sistem terner cair-cair (laporan pratikum) benar
TRANSCRIPT
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 1/40
ABSTRAK
Sistem terner cair-cair merupakan suatu bentuk penentuan perbandingan komponen jumlah
komponennya. Diagram sisten terner cair-cair pada percobaan ini diuji coba pada air-
klorofom-asam cuka. Dengan menggunakan Kaidah Gibb untuk menentukan kedudukan
sistem. Dengan mengetahui massa dari masing-masing zat, akan kedudukan dalam sistem
dapat ditentukan dan ditetapkan pada titik tertentu. Dalam percobaan ini hal yang ingin
dicapai adalah menggambarkan diagram terner cair-cair antara air-kloroform-asam cuka
dan menentukan garis dasi (tie line . Komposisi diagram terner cair ini didapatkan dengan
mencampurkan ketiga komponen dengan perbandingan tertentu sehingga diperoleh suatu
persentase masing-masing komponen dalam senya!a.
1
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 2/40
DAFTAR ISI
Halaman
ABSTRAK..........................................................................................................................1
DAFTAR ISI........................................................................................................................2
DAFTAR GAMBAR...........................................................................................................3
DAFTAR TABEL................................................................................................................4
DAFTAR LAMPIRAN........................................................................................................5
BAB I PENDAHULUAN
a. Latar Bela an!............................................................................................." #. R$m$%an Ma%ala&........................................................................................'(. Bata%an Ma%ala&..........................................................................................'). T$*$an..........................................................................................................+e. Man,aat........................................................................................................+
BAB II TIN-AUAN PUSTAKA..........................................................................................
BAN III MET/D/L/GI PENELITIAN
a. Alat )an Ba&an.............................................................................................22
#. Gam#ar Alat..................................................................................................22
(. Pr0%e)$r Ker*a..............................................................................................24). D a!ram Al r Met0)e Ker*a..........................................................................24
BAB I HASIL DAN PEMBAHASAN.............................................................................2"
BAB KESIMPULAN.......................................................................................................31
APPENDIKS.......................................................................................................................32
DAFTAR PUSTAKA..........................................................................................................4
DAFTAR N/TASI..............................................................................................................41
DAFTAR GAMBAR
2
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 3/40
Halaman
Gam#ar 2.1 D a!ram Terner................................................................................................14Gam#ar 2.2 D a!ram Terner................................................................................................15
Gam#ar 2.3 D a!ram Fa%a S %tem T !a K0m 0nen............................................................1'
Gam#ar 2.4 D a!ram ,a%a a)a tem erat$r )an te anan teta ...........................................1+
Gam#ar 2.5 B )an! !ra, ) a!ram terner $nt$ t !a 0m 0nen........................................1+
Gam#ar 2." Pen!!am#aran tie line )ar en(am $ran )$a ,a%a 6an! #er#e)a a)a
!ar % e%et m#an!an............................................................................................................1
Gam#ar 2.' Ma(am7ma(am ) a!ram terner........................................................................2Gan#ar 4.1 D a!ram terner 4 ta#$n! rea % .........................................................................2+
Gam#ar 4.2 D a!ram terner e)$)$ an % %tem...................................................................2
Gam#ar 4.3 D a!ram terner er!e%eran t t ....................................................................3
Gam#ar 4.4 D a!ram terner 0% % 8..................................................................................3
Gam#ar 5.1 D a!ram terner ta#$n! I...................................................................................3"
Gam#ar 5.2 D a!ram terner ta#$n! II.................................................................................3'
Gam#ar 5.3 D a!ram terner ta#$n! III................................................................................3+
Gam#ar 5.4 D a!ram terner ta#$n! I9.................................................................................3
DAFTAR TABEL3
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 4/40
Halaman
Ta#el 4.1 Per#e)aan ma%%a 0m 0nen................................................................................2'
Ta#el 4.2 Data m0l )an er%enta%e ,ra % m0l %et a 0m 0nen
) ma% n!7ma% n! ta#$n!.....................................................................................................2'
Ta#el 4.3 K0m 0nen L1 )an L2..........................................................................................2
Ta#el 5.1 Ma%%a a r 6an! ) erl$ an )alam %et a ta#$n!..................................................33
Ta#el 5.2 Ma%%a l0r0,0rm 6an! ) erl$ an.......................................................................33
DAFTAR LAMPIRAN
4
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 5/40
BAB I5
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 6/40
PENDAHULUAN
A. Latar Bela an!
E %tra % (a r:(a r ;LLE< mer$ a an r0%e% em %a&an , % a 6an! mem %a& an
0n%t t$en lar$tan melal$ 0nta )en!an (a ran la n 6an! t )a %al n! lar$t. K0n%t t$en
ter%e#$t t )a a an #er$#a& %e(ara m a= .
Pem %a&an %$at$ (am $ran )alam lar$tan )a at ) %a& an )en!an #er#a!a (ara %ala&
%at$n6a )en!an e %tra % . E tra % mer$ a an %$at$ met0)a 6an! ) )a%ar an a)a er#e)aan
elar$tan 0m 0nen (am $ran a)a elar$t tertent$ ) mana e)$a elar$t t )a %al n!
melar$t an. B la %$at$ (am $ran (a r m %aln6a 0m 0nen A )an B ) (am $r an t )a %al n!
melar$t an %e& n!!a mem#ent$ )$a ,a%a. Ma a $nt$ mem %a& ann6a ) !$na an elar$t
6an! elar$tann6a %ama )en!an %ala& %at$ 0m 0nen )alam (am $ran ter%e#$t. Se& n!!a
et !an6a mem#ent$ %at$ ,a%a. - a e)alam %e*$mla& a r ta tam#a& an ter$% mener$% >at
terlar$t lama elamaan ter(a a %$at$ ea)aan ) mana %em$a m0le $l a r a an ter a a $nt$
men!& )ra% art el 6an! ) lar$t an %e& n!!a lar$tan t$ t )a mam $ la! mener ma >at
6an! a an ) tam#a& an. Da at ) ata an lar$tan ter%e#$t men(a a ea)aan *en$&. ?at (a r
6an! &an6a %e#a! an lar$t )alam (a ran la n6a )a at ) na an elar$tann6a )en!an
menam#a& an %$at$ >at (a r 6an! #erla nan )en!an e)$a >at (a r 6an! le# & )a&$l$
) (a r an. B la >at (a r 6an! et !a n &an6a lar$t )alam %$at$ >at (a r 6an! ter)a&$l$ ma a
# a%an6a elar$tan )ar e)$a >at (a r 6an! ter)a&$l$ t$ a an men*a) le# & e( l. Teta # la
>at (a r 6an! et !a t$ lar$t )alam e)$a >at (a r 6an! ter)a&$l$ ma a elar$tan )ar e)$a
>at (a r 6an! ter)a&$l$ a an men*a) #e%ar. Ge*ala n )a at terl &at a)a % %tem l0r0,0rm7
a%am ($ a7a r.
Kl0r0,0rm mem l elar$tan %an!at e( l )alam a r * a ) tam#a& an a%am ($ a ma aelar$tann6a a an #ertam#a& #e%ar. Hal n ) %e#a# an 0le& m$)a&n6a a%am ($ a lar$t )alam
a r )an l0r0,0rm )alam #er#a!a er#an) n!an. D a!ram e%et m#an!an ,a%a a)ala& %$at$
$r9a 6an! men(atat en!ar$& %$&$ te anan 0m 0% % )an *$mla& ,a%a 6an! a)a )alam
%$at$ % %tem e%et m#an!an. -$mla& )an *en % ,a%a 6an! a)a a)a #e#era a 0n) % ter!ant$n!
)ar *en % )an % ,at %en6a=a 6an! a)a ) )alamn6a. B la 0n) % te anan 0n%tan ata$ e,e
te anan )a at ) a#a an ma a e%et m#an!an (a r7(a r % %tem # ner )a at le# & m$)a&
) !am#ar an )alam %$at$ ) a!ram elar$tan 6a t$ l0t antara T 9% @1.
6
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 7/40
Bent$ ) a!ram &a% l elar$tan ter%e#$t ) l$ % an )alam %e! t !a %ama % % 6an!
