pembinaan dan perkembangan bahasa melayu

5/22/2018 Pembinaan Dan Perkembangan Bahasa Melayu

1/77

PEMBINAAN DAN PERKEMBANGAN BAHASA MELAYU

Pembinaan dan perkembangan Bahasa Mela!

"#$ Pendah!l!an

"#" Pengenalan

Menurut Abdullah Hassan ( 2005:14 ), keperluan manusia untuk

berkomunikasi menyebabkan terbitnya bahasa yang banyak dalam dunia ini

malah setiap bangsa mempuanyi satu atau lebih bahasa yang mempuanyi

searahnya yang tersendiri dan berdasarkan kaian beliau terdapat empat belas

golongan besar bahasa ( !ndo"#ropah, $emit"Hemit, %ral, Altaik, $ino"&ibet,

Austronesia, !rian, 'antu, raidia, *hoisan, +iger"*ongo, Makro"$udan,

Amerika %tara dan Amerika atin ) yang digunakan dalam dunia ini- .alaupun

begitu, penulisan ini tidak mengkai kesemua golongan bahasa tersebut tetapi

hanya meng/okuskan kepada pembinaan dan perkembangan 'ahasa Melayu

yang diklasi/ikasikan oleh beliau sebagai golongan bahasa keenam dalam dunia

iaitu dalam kelompok bahasa Austronesia yang seara terperini akan

dibinangakan dalam penulisan ini-

"#% &b'ek(i)

Adalah agak sukar untuk memperelaskan seara terperini keseluruhan

searah dalam pembinaan dan perkembangan 'ahasa Melayu kerana keterbatasan

dalam mendapatkan sumber, .alaupun begitu penulisan ini akan uba mengupas

kembali segala peranangan yang digariskan oleh e.an 'ahasa dan ustaka

amnya dalam usaha mengangkat martabat 'ahasa Melayu dalam aspekpembinaan dan perkembangan- Aspek pembinaan yang akan ditekankan dalam

penulisan ini membiarakan pembinaan atau peranangan korpus bahasa dari

segi istilah, kosa kata, laras bahasa, eaan, sebutan dan tatabahasa tanpa

mena/ikan akan .uudkan pinaman bahasa asing mengikut keperluan dalam

'ahasa Melayu yang sangat diperlukan dalam semua bidang- 'agi aspek


2/77

perkembangan, adalah menadi suatu yang sinonim dalam penulisan untuk

membiarakan kronologi perkembangan mengikut aman peralihan status

bahasa, tetapi penulisan ini akan membiarakan perkembangan 'ahasa Melayu

mengikut tahun, iaitu tahun 1350 hingga 130, 130 hingga 1360 dan 11330

hingga 2000 atas rasional, adalah menadi keperluan untuk mengupas isu"isuyang berkaitan dengan perkembangan 'ahasa Melayu bagi menilai seauhmana

usaha yang dilakukan oleh keraaan Malaysia untuk menadikan 'ahasa Melayu

setanding dengan bahasa"bahasa lain di dunia yang mampu menadi pengerak

kepada pembangunan negara dalam semua bidang-

"#* Kaedah

*aedah yang digunakan dalam kaian penulisan ini adalah menggunakan

kaedah kaian perpustakaan berdasarkan sumber buku yang didapati seara

langsung mahupun tidak langsung dengan menggunakan laman .eb-

"#+ Ba(asan

$egala sesuatu kaian memiliki batasnya tersendiri, maka dalam kaian

penulisan ini adalah tidak dina/ikan .uudnya batasan dalam mendapatkan

sumber yang tepat dalam kuantiti yang banyak dalam tempoh masa yang terhad-

alam aspek penelitian kaian penulisan pula, kaian adalah terbatas kepada

aspek pembinaan dan perkembangan 'ahasa Melayu semata"mata, ini bermakna

kaian penulisan ini tidak akan membinangkan perkara"perkara yang tidak

berkaitan dengan pembinaan dan pengembangan 'ahasa Melayu- 7alau

bagaimanapun, kaian mengenai 'ahasa Melayu ini turut menyentuh perkaitan

perkembangannya berdasarkan perubahan dunia semasa yang sukar sekali

mengetepikan akan isu"isu yang menyumbang kepada perkembangannya yang

dimaninkan oleh pihak"pihak yang berkaitan- 'atasan kaian penulisan uga

berhadapan dengan kesukaran mendapatkan data terbaru kerana tidak dapat

menalankan kaian lapangan bagi meneliti kebenaran isu"isu tersebut-


3/77

"#, De)inisi K-nsep

*onsep yang harus di/ahami dalam kaian penulisan ini adalah berkisar

kepada kehendak tauk kaian, iaitu pembinaan dan perkembangan 'ahasaMelayu- Menurut A.ang $ariyan ( 2002 ), pembinaan bahasa meruuk kepada

usaha melengkapkan bahasa daripada sudut korpus bahasanya atau dikenali uga

sebagai peranangan korpus bahasa yang menyentuh aspek kosa kata, istilah,

tatabahasa, eaan, sebutan dan laras bahasa yang telah beraya dilakukan seara

teranang selepas penubuhan e.an 'ahasa dan ustaka pada 22 8un 135 yang

pada a.alnya menalankan /ungsi sebagai abatan keraaan yang telah bertukar

tara/ kemudiannya menadi badan berkanun di ba.ah *ementerian endidikan

embinaan bahasa selepas lulusnya Akta ' 1353-

erkembangan bahasa Melayu pula menurut 9ahya thman, ;oselan

'aki dan +a//i Mat ( 2003:


4/77

$ehingga ke hari ini banyak seara.an yang merumuskan akan hal asal usul

'ahasa Melayu sebagai suatu yang masih kabur yang masih memerlukan kaian

lanut dan mendalam, maka penulisan ini seara tidak langsung akan

membinangkan seara ringkas berkaitan searah 'ahasa Melayu dari aspek

konsep etimologi ( perkataan ) dan bangsa, salasilah dan hipotesis tempat asal'ahasa Melayu-

%#" K-nsep e(im-l-gi dan bangsa

ari aspek etimologi atau perkataan, =Melayu> menurut ?uber %sman

dalam Abdul ;ashid Melebek dan Amat 8uhari Moain ( 200: ), berasal daripada

perkataan =Himalaya> yang telah disingkatkan kepada =Malaya> yangkemudiannya menadi =Melayu>- $elain itu, terdapat uga pengkai yang

mengutarakan baha.a =Melayu> berasal daripada perkataan =Malaiyur"pura> yang

terpahat pada prasasti 'ukit @ombak 1 di $umatera 'arat yang akhirnya

menimbulkan perkataan malaiyur malaiyu malayu melayu- Menurut Abdul

;ashid Melebek dan Amat 8uhari Moain ( 200: ), perkataan =Melayu> berasal

daripada perkataan 8a.a *uno dan 'aru, iaitu =Mlaya> dan =Mlayu> yang

memba.a maksud lari- &ambahan beliau lagi, perkataan = Melayu> turut meruuk

kepada keraaan, iaitu berasal daripada perkataan =Malayu> yang meruuk kepada

sebuah keraaan yang berpusat di Muara 8ambi pada abad ke" ( 44 M ) yang

mendapat nama sempena nama sebatang sungai, iaitu =$ungai Malayu> yang

sangat deras arusnya selau orang berlari yang disi/atkan mempuanyi pengertian

yang sama dalam 'ahasa 8a.a-

ari aspek konsep perkataan =Melayu> berdasarkan bangsa adalah meruuk

kepada teori a.al perpindahan golongan manusia yang diberi nama Austronesia

dari daerah 9unan ke .ilayah Asia &enggara, iaitu Melayu roto ( 2500 M ) dan

Melayu eutro ( 1500 M ) menurut +ik $a/iah *arim, Barid M- nn, Hashim H

Musa dan Abdul Hamid Mahmood ( 2004: < )- Menurut Abdul ;ashid Melebek

dan Amat 8uhari Moain ( 200: 11 ) pula, penggunaan perkataan =Melayu> pada

abad ke"1 meruuk kepada istilah yang lebih luas yang merangkumi suku

bangsa serumpun di +usantara meruuk kepada istilah %+#$C ( 132 )-


5/77

D......Melayu itu merupakan satu keluarga bangsa yang mempunyai satu

keluarga bahasa yang sama, bentuk fizikal tubuh badan yang hampir

sama,berkulit sawo matang, rambut lurus dan tinggi yang sederhana dan

penduduk asli di satu kawasan yang sangat besar, iaitu suku bangsa Melayu di

Semenanjung Malaysia, Thailand, Indonesia, Filipina dan Madagaskar yangmerupakan satu stock bangsa yang sejak beberapa lama dahulu dikenali sebagai

Malayo!olynesia " Melayu!olinesia # atau $ustronesia....%

Meruuk kepada erlembagaan Malaysia sendiri menurut Abdul ;ashid

Melebek dan Amat 8uhari Moain ( 200: 6 ), erkara 10 seperti yang termaktub

dalam erlembagaan ersekutuan &anah Melayu 135 mengariskan =Melayu>

sebagai seseorang yang berbahasa melayu, berkebudayaan melayu dan beragama

!slam-

%#% Salasilah Bahasa Mela!

*aian salasilah 'ahasa Melayu akan meruuk kepada asal usul atau

keturunan 'ahasa Melayu itu sendiri yang mana menurut +ik $a/iah *arim,

Barid M- nn, Hashim H Musa dan Abdul Hamid Mahmood ( 2004:


6/77

'ahasa Melayu sebagai salah satu komponen daripada 1000 bahasa yang

terpenting dalam rumpun bahasa Austronesia yang terbentuk di &ai.an yang

kemudiannya tersebar dibahagian selatan, timur dan barat melalui Bilipina yang

turut mempunyai perhubungan dengan bahasa"bahasa olinesia menurut 7illiam

Marsden ( 154"16


7/77

berdasarkan pala.a yang dikenali sebagai teks 'ahasa Melayu *uno-

*#$ Pembinaan Bahasa Mela!

Menurut A.ang $ariyan ( 2002 ), pembinaan bahasa meruuk kepada usaha

melengkapkan bahasa daripada sudut korpus bahasanya atau dikenali uga

sebagai peranangan korpus bahasa yang menyentuh aspek kosa kata, istilah,

tatabahasa, eaan, sebutan dan laras bahasa yang telah beraya dilakukan seara

teranang selepas penubuhan e.an 'ahasa dan ustaka pada 22 8un 135 yang

pada a.alnya menalankan /ungsi sebagai abatan keraaan yang telah bertukar

tara/ kemudiannya menadi badan berkanun di ba.ah *ementerian endidikan

embinaan bahasa selepas lulusnya Akta ' 1353-

*#" Pembinaan Is(ilah Bahasa Mela!

