelik sosyal politikalara duyulan ge-

reksinim, yafladmz dnemde hangi nedenlere

oalmfltr?

Yaflllarn sosyal politikalara konu olmalarnn te-

melinde eflitli nedenler bulunur. Bunlarn bafllca-

lar; nfus yapsndaki deiflim, sosyal gvenlik sis-

temlerinindeki geliflme, aile yapsndaki deiflim,

ekonomik nedenler, hmaniter nedenler, demokra-

tik ynetimlerin yaygnlaflmas ve sosyal hukuk dev-leti ilkesinin benimsenmesi olarak sralanabilir.

Yaflllarn baklmalarn, gzetilmelerini ve korun-

masn ngren politikalarn, ulusal ve uluslarara-

s balamda hukuki dayanaklar nelerdir?

Yaflllarn korunmasn ngren ilkeler, sosyal poli-

tikalarn uluslararas kaynaklarnda daha ok, sos-

yal sigortalar kolu kapsamnda irdelenmifltir.

T.C. Anayasasnn Yaflllar devlete korunur. Yafl-

llara devlet yardm ve salanacak dier haklar ve

kolaylklar kanunla dzenlenir hkm lkemizde

yaflllara ynelik ulusal sosyal politikalarn temelhukuki dayanan oluflturur. Bu hkm dorultu-

sunda hazrlanp, yrrle konulan eflitli mevzu-

at konunun bu balamda ki hukuki erevesini

oluflturur.

Yaflllarn baklmalarn, gzetilmelerini ve korun-

malarn ngren politikalarla hangi hedeflere,

hangi aralarn yardm ile ulafllabilir?

Yaflllara ynelik sosyal politikalarla sosyal denge,

sosyal adalet, sosyal btnleflme ve sosyal geliflme-

nin salanmas hedeflenir.

Toplumlarn sosyo-ekonomik ve kltrel yaplar

ile koflullarnn, yaflllara ynelik politikalar zerin-

de izleri bulunur.

Sosyal politikalarla yaflllar; bir gelir gvencesine sa-

hip klnarak, istihdam edilmelerine yardmc oluna-

rak, alflma yaflamnda ayrmcla karfl korunarak,

kurumsal bakm ve gzetim hizmetleri verilerek,

salk yardm ve hizmetlerinden yararlandrlarak,sosyal hizmetler salanlarak korunmaya alfllr.

Trkiyede yafll nfus hangi zellikleri taflmak-

ta ve izlenilen sosyal politikalar hangi ynde

biimlenmektedir?

Trkiyede yaflllar saysal olarak srekli oalmak-

tadr. Hi evlenmemifl, boflanmfl ya da efli lmfl

yaklaflk 1 milyonu aflkn yafllnn bakm, gzetim

ve korunma gereksinimi iinde olduu dflnlebi-

lir. Ailelerin bu balamdaki koruma ifllevleri kent-

leflme ve sanayileflme srecinde azalmaktadr. Trkiyede yaflllara ynelik poltikalar, byk l-

de sosyal sigorta kurumlar ve SHEK tarafndan

taflnmaktadr. Yerel ynetimlerin ve gnll kuru-

lufllarn bu politikalara katklar ok azdr.

1

A M A

2A M A

4

A M A

3A M A

5A M A


22/26

nite 13 - Yafll lar n Bakm , Gzetimi ve Korunmas284

Kendimizi Snayalm1. Afladaki zelliklerden hangisi, kronolojik yafl lt-nn stnlkleri arasndayer almaz?

a. Kullanmnn basit olmas

b. Greli olarak objektiflii

c. Somut bir gsterge nitelii taflmas

d. Yaygn olarak kullanlmas

e. Bireysel zellikleri yanstmas

2. Afladakilerden hangisi yafll nfus tanmnn kapsamiindeyer almaz?

a. 55-65 yafl grubunda olanlar

b. 60-65 yafl grubunda olanlar

c. 65-70 yafl grubunda olanlar

d. 65 den daha yukar yafllarda olanlare. 70 den daha yukar yafllarda olanlar

3. Afladakilerden hangisi yaflllara ynelik sosyal po-litikalara duyulan gereksinimin nedenlerinden birisi

deildir?

a. Nfus yapsndaki deiflim

b. Sosyal gvenlik sistemlerinindeki geliflme

c. Aile yapsndaki deiflim

d. Demokratik ynetimlerin yaygnlaflmas

e. alflma yaflamnda esnekleflme

4. Nfus yapsndaki deiflim ile ilgili olarak, afladakiifadelerden hangisi sylenemez?

a. Ekonomik ynden geliflmifl lkelerde doum oran-

lar azalmaktadr.

b. Ekonomik ynden geliflmifl lkelerde lm oranla-

r azalmaktadr.

c. Tm lkelerde ortalama yaflam sresi uzamaktadr.

d. Ekonomik ynden geliflmemifl lkelerde lm

oranlar oalmaktadr.

e. Ekonomik ynden geliflmemifl lkelerde ortalama

yaflam sresi ksalmaktadr.