) %e#$t ) a!ram terner 6an! ter*a) a)a %$&$ )an te anan 6an! teta . T a %$)$t %e! t !a
ter%e#$t men!!am#ar an %$at$ 0m 0nen m$rn . D a!ram ,a%a 6an! ) !am#ar an %e#a!a
%e! t !a %ama % % men*am n ) en$& n6a % ,at n %e(ara 0t0mat % %e#a# *$mla& *ara e
%e#$a& t t ) )alam %e! t !a %ama % % 6an! ) $ $r %e*a*ar )en!an % % 7% % n6a %ama )en!an
an*an! % % %e! t !a t$ 6an! )a at ) am# l %e#a!a %at$an an*an!. Ber)a%ar an &$ $m ,a%a
G ##% *$mla& ter e( l e$#a& #e#a% 6an! ) erl$ an $nt$ men6ata an ea)aan %$at$ % %tem
)en!an te at a)a e%et m#an!an ) len! a an %e#a!a C P 2 )en!an *$mla&
)era*at e#e#a%an C *$mla& 0m 0nen )an P *$mla& ,a%a. Dalam $n! a an n
e%et m#an!an mem en!ar$& %$&$ te anan )an 0m 0% % % %tem. -$mla& ,a%a )alam
% %tem >at (a r t !a 0m 0nen ter!ant$n! a)a )a6a %al n! lar$t antar >at (a r ter%e#$t )an
%$&$ er(0#aan. -$mla& )era*at e#e#a%an $nt$ % %tem t !a 0m 0nen ;% %tem terner< a)a
%$&$ )an te anan teta )a at ) n6ata an %e#a!a 3 P. S %tem 3 0m 0nen %e#enarn6a
#an6a mem$n! n an 6a n a)a er(0#aan n ) !$na an % %tem 3 0m 0nen 6an! ter) r
ata% >at (a r 6an! %e#a! an ter(am $r. Pa)a ) a!ram terner $r9a 6an! melen! $n! )alam
%e! t !a mer$ a an elar$tan antar et !a >at. D )alam $r9a ter) % )ar 2 ,a%a (a r7(a r.
Gar % )a% ata$ l ne t e mer$ a an !ar % enent$an 0m 0% % 6an! leta n6a t )a %e*a*ar
)en!an !ar % AB. Pa)a ra t $m % %tem terner (a r7(a r 6an! ) !$na an antara a r7l0r0,0rm7a%am ($ a % %tem 3 >at (a r 6an! %e#a! an ) #a! men*a) T e 1 6a t$
em#ent$ an %e a%an! >at (a r #er(am $r %e#a! an T e 2 6a t$ em#ent$ an 2 a%an! >at
(a r #er(am $r %e#a! an )an T e 3 Pem#ent$ an 3 a%an! >at (a r #er(am $r %e#a! an.
B. R$m$%an Ma%ala&
Ber)a%ar an latar #ela an! ) ata% ma%ala& 6an! )a at m$n($l )alam enel t an n
) antaran6a 1. K0n%entra% a%am ($ a 6an! ) !$na an $nt$ er(0#aan2. Men!at$r e%ta# lan %$&$ 6an! ) !$na an a)a %aat er(0#aan3. Ter(a a ata$ t )a n6a e%et m#an!an antara a r7 l0r0,0rm7a%am ($ a4. Ke%ala&an )ar ra t an )alam mela $ an er(0#aan n
C. Bata%an Ma%ala&
A!ar er(0#aan n n t )a mel$a% )alam em#a&a%ann6a ma a #er)a%ar an r$m$%an
ma%ala& ) ata% ) la $ an em#ata%an ma%ala& %e#a!a #er $t
1. A%am ($ a 6an! ) !$na an a)ala& a%am ($ a 6an! tela& ) %e) a an 0le& A% %tenLa#0rat0r $m.
7
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 8/40
2. Pr0%e% t tra% 6an! men!!$na an %$&$ %ta# l ) la $ an a)a %$&$ amar 6an! (en)er$n!
%ta# l.3. Mela $ an en(am $ran )an en!0(0 an %erta en m#an!an 6an! te at )an &at 7&at
a!ar ter(a a n6a e%et m#an!an.4. Pra t an mela $ an er(0#aan )en!an tel t )an &at 7&at .
D. T$*$an Per(0#aan
Ber)a%ar an r$m$%an )an #ata%an ma%ala& ) ata% ma a t$*$an enel t an n a)ala&
1. Men!!am#ar an ) a!ram % %tem terner (a r7(a r antara A r7Kl0r0,0rm7A%am C$ a.2. Menent$ an !ar % )a% ;line tie <.
E. Man,aat Per(0#aanMan,aat ) la $ ann6a er(0#aan n a)ala&
1. Menera an lm$7 lm$ 6an! %$)a& ) er0le& )alam #ent$ er(0#aan )an en$l %an
la 0ran )alam #ent$ ar6a t$l % lm a& 6an! ) !$na an %e#a!a lat &an )alam
en$l %an % r % .2. Menam#a& lm$ en!eta&$an men!ena en!!am#aran ) a!ram % %tem terner (a r7(a r
%erta enent$an !ar % )a% ;tie line <.
8
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 9/40
BAB II
TINJAUAN PUSTAKA
Men$r$t ;S$ ar)*0 1 '<.S %tem >at a)ala& %$at$ >at 6an! )a at ) %0la% an )ar >at7
>at la n )alam %$at$ #e*ana nert 6an! men*a) $%at er&at an )alam men!amat en!ar$&
er$#a&an tem erat$r te anan %erta 0n%entra% >at ter%e#$t. Se)an! an 0m 0nen a)ala&
6an! a)a )alam % %tem %e ert >at terlar$t )an elar$t )alam %en6a=a # ner. Ban6a n6a
0m 0nen )alam % %tem C a)ala& *$mla& m n m$m % e% e% #e#a% 6an! ) erl$ an $nt$
menent$ an 0m 0% % %em$a ,a%a 6an! a)a )alam % %tem. De, n % n m$)a& ) #erla $ an * a % e% e% 6an! a)a )alam % %tem t )a #erea % %e& n!!a ta )a at men!& t$n! #an6a n6a.
Men$r$t D0!ra SK D0!ra S ;2 + < S$at$ ,a%e ) )e,en % an %e#a!a #a! an %6%tem
6an! %era!am ata$ &0m0!en6 ) antara ea)aan %$#ma r0% 0 n6a teta #enar #enar
ter %a& )ar #a! an %6%tem 6an! la n 0le& #ata%an 6an! *ela% )an #a . Cam $ran a)atan
ata$ )$a (a ran 6an! t )a %al n! #er(am $r )a at mem#ent$ ,a%e ter %a&. Se)an! an
(am $ran !a%7!a% a)ala& %at$ ,a%e arena % %temn6a 6an! &0m0!en. S6m#0l $m$m $nt$
*$mla& ,a%e a)ala& P Kelar$tan %$at$ >at a)ala& %$at$ 0n%entra% ma % m$m 6an! ) (a a%$at$ >at )alam %$at$ lar$tan. Part el7 art el >at terlar$t #a #er$ a m0le $l ma$ $n
#er$ a 0n %elal$ #era)a )alam ea)aan ter& )ra% ;ter at 0le& m0le $l7m0le $l elar$t a r<.
Ma n #an6a art el >at terlar$t ma n #an6a $la m0le $l a r 6an! ) erl$ an $nt$
men!& n)ar art el >at terlar$t t$. Set a elar$t mem l #ata% ma % m$m )alam
melar$t an >at. Unt$ lar$tan 6an! ter) r )ar )$a *en % lar$tan ele tr0l t ma a )a at
mem#ent$ en)a an ;)alam ea)aan *en$&<
Men$r$t T m )0%en m a , % .; 2 1 < Pa%an!an (a ran 6an! #er(am $r %e#a! an)a at ) #a! )alam em at t e
1. T e I (am $ran )en!an tem erat$r elar$tan r t % ma % m$m m %aln6a %6%tem
a r 7 ,en0l.2. T e II (am $ran )en!an tem erat$r elar$tan r t % m n m$m m %aln6a %6%tem
a r 7 tr met l am n.3. T e III (am $ran )en!an tem erat$r elar$tan r t % ma % m$m )an m n m$m
m %aln6a %6%tem a r n 0t n.4. T e I (am $ran 6an! t )a mem $n6a tem erat$r elarr$tan r t %.
9
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 10/40
D$a (a ran ) ata n m % #el %e#a! an * a A lar$t )alam B )alam 6an! ter#ata% )an
)em an $la )en!an B lar$t )alam A )en!an *$mla& 6an! ter#ata% . #ent$ 6an! al n!
$m$m )ar ) a!ram ,a%e T (a r (a r a)a te anan teta # a%an6a 1atm.
Men$r$t Ra&man I*an! M$l6an Sr6. ;2 4 <.D a!ram n )a at ) er0le& %e(ara
e % er men )en!an menam#a& an %$at$ >at (a r e )alam (a ran m$rn la n a)a te anan
tertent$ )en!an 9ar a% %$&$ Fa%a mer$ a an ea)aan mater 6an! %era!am ) %el$r$&
#a! ann6a t )a &an6a )alam 0m 0% % m an6a teta *$!a )alam ea)aan , % n6a. S$at$
,a%a ) )e,en % an %e#a!a #a! an % %tem 6an! %era!am ata$ &0m0!en ) antara ea)aan
%$#ma r0% 0 n6a teta #enar7#enar ter %a& )ar #a! an % %tem 6an! la n 0le& #ata%an
6an! *ela% )an #a . Cam $ran a)atan ata$ )$a (a ran 6an! t )a %al n! #er(am $r )a at
mem#ent$ ,a%a ter %a&. Se)an! an (am $ran !a%7!a% a)ala& %at$ ,a%a arena % %temn6a
6an! &0m0!en. S m#0l $m$m $nt$ *$mla& ,a%a a)ala& P. Ga% ata$ (am $ran !a% a)ala& ,a%a
t$n!!al Kr %tal a)ala& ,a%a t$n!!al )an )$a (a ran 6an! )a at #er(am $r %e(ara t0tal
mem#ent$ ,a%a t$n!!al. Cam $ran )$a l0!am a)ala& % %tem )$a ,a%a ;P 2< * a l0!am7
l0!am t$ t )a )a at #er(am $r teta mer$ a an % %tem %at$ ,a%a ;P 1< * a l0!am7
l0!amn6a )a at ) (am $r. Pa)a er& t$n!an )alam e%el$r$&an term0) nam a m a -.
