KATA PENGHANTAR

Modul pengajaran ini disediakan sebagai rujukan lengkap kepada pengajaran

Kontrak dan Taksiran. Kursus kontrak dan Taksiran merupakan subjek wajib

pelajar Sarjana Muda Kejuruteraan Awam, Fakulti Kejuruteraan Awam, UTM.

Kursus ini bertujuan memberikan pendedahan kepada pelajar tentang proses di

peringkat awal pembentukan kontrak serta kaedah-kaedah membuat anggaran

dalam sesuatu projek pembinaan. Secara amnya nota pengajaran ini merangkumi

topik-topik Industri Pembinaan – Pengenalan dan Proses, Pengenalan kepada

kontrak, Kontrak projek pembinaan, Jenis Tender, Tatacara tender, Penilaian tender

dan Pentadbiran Kontrak. Bahagian ini disediakan oleh Prof Madya Dr Aminah Md

Yusof.

Di bahagian akhir konsep dan pengiraan taksiran diperkenalkan. Bahagian ini

disediakan oleh Ir. Dr. Rosli Mohamad Zin membincangkan beberapa

mengganggar kos binaan yang termasuk dalam kurikulum kursus ini.

Adalah diharapkan modul pengajaran ini akan memberi manafat kepada semua

pihak yang terlibat dan menjadi pendorong kepada kedua-dua penulis kearah

penerbitan karya asli bagi topik yang sama.

Prof Madya Dr Aminah Md Yusof

Ir. Dr. Rosli Mohamad Zin

1

Kandungan

Bahagian A 3

Bahagian B 18

Bahagian C 33

Bahagian D 70

Bahagian E 98

2

BAHAGIAN A

PENGENALAN KEPADA INDUSTRI

PEMBINAAN

3

BAB 1.0

INDUSTRI PEMBINAAN DI MALAYSIA

1.1 Definisi – jenis

The International Standard Classification of All Economic Activities (1968)

sebagai:

“...constructing, altering, repairing and demolishing building; constructing, altering and repairing highways and streets and bridges; viaducts, culverts, sewers, and water, gas and electricity mains, railways road beds, sub-ways and harbour and water ways; piers, airports and parking areas; dams, drainage, irrigation, flood control and water power projects and hydroelectric plants; pipe lines; water wells; athletic fields, golf courses, swimming pools and tennis courts; communication systems such as telephone and telegraph lines; marine construction, such as dredging and under water rock removal; pile driving, land draining and reclamation; and other types of heavy construction...mining services such as preparing and constructing mining sites and drilling crude oil and natural gas wells...specialist trade contractors’....activities... The assembly and installation on site prefabricated, integral parts into bridges, water tanks, storage and warehouse facilities, railroad and elevated right-of-way, lift and escalator, plumbing, sprinkler, central heating, ventilating and air-conditioning, lighting and electrical wiring, etc., systems of buildings and all kinds of structures...Departments or other units of the manufacturers of the prefabricated parts and equipment which specialise in this work and which is feasible to treat as separate establishments, as well as businesses primarily engaged in the activity, are classified in this group”

4

Industri binaan meliputi pelbagai aktiviti yang meluas sehubungan dengan itu The

Asian Productivity Organisation (1983) mentakrifkan industri binaan sebagai

aktiviti pengeluaran yang mana menghasilkan produk secara fizikal.

Daripada definisi di atas dapat disimpulkan bahawa industri binaan mempunyai

kepentingan bagi perkara berikut:-

Menyediakan kemudahan untuk kegunaan orang ramai

Menyediakan peluang pekerjaan

Mengeluarkan hasil keluaran – pembangunan fizikal

Menjana ekonomi negara

Menghasilkan penemuan teknologi terkini

Meningkatkan nilai tanah.

1.2 Klasifikasi

Industri pembinaan boleh dibahagikan kepada beberapa kategori tertentu. Terdapat

berbagai kategori yang dicadangkan dalam beberapa buku atau artikel. Namun

begitu dua kategori akan dibincangkan dengan lebih lanjut iaitu

Kategori bangunan

Infrastruktur

5

A) Pembinaan Bangunan

Kediaman: Kategori ini biasanya merangkumi pembinaan rumah serta

kondominium untuk tujuan kediaman. Tujuan penghasilan bangunan kediaman

adalah untuk diduduki atau sesetengah pelabur menjadikan sebagai suatu pelaburan

yang boleh mendatangkan pulangan berkala dengan cara menyewakan. Sektor atau

kategori pembinaan kediaman, merupakan komponen penting industri binaan

memandangkan keperluan rumah untuk penduduk bagi setiap negara adalah

sentiasa di bawah paras yang tidak mencukupi.