%mumnya istilah merupakan perkataan yang mempunyai makna khas

mengikut bidang ilmu pengetahan tertentu yang menerangkan makna, konsep

proses, keadaan atau si/at khusus bagi sesuatu ilmu menurut 7an Muna ;uanna

7an Mohammad ( 2003: 2 )- Menurut A.ang $ariyan ( 2002 ) pula, pembinaan

istilah 'ahasa Melayu merupakan suatu usaha dalam menggubal istilah bagi

mengisi peranan 'ahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, rasmi dan ilmu di

negara ini yang telah bermula seak 135 yang melibatkan dua bidang tera.al

iaitu !stilah *eraaan dan !stilah !lmu $ains dan teknik yang sehingga kini

menatatkan umlah hampir meneah 1 uta istilah yang terhasil meliputi

ratusan bidang ilmu dan pro/esional yang telah dibukukan oleh e.an 'ahasa

dan ustaka sebanyak 133 udul melibatkan semua peringkat- *enyataan ini turut

disokong oleh Abdullah Hassan ( 136: 65 ), iaitu peranangan korpus bahasa

dalam aspek istilah telah bermula seak 135 melalui penubuhan 8a.atankuasa

!stilah yang pertama berdasarkan dua peringkat iaitu sebelum 135 ( dengan

penerbitan !edoman !embentukan istilah bahasa Melayu oleh e.an 'ahasa

dan ustaka ) dan selepas 135 ( kerasama Malis bahasa !ndonesia"Malaysia

( M'!M ) yang menghasilkan !edoman )mum !embentukan istilah " !)!I #


8/77

yang telah diisytiharkan penggunaannya oleh Menteri endidikan Malaysia dan

Menteri endidikan dan *ebudayaan ;epblik !ndonesia pada


9/77

Abdullah Hassan ( 2000: 255 )- Hal ini turut disokong oleh +ik $a/iah *arim,

Barid M- nn, Hashim H- Musa dan Abdul Hamid Mahmood ( 2004:


10/77

Malis 'ahasa !ndonesia"Malaysia ( M'!M ) menurut Abdul ;ashid

Melebek dan Amat 8uhari Moain ( 200:


11/77

patah yang kemudiannya telah diterbitkan dalam edisi baharu pada tahn 1364 dan

1363 ( masing"masing dengan tambahan 300 entri dan 2,000 entri ), edisi

ketiganya pula pada tahun 1334 ( dengan tambahan ,000 entri ) dan edisi

keempat pada tahn 200< ( dengan tambahan 5,000 entri )-

'agi tuuan keperluan pelaar sekolah pula, e.an 'ahasa dan ustaka

turut memainkan peranannya dengan menyusun dan menerbitkan*amus 0ahasa

Malaysia 7disi !elajar pada tahun 135 bagi pelaar sekolah menengah dan

*amus 3endah &ewan 0ergambar pada tahun 1363 bagi keperluan pelaar

sekolah rendah disamping turut menerbitkan edisi baharu pada tahun 2002 iaitu,

*amus *0S3 &ewan dan*amus )mum 0ahasa Melayu &ewan( memuatkan

,000 entri ) pada tahun 200- Malah bagi memastikan pembinaan kosa kata

dalam bahasa Melayu lebih berkesan, e.an 'ahasa dan ustaka turutmengadakan kerasa dengan pihak s.asta dengan menerbitkan kamus elektronik,

*amus Telapak 07ST$ &0!5( 1336 ) dan*amus !ena 8uicktionary( 2000)-

$eperti dalam pembinaan istilah 'ahasa Melayu, pembinaan kosa kata

'ahasa Melayu turut meminam kosa kata asing, dan menurut 9ahya thman

( 2005: ), 'ahasa Melayu meminam kosa kata 'ahasa $anskrit merangkumi

11 bidang-

Malah menurut 8ames &-Collins ( 2005: 16 ), seak keraaan kesultanan

Melayu Melaka lagi, 'ahasa Melayu telah menggunakan kosa kata pinaman

seperti yang direkodkan oleh 9ang in pada tahun 150 yang diklasi/ikasikan

sebagai kosakata 'ahasa Melayu"Cina sebanyak 500 kata untuk keperluan

perdagangan disamping kosakata pinaman dari 'ahasa $anskrit, &amil, Arab dan

ersia-

( ;aah : a/tar beberapa kosakata 'ahasa Melayu"Cina dari inasti

Ming yang dipetik dari #d.ards dan 'lagden ( 13


12/77

Menurut +ik $a/iah *arim ( 200


13/77

aras bahasa perniagaan atau iklan pula adalah bertuuan untuk

menyampaikan maklumat dengan berkesan yang berbentuk pemberitahuan /akta

yang ringkas dan terperini yang bersi/at imaginati/ dan kreati/ menggunakan

retorik puukan dan bahasa pengaruhan untuk memuuk dan mempengaruhi

pengguna dengan mengabaikan kepentingan tatabahasa-

aras bahasa sains pula dihubngkan dengan laras bahasa ilmiah yang

bersi/at /ormal dan tidak menggunakan bahasa basahan kerana bersi/at

intelektual, sainti/ik, /ormal dan obekti/ dalam mempersembahkan maklumat

yang berdasarkan kaian dan /akta yang banyak menggunkan kata nama dan

ragam ayat pasi/ serta istilah pinaman daripada 'ahasa !nggeris-

aras bahasa media massa menggunakan bahasa yang mudah, gaya

tulisan yang elas dan ketepatan isi tulisan dengan mengabaikan kepentingan

tatabahasa dalam melaporkan sesuatu peristi.a yang berlaku tanpa istilah

teknikal dan khusus dalam mempersembahkan udul dan teks-

aras bahasa renana pula adalah bersi/at umum, hal ini kerana adalah

untuk keperluan menyampaikan kepelbagaian idea tentang sesuatu isu dengan

gaya bahasa yang mudah di/ahami kerana terus menurus kepada tauk renana

yang bersi/at laporan-

aras bahasa undang"undang biasanya mengandungi prinsip undang"

undang berbentuk akta yang terbahagi kepada bahagian dan seksyen serta banyak

menggunakan istilah pinaman daripada 'ahasa !nggeris- !nterpretasi

menentukan makna kosa kata yang digunakan tanpa mengambil kira struktur ayat

dalam penyampaian tetapi menekankan kepersisan dan keelasan yang bersi/at

obekti/, terperini, tepat dan padat dalam binaan ayat yang panang-

aras bahasa agama tidak lari dari membinangkan isu agama yang

banyak menggunakan kata pinaman 'ahasa Arab dalam pembentukan struktur

ayat yang menekankan petikan al"Guran dan hadis-

aras bahasa sukan pula bertuuan menyampaikan maklumat berkaitan

dengan kegiatan sukan dalam bentuk bahasa yang ringkas dan bersahaa tetapi

elas berikutan pemilihan kosa kata yang senang di/ahami-


14/77

aras bahasa saster atau kreati/ adalah bentuk bahasa yang terhasil

daripada etusan imaginasi dan pengalaman penulis yang bersi/at imaginati/ dan

/igurati/ ( penyimpangan makna aripada bahasa biasa ) serta mementingkan

pemilihan diksi yang berkesan dengan menggunakan bahasa tersirat, istilah"

istilah khusus berkaitan sastera, perlambangan, kiasan, imean, persona/ikasi,meta/ora dan sebagainya yang mementingkan penyusunan dan pengulangan kata

atau ayat, bernada puitis dan komunikati/-

aras bahasa ekonomi pula merupakan laras berbentuk ilmiah yang

menggunakan istilah"istilah terknikal, tidak mementingkan struktur ayat, bersi/at

/ormal serta mementingkan susunan maklumat yang elas dan eksplisit dalam

bentuk data dan statistik-

aras bahasa akademik adalah bersi/at /ormal dan obekti/ yang

menunukkan kematangan dan keintelektual, iaitu berkeupayaan menyamapaikan

buah /ikiran dan huah dengan tepat dan berkesan menggunakan istilah yang

bersi/at khusus dan sukar di/ahami kerana menekankan kesempurnaan bahasa

dalam pemaparan, perbinangan dan penghuraian yang turut melibatkan sudut

pandang orang ketiga, penulisan ragam ayat pasi/ dan ayat mamuk serta turut

memuatkan nota kaki, bibliogra/i, indeks dan sebagainya dalam penulisan-

*#+ Pembinaan E'aan Bahasa Mela!

&radisi tulisan seperti tulisan *a.i, 'atak, ampung, dan ;enong telah

menadi sistem tulisan orang Melayu sebelum kedatangan !slam yang telah

memba.a bersama tulisan 8a.i daripada &anah Arab- $istem tulisan yang

digunakan oleh orang Melayu sebelum 8a.i banyak menggunakan lambing suku

kata dan ambang baris untuk menunukkan perbeaan"perbeaan bunyi- +amun

penggunaan tulisan 8a.i tidak bertahan lama setelah pihak 'arat

memperkenalkan sistem tulisan ;umi di &anah Melayu pada aman penaahan-

&ulisan 8a.i adalah berdasarkan huru/ Arab ali/"ba"ta manakala tulisan ;umi

adalah berdasarkan huru/ ;oman a"b"- sistem eaan ;umi mula diperkenalkan


15/77

oleh pihak 'arat di &anah Melayu pada pertengahan abad ke"13- $istem eaan

tersebut telah digunakan dalam urusan rasmi dalam keraaan 'arat di &anah

Melayu pada masa tersebut- Antara sistem eaan yang telah digunakan oleh 'arat

ialah #aan ;umi +egeri"negeri $elat (166), #aan ;umi Ma.eel (1662), dan

#aan ;umi $.eettenham (1661)-

erkembangan sistem eaan bahasa Melayu pada masa penaahan sangat

penting kerana sistemeaan 8a.i tidak dapat menggambarkan sisitem bunyi

bahasa Melayu yang sebenar bagi mereka yang tidak dapat memehaminya

terutamanya pihak 'arat yang kurang pengetahuan dalam bahasa Melayu-

'ahasa Melayu menadi lebih penting apabila diadikan bahasa pengantar di

sekolah"sekolah rendah- leh yang demikian, satu sistem ;umi yang seragam

diperlukan untuk menggantikan sistem eaan 8a.i- $atu pertubuhan iaitu akatan'elaar"Mengaar 'ahasa yang telah ditubuhkan pada tahun 1666 di 8ohor

memainkan peranan yang sangat panting dalam menggalakkan penggunaan

bahasa Melayu di sekolah dan dalam kalangan masyarakat setempat-

embinaan sistem tulisan ;umi untuk bahasa Melayu telah melalui

beberapa peringkat oleh banyak pihak- Contohnya, pihak 'arat banyak

melakukan kaian dalam membentuk sistem tulisan tersebut- Antara tokoh yang

berasal dari 'arat yang pernah melakukan kaian dalam mengembangkan sistem

tulisan bahasa Melayu ialah 7illiam Marsden yang telah menulis buku yang

berudul $ (rammar 9f The Malayan 'anguage pada tahun 1312- alam

bukunya terdapat pendapat yang mengatakan baha.a bunyi ch, d, ng, p, g,dan

ny merupakan huru/"huru/ yang telah ditambah oleh orang Melayu daripada

huru/ bahasa Arab ( ;ogayah 'inti sman, hlm


16/77

pentadbiran tentera 8epun- Maalah Baar Asia yang diterbitkan di $ingapura telah

menggunakan sistem eaan tersebut dalam penerbitan maalah mereka- Huru/

yang digunakan dalam sistem ini hampir sama dengan $istem #aan 7ilikinson

dan sistem #aan ;umi ?a>'a- Menurut Asmah Hai mar (133'a-

;aah : Huru/"huru/ konsonan yang digunakan dalam $istem #aan Baar

Asia-

?a>'a telah memulakan satu lagi sistem eaan baru yang mana

merupakan satu perubahan yang telah beliau lakukan- #aan tersebut dihasilkan

berdasarkan daripada $istem &ulisan 7ilkinsin dan gabungan beberapa adad

bahasa Arab- ?a>'a pada masa itu bertugas di Maktab erguruan $ultan !dris

selepas erang unia *e"2- $istem baru tersebut telah dikenali sebagai $istem

#aan $ekolah yang telah diggunakan sebelum digantikan oleh eaan baru yang

telah diistiharkan pada tahun 132- $istem baru ini dihasilkan daripada

pengamatan sahaa dan mempunyai banyak kelemahan- Apabila terdapat

kelemahan tersebt, maka penggunaan bahasa Melayu pada masa tersebut telah

terganggu-

Menurut ;ogayah 'inti sman (hlm 4), satu persidangan antara keraaan

Malaysia dengan keraaan !ndonesia telah dialankan untuk membinangkan satu

sistem eaan yang sama untuk kedua"dua negara- ersidangan tersebut telah

dimulakan seak tahun 1353 hasil daripada desakan *ongres 'ahasa dan

ersatuan Melayu- +amun usaha untuk menalankan persidangan dengan

keraaan !ndonesia telah tergendala kerana teretusnya kon/rantasi- ersidangan

kedua"dua negara tersebut telah menghasilkan satu sistem tulisan baru iaitu

sistem Malindo- Asmah Hai mar (133


17/77

a) $oal bahasa dan angka masa panang-

b) ertukaran antara bahan"bahan yang berkenaan dangan bahasa dan sastera-

) $oal pemakaian istilah-

ada $eptember 13, satu rombongan daripada !ndonesia yang diketuai oleh

*olonel 7ahu $ukato telah membuat la.atan ke e.an 'ahasa an ustaka

dan telah membangkitkan beberapa isu dan mereka uga telah membenangkan

satu kertas kera untuk membaiki sistem tulisan Malindo yang mempunyai

banyak kelemahan- $etelah kata sepakat diapai, maka keraaan Malaysia dan

!ndonesia telah menggunakan satu lagi sistem tulisan baru iaitu #aan 'ersama

Malaysia"!ndonesia uga dikenali sebagai #aan 'aharu- 7alaupun perse/ahaman

teah diapai pada tahun 13, namun hanya pada tahun 132 sahaa barulahperanian antara kedua"dua keraaan telah ditandatangan yang mana peraian