G ##% menar e% m $lan tentan! at$ran ,a%a 6an! ) enal )en!an H$ $m Fa%a G ##%
*$mla& ter e( l er$#a&an #e#a% 6an! ) erl$ an $nt$ men6ata an ea)aan %$at$ % %tem)en!an te at a)a e%et m#an!an.
-$mla& 0m 0nen )alam %$at$ % %tem ) )e,en % an %e#a!a *$mla& m n m$m )ar
J9ar a#le #e#a% l &an 6an! ) #$t$& an $nt$ men!!am#ar an 0m 0% % t a ,a%a )ar
%$at$ %6%tem.
Tem erat$r r t % ata% T$( a)ala& #ata% ata% tem erat$r ) mana ter*a) em %a&an ,a%a.
D ata% tem erat$r #ata% ata% e)$a 0m 0nen #enar7#enar #er(am $r. Pa)a tem erat$r n
ter)a at !era an termal 6an! le# & #e%ar men!&a% l an emam $an (am $r 6an! le# & #e%ar a)a e)$a 0m 0nen.
Men$r$t At n% P ;1 <.Be#era a % %tem mem erl &at an tem erat$r r t % Tl(
) mana ) #a=a& tem erat$r t$ e)$a 0m 0nen #er(am $r )alam %e!ala er#an) n!an )an
) ata% tem erat$r t$ e)$a 0m 0nen mem#ent$ )$a ,a%a. Sala& %at$ (0nt0&n6a a)ala& a r7
tr et lam na. Dalam &al n a)a tem erat$r ren)a& e)$a 0m 0nen le# & )a at (am $r
arena 0m 0nen7 0m 0nen t$ mem#ent$ 0m le % 6an! lema& a)a tem erat$r le# &
le# & t n!! 0m le % t$ ter$ra )an e)$a 0m 0nen $ran! )a at #er(am $r
;M$l6an Sr6 2 <.
10
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 11/40
Men$r$t M$l6an Sr6 ;2 <. Kelar$tan %$at$ >at a)ala& %$at$ 0n%entra% ma % m$m
6an! ) (a a %$at$ >at )alam %$at$ lar$tan. Part el7 art el >at terlar$t #a #er$ a m0le $l
ma$ $n #er$ a 0n %elal$ #era)a )alam ea)aan ter& )ra% ;ter at 0le& m0le $l7m0le $l
elar$t a r<. Ma n #an6a art el >at terlar$t ma n #an6a $la m0le $l a r 6an!
) erl$ an $nt$ men!& n)ar art el >at terlar$t t$. Set a elar$t mem l #ata%
ma % m$m )alam melar$t an >at. Unt$ lar$tan 6an! ter) r )ar )$a *en % lar$tan ele tr0l t
ma a )a at mem#ent$ en)a an ;)alam ea)aan *en$&<. Pem %a&an %$at$ lar$tan
)alam(am $ran )a at ) la $ an )en!an #er#a!a (ara %ala& %at$n6a )en!an e %tra % .
E tra % mer$ a an %$at$ met0)a 6an! ) )a%ar an a)a er#e)aan elar$tan 0m 0nen
(am $ran a)a elar$t tertent$ ) mana e)$a elar$t t )a %al n! melar$t an.
B la %$at$ (am $ran (a r m %aln6a 0m 0nen A )an B ) (am $r an t )a %al n!
melar$t an %e& n!!a mem#ent$ )$a ,a%a. Ma a $nt$ mem %a& ann6a ) !$na an
elar$t6an! elar$tann6a %ama )en!an %ala& %at$ 0m 0nen )alam (am $ran ter%e#$t.
Se& n!!a et !an6a mem#ent$ %at$ ,a%a.
- a e)alam %e*$mla& a r ta tam#a& an ter$% mener$% >at terlar$t lama elamaan
ter(a a %$at$ ea)aan ) mana %em$a m0le $l a r a an ter a a $nt$ men!& )ra% art el
6an! ) lar$t an %e& n!!a lar$tan t$ t )a mam $ la! mener ma >at 6an! a an ) tam#a& an.
K ta ata an lar$tan t$ men(a a ea)aan *en$&. ?at (a r 6an! &an6a %e#a! an lar$t)alam (a ran la n6a )a at ) na an elar$tann6a )en!an menam#a& an %$at$ >at (a r 6an!
#erla nan )en!an e)$a >at (a r 6an! le# & )a&$l$ ) (a r an. B la >at (a r 6an! et !a n
&an6a lar$t )alam %$at$ >at (a r ter)a&$l$ ma a # a%an6a elar$tan )ar e)$a >at (a r 6an!
ter)a&$l$ t$ a an men*a) le# & e( l. Teta # la >at (a r 6an! et !a t$ lar$t )alam e)$a
>at (a r 6an! ter)a&$l$ ma a elar$tan )ar e)$a >at (a r 6an! ter)a&$l$ a an men*a) #e%ar.
Ge*ala n )a at terl &at a)a % %tem l0r0,0rm7a%am ($ a7a r. B la a%am ($ a
) tam#a& an e)alam %$at$ (am $ran &eter0!en l0r0,0rm )an a r a)a %$&$ tertent$elar$tan l0r0,0rm )alam a r a an #ertam#a& %e& n!!a a)a %$at$ %aat a an men*a)
&0m0!en. -$mla& a%am ($ a 6an! &ar$% ) tam#a& an $nt$ men(a a t t &0m0!en ; a)a
%$&$ tertent$ ta) < ter!ant$n! )ar 0m 0% % (am $ran l0r0,0rm )alam a r
Pem %a&an %$at$ lar$tan )alam (am $ran )a at ) la $ an )en!an #er#a!a (ara %ala&
%at$n6a )en!an e %tra % . E tra % mer$ a an %$at$ met0)a 6an! ) )a%ar an a)a er#e)aan
elar$tan 0m 0nen (am $ran a)a elar$t tertent$ ) mana e)$a elar$t t )a %al n!
melar$t an.
11
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 12/40
Pem %a&an )ar (am $ran men*a) 0m 0nen7 0m 0nenn6a a)ala& %ala& %at$ r0%e%
ter ent n! ) n)$%tr m a. Pr0%e)$r 6an! $m$m $nt$ mela $ an em %a&an n )e%t la%
%e#$a& 0 era% 6an! #er)a%ar a)a ,en0mena , % ) mana $a )an (a ran #era)a a)a
0n) % 0m 0% % %et m#an! 6an! # a%an6a #er#e)a. Fa tan6a #a! an men!$a )ar ,a%a
(a rn6a tela& ) &a% l an a)a em %a& ar% al a)a a=al en(am $ran. T n! at )ar
em %a&an a an ) tent$ an )en!an ,a%a $a )an (a ran. H$#$n!an antar 0m 0% % )ar
e)$a ,a%a a)a e%et m#an!an # a%an6a ) %a* an )en!an ) a!ram e%e m#an!an ,a%a.
Met0)e en6a* ann6a &ar$% teta )en!an *$mla& 9ar a#el 6an! #er%an! $tan. G ##%
menam l ann6a )alam ea)aan %et m#an! #e%erta *$mla& 9ar a#el 6an! #er%an! $tan.
Ber $t n a)ala& &$#$n!an 6an! rele9an.
F C P 2
Dalam $n! a an ) ata% e%et m#an!an ) en!ar$& 0le& %$&$ te anan )an 0m 0% %
% %tem. -$mla& )era*at e#e#a%an $nt$ % %tem t !a 0m 0nen a)a %$&$ )an te anan teta
)a at ) n6ata an %e#a!a
F 3 P
- a )alam % %tem &an6a ter)a at %at$ ,a%a ma a F 2 #erart $nt$ men6ata an
ea)aan % %tem )en!an te at erl$ ) tent$ an 0n%entra% )ar )$a 0m 0nenn6a. Se)an! an
# la )alam % %tem ter)a at )$a ,a%a )alam e%et m#an!an ma a F 1 #erart &an6a %at$0m 0nen 6an! &ar$% ) tent$ an 0n%entra% n6a )an 0n%entra% 0m 0nen 6an! la n %$)a&
tertent$ #er)a%ar an ) a!ram ,a%a $nt$ % %tem ter%e#$t. /le& arena % %tem t !a 0m 0en
a)a %$&$ )an te anan teta mem $n6a *$mla& )era*at e#e#a%an al n! #an6a )$a ma a
) a!ram ,a%a % %tem n )a at ) !am#ar an )alam %at$ # )an! )atar #er$ a %$at$ %e! t !a
%ama % % 6an! ) %e#$t ) a!ram terner.