Pembinaan sektor perumahan, menjalani evolusi berterusan dan merupakan sektor

yang paling aktif biarpun di zaman kemelesetan ekonomi. Sehubungan dengan itu

inisiatif telah diambil oleh kerajaan bagi menggerakkan sektor ini seterusnya

menjana perkembangan industri binaan di Malaysia. Bangunan kediaman juga

merupakan sektor yang luas memandangkan terdapat pelbagai jenis rumah di serata

dunia. Beberapa jenis rumah yang biasa terdapat di Malaysia adalah seperti berikut;

1. Rumah teres (setingkat atau dua)

2. Rumah berangkai (setingkat atau dua)

3. Rumah berbandung (setingkat atau dua)

4. Rumah sesebuah

5. Rumah kos rendah

6. Kondominium/apartmen

6

Selain daripada itu, rumah di Malaysia juga dikelaskan mengikut kos iaitu:

Rumah Kos Rendah

Rumah Kos Sederhana Rendah

Rumah kos Sederhana

Rumah Kos tinggi

Di Malaysia, rumah kos rendah lebih banyak diberi perhatian. Rumah kos rendah

dibina untuk menyediakan perumahan yang lebih selesa dan sempurna kepada

rakyat yang berpendapatan rendah. Terdapat beberapa tabung yang di lancar

bertujuan untuk memperbanyakkan pembinaan rumah kos rendah seperti Tabung

Perumahan Kos Rendah (Special Low-Cost Housing Programme-1986), Tabung

Projek Terbengkalai, ‘Low-cost Housing Revolving Development Plan’ –

pembelian tanah untuk pembinaan rumah kos rendah (1994).

Bangunan Perdagangan

Kategori ini melibatkan pembinaan bangunan untuk tujuan komersial seperti

kompleks membeli belah, pejabat, hotel dan bangunan untuk perusahaan ringan.

Kadar pembangunan bangunan lazim nya bergantung kepada keadaan ekonomi

negara.

Bangunan industri

Pembangunan jenis ini biasanya tertumpu di kawasan perindustrian seperti Zon

Perindustrian Pasir Gudang. Bangunan kilang akan dibina oleh pemilik kilang atau

pemilik tanah dan disewakan kepada pengusaha. Seperti juga bangunan

perdagangan, permintaan kepada pembinaan bangunan industri amat bergantung

kepada keadaan ekonomi serta insentif yang di beri oleh kerajaan.

7

B) Pembinaan Kejuruteraan Awam

Pembinaan Kejuruteraan Awam biasanya melibatkan pembinaan jalan raya/lebuh

raya, pembinaan jambatan serta kadang-kadang merangkumi kerja-kerja pembinaan

kemudahan awam seperti sekolah.

Pembinaan lebuh raya merupakan peratusan terbesar kerja-kerja kejuruteraan awam

di Malaysia bermula pada tahun 1980an sehingga alaf baru ini. Beberapa contoh

ialah Lebuh raya Utara-Selatan, Timur-Barat, Lembah Klang Expressway.

Menyedari hakikat penting nya kemudahan infrastruktur yang baik dan teratur,

kerajaan telah mempercepat pembinaan kemudahan-kemudahan ini. Pembinaan

Lebuh raya diswastakan bagi tujuan mempercepat pembinaan di samping

menyediakan peluang pekerjaan kepada kontraktor tempatan yang berkelayakan.

Penglibatan kontraktor antarabangsa dalam beberapa projek tertentu bertujuan

mendapatkan teknologi terkini dari negara tersebut, contohnya Projek Menara

Kuala Lumpur. Perpindahan teknologi dari negara maju menjadi agenda yang

diharapkan dapat dimanfaatkan oleh industri tempatan.

Antara kerja-kerja kejuruteraan awam yang besar ialah projek memasang paip Gas

Semenanjung (l) dan (II). Sesetengah projek mega lain seperti KLIA,

memperlihatkan konsep mengindustrikan sistem pembinaan. Pembinaan struktur

keluli membuktikan kemampuan bahan itu menggantikan struktur konkrit tetulang

yang memberi faedah kepada industri binaan seperti penyiapan yang lebih cepat.

Antara projek mega lain ialah Kompleks Sukan Komanwel, Sistem Aliran Ringan

Transit, Cyber City serta pembangunan pelabuhan, contohnya Tanjung Pelepas.

Pembinaan sektor awam membantu menjana ekonomi semasa kegawatan. Ini di

sebabkan perbelanjaan untuk sektor ini datang daripada pihak kerajaan. Untuk

mengerakkan industri binaan, kerajaan boleh membelanjakan wang untuk

8

menyediakan kemudahan awam. Selain daripada mendefinisikan industri

pembinaan dan membincangkan kelas-kelas, aktor-aktor dalam industri pembinaan

dan proses pembangunan juga perlu diketahui oleh pelajar. Ini dibincangkan di

Bahagian 1.3 dan 1.4.