tersebut telah ditandatagani oleh Menteri elaaran masing"masing pada masa itu

iaitu 9-' #nik Hussien nn dan 'apak Mashuri- eranian tersebut telah

ditandatagani pada 2< Mei 132- erbinangan tersebut telah memakan masa

yang lama untuk menghasilkan satu sistem tulisan sama bagi kedua"dua negara

ini- Hanya pada 1 gos 132 barulah sistem baru ini diistiharkan seara

serentak oleh kedua"dua negara tersebut-

#aan ;umi 'aharu ini adalah hasil daripada pemikiran yang matang dan

berlandaskan peranangan bahasa yang baik- eranangan ini merupakan satu

usaha keraaan untuk memperkenalkan bahasa Malaysia ke peringkat

antarabangsa- #aan ini memperlihatkan prinsip linguistik, ekonomi,

kesederhanaan, keelasan, dan /leksibiliti dan tara/ standard yang tinggi ka

dibandingkan dengan sistem yang lama-

Abad yang digunakan dalam eaan bahasa Melayu terdiri daripada huru/

yang berikut-

$ebutan masing"masing huru/ disertakan di sebelahnya- Abad dan sebutan

tersebut adalah hasil daripada perbinangan yang telah dilaksanakan oleh negara

Malaysia dan !ndonesia yang telah diistiharkan bersama-

;aah 6: abad yang digunakan dalam bahasa Melayu dan sebutannya-


18/77

Huru/ Fokal

Huru/ okal dalam eaan bahasa Melayu terdiri daripada: a, e, i, o dan u- Huru/ e

melambangkan dua bunyi, iaitu e pepet dan e taling-

Antara perubahan yang telah berlaku dalam sistem eaan tersebut ialah

perubahan konsanan ontohya gabungan dua perkataan digugurkan salah satu

yang memba.a maksud sama seperti ch menadi c dalam perkataan chuba

menadi cuba- Contoh lain adalah dh menadi d dalam perkataan mudharat

menadi mudarat dan sh menadi sy dalam perkataan sharat manadi syarat-

engunaan (=) dan (>) yang melambangkan hamah dan ain digugurkan dan

digantikan dengan huru/ konsonan k ontohnya:

a) Ma>ana menadi makna-

b) #nhe> menadi enik-

&erdapat uga perkataan yang dikekalkan seperti kh,ny, hg, dan ng dan

masih diguna pakai sehingga sekarang- e.an 'ahasa an ustaka pula telah

menerbitkan buku !edoman )mum 0ahasa Malaysiapada tahun 135 sebagai

ruukan- $etiap negara telah menerbitkan pedoman umum mengikut ersi

masing"masing sebagai panduan untuk rakyat di setiap negara-

*#, Pembinaan Seb!(an Bahasa Mela!

eranangan sebutan telah melalui banyak peringkat dalam memastikan

tidak terdapat kesalahan dalam penyebutannya- Antara langkah"langkah yang

telah dialankan ialah:

(i) Mengadakan penyelidikan melalui beberapa bengkel dan seminar seak a.al

;anangan Malaysia keempat (1361)

(ii) *egiatan kaian tentang sistem /onologi bahasa Melayu dan dialek diadakan

seak a.al 1360"an- 'eberapa bengkel diadakan sehingga tahun 136-

(iii) $iri bengkel sebutan baku diadakan dalam tahun 136 antara ' dengan

ersatuan inguistik Malaysia (M), *ementerian endidikan Malaysia, dan


19/77

pakar"pakar bahasa-

(i) erumusan tentang pedoman sebutan baku dibuat oleh sebuah 8a.atankuasa

&eknikal antara ' dengan usat erkembangan *urikulum, *ementerian

endidikan Malaysia dan M serta pakar"pakar bahasa pada tahun 136-

Menurut Mohd ;asdi 'in $aamah (hlm 6), aspek sebutan tidaklah

menadi satu perkara yang semestinya ada transkripsi /onetiknya memandangkan

sebutan kata Melayu adalah onemik berbanding dengan bahasa !nggeris-

Maksudnya ialah terdapat sesetengah eaan dalam bahasa Melayu yang sama

dengan bahasa !nggeris namun memba.a erti yang berbea- Contohnya ialah air

dalam bahasa !nggeris memba.a maksud udara namun dalam bahasa Melayu

pula merupakan seenis eair yang dalam bahasa !nggeris disebut sebagai water-

eranangan sebutan banyak ditulis dalam perkamusan yang menyusun

sebutan"sebuta yang tepat- Contohnya *amus e.an menurunkan transkripsi

/onetiknya kepada kata masukan yang eaannya mengandungi huru/ e taling

sahaa- $ebutan yang mengandungi e pepet tidak diberi transkripsi /onetik-

Contohnya ialah:

a) enak(enak) sedap,nyaman (rasa dll)

b) en(eng (enteng) ringan, mudah

) empa( bilangan tiga yang diampur dengan satu

Manakala dalam *amus 'esar pula tidak memasukkan sebarang tanda transkripsi

/onetiknya bagi membeakan kedua"dua bentuk e seperti yang terdapat dalam

*amus e.an- Contohnya ialah :

a) emak ibu, mami, embok- Mak, indung, induK

b) el-k ranggi, gagah, tampan, anggun, gombang

*#. Pembinaan /a(abahasa Mela!

'ahasa Melayu dapat dibahagikan kepada lima bahagian besar yang mana setiap

bahagian mempunyai tugas masing"masing- &atabahasa bahasa Melayu dapat

dipelaari melalui lima bahagian ini iaitu golongan kata, pengimbuhan,


20/77

penggandaan, ayat, dan rampaian bahasa-

'ahasa Melayu mempunyai beberapa enis perkataan yang terbahagi kepada lima

bahagian yang besar iaitu:

a) +ama

b) erbuatan

) $i/at

d) $endi

e) $eruan

*esemua ayat tersebut memba.a erti yang berbea dan penggunaan yangberbea-

Ka(a Nama

*ata nama terbahagi lagi kepada dua bahagian besar iaitu +ama 'etul dan @anti

+ama dan +ama &erbitan- *ata +ama pula dibahagi lagi kepada dua enis iaitu

+ama Am dan +ama *has- *ata +ama Am digunakan untuk meruuk kepada

sesuatu yang bernya.a seperti orang, hai.an dan yang tidak bernya.a seperti

tumbuh"tumbuhan, tempat, benda dan lain"lain lagi- apat disimpulkan baha.a

*ata +ama Am digunakan untuk menyebut sesuatu seara am atau umum-

Contohnya:

a) 'enda J rumah, penil, bunga, dan lain"lain-

b) rang J guru, murid, polis dan lain"lain-

) Hai.an J kuing, harimau, kerbau dan lain"lain-

d) &empat J bandar, desa, kampung dan lain"lain-

*ata +ama Am boleh ditulis dengan huru/ besar ika berada pada a.al ayat

manakala boleh ditulis dengan huru/ keil pada akhir ayat- Contohnya J

a) Harima! itu mengaum dengan kuat-


21/77

b) ia sedang member harima! itu makan-

+ama *has pula digunakan untuk menyebut sesuatu yang tertentu, khusus atau

khas dan huru/ pertamanya mestilah ditulis dengan huru/ besar- Contohnya J

a) 'enda J roton $aga, 'angunan 'erkembar etronas,dan lain"lain-

b) rang J &uan Ahmad, Mear Hamah, dan lain"lain-

) 'inatang J $i Comel, ak 'elang, dan lain"lain-

d) &empat J *ota *inabalu, $epanggar, dan lain"lain-

Ka(a Nama /erbi(an#

*ata +ama &erbitan terbentuk apabila kata nama am diberikan imbuhan a.alan,akhiran ataupun apitan-

a) !mbuhan a.alan J pe", pem", pen", peng",meng", ke, dan lain"lain-

b) !mbuhan akhiran J "ita, "man, ".ati, ".an, dan lain"lain-

) !mbuhan apitan J per"K--"an, peng"K-"an, ke"K"an, dan lain"lain-

Ka(a Gan(i Nama#

*ata @anti +ama ialah perkataan yang menggantikan perkataan +AMA iaitu

meruuk kepada seseorang- $eterusnya yang telah dibahagikan kepada lima

bahagian iaitu ganti nama diri, ganti nama umum, ganti nama pertanyaan, ganti

nama petunuk, ganti nama sendi-

a) @anti +ama iri pertama- Contohny ialah beta, patik, saya, kami, kita, dan

lain"lain-

b) @anti +ama iri *edua- Contohnya ialah kamu, anda, engkau, tuanku, dan lai"

lain-

) @anti +ama iri *etiga- Contohnya ialah ia, dia, beliau,mereka dan lain"lain-

Ka(a Gan(i /ana


22/77

*ata @anti &anya ialah perbuatan untuk menggantikan nama benda, orang,

tempat, masa, bilangan dan hal dengan maksub bertanya- 'iasanya kata ganti ini

ditambah DkahI dan tanda soal di setiap akhir ayatnya- !anya uga digunakan

untuk membentuk ayat"ayat tanya- Contohnya kata tanya ialah apakah, siapakah,

manakah, bilakah, bagaimanakah, kenapakah, mengapakah, dan berapakah-Contoh ayatnya ialah:

a) $udahkah a.ak menyiapkan kera tadiL

b) 'erapakah harga bau yang ber.arna merah iniL

) $iapakah pemilik rumah yang berat merah ituL

d) Mengapakah a.ak tidak menghabiskan makanan ituL

e) 'ila a.ak hendak menghantar surat ini ke peabat posL

Ka(a Gan(i Um!m 0 /ak /en(!

*ata ganti enis ini terbentuk hasil daripada penggandaan kata ganti tanya seperti

apa, siapa dan mana- *ata ganti ini hanya digunakan dalam ayat penyata dan ayat

perintah sahaa- Contoh penggunaan ayat ini ialah J

a) 8angan sesiapa yang berganak daripada tempat duduk masing"masing-

b) $iapa"siapa yang berminat untuk menyertai pertandingan ini boleh mengambil

boring penda/taran di sini-

) Ambilah mana"mana benda yang a.ak suka di sini-

Ka(a Gan(i Nama /!n'!k#

enggunaan kata ganti ini ialah untuk menunukkan sesuatu tempat, orang, benda

dan ara- Contohnya ialah situ, sana, sini, begini, begitu dan banyak lagi- Contoh

ayatnya ialah J

a) !tu bagus-

b) 'egini aranya-


23/77

) ;upanya begitu-

d) &ingginya bangunan itu-

e) Cantiknya bau yang a.ak pakai ini-

Ka(a H!b!ng#

*ata hubung digunakan untuk menggabungkan ayat dengan ayat, perkataan

dengan perkataan dan rangkai kata dengan rangkai kata- Maksudnya disini ialah

daripada dua ayat yang telah dibina boleh menadi satu setelah digabungkan

dengan kata hubung- *ata hubung mempunyai dua enis iaitu bentuk akar dan

terbitan-

Contoh kata hubung akar :

a) an

b) Hingga

) engan

d) 8ika

e) *erana

/) $erta

g) $upaya

h) emi

i) *emudian

) Agar

k) *etika

l) 7alhal

Contoh kata hubung terbitan ialah :


24/77

a) $emasa

b) $ementara

) $ebaliknya

d) !tupun

e) Mudah"mudahan

/) Meskipun

g) $etelah

h) $emoga

i) $eketika

) $eandainya

k) padahal

Contoh ayat ialah :

a) Mimi dan $uie menaiki bas pergi ke sekolah-

b) ;estoran itu menghidangkan pelbagai enis makanan yang laat namun

harganya sangat mahal-

Ka(a Ker'a#

*ata kera menunukkan satu perbuatan yang sedang melakukan sesuatu

perbuatan- *ata *era &ransiti/ dan *ata *era &ak &ransiti/ adalah bahagian

yang terdapat dalam kata kera- *ata kera transiti/ ialah satu perbuatan yang

dilakukan oleh pembuatnya kepada benda lain- 'enda yang terkena dengan

perbuatan tersebut dipanggil penyambut ataupun obek- *ata kera transiti/ uga

dikenali sebagai perbuatan melampau- 'iasanya kata kkera enis ini

menggunakan inbuhan =me"= seperti mendermakan, mengambil, menduduki dan

sebagainya- Contoh ayat ialah :