-$mla& ,a%a )alam % %tem >at (a r t !a 0m 0en ter!ant$n! a)a )a6a %al n! lar$t antar
>at (a r ter%e#$t )an %$&$ er(0#aan. An)a an a)a t !a >at (a r A B )an C. A )an B %al n!lar$t %e#a! an. Penam#a&an >at C e)alam (am $ran A )an B a an mem er#e%ar ata$
mem er e( l )a6a %al n! lar$t A )an B.
Cara ter#a $nt$ men!!am#ar an % %tem t !a 0m 0nen a)ala& )en!an men)a at an
%$at$ erta% !ra, %e! t !a. K0n%entra% )a at ) n6ata an )en!an %t la& er%en #erat ata$
,ra % m0l. Fra % m0l t !a 0m 0nen )ar % %tem terner ;C 3< %e%$a )en!an A B
C 1. D a!ram ,a%a 6an! ) !am#ar an %e! t !a %ama % % men*am n ) en$& n6a % ,at n
%e(ara 0t0mat % %e#a# *$mla& *ara e %e#$a& t t ) )alam %e! t !a %ama % % 6an! ) $ $r
%e*a*ar )en!an % % 7% % n6a %ama )en!an an*an! % % %e! t !a t$ 6an! )a at ) am# l %e#a!a
12
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 13/40
%at$an an*an!. P$n(a 7 $n(a ) &$#$n! e t t ten!a& )ar % % 6an! #erla=anan 6a t$ Aa
B# C(. T t n0l m$la )ar t t a # ( )an A B C men6ata an 0m 0% % a)ala& 1 ata$ 1
*a) !ar % Aa B# C( mer$ a an 0n%entra% A B C mer$ a an 0n%entra% A B C.
-$mla& ,a%a )alam % %tem >at (a r t !a 0m 0nen #er!ant$n! a)a )a6a %a n! lar$t
antara >at (a r ter%e#$t )an %$&$ er(0#aan. A a# la a)a %$&$ )an te anan 6an! teta
) !$na an $r9a # m0)al $nt$ menent$ an elar$tan C )alam #er#a!a 0m 0% % A )an B.
Pa)a )aera& ) )alam $r9a mer$ a an )aera& )$a ,a%a %e)an! an 6an! ) l$arn6a a)ala&
)aera& %at$ ,a%a. Unt$ menent$ an $r9a # m0)al 6a t$ )en!an menam#a& an >at B e
)alam (am $ran A )an C.
Men$r$t K$%$ma%t$t . A ;2 '<. S %tem t !a 0m 0nen at$ran ,a%a men!&a% l an F 5
P. B la ter)a at %at$ ,a%a ma a F 4 0le& arenan6a en!!am#aran %e(ara !e0metr 6an!
len! a memerl$ an r$an! #er) men% em at. B la te anan teta r$an! t !a ) men% )a at
) !$na an. B la %$&$ ma$ $n te anan teta ma a F 3 P )an % %tem )a at ) !am#ar an
)alam r$an! )$a ) men% P 1 F 2. B 9ar an P 2 F 1. Un9ar an P 3 F n9ar an.
S$at$ % %tem t !a 0m 0nen mem $n6a )$a en!$#a& 0m 0% % 6an! #e#a% %e#$t%a*a 2
)an 3. -a) 0m 0% % %$at$ % %tem t !a 0m 0nen )a at ) al$r an )alam 00r) nat(arte%
)en!an 2 a)a %ala& %at$ %$m#$n6a )an 3 a)a %$m#$ 6an! la n 6an! ) #ata% 0le& !ar %
2 3 1. arena t$ t )a % metr % ter&a)a et !a 0m 0nen # a%an6a 0m 0% %) al$r an a)a %$at$ %e! t !a %ama % % )en!an t a 7t a %$)$tn6a men!!am#ar an %$at$
0m 0nen m$rn #a! %$at$ %e! t !a %ama % % *$mla& *ara )ar %e#eran! t t ) )alam
%e! t !a et !a % % n6a %ama )en!an t n!! %e! t !a ter%e#$t. -ara antara %et a %$)$t
eten!a&7ten!a& % % 6an! #er&a)a an ) #a! 1 #a! an %e%$a )en!an 0m 0% % )alam
er%en. Unt$ mem er0le& %$at$ t t tertent$ )en!an men!$ $r *ara ter)e at et !a % %
%e! t !a.
D a!ram e%et m#an!an ,a%a a)ala& %$at$ $r9a 6an! men(atat en!ar$& %$&$ te anan0m 0% % )an *$mla& ,a%a 6an! a)a )alam %$at$ % %tem e%et m#an!an. -$mla& )an *en % ,a%a
6an! a)a a)a #e#era a 0n) % ter!ant$n! )ar *en % )an % ,at %en6a=a 0r!an 6an! a)a
) )alamn6a. B la 0n) % te anan 0n%tan ata$ e,e te anan )a at ) a#a an ma a
e%et m#an!an (a r7(a r % %tem # ner )a at le# & m$)a& ) !am#ar an )alam %$at$ ) a!ram
elar$tan 6a t$ l0t antara T 9% @1. K$r9a7 $r9a # n0)al 6an! a)a men$n*$ an a)an6a
0m 0% % 7 0m 0% % )ar ,a%a 6an! t m#$l #er%amaan. K0m 0% % a)a (am $ran t !a
0m 0nen ata$ % %tem terner ) tam l an )alam #ent$ ) a!ram %e! t !a %ama % % )en!an
%at$an t n!! 6an! e $ 9alent )en!an *$mla& 0m 0% % n6a. K0m 0% % ma% n!7ma% n! ,a%a
13
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 14/40
)alam e%et m#an!an ) &$#$n! an )en!an %$at$ !ar % 6an! ) %e#$t )en!an t e l ne% ata$
(0nn0)al%. S %tem terner t e %at$ mem l %at$ a%an! >at 6an! t )a %al n! lar$t
; immiscible < )an )$a a%an! >at 6an! %al n! lar$t ; miscible <. Unt$ e%et m#an!an % %tem
terner )ar (am $ran a r a%am ($ a l0r0,0rm mer$ a an % %tem t e %at$.
Men$r$t ar)&0n0 ;2 <. Unt$ (am $ran 6an! ter) r ata% t !a 0m 0nen
0m 0% % ; er#an) n!an ma% n!7ma% n! 0m 0nen< )a at ) !am#ar an ) )alam %$at$
) a!ram %e! t !a %ama % % 6an! ) %e#$t )en!an D a!ram Terner. K0m 0% % )a at ) n6ata an
)alam ,ra % ma%%a ;$nt$ (a ran< ata$ ,ra % m0l ;$nt$ !a%<. D a!ram t !a %$)$t ata$
) a!ram %e! t !a #er#ent$ %e! t !a %ama % % ) mana %et a %$)$tn6a ) tem at 0m 0nen
>at. S % 7% % n6a t$ ter#a! )alam $ $ran 6an! men6ata an #a! an 1 >at 6an! #era)a a)a
%et a %$)$tn6a
-$mla& ,a%a )alam % %tem >at (a r t !a 0m 0en ter!ant$n! a)a )a6a %al n! lar$t antar
>at (a r ter%e#$t )an %$&$ er(0#aan. An)a an a)a t !a >at (a r A B )an C. A )an B %al n!
lar$t %e#a! an. Penam#a&an >at C e)alam (am $ran A )an B a an mem er#e%ar ata$
mem er e( l )a6a %al n! lar$t A )an B. Pa)a er(0#aan n &an6a a an ) t n*a$ % %tem 6an!
mem er#e%ar )a6a %al n! lar$t A )an B. Dalam &al n A )an C %erta B )an C %al n! lar$t
%em $rna. Kelar$tan (a ran C )alam #er#a!a 0m 0% % (am $ran A )an B a)a %$&$ teta
)a at ) !am#ar an a)a %$at$ ) a!ram terner. Pr n% men!!am#ar an 0m 0% % )alam) a!ram terner )a at ) l &at a)a !am#ar ;1< )an ;2< ) #a=a& n .
Gam#ar 2.1 D a!ram Terner
14
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 15/40
T t A B )an C men6ata an 0m 0enen m$rn . T t 7t t a)a % % AB BC )an AC
men6ata an ,ra % )ar )$a 0m 0nen %e)an! an t t ) )alam %e! t !a men6ata an ,ra %
)ar t !a 0m 0nen. T t P men6ata an %$at$ (am $ran )en!an ,ra % )ar A B )an C
ma% n!7ma% n! %e#an6a @ 6 )an >.