5. Afladakilerden hangisi sosyal gvenlik harcamalarnoaltmaz?

a. zel sigorta uygulamalarnn yaygnlaflmas

b. Erken emekliliin zendirilmesi

c. Yaflllk sigortasndan yararlanma koflullarnn

arlafltrlmas

d. Sosyal gvenlik sistemlerinin yaygnlafltrlmas

e. Sosyal gvenlik sistemlerinin kifliler ve riskler y-

nnden kapsamnn geliflmesi

6. Yafll nfusun aktif nfusa katlma oran ile ilgili afla-daki ifadelerden hangisiyanlfltr?

a. Genelde ykselmektedir.

b. Genelde dflmektedir.

c. Geliflmifl lkelerde ykselmektedir.

d. Geliflmemifl lkelerde dflmektedir.

e. Geliflmifl lkelerde dflmektedir.

7. Korunmaya, bakma ya da yardma muhta aile, o-cuk, sakat, yafll ve dier kiflilere gtrlen sosyal hizmet-

ler ve bu faaliyetlerin dzenlenmesi amacyla 1983 yln-

da, 2828 say ile yrrle konulan kanun afladakiler-

den hangisidir?

a. Sosyal Hizmetler Kurumu Kanunu

b. ocuk Esirgeme Kurumu Kanunuc. Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu

Kanunu

d. Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandafllar

Kanunu

e. Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandafllar Sos-

yal Hizmetler Kanunu

8. 1976 ylnda yrrle konulan 2022 sayl Kanun, kayafln doldurmufl muhta, gsz ve kimsesiz Trk vatan-

dafllarna aylk balanlmasn ngrr?

a. 60

b. 65

c. 70

d. 75

e. 80

9. Afladakilerden hangisi, yaflllara ynelik sosyal politi-kalarn hedefleri arasndayer almaz?

a. Sosyal denge

b. Sosyal adalet

c. Sosyal rgtlenme

d. Sosyal btnleflme

e. Sosyal barfl

10. lkemizde en okzel huzurevi kimler tarafndaniflletilmektedir?

a. Vakflar

b. Belediyeler

c. Aznlklara ait kurulufllar

d. Dernekler

e. Gerek kifliler


23/26


Yaflamn iinden

Yafllanan ABye Trkler Bakacak

Avrupa Komisyonunun hazrlad bir rapor,ABnin nfusun yafllanma sorununu ksa vadedegurbeti Trklerle, uzun vadede ise Trkiyenin ye-lii ile zmeye hazrlandn ortaya koydu.

TRKYEnin AB yelii tartflmalar srerken, AB Ko-

misyonunda hazrlanan bir rapor, ABnin geleceinde

umudun Trkiye ve Trkler olduunu gsteriyor. Avru-

pa Birlii, ktadaki gen ifl gc ve yafllanma sorunu-na geici zm, ktann en kalabalk yabanc toplulu-

u olan Trklerle bulmaya hazrlanyor. leri aflamada ise

Trkiyenin yelii, bu soruna zm getirecek.

AB Komisyonunun hazrlad rapora gre halen 15

lke iinde 14 milyon kifli iflsiz durumda bulunuyor. An-

cak 2005 ylna kadar, biyoteknoloji ve telekomnasyon

sektrleri baflta olmak zere birok alanda ifl olanaklar

doacak ve 20 milyon kifliye ifl olanaklar yaratlacak.

Gurbetilere Serbest Dolaflm

AB raporlarna gre, mevcut durumda alflma yaflnda

olan her drt kifliye 65 yafl ve zerinde bir kifli dflyor.

20 yl sonra aktif yaflta olanlarla emekliler arasndaki oran

te bire dflecek ve 40 yl sonra bu rakam eflitlenecek.

AB Komisyonu, ksa vadede bu sorunu, AB lkelerinde

yaflayan yabanclara serbest dolaflm hakk tanyarak

bulunmasn neriyor. Komisyonun hazrland rapor,

AB snrlar iinde en az befl yl yaflayan yabanclarn, AB

lkeleri iinde serbest dolaflma sahip olmasn, yani is-

tedii lkede oturma ve alflma hakkna sahip olmasn

ngryor.