25/77

a) Aning itu mengongong sesuatu dalam mulutnya-

b) Abang sedang menaip sesuatu-

) elaki itu sedang menui kereta kesayangannya-

d) Ayah saya telah mendermakan mea kepada iran sebelah-

e) #mak akan membaakan saya erita sebelum saya tidur setiap malam-

*ata kera tak transiti/ pula berbea dengan kata kera transiti/ kerana ianya

hanya mempunyai pembuat dan tidak mempunyai penyambut- erbuatan yang

dilakukan adalah dilakukan ke atas diri sendiri atau keatas pembuat itu sendiri-

Contoh ayat ialah :

a) *uing itu sedang tidur-

b) Angin bertiup dengan kuat sekali-

) $aya telah menyiapkan kera itu semalam-

d) 'apa sedang memandu kereta itu-

Ka(a Ad'ek(i)#

erkataan yang menerangkan si/at atau keadaan sesuatu nama seperti hitam,

banyak, kuat dan banyak lagi- *ata Adekti/ dapat dibahagikan kepada adekti/

ati, adekti/ bilangan atau peahan, adekti/ tunuk, dan adekti/ penerai-

1- Adekti/ ati : menerangkan si/at atau rupa yang ati-

a) 'unga itu ber.arna merah-

b) en itu sangat antik-

) *ereta yang antik itu milik ayah saya-

d) enyanyi itu sangat merdu suaranya-

2- Adekti/ bilangan atau peahan menunukkan bilangan dan uga peahan-

a) $aya memiliki dua batang penil-


26/77

b) Ayah membelikan saya dua bii limau-

) $atu per tiga bii guli itu ialah milik ka.an saya-

d) Malik perlu mendapatkan lima lagi mata untuk menang-

apabila digunakan pada a.al ayat tanya-

*ata &anya uga boleh .uud di a.al, akhir atau tengah sesuatu ayat- *ata tanya

uga mesti siikiti oleh tanda tanya di setiap akhir ayat tersebut- Contoh kata

tanya ialah :

a) $iapakah pemilik kereta ituL

b) 'erapakah harga kuih iniL

) ama sudahkah a.al menunggu sayaL

d) elaar itu berasal daripada manaL

Ka(a Ser!#

*ata seru digunakan untuk menyatakan perasaan seseorang seperti sakit, terkeut,

hairan, sindiran, hiba, dan sebagainya- *ata seru mesti diikuti tanda seru () di

setiap akhir ayat- $etiap kata seru memba.a maksud yang berbea seperti .ahai

menyatakan perasaan sayang, amboi menyatakan perasaan kagum, aduh perasaan

sakit, dan .ah menyatakan perasaan terkeut- Contoh kata seru ialah :


27/77

a) 7ahai adinda ku sayang

b) Amboi, antiknya bau ini

) 'edebah, berani sungguh dia mela.an perintah saya-

/anda Ba1a#

$atu lagi komponen yang penting dalam tatabahasa Melayu ialah tanda baa-

&anda baa ialah simbol atau tanda yang digunakan untuk member isyarat kepada

pembaa supaya melakukan sesuatu dalam pembaaan- &anda baa diletakkan di

tempat"tempat tertentu dalam ayat berdasarkan tuuan dan kesesuaiannya- Contoh

tanda baa ialah :

a) &anda nokhta atau titik (-)-

b) &anda koma (,)-

) &anda tanya (L)

d) &anda seruan ()

e) &anda sempang atau sempang (")

/) &anda nokhta bertindih (:)

g) &anda pengikat kata (DKI)

Contoh penggunaan tanda tanya ialah :

a) i mana dia membeli bau ituL

b) 7ah, tingginya bangunan itu

) Ali berasal daripada erak-

d) Ahmad, orang kampung yang telah merantau ke bandar telah beraya menari

pekeraan yang sangat baik-

+#$ Perkembangan Bahasa Mela!


28/77

erkembangan bahasa Melayu menurut 9ahya thman, ;oselan 'aki dan

+a//i Mat ( 2003:


29/77

mengesan konsep standard bahasa Melayu- alam bahasa Melayu standard, yang

paling penting ialah dalam menentukan bentuk sebutannya, tatabahasa, dan

perbendaharaan kata- ari aspek pembakuan bahasa Melayu, konsep"konsep

seperti D'ahasa Melayu &inggiI atau Dbahasa $uratI atau bahasa $ekolah telah

digunakan-

ada tahun lima puluhan, perkara bahasa Melayu standard telah

dihuraikan seara khusus oleh golongan yang berusaha seara langsung

mengembangkan 'ahasa Melayu- $elepas menapai kemerdekaan, eaan ;umi

telah diterima rasmi oleh *eraaan $emenanung &anah Melayu- alam aspek

penulisan 'ahasa Melayu, usaha"usaha untuk merubahnya adalah dari aspek

penyempurnaan dan penyatuan 'ahasa Malayu dengan 'ahasa !ndonesia dan

mempengaruhi aspek perkembangan bunyi"bunyi bahasa- 7alaupun dalam eaanyang bersi/at /onemik dibuat abstraksi dari bunyi, namun, pembaaan berlaku

lagi pernyuaraan-

+#"#"#" K-nsep bahasa Mela! s(andard

Sebel!m merdeka

*onsep bahasa Melayu standard dapat diselaraskan untuk me.uudkan satu

norma yang melampaui batas"batas dialek kedaerahan berdasarkan pertuturan

orang"orang Melayu di &anah Melayu sahaa- alam pada itu, usaha untuk

me.uudkan satu norma yang boleh menyelaraskan bahasa Melayu Malaysia

dengan bahasa Melayu !ndonesia- (;aa Mukhtaruddin N ;aa Mohd- ain,

1332)

$eorang ahli bahasa yang terkenal iaitu ?a>ba telah membeakan bahasa Melayuyang dituturkan oleh orang Melayu dengan bahasa Melayu yang dituturkan oleh

orang bukan Melayu- $ebagai ontohnya, orang 8a.a, 'oyan, Minangkabau dan

;a.a- ?a>ba telah membandingkan bahasa Melayu orang Melayu kepada dua

iaitu gaya akap mulut dan gaya surat- @aya bahasa mulut meruuk kepada

penggunaan bahasa dalam aspek perbualan yang melibatkan susunan ayat"ayat

ringkas dan menggunakan pelbagai singkatan dalam pertuturan- @aya bahasa


30/77

surat pula ialah pemakaian bahasa dalam karangan bersurat sahaa- $usunan

adalah lebih lanut dan lebih lengkap berbanding bahasa mulut-

Selepas Merdeka

$elepas kita menapai kemerdekaan pada tahun 135, *ongres 'ahasa dan

ersuratan Melayu !!! telah memupuk usaha yang beterusan dalam

penstandardan bahasa Melayu- alam hal ini, keraaan telah menadikan bahasa

Melayu sebagai bahasa pengantar dalam $istem elaaran *ebangsaan,

menubuhkan Maktab erguruan 'ahasa, dan menubuhkan e.an 'ahasa dan

ustaka- eranian ersahabatan antara $emenanung Malaysia dan !ndonesia

telah termenterai- eranian ini bertuuan untuk menyatukan kedua"dua bahasa

Melayu dan bahasa !ndonesia- Ahli linguistik uga telah memberikan pelbagai

sumbangan dalam penulisan tentang bahasa Melayu-

+#"#"#% Kesan K-nsep Bahasa Mela! S(andard (erhadap

perkembangan bahasa Mela!

;adio dan &eleisyen Malaysia dari segi sebutan standard Melayu menentukan

bentuknya dengan mengadankan rundingan dari semasa ke semasa dengan ahli

bahasa dari %niersiti di $emenanung Malaysia- $ebagai ontohnya, pihak

;adio dan &eleisyen Malaysia mengadakan perumpaan untuk menentukan

sebutan beberapa bunyi OrP di huung perkataan- ari segi perkembangan, adalah

sukar untuk menentukan keseragaman bahasa Melayu- $ebagai ontohnya,

;adio ;epublik !ndonesia dan &eleisyen Malaysia masing"masing mempunyai

bentuk sebutan mereka tersendiri yang dituturkan hanya oleh uruhebah mereka-Masyarakat di luar pada umumnya menuturkan sebutan mereka sendiri-

*esan konsep bahasa Melayu standard dalam rangka penyatuan bahasa

Malaysia dengan bahasa !ndonesia dilaksanakan melalui sistem eaan dan

peristilahan- erkara"perkara yang berkaitan dengan tatabahasa dan sebutan tidak

disentuh- &atabahasa Asmah dan ?a>ba masih digunakan kerana bahasa Melayu


31/77

tidak banyak berubah dari segi tatabahasanya dalam tempoh lima puluh tahun

belakangan ini- 9ang elas perubahan yang berlaku hanya dari perbendaharaan

kata- &atabahasa ?a>ba menadi panduan utama apabila penulisan tatabahasa baru

dilakukan-

+#"#"#* /a(abahasa Bahasa Mela! S(andard

alam usaha mengembangkan bahasa Melayu- elbagai tatabahasa baru

telah diperkenalkan- &atabahasa dan perbendaharaan kata baru telah dibentuk

agar masyarakat dapat mengaplikasikannya dalam petuturan seharian mereka-

+amun, hal ini telah menimbulkan masalah konsep seperti tatabahasa tradisional

dan tatabahasa moden- Masalah kekaauan dalam penggunaan bahasa Melayutelah berlaku- engkai atau pengaar bahasa mudah terpengaruh baha.a apa

yang ada pada masa sebelum timbulnya konsep itu adalah tradisional dan apa

yang timbul selepas .uudnya konsep itu ialah harus baru dan dianggap moden-

alam hal ini, kita melihat kepada aspek perbandingan antara dua pihak

iaitu antara tatabahasa ?a>ba dan Asmah Hai mar- ?a>ba telah menulis

tatabahasa lebih a.al tanpa melibatkan penggunaan teori, teknik atau prinsip

linguistik- &atabahasa ?a>ba ini dianggap bersi/at tradisional- Manakala, Asmah

Hai mar telah menggunakan pendekatan baru dalam penulisannya- endekatan

Asmah Hai mar yang baru ini dianggap moden- ;akyat belum bersedia

menggunakan pendekatan baru ini- Akibatnya, edekatan ini tidak dapat

dilaksanakan- Hal ini bermakna bahasa Melayu harus selaras dengan norma

masyarakat agar bentuk dan struktur tatabahasa dapat diterima oleh masyarakat-

$eiring dengan peredaran aman, bahasa Melayu uga berkembang dari

satu tahap ke satu tahap sehingga berlaku pemodenan dalam bahasa Melayu-

ertambahan leksis melalui proses peristilahan telah meninggalkan kesan pada

perkembangan bahasa Melayu- *onsep tersebut dikai dari aspek bunyi dan

mor/ologi bahasa Melayu- *emasukan kata bahasa asing telah memba.a

bersama"sama unsur bunyi bahasa asing- $ebagai ontohnya, kemasukan

perkataan Arab telah memba.a masuk bunyi bahasa Arab- alam hal ini, kita


32/77

melihat kepada aspek eaan- engeaan perkataan yang berasal daripada bahasa

Arab diea dengan eaan ;umi dengan menyesuaikan bunyi Arab itu atau

menggantikannya dengan bunyi bahasa Melayu yang terdekat sekali-

ari aspek mor/ologi, kemasukan kata Arab telah memba.a masuk

akhiran OahP- Akhiran OahP ini menunukkan enis kelamin dan perkataan"

perkataan seperti OmusliminP dan OmslimahP- *ata tersebut telah diba.a masuk

dalam bahasa Melayu sebagai kata yang tersendiri- !stilah yang baru diipta perlu

ada unsur mor/ologi Melayu- Huraian serta komen daripada ahli bahasa perlu

diteliti tentang unsure baru mor/ologi bahasa Melayu- erubahan telah berlaku

melalui pertambahan leksisnya- erubahan ini ditinau dari aspek pertambahan

perkataa baru, masuknya mor/em"mor/em terikat asing, dan penggunaaan

mor/em terikat bahasa Melayu dalam menerbitkan perkataan"perkataan baru-

ari aspek /onologi Melayu, pengaruh !slam telah meninggalkan kesan

pada /onologi Melayu iaitu bertambahnya bunyi konsonan- &iada penambahan

dalam okal akibat pertambahan leksis kepada perbendaharaan kata bahasa

Melayu- *onsonan"konsonan yang masuk ke dalam bahasa Melayu itu yakni

selain daripada yang datang daripada bahasa Arab yang datang dari bahasa Arab

adalah enis konsonan biasa iaitu OP-

+#"#% Peranan Bahasa Mela! di Malasia

'ahasa Melayu mempunyai status dan /ungsi yang pelbagai di Malaysia-

Masyarakat memang sentiasa memberi tara/ tertentu kepada sesuatu bahasa

(Abdullah Hassan, 133)- 'agi orang Melayu, bahasa Melayu ialah bahasa

pertama atau bahasa ibunda mereka- 'agi orang bukan Melayu, bahasa Melayu

menadi berperanan sebagai bahasa kedua- 'ahasa Melayu .aib dikuasai oleh

rakyat Malaysia kerana ia merupakan sebahagian daripada sistem pendidikan dan

pentadbiran di +egara kita- 'ahasa Melayu berperanan sebagai bahasa /ormal-

$emua lapisan masyarakat kita menggunakan bahasa Melayu dalam urusan rasmi

atau /ormal- 'ahasa Melayu berperanan sebagai bahasa kebangsaan, bahasa

utama dalam bidang pendidikan dan pentadbiran-


33/77

+#"#%#" Bahasa Mela! sebagai bahasa kebangsaan

Masyarakat Malaysia terdiri daripada pelbagai bangsa- $emua kaum mempunyai

budaya yang tersendiri- *epelbagaian ini kalau tidak ditangani dengan berhati"hati akan menimbulkan pelbagai permasalahan- *ita tidak ingin peristi.a hitam