Gam#ar 2.2 D a!ram Terner
Men$r$t T m D0%en K m a F % a ;2 12<T t men6ata an %$at$ (am $ran )en!an
,ra % A 25 B 25 )an C 5 . T t 7t t a)a !ar % BP )an BO men6ata an(am $ran )en!an er#an) n!an )en!an *$mla& A )an C 6an! teta teta )en!an *$mla& B
6an! #er$#a&. Hal 6an! %ama #erla $ #a! !ar %7!ar % 6an! ) tar )ar %ala& %at$ %$)$t
%e! t !a e% % 6an! a)a ) &a)a ann6a. Daera& ) )alam len! $n!an mer$ a an )aera& )$a
,a%a. Sala& %at$ (ara $nt$ menent$ an !ar % # n0 )al ata$ $r9a elar$tan n ala& )en!an
(ara menam#a& >at B e )alam #er#a!a 0m 0% % (am $ran A )an C. T t 7t t a)a
len! $n!an men!!am#ar an 0m 0% % % %tem a)a %aat ter*a) er$#a&an )ar *ern & men*a)
er$&. Ke er$&an t m#$l arena lar$tan t !a 0m 0nen 6an! &0m0!en e(a& men*a) )$alar$tan 0n*$!at terner.
Sementara D0!ra ;2 < men6ata an Sat$ ,a%a mem#$t$& an )$a )era*at e#e#a%an
$nt$ men!!am#ar an % %tem %e(ara %em $rna )an $nt$ )$a ,a%a )alam e%et m#an!an
%at$ )era*at e#e#a%an. -a) )a at ) !am#ar an ) a!ram ,a%a )alam %at$ # )an!. Cara ter#a
$nt$ men!!am#ar an % %tem t !a 0m 0nen a)ala& )en!an men)a at an %$at$ erta% !ra,
%e! t !a
Men$r$t / ta9 ana ;2 12<.K0n%entra% )a at ) n6ata an )alam %t la& #erat ata$
,ra % m0l. B la 0m 0% % ma% n!7ma% n! ) n6ata an )alam er%en #erat ma% n!7ma% n!
15
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 16/40
0m 0nen ma a erl$ ) eta&$ ma%%a *en % t a 0m 0nen $nt$ men!& t$n! #eratn6a
ma% n!7ma% n!.
m
men$r$t R. A. Al#ert6 )an F. Dan el%. ;1 +3< B la #erat ma% n!7ma% n! 0m 0nen
%$)a& ) & t$n! & t$n! er%en #erat ma% n!7ma% n! 0m 0nen ;,ra % )ar ma% n!7ma% n!
0m 0nen<. Ala% %e! t !a men!!am#ar an 0m 0% % (am $ran a r7 l0r0,0rm. /le& arena
t$ % %tem t !a 0m 0nen a)a tem erat$r )an te anan teta mem $n6a *$mla& )era*at
e#e#a%an al n! #an6a )$a ma a ) a!ram ,a%a % %tem n )a at ) !am#ar an )alam ,a%a
# )an! )atar #er$ a %$at$ %e! t !a %ama % % 6an! ) %e#$t ) a!ram Terner .
B la a%am ($ a ) tam#a& an e)alam %$at$ (am $ran &eter0!en l0r0,0rm )an a r a)a
%$&$ tertent$ elar$tan l0r0,0rm )alam a r a an #ertam#a& %e& n!!a a)a %$at$ et a a an
men*a) &0m0!en. -$mla& a%am ($ a 6an! &ar$% ) tam#a& an $nt$ men(a a t t &0m0!en
; a)a %$&$ tertent$ ta) < ter!ant$n! )ar 0m 0% % (am $ran l0r0,0rm )alam a r
Den!an n )a at ) !am#ar an ) a!ram ,a%a 6an! men6ata an %$%$nan )$a 0m 0nen.
D a!ram n ) !am#ar an %e#a!a %e! t !a %ama % % . A r )an a%am ($ a )a at #er(am $r
%el$r$&n6a )em an *$!a )en!an l0r0,0rm )an a%am ($ a. A r )an l0r0,0rm &an6a )a at
(am $r %e#a! an ;At n% 2 "<.
A%am etan0at ata$ a%am ($ a a)ala& %en6a=a m a a%am 0r!an 6an! ) enal %e#a!a em#er ra%a ar0ma )alam ma anan. A%am ($ a mem l & r$m$% em r % C2H4/ 2. R$m$% n
%er n! al ) t$l % )alam #ent$ CH3C//H CH 3C//H ata$ CH 3C/ 2H. A%am ($ a mer$ a an
%ala& %at$ a%am ar#0 % lat al n! %e)er&ana %etela& a%am ,0rmal.
A%am ($ a le# & %$ a a)a a r ) #an) n! an e a)a l0r0,0rm 0le& arenan6a
#ertam#a&n6a elar$tan l0r0,0rm )alam a r le# & (e at ) #an) n! an elar$tan a r )alam
l0r0,0rm. Penam#a&an a%am ($ a #erle# & le# & lan*$t a an mem#a=a % %tem #er!era e
)aera& %at$ ,a%a ;,a%a t$n!!al<. Nam$n )em an %aat 0m 0% % men(a a t t a3 tern6atama% & a)a )$a la %an =ala$ $n %e) t.
Men$r$t R. A. Al#ert6 )an F. Dan el%. ;1 +3<. B la a%am ($ a ) tam#a& an e)alam
%$at$ (am $ran &eter0!en l0r0,0rm )an a r a)a %$&$ tertent$ elar$tan l0r0,0rm )alam
a r a an #ertam#a& %e& n!!a a)a %$at$ et a a an men*a) &0m0!en. -$mla& a%am ($ a
6an! &ar$% ) tam#a& an $nt$ men(a a t t &0m0!en ; a)a %$&$ tertent$ ta) < ter!ant$n!
)ar 0m 0% % (am $ran l0r0,0rm )alam a r
A)an6a %$at$ >at terlar$t mem en!ar$& elar$tan >at terlar$t la nn6a. E,e !aram7
el$ar ; setting-out < a)ala& #er $ran!n6a elar$tan %$at$ !a% ;ata$ >at #$ an7 0n la nn6a< )
16
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 17/40
)alam a r * a %$at$ !aram ) tam#a& an. E,e !aram e )alam ; setting-in < *$!a )a at ter*a)
) mana % %tem terner le# & e at ;)alam art mem $n6a a r le# & %e) t< )ar a)a % %tem
# ner. Garam *$!a )a at mem en!ar$& elar$tan ele tr0l t la n %e ert am0n $m l0r )a
al$m n $m %$l,at )an a r.
Den!an n )a at ) !am#ar an ) a!ram ,a%a 6an! men6ata an %$%$nan )$a
0m 0nen. D a!ram n ) !am#ar an %e#a!a %e! t !a %ama % % .
Gam#ar 2.3 D a!ram Fa%a S %tem T !a K0m 0nen
Men$r$t S$ ar)*0 ;2 5 2'372'4<.
S$)$t7%$)$t A B C men6ata an %$%$nan 0m 0nen m$rn . Cam $ran antara A )an
B A )an C %erta B )an C terleta a)a % % 7% % %e! t !a. Cam $ran antara a B )an C terleta
)alam %e! t !a. S$at$ (am $ran #er % 3 A 2 B )an 5 C terleta ) t t D
Men$r$t At n% ;2 " 21+<.A r )an a%am a%etat )a at #er(am $r %el$r$&n6a
)em an *$!a )en!an l0r0,0rm )an a%am a%etat. A r )an l0r0,0rm &an6a )a at (am $r
%e#a! an. A a 6an! ter*a) * a et !an6a #era)a #er%ama7%ama.
Men$r$t Alam%6a& ;2 11<.A%am a%etat a%am etan0at ata$ a%am ($ a a)ala&
%en6a=a m a a%am 0r!an 6an! ) enal %e#a!a em#er ra%a ar0ma )alam ma anan. A%am
($ a mem l & r$m$% em r % C2H4/ 2. R$m$% n %er n! al ) t$l % )alam #ent$ CH37
C//H CH 3C//H ata$ CH 3C/ 2H. A%am a%etat m$rn ;) %e#$t a%am a%etat !la% al< a)ala&
(a ran & !r0% 0 % ta #er=arna )an mem l t t #e $ 1" 'C. A%am a%etat mer$ a an %ala&
%at$ a%am ar#0 % lat al n! %e)er&ana %etela& a%am ,0rmal
17
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 18/40
Men$r$t At n% ;2 "< A)an6a %$at$ >at terlar$t mem en!ar$& elar$tan >at terlar$t
la nn6a. E,e !aram7 el$ar ;%ett n!70$t< a)ala& #er $ran!n6a elar$tan %$at$ !a% ;ata$ >at
#$ an7 0n la nn6a< ) )alam a r * a %$at$ !aram ) tam#a& an. E,e !aram e )alam
;%ett n!7 n< *$!a )a at ter*a) ) mana % %tem terner le# & e at ;)alam art mem $n6a a r
le# & %e) t< )ar a)a % %tem # ner. Garam *$!a )a at mem en!ar$& elar$tan ele tr0l t
la n %e ert am0n $m l0r )a al$m n $m %$l,at )an a r. T t # men$n*$ an elar$tan
l0r )a )alam a r (am $ran )ena!n 0m 0% % #1 ter) r ata% l0r )a 6an! ta lar$t )an
lar$tan *en$& )en!an 0m 0% % #.