Hazrlanan ve AB Konseyine sunulacak olan yasa

tasarsnda, yasal olarak AB lkelerinde yaflayan yaban-

clarn oturum sreleri dolmas halinde otomatik olarak

bu srenin uzatlmas, eitim ve istihdam gibi alanlardaAB vatandafllaryla eflit sosyal haklara sahip olmalar da

yer alyor.

Bu durumda AB lkelerinde yaflayan 3 milyona yak-

laflan nfusuyla en kalabalk yabanc topluluu duru-

mundaki Trkler ksa vadenin zm olarak grl-

yor. AB Komisyonu, ye lkelerde yaflayan yabanclarn

serbest dolaflm haklarnn tannmas sayesinde, mevcut

iflgcnn daha salkl paylafllabileceine inanyor. Bu

sayede, ABnin ihtiya duyduu zaman iflgcnn de da-

ha kolay elde edilebileceini, ABnin yabanclar iin daha

cazip bir ifl alan halinde getirileceini belirtiyor.

Zeynep Lle, Hrriyet, 18 Austos 2002

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar1. e Kronolojik yafl lt bireysel zellikleri

yanstmaz. Bu soruyu doru yantlayabilmek iin,

Yaflllk Dnemi ve Yafll Nufusun Tanm bafll

altnda verilen bilgilerden yararlann.

2. d 65 den daha yukar yafllarda olanlar, yafll olarak

kabul edilir. Bu soruyu doru yantlayabilmek iin,

Yaflllk Dnemi ve Yafll Nufusun Tanm

bafll altnda verilen bilgilerden yararlann.

3. e alflma yaflamnda esnekleflme, yaflllara ynelik

sosyal politikalara duyulan gereksinimin

nedenlerinden birisi deildir. Bu soruyu doru

yantlayabilmek iin, Yaflllara Ynelik Sosyal

Politikalara Duyulan Gereksinimin Nedenleri

bafll altnda verilen bilgilerden yararlann.4. d Ekonomik ynden geliflmemifl lkelerde de lm

oranlar oalmayp, azalmaktadr. Bu soruyu

doru yantlayabilmek iin, Nfus Yapsndaki

Deiflim bafll altnda verilen bilgilerden

yararlann.

5. c Yaflllk sigortasndan yararlanma koflullarnn

arlafltrlmas, sosyal gvenlik harcamalarn

oaltr. Bu soruyu doru yantlayabilmek iin,

Sosyal Gvenlik Sistemlerindeki Geliflme bafll

altnda verilen bilgilerden yararlann.

6. b Yafll nfusun aktif nfusa katlma oran, geneldedflmektedir. Bu soruyu doru yantlayabilmek

iin, Ekonomik Nedenler bafll altnda verilen

bilgilerden yararlann.

7. c Sz edilen Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme

Kurumu Kanunudur. Bu soruyu doru

yantlayabilmek iin, Yaflllarn Korunmalarn

ngren Sosyal Politikalarn Hukuki erevesi


8. b 2022 sayl Kanun, 65 yafln doldurmufl muhta,

gsz ve kimsesiz Trk vatandafllarna aylk

balanlmasn ngrr. Bu soruyu doru

yantlayabilmek iin, Yaflllarn Korunmalarn

ngren Sosyal Politikalarn Hukuki erevesi


9. c Sosyal rgtlenme yaflllara ynelik sosyal

politikalarn hedeflerinden biri deildir. Bu soruyu

doru yantlayabilmek iin, Yaflllara Ynelik

Sosyal Politikalarn Hedefleri bafll altnda

verilen bilgilerden yararlann.

10. e lkemizde en ok zel huzurevi gerek kifliler

tarafndan iflletilmektedir Bu soruyu doru

yantlayabilmek iin, Trkiyede Yaflllara Ynelik

Sosyal Politikalar bafll altnda verilenbilgilerden yararlann.


24/26

nite 13 - Yafll lar n Bakm , Gzetimi ve Korunmas286

Baflvurabileceiniz KaynaklarGerek, N. (2000). Sosyal Gvenlik Hukuku. Eskiflehir: Ana-

dolu niversitesi Yay., Yayn No: 1178, Hukuk Fakl-

tesi Yaynlar, No: 4.