1.3 Aktor Industri Pembinaan

Industri pembinaan melibatkan pelbagai pihak. Antara pihak yang terlibat dalam

industri pembinaan adalah:-

Tuanpunya/klien: Kadangkala di sebut pemaju dalam mengadakan projek

dan pihak yang paling banyak menanggung risiko. Bagi projek sektor

awam, klien merujuk kepada kerajaan melalui jabatan atau kementerian

yang mana pembangunan dijalankan.

Kumpulan Profesional: Kumpulan ini bertanggung jawab menterjemahkan

ide dan kehendak tuan punya/klien dan menjadikan rekabentuk dan

seterusnya menguruskan pembinaan. Antara profesion yang terlibat adalah

Perunding Pengurusan projek, Perancang, Arkitek, Jurutera, Jurukur Bahan,

Jurukur Tanah dan Pereka bentuk Dalaman

Kontraktor: Jenis-jenis kontraktor adalah;

Kontraktor Utama

Specialist Contractor/Nominated Sub-contractor

Labour Sub-kontraktor

Pembekal Bahan dan Peralatan : Pembekal, Pengedar dan Pengimport

Buruh: Buruh mahir, Separa mahir dan Tidak Mahir

9

Pembiaya: Bank dan Insitutusi kewangan

Pihak Berkuasa

o Tempatan

o Negeri

o Persekutuan

1.4 Proses Pembangunan/perlaksanaan projek

Sepertimana yang dibincangkan terdahulu, perlaksanaan projek pembinaan agak

berbeza bagi sektor awam dan swasta. Ini berlaku kerana perlaksanaan sektor

swasta tidak tertakluk kepada prosedur perolehan perbendaharaan sebagaimana

yang perlu diikuti disektor awam. Proses utama yang terlibat dalam perlaksanaan

projek pembinaan disektor awam adalah seperti berikut:

Penyediaan ringkasan projek

Ringkasan disediakan oleh Kementerian/Jabatan Pelanggan. Ringkasan perlu

mengandungi keperluan projek secara kasar seperti hasil yang dikehendaki (bil

katil, bilangan bilik darjah dsbnya) tairkh penyiapan dan reka bentuk serta jumlah

peruntukan bagi kontrak tersebut.

Pengambilan Tanah

10

Kementerian/Jabatan pelanggan mestilah mendapatkan tanah dan memastikan

terdapat akses yang munasabah ketapak bina. Memandangkan proses pengambilan

tanah biasanya melibatkan banyak pihak, ia biasa memakan masa yang lama dan

boleh menjejaskan permulaan projek, kementerian atau dengan tindakan JKR

mestilah menyegerakan proses persetujuan pembayaran pampasan pengambilan.

Pengukuran Tapak Bina, dan penyelidikan tapak bina

Penyelidikan oleh kementerian/jabatan pelanggan (melalui JKR) perlu dibuat untuk

melihat andainya terdapat halangan kepada pembangunan tanah tersebut.

Keupayaan galas dan sifat tanah bagi penyediaan rekabentuk asas tapak akan

diperolehi melalui penyelidikan yang dijalankan. Ini amat penting kerana

penyelidikan tapak akan memberi gambaran kepada jurutera/arkitek dalam

menyediakan rekabentuk bangunan. Banyak berlaku peristiwa dimana kesilapan

dalam penyelidikan tapak menyebabkan kelancaran projek terjejas dimana

rekabentuk perlu disemak dan diubahsuai.

Penyediaan rekabentuk permulaan dan pelan susun atur tapak bina

Cawangan Portfolio berkenaan akan menyediakan rekabentuk permulaan dan pelan

susun atur tapak bina berdasarkan ringkasan projek dan maklumat dari pengukuran

dan penyelidikan tapak bina. Walaubagimana pun apabila projek dijalankan

mengikut kaedah Reka dan Bina, kerja-kerja ini diserahkan kepada kontraktor yang

diberikan projek.

11

Rekabentuk perincian arkitek dan/atau kejuruteraan

Pelan terperinci disediakan dan perkara yang perlu diambil kira termasuk

memastikan tugas pereka bentuk daripada pelbagai disiplin dapat diseleraskan dan

kehendak-kehendak perancangan, kemudahan dan tempatan dimasukkan kedalam

reka bentuk dan reka bentuk tersebut lengkap.