1< Mei 133 berulang kembali- leh sebab itu, kita memerlukan satu mekanisme

untuk penyatuan untuk mengeratkan hubungan kekitaan seluruh rakyat Malaysia-

'ahasa Melayu yang berperanan sebagai bahasa kebangsaan telah menadi

bahasa penyatu rakyat Malaysia- (?ulki/ley- ;amli Md- $alleh N ;ahim Aman,

200)

$emasa Malaysia menapai kemerdekaan, erkara 152 erlembagaanersekutuan menetapkan bahasa Melayu sebagai bahasa *ebangsaan yang

menyebut baha.a D'ahasa *ebangsaan +egara ini ialah 'ahasa Melayu dan

hendaklah ditulis dalam apa"apa tulisan sebagaimana yang diperuntukkan dengan

undang"undang arlimen- Manakala pada tahun 13, bahasa Malaysia telah

menadi bahasa rasmi tunggal bagi +egara Malaysia- 'agi meningkatkan

kemampuannya dalam menghadapi aman moden- Antara langkah yang

dialankan untuk memodenkan bahasa Melayu ialah peranangan korpus bahasa

Melayu- eranang korpus ini telah diteraui oleh akatan 'elaar Mengaar

engetahuan 'ahasa- Mereka memulakan peranangan korpus bahasa dengan

menyusun panduan eaan, kamus, tatabahasa, tanda"tanda baaan, surat kiriman,

dan peristilahan-

+#"#%#% Pengg!naan Bahasa Mela! dalam bidang Pendidikan

$elepas merdeka, pihak *eraaan telah meranangkan pembinaannya

dengan tuuan supaya bahasa Melayu berkembang dan mau perananya yang

utama sebagai asas kebudayaan masyarakat- 'ahasa Melayu digunakan seara


34/77

rasmi dalam sistem pelaaran +egara- elbagai usaha telah dilaksanakan oleh

pihak keraaan bagi meluaskan penggunaan dan penguasaan 'ahasa Melayu oleh

masyarakat yang masih belum tahu berbahasa Melayu-

alam aporan ;aak telah memberikan penegasan dalam

mengutamakan bahasa Melayu sebagai pengantar ilmu pengetahuan- +amun

demikian, pada keseluruhannya bahasa Melayu gagal dalam melaksanakan

pengaaran bahasa Melayu- *egagalan ini dilihat dari semua aspek penguasaan

bahasa seperti sebutan, eaan, imbuhan, ayat, kata, intonasi dan peribahasa

(Abdullah Hassan, 133)- alam pada itu, usaha giat dialankan untuk

mengembangkan bahasa Melayu sebagai bahasa Melayu moden- $istem

persekolahan aliran kebangsaan menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa

pengantar- $ekolah dalam aliran enis *ebangsaan .aib dalam pengaaranbahasa Melayu- asar elaaran *ebangsaan, menadangkan agar tulisan ;umi

digunakan dengan syarat persediaan dibuat untuk pelaaran tulisan 8a.i dalam

kalangan murid"murid- Menurut aporan ;aak, bahasa Melayu harus diaar

disemua sekolah dan menadi syarat utama bagi sesebuah sekolah memperoleh

bantuan *eraaan-

$elain itu, asar elaaran *ebangsaan menadangkan penubuhan

Maktab erguruan 'ahasa yang mempunyai dua peranan iaitu melatih guru

mengaarkan 'ahasa Melayu dan menalankan penyelidikan terhadap bahasa

Melayu- aporan ;aak telah menyokong penubuhan e.an 'ahasa dan

ustaka pada tahun 135- asar elaaran *ebangsaan telah menadangkan

perkara"perkara seperti berikut:

(i) *elulusan bahasa Melayu diperlukan untuk memasuki perkhidmatan a.am-

(ii) 'ahasa Melayu patut menadi /aktor yang dipertimbangkan dalam pemilihan

kanak"kanak ke sekolah menengah dan di.aibkan dalam semua peperiksaan

yang dia.asi keraaan-

(iii) 'ahasa Melayu boleh diadikan syarat kelulusan yang penting bagi alon

yang memohon biasis.a keraaan-

(i) 'onus akan diberi kepada pega.ai *eraaan yang lulus peperiksaan 'ahasa


35/77

Melayu-

() 'antuan keraaan dalam mempelaari 'ahasa Melayu akan diberi apabila

ukup alatan mengaar di sekolah itu-

(i) 'ahasa Melayu boleh di.aibkan dalam sebahagian daripada kursus latihanguru dan peperiksaan-

+#"#%#* Pembinaan Sek-lah Menengah Mela!

alam usaha memperkembangkan bahasa Melayu, pembinaan sekolah

Menengah Melayu dipergiatkan- $ekolah"sekolah ini telah dibina pada a.al abad

ke"0an- $ekolah Menengah Melayu yang mula"mula sekali siap dibina pada

tahun 13


36/77

oleh penuntut Maktab erguruan 'ahasa yang menyebabkan pihak berkuasa

mengambil tindakan mengubah bahasa pengantar kole itu-

+#"#%#, Bahasa Mela! dalam peperiksaan

enggunaan bahasa Melayu dalam peperiksaan dapat dibahagikan kepada dua

enis iaitu peperiksaan bahasa Melayu sebagai satu matapelaaran dan

peperiksaan yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantarnya-

ada tahun 135, eperiksaan bahasa Melayu sebagai satu matapelaaran telah

dilaksanakan-

+#"#%#. Bahasa Mela! dalam la(ihan perg!r!an

ada tahun 135, keraaan telah me.aibkan pembelaaran bahasa Melayu di

maktab atau di pusat latihan guru- 'ahasa Melayu diaarkan sebagai salah satu

daripada mata pelaaran .aib kepada para guru pelatih- enyediaan guru yang

berkelayakan mengaar dalam bahasa Melayu amat penting kerana sekolah

menengah kebangsaan yang dimulakan itu hanya dapat berkembang dengan pesat

dan baik ika gurunya disediakan- $eak tahun 1356, Maktab erguruan 'ahasa

telah melahirkan guru yang berkelayakan mengaarkan bahasa Melayu sebagai

'ahasa kedua dan bahasa pertama- ada tahun 1356, kursus pengaaran bahasa

Melayu sebagai bahasa kedua telah diadakan bagi penuntut di maktab dan di

usat atihan Harian untuk membolehkan mereka mengaarkan bahasa Melayu

sebagai bahasa kedua di sekolah rendah enis kebangsaan-

+#"#%#3 Bahasa Mela! sebagai bahasa Pen(adbiran

'ahasa Melayu uga telah memainkan peranan sebagai bahasa pentadbiran di

+egara kita- erlembagaan ersekutuan telah mengangkat bahasa Melayu

sebagai bahasa rasmi untuk menggantikan bahasa !nggeris- Hal ini dikeualikan

dalam beberapa perkara yang ditentukan oleh 9ang ipertuan Agong-


37/77

'ahasa Melayu berperanan dalam kegiatan rasmi seperti penulisan surat,

pembiaraan dalam mesyuarat, penulisan minit mesyuarat, penyediaan laporan

adalah dalam bahasa Melayu- +amun demikian, terdapat sestengah pihak yang

kurang yakin tentang peranan bahasa Melayu dalam menggantikan bahasa

!nggeris- Hal ini demikian kerana mreka mendak.a baha.a bahasa Melayukurang lengkap istilahnya untuk melambangkan dan memperkatakan berbagai"

bagai perkara, benda, dan keadian yang terdapat dalam kebudayaan moden-

$ebagai ontohnya, bidang ilmu pengetahuan yang diperkatakan dalam bahasa

!nggeris-

eranan bahasa Melayu sebagai bahasa pentadbiran tidak beraya dilaksanakan

seara keseluruhannya- Baktor utama yang menyebabkan masalah ini berlaku

ialah sikap rakyat di +egara kita sendiri yang tidak yakin akan bahasa Melayu-Hal ini telah menadi penghalang dalam pelaksanaan bahasa kebangsaan sebagai

bahasa rasmi yang tunggal dalam urusan pentadbiran- 'agi menangani masalah

ini, e.an 'ahasa dan ustaka telah ditubuhkan pada tahun 135- e.an

'ahasa dan ustaka merupakan een utama dalam meranang penerimaan bahasa

Melayu oleh masyarakat di +egara kita-

+#"#* Peranan De4an Bahasa dan P!sa(aka dalam memar(aba(kan Bahasa

Mela!

i samping berkembang dengan sendirinya, pembinaan bahasa Malaysia ini

dikendalikan oleh e.an 'ahasa dan ustaka (')- &ugas ini memang besar

dan permintaan penutur bahasa Malaysia untuk perkembangan kata"kata baru,

istilah, eaan, kamus, dan pedoman tatabahasa-

'erbekal rdinan e.an 'ahasa dan ustaka 1353, yang diberi autonomi untuk

melaksanakan tugas membina dan mengembangkan bahasa Melayu sebagai salh

satu bahasa utama dunia menelang tahun 2020- 7a.asan keramat ini termaktub

dalam Matlamat, Balsa/ah, Misi, Moto A+ 'udaya *orporat

e.an 'ahasa dan ustaka bertuuan untuk memaukan dan memperkaya bahasa

kebangsaan serta memaukan bakat kesusasteraan, terutama dalam bahasa


38/77

kebangsaan- e.an 'ahasa dan ustaka uga telah menetak atau menerbitkan

atau membantu usaha peretakan atau penerbitan buku"buku, risalah"isalah dan

lain"lain bentuk persuratan dalam bahasa"bahasa lain- e.an 'ahasa dan

ustaka telah berperanan dalam menyamakan eaan dan bunyi sebutan, dan

menggubal istilah yang sesuai dalam bahasa kebangsaan- $ebuah kamus bahasakebangsaan uga telah disusun dan diterbitkan-