Gndoan, N. (2001). flgcnn Yafllanmas ve flgc

Piyasalarna Etkileri, Ankara niversitesi Siyasal Bil-

giler Fakltesi Dergisi, 56(4)s: 95-108.

Gzel, A. ve Okur A. R. (1999). Sosyal Gvenlik Hukuku.

stanbul: Beta Ya.,Yayn No: 474, Hukuk Dizisi: 204.

Oral, . (2002). Dnyada ve Trkiyede Sosyal Sigortalar

Kapsamnda Salk Sigortas Uygulamalar. Eskiflehir.

T.C.Anadolu niversitesi Yayn No: 1331, ktisadi ve

dari Bilimler Fakltesi Yayn No: 174.

Baflvurabileceiniz nternet Sitelerihttp://www.shcek.gov.tr/dosyalar/yasli_hizm/idx_yasli.htm

adresinden 14.09.2002 tarihinde elde edilen nsha.

http://www.emekli.gov.tr/ISTATISTIK/tahsis.html adre-

sinden 10.09.2002 tarihinde elde edilen nsha.

http://www.ssk.gov.tr/wps/sskroot/istatistik/istatistik

/2000/t43-60.jsp adresinden 10.09.2002 tarihinde elde

edilen nsha.

http://www.bagkur.gov.tr/istatistik/iller.shtml adresinden

10.09.2002 tarihinde elde edilen nsha.

Sra Sizde Yant AnahtarSra Sizde 1

Fonksiyonel yafl, kiflilere ve hatta srdrlen ifllere gre

esneklikler gsterir. Bu greli zellii nedeniyle somut ve

objektif bir olt olan kronolojik yafl ile rtflmez.

Sra Sizde 2

Sanayileflme, kalabalk nfuslu yerleflim merkezlerinde

ekirdek aileleri oaltarak, tm yeleri ile birlikte alfl-

ma yaflamna ynlendirmektedir. Bu koflullar altnda yafl-

llarn bakm ve gzetimini stlenecek kimse kalmayacak

ve korunmalarna gereksinim duyulacaktr.

Sra Sizde 3

Yaflllk, sosyal gvenlik sistemlerinin kapsad fizikselbir risktir. Gerek sigorta yardmlar ve gerekse salanlan

sosyal yardm ve hizmetlerle yafll kiflilerin sosyal gven-

lik gereksinimi karfllanr. Bu nedenle de, duyulacak ge-

reksinimlerin karfllanmasnda ncelikle ve zellikle sos-

yal gvernlik kurumlarnn sorumluluu bulunur.

Sra Sizde 4

Sorun, geliflmekte olan lkelerde gelecekte karfllafllacak-

tr. Geliflmifl lkelerde sorgulanan, uygulanan, revize edi-

lerek yeniden yaplandrlan politikalar, geliflmekte olan

lkeler ynnden yararlanlmas gereken nemli bir biri-kim ve deneyim nitelii taflr.

Sra Sizde 5

Yerel ynetimler ile gnll kurulufllarn yaflllara ynelik

politikalara katklar azdr. Kurumsal hizmetler yetersizdir.

Sra Sizde 6

lkemizde ailenin koruma ifllevi azalsa da, geerliliini

srdrmektedir. Bu nedenle de henz yaflllar toplumda

ncelii olan bir sorun olarak alglanlmamaktadr.


25/26


Okuma Paras

Trkiyede Yaflllara Ynelik Sosyal Politikalarn

Yeniden Yaplandrlmasna Duyulan Gereksinim

Trkiye; nfus yapsnda yaflanlacak deiflim nedeniyle,

ekonomik ynden geliflmifl Bat lkelerinin 2. Dnya Sa-

vaflndan sonra karfllaflt yaflllk sorunu ile yakn bir ge-

lecekte karfl karflya gelecektir. Bu balamda mevcut po-

litikalarn sorgulanarak, gzden geirilmesinin yansra,

geliflmifl lkelerin deneyimlerinden yararlanarak yeni po-

litikalarn da gelifltirilmesi gerekmektedir.

Oysaki lkemizdeki yaflllarn nemli bir blm sos-

yal gvenceden yoksun bir flekilde yaflamlarn srdr-

mektedir. Sosyal gvencesi bulunanlar ise yaplan de-melerin ve hizmetlerin yetersizliinden yaknmaktadrlar.

Bu nedenle sosyal gvenlik sistemimizin hem nitelik ve

hem de nicelik ynnden gelifltirilmesi gerekmektedir.