Gam#ar 2.4 D a!ram ,a%a a)a tem erat$r )an te anan teta
Unt$ (am $ran 6an! ter) r ata% t !a 0m 0nen 0m 0% % ; er#an) n!an ma% n!7
ma% n! 0m 0nen< )a at ) !am#ar an ) )alam %$at$ ) a!ram %e! t !a %ama % % 6an! ) %e#$t
)en!an D a!ram Terner. K0m 0% % )a at ) n6ata an )alam ,ra % ma%%a ;$nt$ (a ran< ata$
,ra % m0l ;$nt$ !a%<.D a!ram t !a %$)$t ata$ ) a!ram %e! t !a #er#ent$ %e! t !a %ama % %
) mana %et a %$)$tn6a ) tem at 0m 0nen >at. S % 7% % n6a t$ ter#a! )alam $ $ran 6an!
men6ata an #a! an 1 >at 6an! #era)a a)a %et a %$)$tn6a. Unt$ menent$ an leta t t
)alam ) a!ram %e! t !a 6an! men!!am#ar an *$mla& a)ar )ar ma% n!7ma% n! 0m 0nen
) la $ an %e#a!a #er $t.
18
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 19/40
Gam#ar 2.5 B )an! !ra, ) a!ram terner $nt$ t !a 0m 0nen
Pa)a %ala& %at$ % % n6a ) tent$ an )$a t t 6an! men!!am#ar an *$mla& a)ar >at
)ar ma% n!7ma% n! >at 6an! men)$)$ %$)$t a)a e)$a $*$n! % % t$. Dar e)$a t t t$
) tar !ar % %e*a*ar )en!an % % ) &a)a n6a t t ) mana e)$a !ar % t$ men6 lan!
men!!am#ar an a)ar ma% n!7ma% n! >at.
Gam#ar 2." Pen!!am#aran t el ne )ar en(am $ran )$a ,a%a 6an! #er#e)a a)a !ar %
e%et m#an!an
Men$r$t Ita & )a6at$l %&0l &a&.;2 12< T t 7t t ) mana ter*a) e%et m#an!an antara
=$*$) %at$ ,a%a )en!an )$a ,a%a )ar (am $ran et !a 0m 0nen ter%e#$t a a# la
) &$#$n! an a an mem#ent$ %$at$ ) a!ram 6an! men$n*$ an #ata%7#ata% antara )aera&
;re! 0n< %at$ ,a%a )en!an )aera& ;re! 0n< )$a ,a%a. D$a ma(am (am $ran a)a t t
e%et m#an!an )a at ) &$#$n! an men*a) t e l ne a a# la e)$an6a ) (am $r an
men!&a% l an (am $ran a & r 6an! #era)a a)a )aera& )$a ,a%a. Se#a!a (0nt0& a)ala&
Gam#ar 2 (am $ran a)a t t a )an t t # # la ) !a#$n! an mem#er an &a% l a & r a)a
t t M ) mana a)a t t n #erla $ &$ $m len!an7 en!$n! t ;le9er7arm r$le<
Pan*an! r$a% M Ma%%a #ɑ
Pan*an! r$a% #M Ma%%aɑ
Men$r$t Gean 0 l % C.-.;1 +5< Pa)a e %tra % ) mana ) l$en ma$ $n %0l9en
%e) t %al n! lar$t ; art all6 m %( #le %6%tem< ma a #a 0m 0nen ) l$en ma$ $n
%0l9en ter)a at ) e)$a ,a%e 6a t$ ,a%e e %tra )an ra, nat. /le& arena t$ )ata
e%e m#an!an &ar$% men$n*$ an &$#$n!an et !a 0m 0nen ) e)$a ,a%e ter%e#$t ata$
) enal %e#a!a ) a!ram terner. Be#era a ma(am ) a!ram terner 6a t$19
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 20/40
a. ) a!ram %e! t !a %ama a ;tr an!$lar (00r) nate< #. D a!ram %e! t !a % $7% $ ;re(tan!$lar (00r) nate%< )an 0rela% n6a )en!an ) a!ram
Q ;M(Ca#e T& ele ) a!ram <(. D a!ram %e! t !a ata% )a%ar #e#a% %0l9en.
(0nt0& a
Gam#ar 2.' Ma(am7ma(am ) a!ram terner
Gra, tr an!$lar n men6a* an )ata e%e m#an!an et !a 0m enen )alam %at$
) a!ram.Unt$ e ent n!an er& t$n!an nera(a ma%%a ) e %tra t0r le# & men!$nt$n! an
* a ) !$na an re(tan!$lar (00r) nate%.
C0nt0& # D a!ram %e! t !a % $7% $ ;rectangular coordinate %< )an 0rela% n6a
)en!an ) a!ram Q ;M(Ca#e T& ele ) a!ram <.20
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 21/40
Pa)a t t 0t0n! %$m#$ )an Q ,ra % ) l$en a)ala& n0l. S$m#$ men$*$ an
,ra % %0l$t )a at ) #a(a %e#a!a ,ra % %0l$t ) ,a%e E %tra ;QA< )an ,ra % %0l$t ) ,a%e
Ra, nat ; A<. S$m#$ Q men$n*$ an ,ra % %0l9en )a at ) #a(a %e#a!a ,ra % %0l9en ) ,a%e
E %tra ;QS< )an ,ra % %0l9en ) ,a%e Ra, nat ; S<.
Gar % e%e m#an!an E %tra mer$ a an t t 7t t ;QA QS<.
Gar % e%e m#an!an Ra, nat mer$ a an t t 7t t ; A S<.
C0nt0& ) eta&$ ,ra % %0l$t ) ra, nat A n! n ) (ar 0m 0% % ) ,a%e e %tra 6an!
#er e%e m#an!an )en!an ra, nat.
1. m$la7m$la ) eta&$ A terleta ) $r9a %e! t !a a)a !ar % ra, nat.2. Tar !ar % )ar A e $r9a M(Ca#e7 T& ele %e& n!!a ) er0le& t t T 6an!
mem $n6a 00r) nat ; A QA <. Pa)a t t T &an6a # %a ) eta&$ ,ra % %0l$t A)an QA %a*a %e)an! an %0l9en 6a t$ QS t )a ter#a(a.
3. B$at t t 0t0n! !ar % Q QA )en!an !ar % ) a!0nal A QA.4. Tar !ar % )ar t t 0t0n! n e ara& $r9a %e! t !a %am a mem0t0n! !ar % e %tra .5. Ba(ala& 0m 0% % QA )an QS .". Re%$me
D ,a%e Ra, nat A A
S S
D 17 ; A S <
D ,a%e e %tra QA QA
QS QS
QD 1 ;QA QS <
BAB III
21
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 22/40
METODOLOGI PENELITIAN
a. Alat )an Ba&an• Alat
1. B$ret 3 #$a&2. Stan)ar )an lem3. La#$ erlenme6er ' #$a&4. Gela% $ $r 5 mL 1 #$a&5. P et tete% 5 #$a&". C0r0n! %a& 1 #$a&'. Ka(a arl0* 1 #$a&+. Batan! en!a)$ 1 #$a&
. S at$la 1 #$a&1 . Gela% ala 5 mL 2 #$a&
• Ba&an1. A r 2. A%am ($ a ;CH 3C//H<3. Kl0r0,0rm ;CHCl 3<4. Na/H
3.2 Gam#ar Alat
B$ret Stan)ar )an lem La#$ erlenme6er
Gela% $ $r 5 mL S at$la
22
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 23/40
C0r0n! %a& Ka(a arl0*
Batan! en!a)$
Gela% ala 5 mL P et tete%
#. Pr0%e)$r Ker*aA $a)e% )an l0r0,0rm ma% n!7ma% n! ) tem at an e)alam 2 #$a& #$ret.
Ke)alam 4 erlenme6er ) ma%$ an a $a)e% )an l0r0,0rm )en!an ma%%a 6an!
#er#e)a7#e)a ) mana e)alam erlenme6er ter%e#$t #ert$r$t7t$r$t ) !$na an 4 !ram
a r )an 1 !ram l0r0,0rm 3 !ram a r )an 2 !ram l0r0,0rm 2 !ram a r )an 3 !ram
l0r0,0rm %erta 1 !ram a r )an 4 !ram l0r0,0rm. Se& n!!a ) er0le& %am el I II III
)an I . Set a %am el em$) an ) t tra% )en!an A%am ($ a %am a e er$&an & lan!.Sela n t$ %am el ) mana ter)a at ma%%a a r )an l0r0,0rm 6an! %ama 6a t$
2 5 !ram )an ) tam#a& an )en!an 1 !ram A%am ($ a 6an! em$) an ) 0(0
%e& n!!a ter*a) e%et m#an!an.