$elain itu, e.an 'ahasa dan ustaka telah membantu keraaan dalam usaha

menerangkan maksud bahasa Melayu sebagai bahasa *ebangsaan- %saha e.an

'ahasa dan ustaka yang paling menabar ialah dalam meyakinkan orang

tentang kesanggupan bahasa Melayu dalam menggantikan bahasa !nggeris-

*emudahan"kemudahan untuk orang ramai seperti kakitangan keraaan telah

disediakan untuk mempelaari bahasa Melayu- Menurut erlembagaan &anahMelayu 135, selepas sepuluh tahun merdeka, arlimen akan besidang untuk

menentukan penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi- *eraaan telah

membuat banyak persediaan berhubung dengan pelaaran dan pengaaran bahasa

Melayu sebagai bahasa kedua dan menalankan pelbagai penyelidikan terhadap

bahasa melayu-

e.an 'ahasa dan ustaka berusaha membantu keraaan menyedarkan orang

ramai tentang peranan bahasa Melayu sebagai bahasa *ebangsaan adalah

bertuuan menyatukan rakyat pelabagai bangsa di &anah Melayu- +amun

demikian, erlembagaan &anah Melayu tidak mengetepikan kedudukan bahasa

dan kebudayaan bangsa lain di negeri ini- 'ahasa dan kebudayaan bangsa lain

tetap teramin kedudukannya- $ebagai ontohnya, pelanaran program kempen

'ulan 'ahasa *ebangsaan- 'ermula dari tahun 130 e.an 'ahasa dan ustaka

telah melanarkan program ini- Antara aktiiti yang dialankan ialah mengarang,

bersyarah, melukis poster yang berdasarkan tema"tema perpaduan-

$eak +egara kita menapai kemerdekaan pada 135, e.an 'ahasa dan ustaka

telah mengumpulkan dan menipta istilah untuk pelbagai bidang ilmu

pengetahuan- ua a.atankuasa telah ditubuhkan untuk memikul tanggunga.ab

ini- 8a.atankuasa tersebut ialah 8a.atankuasa !stilah 8a.atan dan 8abatan

*eraaan $erta 8a.atankuasa istilah $ains dan &eknik-


39/77

alam pada itu, kemudahan untuk orang ramai telah disediakan untuk

mempelaari bahasa Melayu- *emudahan ini lebih diutamakan kepada

kakitangan keraaan- elbagai kursus telah dilaksanakan- *eraaan dan badan"

badan serta pertubuhan di luar keraaan harus menguasai bahasa Melayu dalam

tempoh sepuluh tahun selepas merdeka- Hal ini kerana, erlembagaan &anahMelayu menyatakan baha.a selepas sepuluh tahun merdeka, parlimen akan

bersidang untuk menentukan penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi

yang menggantikan bahasa !nggeris- 'ermula dari tahun 130, engarah

elaaran anutan telah menganurkan kursus bahasa kebangsaan kepada

pega.ai dan *akitangan keraaan- Hal ini bertuuan memberi pengetahuan

bahasa Melayu dalam urusan pekeraan seharian mereka- &indakan ini

membolehkan entera pentadbiran +egara pada masa akan datang dialankan

dengan menggunakan bahasa kebangsaan-

e.an 'ahasa dan ustaka giat melaksanakan pembakuan dalam sistem eaan,

peristilahan ,tatabahasa, perkamusan, sebutan, laras dan lain"lain yang berkaitan

dengan bahasa Melayu- 'agi mengukuhkan usaha"usaha ini maka pelbagai

kongres dan seminar tentang bahasa dan sastera Melayu telah diadakan- $ebagai

ontohnya, *ongres 'ahasa dan ersuratan Melayu pada tahun 1352- *egiatan"

kegiatan seumpama ini membolehkan bahasa Melayu semakin berkembang

sehingga menadi bahasa moden yang digunakan sebagai bahasa pengantar di

institusi pengaian tinggi dan tulisan ilmiah-

+#% Perkembangan Bahasa Mela! (ah!n "23$ hingga "25$

ada tahun 130, bahasa Melayu mula digunakan sebagai bahasa

pengantar utama di sekolah"sekolah, sebagai bahasa pentadbiran keraaan dan

sebagai bahasa perhubungan a.am- &erdapat pelbagai usaha yang dilakukan

berlipat ganda untuk melengkapkan bahasa- !su yang .uud pada tahun 130"an

ialah bahasa Melayu menadi bahasa pengantar di sekolah"sekolah enis

*ebangsaan !nggeris yang menggantikan bahasa !nggeris- $elain itu, isu yang

.uud pada tahun ini uga ialah semua kuliah yang diaar di uniersiti"uniersiti

tertentu telah dikuliah dalam bahasa Malaysia- Misalnya, %niersiti Malaya dan


40/77

%niersiti ulau inang (%niersiti $ains Malaysia)- i samping itu,

peranangan bahasa uga telah berlaku dalam tempoh 130"an- eranangan

yang dilaksanakan adalah seperti pembinaan istilah"istilah baru, sistem eaan

yang baru dan kamus"kamus telah diterbitkan dalam sepanang tempoh ini-

Menurut Mukhtaruddin (1362), mulai daripada tahun 130, #+A telah

menggesa supaya semua darah $atu dan darah ua sekolah"sekolah enis

kebangsaan !nggeris menggunakan 'ahasa Melayu sebagai bahasa

pengantarnya- i samping itu, umlah .aktu mata pelaaran bahasa Melayu

ditambah- $elain itu, pada peringkat sekolah menengah pula, #+A uga telah

menggesa supaya bahasa pengantar di kelas peralihan ditukar daripada !nggeris

kepada bahasa Melayu- &ambahan itu, alon $iil elaaran Malaysia ($M)

di.aibkan mengambil uian lisan sebagai sebahagian daripada penentu untuklulus 'ahasa *ebangsaan dan mulai tahun 131 *ertas Am 'ahasa *ebangsaan

diisyaratkan lulus untuk $iil &inggi ersekolahan- i samping itu, maktab

digesa mengambil lebih ramai murid aliran kebangsaan memasuki maktab seperti

Maktab MA;A, Maktab &eknik dan Maktab &entera manakala bagi maktab"

maktab perguruan pula bahasa Melayu digunakan bahasa pengantarnya dan

pelaar"pelaar yang lulus haruslah mampu menguasai dan mengaar dalam

bahasa Melayu- ada peringkat uniersiti, bahasa Melayu telah di.aibkan

dalam menyampaikan kuliah- ada tahun 13, semua kuliah telah dialankan

dalam bahasa Melayu di %niersiti Malaya dan %niersiti ulau inang

(%niersiti $ains Malaysia)-

alam tempoh 130"an, eperiksaan $iil ersekolahan $eberang aut

telah dimansuhkan- i samping itu, murid"murid &ingkatan ima di sekolah

menengah enis kebangsaan !nggeris mengambil peperiksaan $iil elaaran

Malaysia dikehendaki lulus dalam bahasa Melayu- (Ahmad Adam, 1334: 35)-

ada tahun 131, mata pelaaran @eogra/i dan $earah di dalam peperiksaan

enilaian arah 5 telah diperiksa dalam 'ahasa Melayu di sekolah rendah enis

kebangsaan !nggeris- +amun begitu, pada tahun 134 semua mata pelaaran

dalam peperiksaan penilaian telah dialankan dalam bahasa Melayu- i samping

itu, mata pelaaran ukisan, ertukangan &angan dan Muik dalam eperiksaan

$iil ;endah elaaran pengantar !nggeris telah diperiksa dalam bahasa Melayu


41/77

pada tahun 134 uga- i sini dapat kita lihat baha.a bahasa Melayu telah

menadi bahasa pengantar kepada beberapa institusi yang penting di negara kita-

Hal ini dapat menggalakkan semua penutur di Malaysia menggunakan bahasa

Melayu dengan lebih kerap di mana"mana sahaa mereka berada-

&erdapat dua kesan daripada geala pengintensi/an bahasa Melayu ini,

iaitu yang pertama ialah melalui usaha"usaha gigih yang dilakukan oleh semua

pihak, bahasa yang dahulunya disi/atkan sebagai anak tiri telah mekar

berkembang menadi sekuntum bunga yang harum- Maksudnya di sini ialah

bahasa Melayu yang pada mulanya kurang digunakan telah menadi bahasa yang

mempunyai pelbagai /ungsi yang berbea dan digunakan uga dalam bidang yang

berbea dalam masa yang singkat- *edua ialah perkembangan yang terlalu pesat

itu telah memba.a kesan"kesan negati/ yang boleh mengakibatkan penemaranbahasa- leh itu, bagi mengelakkan penemaran bahasa semakin banyak

berlaku, pihak yang bertanggunga.ab telah me.uudkan dan melaksanakan

pelbagai kempen"kempen kesedaran bahasa yang akan mengangkat martabat

bahasa kita dengan lebih tinggi lagi-

&ahun 130"an merupakan satu era baru bagi searah peruangan bahasa

dan kesusasteraan Melayu di Malaysia- ergerakan bahasa tidak lagi berkisar

pada soal politik tetapi lebih tertumpu pada usaha memperkaya dan

mengembangkan bahasa itu-

ada tahun 136


42/77

dalam gelap dan istilah"istilah dan ungkapan baru masih diari"ari, maka pada

tahun"tahun 1360"an boleh dianggap sebagai aman tara/ kesempurnaan hampir

terapai- Maksudnya di sini ialah penutur"penuturnya masih tidak tahu akan

/ungsi bahasa Melayu serta masih terari istilah"istilah yang baru pada tahun"

tahun 130 dan pada tahun"tahun 1360 telah dianggap sebagai aman tara/kesempurnaan hampir terapai- $elain itu, istilah"istilah teknik dapat diperoleh

dengan mudah- @aya bahasa uga telah dikembangkan untuk membolehkan

bahasa Melayu memperkatakan sesuatu dengan tepat dan sempurna- enutur"

penutur terutamanya dalam kalangan generasi muda dapat mengeluarkan buah

/ikiran dan perasaan dengan sempurna dalam bahasa Melayu-

+#%#" Peran1angan Bahasa

+#%#"#" Pemben(!kan E'aan dan Is(ilah dalam Bahasa Mela!

ada aman 8epun, dan selepasnya Maktab erguruan $ultan !dris

&anung Malim, dengan kebiaksanaan ?a>ba memulakan sistem eaan baru yang

dipanggil $istem #aan $ekolah- $istem eaan ini ialah gabungan #aan

7ilkinson, dengan beberapa perubahan baru yang dibuat oleh ?a>ba- !ni

terkandung di dalam etua"etua #aan ;umi (134)- $istem eaan ini

kemudiannya dielaskan dan digunakan oleh ?a>ba di dalam buku elita 'ahasa

Melayu- enggal !, !!, dan !!!- $istem ini dikenali sebagai $istem #aan $ekolah

dan digunakan di negara ini hinggalah eaan baru diisytiharkan pada tahun 132-

7alau bagaimanapun, sistem ini didasarkan kepada pengamatan"pengamatan

umum sahaa, oleh itu terdapat uga pengaruh huru/ Arab ke huru/ rumi- !ni

menyebabkan $istem #aan $ekolah itu tidak sainti/ik, dan mengandungi

beberapa kelemahan- *elemahan"kelemahan ini telah mengganggu penggunaan

bahasa Melayu .aktu itu-

$eara lebih elas lagi, sistem eaan ;umi yang terkenal sebelum

penggunaan sistem eaan baru tahun 132 ialah Q$istem #aan ;umi ?a>baQ yang

uga dihasilkan daripada $!&C- $istem #aan ;umi ?a>ba disusun dan

diperkemas dan terdapat dalam beberapa buah buku pedoman bahasa terbitan


43/77

eabat *arang Mengarang $!&C seperti : (i) !lmu 'ahasa Melayu enggal 1

(132), (ii) elita 'ahasa Melayu enggal 1 (1341), dan (iii) a/tar #aan

Melayu (8a.i" ;umi) (1343), dengan udul Qetua"petua #aan ;umiQ, yang

dikarang oleh ?a>ba-

$ehubungan itu, usaha pengemaskinian sistem eaan dilakukan untuk

mengatasi masalah tidak selarasnya beberapa sistem eaan ;umi yang digunakan

oleh pengguna bahasa Melayu- $istem eaan ;umi bagi bahasa Melayu di

Malaysia pada tahap a.alnya disusun oleh ;-8- 7ilkinson pada tahun 1306-

*emudian pada tahun 1320"an tokoh ulung bahasa Melayu, iaitu endeta ?aRba

(?ainal Abidin bin Ahmad) telah menyusun sistem eaan ;umi yang digunakan

demikian lama di Malaysia dalam sistem pendidikan, pentadbiran dan lain"lain,

iaitu kira"kira setengah abad, sehinggalah ditetapkan eaan ;umi baharu pada

tahun 132-

ada 2< Mei 132, satu *enyataan 'ersama telah ditandatangani oleh

Menteri elaaran Malaysia pada masa itu, &un Hussein nn dan Menteri

endidikan dan *ebudayaan ;epublik !ndonesia, 'apak Mahsuri- *enyataan

'ersama tersebut mengandungi persetuuan untuk melaksanakan asas yang telah

dipersetuui oleh para ahli daripada kedua"dua negara tentang #aan 'aru dan

#aan 9ang isempurnakan- unak daripada segala kegiatan penyempurnaan

sistem eaan ;umi ialah perumusan dan pelaksanaan bersama $istem #aan 'aru

bagi bahasa Melayu dan bahasa !ndonesia pada 1 gos 132- #aan baru

bersama ini diruuk sebagai #aan ;umi 'ersama (#;') yang diguna hingga

kini-

#aan ;umi 'aharu tahun 132 ialah hasil daripada pemikiran yang

matang yang berlandaskan prinsip"prinsip peranangan bahasa yang baik- #aan

;umi 'aharu merupakan penyataan pertama daripada peranangan korpus pada

peringkat supranasional yang menadi asas bagi pembinaan dan pengembangan

bahasa Melayu serantau seterusnya- $ebagai sistem eaan yang diranang untuk

keperluan dua buah masyarakat bahasa yang berlainan latar belakang

sosiolinguistik dan searah pertumbuhannya, #aan ;umi 'aharu dirumuskan

sedemikian rupa supaya dapat diterima oleh semua golongan pengguna kedua"

dua bahasa Melayu dan bahasa !ndonesia- ;umusan #aan ;umi 'aharu


44/77

memperlihatkan prinsip linguistik, ekonomi kesederhanaan, keelasan dan

/leksibeliti serta tara/ standard yang tinggi berbanding sistem yang dulu- $istem