Ayrca geliflmifl bir ok lkede kurumsal bakm hiz-

metinin yaps tartfllmakta ve reform saylabilecek dei-

fliklikler uygulamaya konulmaktadr. Kurumsal bakm hiz-

metinin zmleyemedii, ulaflamad baz sorunlar da

dikkate alan bu lkeler, evde yafll bakm ya da yafll

klpleri gibi hizmetlere arlk vermeye bafllamfltr. lke-

mizde ise, olumlu baz geliflmelere ramen, halen zel

hizmet ve programlar tartfllmakta, yafll nfus kurumsal

bakm modelleri iinde pasif alclar haline getirilmekte-

dir. Elbette kendi temel ihtiyalarn bile karfllayamayan

ve bu ihtiyalarn karfllanmasnda bir aile desteine de

sahip bulunmayan yafll bireylerimiz asndan kurumsal

bakm halen nemli bir fonksiyon yklenmektedir. An-

cak kurumsal bakm programlarnn geliflmifl bir ok al-

ternatifinin bulunduu da unutulmamaldr. Bu anlamda

lkemizde kurumsal bakm hizmetini salayan temel ku-

rum durumundaki SHEKin yaps ve faaliyetleri de gz-

den geirilmelidir. rnein SHEKe bal flu anda sade-

ce Ankara, stanbul, zmir ve anakkalede faaliyet gste-

ren yafll dayanflma merkezleri hzla yaygnlafltrlmaldr.SHEKe bal huzurevlerinin ise corafi olarak lke ge-

nelinde bir yaygnlk gsterdii sylenilebilir. Ancak, fonk-

siyonel genifl aile yapsnn korunduu kk illerdeki

kurulufllarn atl kald, buna karfln, zellikle Bat blge-

lerinde ve metropollerde bulunan huzurevlerinin tam ka-

pasite ile alflt, hatta ok sayda yafllnn sra bekledii

grlmektedir. Bu nedenle, yeni alacak huzurevleri da-

ha ok byk kentlerde, salk kurulufllarna ve kent mer-

kezlerine uzak olmayan, kent ii ulaflmdan yararlanabile-

cek alanlarda kurulmaldr. Bu kurulufllarn kapasitesi k-

k tutulmal, tek ya da en ok iki kiflilik, banyolu ve tu-

valetli yatak odalar ile dier sosyal alanlar bulunmaldr.

Ayrca bu dzenlemeler hem optimal verimlilii salaya-

cak, hem de yaflllar scak bir ortamda, huzurlu klacak

flekilde yaplandrlmaldr. Buralardaki yaflllarn kendile-

rini pasif ve yeteneklerini yitirmifl grme eilimlerinin or-

tadan kaldrlmasna alfllmal, bu amala yaflllar sosyal

etkinliklere alfltrma ve yaflama uyum salama yetenei

kazandrmak zere yeni almlar yaratlmaldr. Bu do-rultuda gelifltirilecek yntemler ile yaflllarn bofl zama-

nlarn yaratc kullanmalar veya yeni teknolojilere uyum

gstermeleri salanabilir. Ayrca yaflllar eitim program-

larndan yararlandrlarak esnek alflma iliflkileri iinde

yer alabilmelerine yardmc olunabilir. Bylece hem sos-

yal yaflam iinde tutunabilmeleri ve hem de ekonomik

ynden daha verimli hale gelmeleri salanabilir. Unutul-

mamaldr ki, hangi yaflta olursa olsun insanlarmz ancak

kendilerini mutlu eden urafllarda bulunarak yaflamlarn

anlaml duruma getirebilir ve emek verdikleri toplumun

aktif bir yesi olabilirler. Byle bir yaklaflm onlar mutlu

etmenin yan sra gereksinim duyulan kifliler olarak zg-

venlerini de oaltacaktr.

Ulusal sosyal politikalarmzn yafll nfusun toplumla

btnlefltirilmesi temel hedefi dorultusunda yaplandr-

masna zen gsterilmelidir. nk yaflllarmz, kendi

sorunlarn zebilme gcne sahip olmay, yeterli gelir,

uygun barnma, salk, eitim ve ifl olana yani topluma

katk ve katlm iin frsat istemektedirler. Bu nedenle,

yaflllarn tm zamanlarn retken, verimli ve katlmc bir

flekilde deerlendirebilmesi iin gemiflten daha youn

aba gstermeli, bu konuda aileleri de desteklemelidir.

Yukardaki metin, Anadolu niversitesi BF retim ye-

si Yard. Do. Dr. Yener fifiMAN tarafndan hazrlanmfltr.


26/26

288

sosyal politika unite13

Documents