23
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 24/40
Pa)a e)$a lar$tan ter%e#$t a an ter#ent$ 2 la %an 6an! 6an! &ar$%
) %a& an. Ha% ln6a a an ) t m#an! )an lan! a& tera & r a)ala& men tra% e)$a
la %an ta) )en!an #a%a ;Na/H< $nt$ men!eta&$ a)ar a%am ($ a 6an! ter)a at
a)a e)$a la %an )alam %am el .
(. D a!ram Al r Met0)e Ker*a
D ma%$ an e)alam 2 #$retD teta an 4 0m 0% %
D ma%$ an e)alam 4 erlenme6er D t tra% %et a 0m 0% % )en!an
D (atat %et a 90l$me 6an! ter a a
D ma%$ an e)alam erlenme6er
D tam#a& an
D 0(0
D %a& an e)$a lar$tan ;L1)an L2<
D ma%$ an e)alam 2 erlenme6er
D t m#an!
D t tra% )en!an
24
A $a)e% Kl0r0,0rm
1 !r a r
4 !r l0r0,0rm
2 !r a r
3 !r l0r0,0rm
3 !r a r
2 !r l0r0,0rm
4 !r a r
1 !r l0r0,0rm
CH 3C//H
Ha% l
2 5 !r a r 2 5 !r l0r0,0rm
1 !r CH 3C//H
Na/H
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 25/40
D amat
BAB IVHASIL DAN PEMBAHASAN
S %tem terner (a r mer$ a an %$at$ % %tem en(am $ran lar$tan 6an! ter) r )ar t !a
0m 0nen %en6a=a 6an! #er#e)a a)a tem erat$r 6an! %ama. S$at$ lar$tan ter a)an!
mem l 0m 0% % en6$%$n tertent$ 6an! mana * a ) l &at )ar a)an6a er$#a&an 9 %$al
et a %en6a=a7%en6a=a ter%e#$t ) (am $r an.
Pa)a )a%arn6a )alam % %tem terner (a r7(a r n men!!$na an r n% er#e)aaan
)en% ta% )an elar$tan antara %at$ 0m 0nen )en!an 0m 0nen la nn6a. A)an6a enam#a&an
>at:%en6a=a et !a a an mem en!ar$& er%enta%e e)$a >at: %en6a=a a)a lar$tan
%e#el$mn6a.
A r )an l0r0,0rm mer$ a an %en6a=a 6an! t )a %al n! melar$t an. Hal n
) %e#a# an a)an6a er#e)aan ma%%a *en % ;densitas antara e)$an6a. Pa)a tem erat$r amar
a r mem l )en% ta% %e tar 1 !r:ml %e)an! an l0r0,0rm #er %ar 1 43 !r:ml. Dan et a
) (am $r an terl &at er#e)aan 6an! men$n*$ an ter*a) em %a&an antara e)$a %en6a=ater%e#$t %e& n!!a t )a %al n! #er(am $r. Lar$tan 6an! #era)a ) ata% mer$ a an a r
25
Ha% l
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 26/40
) arena an a r mem l )en% ta% 6an! le# & e( l %e)an! an lar$tan 6an! #era)a ) #a=a&
mer$ a an l0r0,0rm arena )en% ta%n6a 6an! le# & #e%ar.
A%am a%etat mer$ a an %en6a=a a%am lema& 6an! )a at #erea % )en!an a r ma$ $n
l0r0,0rm. A%am a%etat &an6a %e#a! an e( l men! 0n %a% )alam a r nam$n meml )a6a
lar$t 6an! ($ $ #e%ar %e& n!!a m$)a& %al n! melar$t an. Hal n ) %e#a# an 0le& a)an6a
rea % atan & )r0!en 6an! ter*a) ) antara e)$an6a %e& n!!a m0le $l )alam e)$a %en6a=a
ter%e#$t )a at #er atan. Se)an! an a%am a%etat )alam l0r0,0rm a an men!alam rea %
e%et m#an!an arena e)$a %en6a=a ter%e#$t #erea % .
Rea % n6a
3 CH 3C//H CHCl 3 3CH 3C//Cl CH 4
Rea % ter%e#$t #erlan!%$n! )en!an ) tan)a t m#$ln6a e er$&an a)a lar$tan.
A)an6a a%am a%etat n a)a e)$a lar$tan ter%e#$t mem#$at 0m 0% % lar$tan men*a)
%$at$ er#an) n!an 6an! )a at ) tent$ an er%enta%en6a. A%am a%etat lar$t )alam a r )an
em$) an #erea % )en!an l0r0,0rm a an mem#$at lar$tan %e) t &0m0!en 6an! ) tan)a
)en!an a)an6a e er$&an. Tent$n6a rea % ter%e#$t ter!ant$n! a)a 0m 0% % ma% n!7
ma% n! 0m 0nen en6$%$nn6a.
Dar %et a er(0#aan 6an! ) la $ an ter&a)a em at ta#$n! erlenmen6er 6an!
0m 0% % en6$%$n a r )an l0r0,0rm 6an! #er#e)a ) )a atla& 0m 0% % )ar a%am a%etat6an! ) !$na an a!ar t m#$l rea % e er$&an. Ber $t a)ala& ta#el 0m 0% % en6$%$n
)alam %et a ta#$n! erlenme6er 6an! ) !$na an.
Ta#el 4.1 er#an) n!an 90l$me )an ma%%a 0m 0nen )alam ma% n7ma% n! ta#$n!?at (a r 0l$me ;ml< Ma%%a ;!ram<
I II III I I II III IKl0r0,0rm ' 1 35 2 2 ' 1 2 3 4A r 4 3 2 1 4 3 2 1A%am a%tetat 4 " 3 " 3 4 3 1 5 2'+ 3 34+ 3 '1"2 3 3++3
Ber)a%ar an &a% l ter%e#$t ) eta&$ #a&=a %ema n #an6a 90l$me a r 6an! ) !$na an
ma a 90l$me a%am a%etat a an %ema n #e%ar. In ) arena an %ema n #an6a a r 6an!
) !$na an ma a %ema n #an6a 90l$me a%am a%etat 6an! )a at ) lar$t an.
Dar )ata ) ata% )a at ) !$na an )alam er& t$n!an er%enta%e ma% n!7ma% n!
0m 0nen )alam %et a ta#$n!. Ber)a%ar an er& t$n!an ) eta&$ er%enta%e ,ra % m0l )ar
%et a %en6a=a ) %et a ta#$n! 6a t$ )alam ta#el #er $t.
Ta#el 4.2 Data m0l )an er%enta%e ,ra % m0l %et a 0m 0nen ) ma% n!7ma% n! ta#$n!?at Ca r
M0l Per%enta%e Fra % m0l ; <I II III I I II III I
26
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 27/40
Kl0r0,0rm +4 1' 251 335 2 ' "+4 " +3441 12 21+ 23 5''3A r 2222 1"' 1111 55" '1 ++1' "+ 5 3 5' 1 + 3 131'A%am A%etat '+5 "1 5+ 52 25 4114 25 1 "2 2 ++'4 3' 2 1
Den!an men!eta&$ er%enta%e ma% n!7ma% n! 0m 0nen ma a )a at ) #$at % et%a
) a!ram terner (a r ma% n!7ma% n! ta#$n!. Se& n!!a )en!an men!!a#$n! an eem at t t 7
t t )ar ma% n!7ma% n! ) a!ram ma a ter#ent$ la& %e#$a& $r9a !ar %. K$r9a n ) %e#$t
$r9a # n0)al. Ber $t a)ala& $9a # n0)al er(0#aan 6an! tela& ) la $ an
Gam#ar 4.1 D a!ram terner 4 ta#$n! rea %
Keterat$ran )alam !ar %7!ar % ter%e#$t men$n*$ an #a&=a 0m 0% % a an #er$#a&
%e r n! )en!an enam#a&an et !a (am $ran ter%e#$t. Se& n!!a )en!an #e! t$ )a at
) eta&$ en!ar$& ma% n!7ma% n! 0m 0nen ter&a)a er%enta%e lar$tan.
K$r9a melen! $n! ata$ *$!a )a at ) %e#$t %e#a!a !ar % )a% ; "ie #ine < )alam %e! t !a
me=a l elar$tan antara et !a >at. Gar % Q men$n*$ an e%e m#an!an antara )$a ,a%a
6a t$ a r )an l0r0,0rm terl &at a)a Gam#ar. 4.2. Gar % Q ) er0le& #er)a%ar an
en(am $ran )ar 2 5 !ram a r 2 5 !ram l0r0,0rm )an 1 !r a%am ($ a a)a erleme6er e7
. Cam $ran n em$) an ) %a& an )en!an men!!$na an (0r0n! %a& %etela& %e#el$mn6a
) 0(0 . Setela& ) )a at )$a 0m 0nen 6a t$ L1 )an L2 ) %a& an e )alam erleme6er
27
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 28/40
6an! #er#e)a )an ) t tra% )en!an Na/H $nt$ men!eta&$ a)ar a%am ($ a 6an!
ter an)$n! ) ma% n!7ma% n!an6a.