#aan ;umi baharu ini merupakan sistem .ahana yang ekap dan mudah untuk

sistem eaan rumi yang akan datang-

alam pada itu, sebelum penetapan sistem eaan baharu itu, ada pula

sistem eaan %niersiti Malaya, sistem eaan %niersiti *ebangsaan Malaysia

dan ersi lain yang digunakan oleh pelbagai pihak lain- $esuai pula dengan

semangat penyatuan bahasa Melayu dan bahasa !ndonesia untuk memenuhi

kerasama dan perse/ahaman serantau, sistem eaan ;umi baharu yang

dirasmikan ialah sistem eaan yang diselaraskan bersama antara *eraaan

Malaysia (melalui 8a.atankuasa &etap 'ahasa Melayu) dengan emerintah

!ndonesia (melalui akersa, iaitu anitia *era $ama *ebahasaan), melalui badanrasmi kerasama kebahasaan antara negara, iaitu Malis 'ahasa !ndonesia E

Malaysia (M'!M) yang ditubuhkan pada tahun 132-

enubuhan Mails 'ahasa !ndonesia"Malaysia (M'!M) pada tahun 132

memulakan era baru dalam kerasama kebahasaan di rantau ini- ada tahun

132, $istem #aan 'aru 'ahasa MalaysiaS!ndonesia dihasilkan- engisytiharan

$istem #aan 'ersama (di Malaysia disebut $istem #aan ;umi 'aharu manakala

di !ndonesia disebut $istem #aan 9ang isempurnakan) berlangsung searaserentak di *uala umpur dan di 8akarta pada 1 gos 132- i *uala umpur,

malis pengisytiharan itu disempurnakan oleh erdana Menteri Malaysia, 9ang

Amat 'erhormat &un Abdul ;aak bin Hussein-

Menurut ?ulki/ley (2004: 44), pada tahun 132, penyelarasan sistem

eaan bagi Melayu"!ndonesia merupakan proses peranangan bahasa yang

dilaksanakan pada peringkat supranasional- Hasil yang pertama beraya

dilaksanakan ialah $istem #aan 132 yang dikenali sebagai $istem #aan ;umi

'aru 'ahasa Malaysia di Malaysia dan di !ndonesia pula sebagai edoman #aan

'ahasa !ndonesia 9ang isempurnakan- $epanang tempoh 132 hingga 135,

beberapa perubahan keil telah dilakukan oleh kedua"dua negara terhadap sistem

eaan tersebut- engan itu, terhasil lah sebuah buku panduan atau pedoman

eaan yang baru pada tahun 135- i Malaysia, buku panduan tersebut dikenali

sebagai #aan ;umi 'aru 'ahasa Malasysia manakala di !ndonesia pula dikenali


45/77

sebagai #aan 'aru 'ahasa !ndonesia-

i samping itu, ;isalah $istem #aan ;umi 'ahasa Malaysia diterbitkan

oleh e.an 'ahasa dan ustaka untuk kegunaan ramai- $istem eaan itu nasih

mengandungi beberapa masalah keil- 8adi 8a.atankuasa &etap 'ahasa Malaysia

dibentuk, dan bertemu dengan anitia engembangan 'ahasa !ndonesia maka

terbentuklah masalah eaan baru itu dibinangkan dalam persidangan"

persidangan malis tersebut-

$ebagai pedoman kepada masyarakat, e.an 'ahasa dan ustaka telah

menerbitkan seumlah buku dan risalah, antaranya edoman %mum #aan

'ahasa Melayu (135), a/tar #aan ;umi 'ahasa Malaysia (1361), dan a/tar

*ata 'ahasa Melayu: ;umi " $ebutan E 8a.i (2001)- enerbit s.asta turut serta

dalam pengembangan sistem eaan baharu itu dengan penerbitan pelbagai buku

pedoman bahasa yang turut meliputi aspek sistem eaan- $istem eaan baru ini

mengubah sistem eaan sebelumnya misalnya daripada h kepada , sh kepada

=sy>, =d> kepada =d> dan =th> kepada =s>- ambang"lambang =kh>, =ny>, =gh>

dan =ng> masih kekal dipakai-

engan adanya sistem eaan ;umi yang dikemaskinikan itu, segala

dokumen pentadbiran, bahan pengaaran dan pemelaaran serta bahan untuk

segala bentuk komunikasi tertulis diasaskan pada satu sistem eaan yang relati/

seragam dan hal ini membantu berlangsungnya komunikasi yang ekap dan

berkesan, khususnya dalam pelaksanaan pentadbiran negara dan sistem

pendidikan negara-

engan itu, sebuah malis telah ditubuhkan untuk menyatukan aspek lain

bahasa seperti peristilahan, iaitu Malis 'ahasa !ndonesia"Malaysia- Malis ini

telah beraya menghasilkan sebuah pedoman untuk eaan baru, iaitu !edoman

)mum 7jaan 0ahasa Malaysiadan sebuah lagi untuk peristilahan, iaitu berudul!edoman )mum !embentukan Istilah 0ahasa Malaysia pada tahun 135 yang

telah diterbitkan oleh e.an 'ahasa dan ustaka- engan terbitnya buku ini,

maka sebahagian besar kekeliruan tentang sistem eaan bahasa Melayu dapat

diatasi- ada tahun 13 pula, Malis 'ahasa Malaysia"!ndonesia yang telah

mengadakan persidangan di *uatan memutuskan baha.a akhiran DysisI dan


46/77

DesisI dalam bahasa !nggeris perlu diteremahkan seara malar dan diberikan

bentuk DisisI sahaa dan bukan kadang kalanya DisaI- Maka dengan itu,

DanalisaI misalnya kini telah menadi DanalisisI-

!edoman )mum 7jaan 0ahasa Melayu dan !edoman )mum

!embentukan Istilah 0ahsa Melayu merupakan hasil yang penting daripada

kerasama tersebut yang telah banyak membentuk kera"kera peristilahan-

$eumlah 14,043 isltilah dalam pelbagai bidangSsubbidang ilmu telah berhasil

disepakati- $elain itu, 40 buah kamus istilah dapat diterbitkan dalam tempoh dari

tahun 136"2002 dan beberapa buah kamus lain sedang diusahakan-

'ahagian eristilahan bertanggunga.ab membina dan mengembangkan

istilah untuk memperkaya dan memperlengkap bahasa Melayu- *era"kera

pembinaan, penyelarasan dan pengemaskinian istilah dilaksanakan oleh pelbagai

a.atankuasa istilah- 8a.atankuasa"a.atankuasa ini dinasihati 8a.atankuasa

&etap 'ahasa Melayu (mulai 135)- Mereka menggunakan edoman

embentukan !stilah (135) hasil kerasama dengan !ndonesia sebagai panduan

membina istilah- 'ank !stilah uga telah di.uudkan- !stilah"istilah yang dibina

didokumentasikan ke dalam kamus istilah dan disebarkan dari semasa ke semasa-

%saha menggubal istilah dalam bahasa Melayu untuk mengisi peranannya

sebagai bahasa kebangsaan, bahasa rasmi dan bahasa ilmu di negara ini telah

bermula pada tahun 135, dengan dua bidang tera.alnya !stilah *eraaan dan

!stilah !lmu $ains dan &eknik- $ehingga kini, istilah yang terhasil dalam bahasa

Melayu hampir meneah umlah 1 uta dan meliputi ratusan bidang ilmu dan

pro/esional ('idang istilah yang sedang diupayakan di peringkat Malis 'ahasa

'runei arussalam E !ndonesia E Malaysia berumlah 250 bidang, manakala

yang diusahakan di peringkat negara melebihi


47/77

sampai sekarang seperti stesen, kimia, dan sains- &erdapat beberapa istilah .aktu

itu sudah dipinda oleh sebab tidak dapat mendukung konsep asalnya- Contohnya

ilmu i.a, kairumpun bangsa, ilmu hisab dan kaibentuk bumi- !stilah yang

dipakai sekarang ialah psikologi, ethnologi, matematik dan geomor/ologi-

?aman kedua dalam pembentuk istilah berlaku sekitar tahun 130 hingga

135- e.an 'ahasa dan ustaka telah menyusun tiga pedoman yang dapat

disenaraikan seperti berikut:

(a) edoman Membentuk !stilah"!stilah 'aru ', yang mula digunakan seak 1353-

(b) asar, Cara dan edoman Membentuk !stilah 'aharu 'ahasa Melayu ', yang

mula digunakan selepas 130-

() edoman embentukan !stilah %niersiti Malaya yang mula digunakan pada

131-

'eberapa 8a.atankuasa !stilah lagi dibentuk kemudiannya oleh e.an

'ahasa dan ustaka untuk membentuk istilah"istilah bidang pro/esional yang

amat mendesak pada ketika itu- 8a.atankuasa !stilah ini telah menghasilkan

1,66 istilah sehingga tahun 135- 8a.atankuasa &etap 'ahasa Melayu

(8*&'M) telah ditubuhkan seak isember 132, sebagai penasihat tertinggi

mengenai bahasa bagi membantu usaha"usaha e.an 'ahasa dan ustaka- ada

tahap a.al penubuhan 8*&'M ialah untuk me.akili Malaysia dalam usaha

kerasama bagi menyusun $istem #aan ;umi 'aru dengan !ndonesia- %saha ini

berhasil dan dipertingkatkan kemudiannya- $elanutnya tugas a.atankuasa

tersebut menakupi pula aspek peristilahan dan malahan dianggap oleh keraaan

sebagai badan tertinggi dalam pembentukan istilah 'ahasa Melayu-

edoman %mum embentukan !stilah (%!) telah menandakan

bermulanya aman ini- %! diterbitkan oleh e.an 'ahasa dan ustaka pada

tahun 135- edoman ini ialah hasil usaha M'!M yang mengambil masa tiga

tahun untuk dibentuk bagi membantu pembentukan istilah untuk bahasa Malaysia

dan bahasa !ndonesia- %! dibentuk dengan sumbangan pakar ahli bahasa dan

ilmu kedua +egara, dengan berpandu kepada amalan dalam usaha yang sama di

peringkat antarabangsa- edoman ini telah diisytiharkan pemakaiannya oleh


48/77

Menteri endidikan Malaysia dan Menteri endidikan dan *ebudayaan

;epublik !ndonesia pada


49/77

baharu yang berkaitan dengan kemauan negara yang mutakhir, iaitu

aeroangkasa, keuruteraan kapal terbang dan keuruteraan automoti/- engerusi

8a.atankuasa !stilah Aeroangkasa, r- Ahmad $abirin merupakan pakar yang

mereka bentuk, melanarkan dan mengoperasikan mikrosatelit pertama Malaysia,

iaitu &iung$A&"1- 8umlah buku istilah dalam bahasa Melayu yang telahditerbitkan oleh e.an 'ahasa dan ustaka sahaa ialah sekitar 21< udul-

$eluruh peringkat dalam sistem pendidikan negara telah pun meman/aatkan

penggunaan istilah yang digubal untuk penyampaian dan pengembangan ilmu

kepada pelaar semua peringkat itu-

*eperluan terhadap istilah"istilah baharu dalam bidang tertentu dan

keperluan terhadap istilah bidang ilmu dan pro/esional yang baharu terus"

menerus ditangani oleh e.an 'ahasa dan ustaka dengan kerasama pakar"

pakar ilmu yang sebilangan besarnya terdidik dalam sistem pendidikan

kebangsaan, sekurang"kurangnya hingga di peringkat sekolah menengah-

alam usaha memperkaya istilah dalam bahasa Melayu untuk

menadikannya berupaya menadi bahasa ilmu moden, ribuan pakar dalam

ratusan bidang, yang kesemuanya merupakan aset negara telah dan sedang

terlibat seara intensi/ melakukan penggubalan istilah, menyusun glosari dan

kamus istilah serta mengembangkannya dalam kuliah mereka di institusi

pengaian tinggi dan uga dalam pengurusan institusi pro/esional masing"masing-

alam usaha memperluas sumbangan kepakaran mereka untuk

memperkaya bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu, e.an 'ahasa dan ustaka

telah meranang dan memulakan gerak langkah melibatkan pakar"pakar ilmu dan

pro/esional itu dalam penghasilan karya ilmiah dalam bentuk buku dan kamus

ensiklopedik dalam bidang masing"masing, iaitu sebagai peningkatan dan

peluasan daripada kera penggubalan istilah selama ini- iangka baha.a dengan

strategi bersepadu dan teranang itu, penghasilan karya ilmu dalam bahasa

Melayu akan menadi ukup pesat dan diharapkan dapat memenuhi keperluan

mengilmukan generasi pembina negara-

alam usaha memperkaya istilah dalam bahasa Melayu untuk

menadikannya berupaya menadi bahasa ilmu moden, ribuan pakar dalam

ratusan bidang, yang kesemuanya merupakan aset negara telah dan sedang


50/77

terlibat seara intensi/ melakukan penggubalan istilah, menyususn glosari dan

kamus istilah serta mengembangkannya dalam kuliah mereka di institusi

pengaian tinggi dan uga dalam pengurusan institusi pro/esional masing"masing-

alam usaha memperluas sumbangan kepakaran mereka untuk memperkaya

bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu, e.an 'ahasa dan ustaka sudah punmeranang dan memulakan gerak langkah meliibatkan pakar"pakar ilmu dan

pro/esional itu dalam penghasilan karya ilmiah dalam bentuk buku dan kamus

ensiklopedik dalam bidang masing"masing, iaitu sebagai peningkatan dan

peluasan daripada kera penggubalan istilah selama ini- iangka baha.a dengan

strategi bersepadu dan teranang itu, penghasilan karya ilmu dalam bahasa

Melayu akan menadi ukup pesat dan diharapkan dapat memenuhi keperluan

mengilmukan generasi pembina negara-

+#%#% Pemben(!kan /a(abahasa dalam Bahasa Mela!