Gam#ar 4.2 D a!ram terner e)$)$ an % %tem
T t ;#er=arna mera&< a)a D a!ram Terner !am#ar ) ata% mer$ a an e)$)$ an
% %tem &a% l em %a&an (am $ran a)a la#$ erleme6er 6an! )a at ) l &at a)a ta#el 0l0m
ma%%a #er $t
Ta#el 4.3 K0m 0nen L1 )an L2
Komponen
Massa
(gr)
Jumlah Basa
(mL)
Asam u!a
(gr)L1 1"15 10"3 #L2 4"36 4"7 #
T tra% men!!$n an Na/H ) la $ an $nt$ men!eta&$ a)ar a%am ($ a 6an!
ter an)$n! a)a (am $ran t )a )a at terla %ana )en!an #a . Hal n ) %e#a# an arena
t )a a)an6a n) at0r 6an! ) %e) a an $nt$ menet$ an #a&a=a t tra% %ele%a ) la $ an.
-$mla& #a%a 6an! tertera a)a ta#el mer$ a an &a% l $* (0#a tan a n) at0r a a a& ter*a)
er$#a&an =arna a)a lar$tan 6an! rat an t tra% .
Kea)aan lar$tan a)a ta#$n! elrleme6er %en) r t )a )a at #er(am $r &al n )
#$ t an )en!an er$&n6a lar$tan 6an! ter#ent$ . 1 mL a%am ($ a t )a ($ $ melar$t an
a r )an l0r0,0rm 6an! mem l elar$tan 6an! %an!at e( l )alam a r. Se& n!!a enent$an
t t 8 %e#a!a enent$an t t #a&=a lar$tan ter(am $r t )a )a at ) tent$ an.
Ber)a%ar an l terat$r e%e m#an!an lar$tan 6an! ) ma %$) ter*a) * a et !a 0m 0nen
;)alam &al n a r aa%am ($ a )an l0r0,0rm< mem l er#an) n!an 6an! te at. Se ert
28
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 29/40
a)a #$ $ en$nt$n rat $m m a , % e%e m#an!an % %tem )an t t (am $rann6a
#er!e%er et a *$mla& lar$tann6a " l0r0,0rm 1 a r 4 a%am ($ a. Ber)a%ar an
&al n )a at ) er& t$n! an #a&=a t t a an #er!e%er e 0% % 8 %e ert 6an! )
t$n*$ an a)a !am#ar #er $t %ama %e ert (0nt0& 6an! ter)a at a)a #$ $ en$nt$n.
Gam#ar 4.3 D a!ram terner er!e%eran t t
- a t t ) tent$ an #er)a%ar an (am $ran a=al 6a t$ 2 5 !ram a r 2 5 !ram l0r0,0rm
)an 1 !r a%am ($ a )an em$) an ) %a& an )alam )$a tem at 6an! #er#e)a t t 8 a an
menem at 0% % %e ert !am#ar ) #a=a&. D mana e)$a ,a%a ma% & mem l er#e)aan ,a%a
)en!an #$ t ter)a atn6a la %an.
29
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 30/40
Gam#ar 4.4 D a!ram terner 0% % 8
BAB V KESIMPULAN
1. D a!ram terner ) !am#ar an )en!an #ent$ %e! t !a %ama % % . Den!an t a
$n(a n6a me=a l %e#$a& 0m 0% % %e ert a r l0r0,0rm )an a%am ($ a.2. Gar % t e l ne ) tent$ an #er)a%ar an e%e m#an!an 6an! ter#ent$ antara )$a
0m 0nen 6a t$ a r )an l0r0,0rm.
30
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 31/40
APPENDIKS
1. Menent$ an 0n%entra% 3 0m 0nen : (am $ran 7 m0l H2/7 m0l CHCl37 m0l CH3C//H
2. Menent$ an m0l H2/ CHCL3 CH3C//H3. Menent$ an CH3C//H4. B$at !ra, 3 0m 0nen )ar %am el L1 CH3C//H H2/
L2 CH3C//H CHCL35. #$at !ra, L1 )an L2
Perhitungan
D eta&$
•
•
•
•
•
•
D tan6a
• 0l$me a r l0r0,0rm )an a%am a%etat 6an! ) !$na an • M0l a r l0r0,0rm )an a%am a%etat 6an! ) !$na an • Fra % m0l )ar %et a 0m 0nen • D a!ram terner ma% n!7ma% n! ta#$n! • K$r9a # n0)al
en6ele%a an
A. Menent$ an 0m 0nen ma% n!7ma% n! %en6a=a1. Menent$ an 90l$me a r 6an! ) !$na an
31
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 32/40
Ta#el 5.1 Ma%%a a r 6an! ) erl$ an )alam %et a ta#$n!
>at (a r Ma%%a
I II III I
a r 4 3 2 1
• Ta#$n! I
• Ta#$n! II
•
Ta#$n! III
• Ta#$n! I
2. Ment$ an 90l$me l0r0,0rm 6an! ) !$na an
Ta#el 5.2 Ma%%a l0r0,0rm 6an! ) erl$ an
• Ta#$n! I
• Ta#$n! II
• Ta#$n! III
• Ta#$n! I
32
>at (a r Ma%%a
I II III Il0r0,0rm 1 2 3 4
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 33/40
3. Ment$ an ma%%a a%am a%etat 6an! ) !$na an• Ta#$n! I
• Ta#$n! II
• Ta#$n! III
• Ta#$n! I
B. Menent$ an m0l ma% n!7ma% n! 0m 0nen1. Menent$ an m0l a r a)a %et a ta#$n!
• Ta#$n! I
• Ta#$n! II
•
Ta#$n! III
• Ta#$n! I
2. Menent$ an m0l l0r0,0rm a)a %et a ta#$n! 6an! ) !$na an• Ta#$n! I
• Ta#$n! II
• Ta#$n! III
• Ta#$n! I
33
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 34/40
3. Menent$ an m0l A%am a%etat 6an! ) !$na an %aat t tra%• Ta#$n! I
• Ta#$n! II
• Ta#$n! III
• Ta#$n! I
C. Menent$ an er%enta%e ,ra % m0l %et a 0m 0nen1. Menet$ an er%enta%e a)a ta#$n! I
• A r
• Kl0r0,0rm
• A%am a%etat
34
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 35/40
Gam#ar 5.1 D a!ram terner ta#$n! I
2. Menent$ an er%enta%e ta#$n! II• A r
• Kl0r0,0rm
• A%am a%etat
35
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 36/40
Gam#ar 5.2 D a!ram terner ta#$n! II
3. Menent$ an er%enta%e ta#$n! III• A r
• Kl0r0,0rm
• A%am a%etat
36
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 37/40
Gam#ar 5.3 D a!ram terner ta#$n! III4. Menent$ an er%enta%e ta#$n! I
• A r
• Kl0r0,0rm
• A%am a%etat
37
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 38/40
Gam#ar 5.4 D a!ram terner ta#$n! I
38
8/10/2019 Sistem Terner Cair-cair (Laporan Pratikum) BENAR
http://slidepdf.com/reader/full/sistem-terner-cair-cair-laporan-pratikum-benar 39/40
DAFTAR PUSTAKA
Alam%6a&. 2 12. $sam $setat, $sam %tanoat atau $sam &uka.
&tt ::===. m a.$ .e)$. D a %e% Sen n ' a r l 2 14.
At n% P. . 2 ". Kimia 'isika . -a arta Erlan!!a
D0!ra S D0!ra SK .2 +. Kimia ' sik dan Soal ) Soal . UI Pre%% -a arta
D0!ra S.K. 2 . Kimia 'isik dan Soal-Soal . -a arta UI7PRESS
Gean 0 l % C.-. 1 +5 Trans !rt Pr!"esses an# Unit O erati!n Prent (e Hall
In(. S n!a 0re.
Ita H )a6at$l S&0l &a&. 2 12 . S %tem Terner. &tt :: ).%(r #).(0m:)0(:13"51'4"2:La 0ran7
Pra t $m7D a!ram7Terner. D a %e% %en n ' a r l 2 14.
/ ta9 ana D an. 2 12. &uran "iga Komponen (Diagram *iner <. &tt ::===.%(r #.(0m.
D a %e% Sen n ' a r l 2 14
Ra&man I*an! M$l6an Sr6. 2 . Kimia 'isika . -$r$%an m a FMIPA UNM Ma a%%ar
S$ ar)*0. 2 5. Kimia 'isika . -a arta erlan!!a
T m )0%en m a , % .2 1 . +enuntun +raktikum Kimia 'isik . FMIPA UNM Ma a%%ar
39