&atabahasa Melayu sebagai asas sistem bahasa Melayu yang berkaitan dengan

proses pembinaan kata dan ayat telah menadi perhatian dan kaian sarana

#ropah, iaitu 'elanda dan !nggeris seak abad ke"1- %saha penyusunan

tatabahasa Melayu yang meninggalkan kesan dan pengaruh yang ukup besar

ialah yang dilakukan oleh endeta ?aRba- *aryanya yang berudul !elita 0ahasaMelayusebanyak tiga ilid telah membantu memantapkan perkembangan bahasa

Melayu apabila buku tersebut menadi ruukan utama dalam sistem pendidikan di

negara ini selama puluhan tahun seak 1340"an- ada tahun 2000, buku itu

diterbitkan semula oleh e.an 'ahasa dan ustaka dalam eaan ;umi baharu

sebagai buku edisi me.ah- e.an 'ahasa dan ustaka berusaha

mengemaskinikan tatabahasa Melayu dengan menerbitkan Tatabahasa &ewan

+ilid 5 (136), Tatabahasa &ewan +ilid II (1363) dan Tatabahasa &ewan 7disi

0aharu (133


51/77

135- e.an 'ahasa dan ustaka dengan kerasama ersatuan inguistik

Malaysia pada tahun 1364 telah mula menggerakkan perumusan sebutan baku

yang berasaskan rumusan *ongres dan bersempena dengan pelaksanaan

*urikulum 'ersepadu di sekolah pada tahun 1366, sebutan baku yang

dirumuskan oleh e.an 'ahasa dan ustaka telah diintegrasikan dalam sukatanpelaaran baharu mata pelaaran 'ahasa Melayu- 'ahan terbitan yang telah

dihasilkan oleh e.an 'ahasa dan ustaka antaranya termasuklah !edoman

Sebutan 0aku 0ahasa Melayu, Sebutan 0aku 0ahasa Melayu (berserta kaset) dan

&aftar*ata 0ahasa Melayu: 3umi ; Sebutan ; +awi.

Masalah sebutan disi/atkan sebagai masalah yang sangat rumit- leh

sebab itu, peranangan pembakuannya di Malaysia dilaksanakan selepas

dimantapkan aspek"aspek bahasa yang lain- Antara kegiatannya diperturunkan

seperti yang berikut:

(i) Mengadakan penyelidikan melalui beberapa bengkel dan seminar seak a.al

;anangan Malaysia keempat (1361)

(ii) *egiatan kaian tentang sistem /onologi bahasa Melayu dan dialek diadakan seak

a.al 1360"an- 'eberapa bengkel diadakan sehingga tahun 136-

(iii) $iri bengkel sebutan baku diadakan dalam tahun 136 antara ' denganersatuan inguistik Malaysia (M), *ementerian endidikan Malaysia, dan

pakar"pakar bahasa-

(i) erumusan tentang pedoman sebutan baku dibuat oleh sebuah 8a.atankuasa

&eknikal antara ' dengan usat erkembangan *urikulum, *ementerian

endidikan Malaysia dan M serta pakar"pakar bahasa pada tahun 136-

+#%#+ Pemben(!kan dan Pengembangan Kam!s

Menurut !brahim (1334: 4), tradisi penyusunan kamus di rantau ini

mengalami pengalaman yang hampir sama seperti yang berlaku di 'arat- 8ika

tradisi permulaan perkamusan Melayu bermula dengan disiplin yang agak

longgar apabila bentuknya tidak memenuhi iri"iri sebuah kamus, tetapi lebih


52/77

kepada bentuk da/tar kata atau glosari, perkembangan yang sama uga berlaku di

'arat- Mengikut atatan searah, bentuk da/tar kata atau glosari yang munul

dalam tradisi bentuk d.ibahasa- Hal yang sama uga berlaku dalam tradisi

perkamusan Melayu apabila didapati bentuk kamus yang tera.al adalah dalam

bentuk d.ibahasa- !ni berdasarkan pembuktian da/tar kata d.ibahasa $anskrit"Melayu kuno pada abad ketuuh atau kelapan atau penemuan glosari atau da/tar

kata atin dengan padanan bahasa !nggeris aman Anglo"$aon pada ke "6-

*amus e.an, iaitu kamus ekabahasa yang pertama bagi ' telah

beraya diterbitkan pada tahun 130 dan diulang etak pada tahun 1364, dengan

perubahan eaan mengikut sistem eaan baruJ edisi kedua, iaitu *amus &ewan

7disi 0aruditerbitkan pada tahun 1363J dan edisi ketiga diterbitkan pada tahun

1334- *amus Melayu 7disi !elajar, iaitu*amus 0ahasa Malaysia 7disi !elajar,terbit pada tahun 135, lanutan daripada kamus ini, *amus elaar 'ahasa

Malaysia telah diterbitkan pada tahun 136


53/77

%ntuk pelaar sekolah menengah pula, e.an 'ahasa dan ustaka

menyusun dan menerbitkan *amus 'ahasa Malaysia #disi elaar pada tahun

135 dan *amus elaar 'ahasa Malaysia pada tahun 136, sementara untuk

murid sekolah rendah disusun dan diterbitkan *amus ;endah e.an 'ergambar

pada tahun 1363 dan pada tahun 200< terbit edisi keduanya dengan udul *amus*'$; e.an 'ergambar-

e.an 'ahasa dan ustaka uga mengusahakan dua buah kamus

d.ibahasa- ertama ialah kamus Melayu"!nggeris dan kedua kamus !nggeris"

Melayu yang kedua"duanya diterbitkan pada tahun 1364- &erdapat uga kamus

yang diusahakan oleh penerbit"penerbit s.asta- Contohnya ialah seperti kamus"

kamus ekabahasa dan d.ibahasa yang diusahakan oleh A-$ Hornby et al- (132),

A-*- Mohamad (13


54/77

masa itu- alam tempoh ini uga, e.an 'ahasa dan ustaka telah banyak

memainkan peranan dalam mengembangkan bahasa Melayu tidak kira dari segi

eaan mahu pun istilah- ' uga telah beraya menerbitkan kamus yang boleh

digunakan oleh semua lapisan masyarakat- Maka dengan ini, semua maksud

kepada sesuatu perkataan dapat diketahui dengan bantuan kamus-

+#%#, Kempen Kesedaran Bahasa

'agi mengekalkan ke.uudan bahasa khususnya bahasa Melayu,

beberapa usaha telah dilaksanakan- $ebagai ontoh ialah Drogram @erakan

Cintailah 'ahasa *itaI yang dilanarkan pada 11 isember 136 oleh erdana

Menteri Malaysia, bertuuan untuk membina kesedaran dan me.uudkan budayaberbahasa kebangsaan dalam kalangan masyarakat pengguna bahasa di

Malaysia- elbagai kempen kesedaran bahasa telah dialankan supaya

masyarakat yang menggunakan bahasa Melayu khususnya akan lebih menghargai

bahasa kebangsaan iaitu 'ahasa Malaysia- 7alaupun kita telah menempuh era

yang baru, tidak bermakna bahasa yang kita gunakan uga baru- *ita harus

mengekalkan keaslian bahasa kita dalam negara mahu pun di luar negara- *ita

sebagai rakyat Malaysia harus bangga dengan bahasa yang digunakan dalam

kehidupan seharian yang melambangkan identity sesebuah bangsa- Misalnya,

bahasa Melayu atau bahasa Malaysia digunakan oleh rakyat Malaysia yang

berbilang kaum-

+#* Perkembangan Bahasa Mela! (ah!n "22$ hingga %$$$

+#*#" Bahasa Mela! a(a! Bahasa Malasia

!su bahasa Melayu atau 'ahasa Malaysia sering kali diperdebatkan kerana

masyarakat Malaysia masih tidak tahu perbeaan 'ahasa Melayu dan 'ahasa

Malaysia- $ebenarnya kedua"dua bahasa tersebut .alaupun pada ahirnya sama,

ianya tetap berbea dari segi pende/inisian maksud dan latar belakang searah-


55/77

'agaimana kedua"dua bahasa ini berbea di kotak /ikiran kitaL

Menurut engerusi usat engaian 'ahasa, *esusasteraan dan *ebudayaan

Melayu, %niersiti *ebangsaan Malaysia (%*M), ro/ Madya r ;ahim Aman,

berkata penggunaan istilah bahasa Malaysia lebih berbentuk politik dan tidak

meruuk kepada ilmu bahasa, sedangkan istilah yang tepat ialah bahasa Melayu

dengan mengambil kira searah, akademik dan hakikat ilmu-

!stilah bahasa Melayu tidak mempunyai mandatnya lagi- 'ahasa Melayu

diganti dengan istilah bahasa Malaysia kerana ianya dikatakan bersi/at mamuk

dan sesuai bagi menggambarkan bahasa yang diterima pakai seara meluas oleh

rakyat Malaysia- 'ahasa Melayu kononnya menadi tidak sesuai dengan

kerenaman bangsa di negara ini selain tidak seiringan dengan ita"ita mahu

me.uudkan bangsa Malaysia yang selayaknya menggunakan bahasa Malaysia-

*ononnya uga apabila disebut bahasa Malaysia, maka dunia luar akan

menggambarkan satu bahasa yang digunakan oleh bangsa Malaysia sedangkan

hakikatnya tidak begitu- !su 'ahasa Melayu atau 'ahasa Malaysia mula

ditimbulkan kerana kehadiran sesetengah pihak yang tidak /aham maksud 'ahasa

Melayu- @olongan tersebut terus menguni baha.a DMelayuI dan 'ahasa

Melayu tersebut meruuk kepada kaum melayu- 'ahkan dalam kotak /ikiran

mereka Dbukankah kita sudah merdeka dan hidup berbilang kaum, maka

pengunaan /rasa 'ahasa Melayu adalah tidak .aar untuk masyarakat MalaysiaI-

$esetengah golongan tersebut uba menyatakan baha.a 'ahasa Melayu bahasa

anti perkauman- Mengapa perlu kita kembali kepada aman 8ahiliah, aman

kegelapan tanpa ilmu-

'ahasa Melayu sebenarnya tidak meruuk kepada kaum Melayu, ianya adalah

bahasa untuk semua orang- 'ahasa Melayu tidak perlu dihukum sebegitu rupa

kerana bahasa Melayu adalah .arusan milik masyarakat Malaysia- 8ika tidak ,mengapa 'ahasa Melayu digelar sebagai Dlingua BranaI pada aman dahulu-

Menurut Ahmad, bahasa melayu merupakan bahasa yang berhubung seara

meluas merentas etnik negara Malaysia- Maka, mengapa kita perlu menganggap

bahasa melayu sebagai unsur perkauman sedangkan masyarakat di luar sana

mengunakan bahasa inggeris tan

pembinaan dan perkembangan bahasa melayu

Documents