Penyediaan anggaran awal dan pengamalan kawalan kos

Anggaran awal dibuat berdasarkan rekabentuk dan susunatur tapak bina kepada

kementerian/jabatan pelanggan. Penyediaan rekabentuk terperinci perlulah

mengambil kira peruntukan asal jabatan/kementeria pelanggan.

Penyediaan dokumen tender

Satu set dokumen tender perlu disediakan/dijual bagi mereka yang ingin memasuki

tender. Tujuan dokumen tender adalah sebagai asas untuk meletakkan harga tender

oleh kontraktor. Perbincangan tentang dokumen tender dibuat dalam bahagian lain.

Pelawaan dan penerimaan tender

Diperingkat ini kontraktor akan menawarkan perkhidmatan mereka bagi kerja-kerja

yang biasanya diiklankan. Hanya kontraktor berdaftar dengan Pusat Khidmat

Kontraktor dalam kelas pendaftaran dan mempunyai kepala dan sub-kepala

pendaftaran yang tertentu sahaja layak menyertai sesuatu tender. Bahagian Kontrak

JKR akan menentukan criteria kelayakan menender sesuatu projek.

Penilaian dan setuju terima tender

12

Pejabat yang mempelawa tender akan mengkaji dan menilai tender dan membuat

perakuan kepada Lembaga Tender diperingkat Negeri atau Persekutuan

(bergantung kepada harga tender)

Surat setuju terima akan dikeluarkan setelah kelulusan Lembaga Tender diperolehi.

Penyediaan dan menandatangani Dokumen Kontrak

Dokumen Kontrak disediakan oleh pejabat yang mempelawa tender. Dokumen

kontrak adalah sama seperti dokumen tender tetapi kesediaan dokumen

menandatangani kontrak bergantung kepada bila kontraktor mengembalikan Surat

Setuju terima dan mengemukakan Bon Perlaksanaan dan Insurans tertentu.

Penyeliaan dan pengesanan kemajuan kerja

Pengawai penguasa akan dilantik untuk mengawasi projek. Perkara-perkara yang

berkaitan dengan kontrak dan perlaksanaan kerja adalah dirujuk kepada PP.

Lanjutan masa untuk penyiapan

Seandainya projek tidak dapat disiapkan dalam jangka masa yang telah ditetapkan

oleh sebab-sebab yang dibenarkan dalam kontrak, kontraktor boleh mendapat

perlanjutan masa.

Pengenaan Ganti Rugi Tertentu dan Ditetapkan

13

Sekiranya projek lewat disebabkan oleh faktor-faktor yang tidak dibenarkan

perlanjutan masa, kontraktor akan dikenakan denda ganti Rugi Tertentu dan

diTetapkan di peringkat awal kontrak.

Penamatan pengambilan kerja Kontraktor

Apabila kontraktor telah diberi peluang secukupnya untuk menyiapkan projek yang

ditawarkan, tetapi beliau masih tidak berupaya untuk meneruskan kerjanya, beliau

tidak berupaya atau memperlihatkan niatnya enggan menyiapkan kerja,

pengambilan kerja kontraktor hendaklah ditamatkan. Kerja akan diserahkan kepada

kontraktor lain.

Penyiapan dan penyerahan kerja siap dan pembaikan kecacatan

Apabila Perkauan Siap Kerja dikeluarkan, kerja yang siap akan diserahkan oleh

kontraktor kepada JKR dan seterusnya diserahkan kepada Kementerian/Jabatan

Pelanggan. Dengan itu bermulalah Tempoh Liabiliti Kecacatan.

Pengurusan pembayaran

14

Bayaran pendahuluan dibayar kepada kontraktor untuk memulakan kerja sebik

sahaja surat setuju terima, bon perlaksanaan dan gerenti insurans dikemukakan.

Bayaran interim dibuat bagi nilai kerja yang terlaksana dan bahan-bahan atau

barang-barang yang dibawa masuk ketapak.

Penyediaan nilaian dan akaun muktamad

Akaun Muktamad disediakan secepat mungkin setelah kontraktor memenuhi

obligasi di bawah kontrak.

Bagi projek yang memerlukan kelulusan pemajuan pembangunan harta tanah

contohnya pemaju perumahan, pemaju atau pemohon perlu mengikuti proses

seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.0

15

RAJAH 2.1 Proses Utama Dalam Pembangunan Projek Perumahan

16

Pembelian Tanah

Pembiayaan

Mendapatkan lesen Pemaju

Permohonan tukar syarat dan pecah sempadan

Penyediaan Pelan(Pecah sempadan, tata atur, bangunan, kejuruteraan dan lanskap)

Kelulusan Pelan

Mengeluarkan penyewa tapak atau setinggan

Mendapatkan permit pengiklanan

Pembinaan perumahan

Memohon Sijil Layak Menduduki (CFO)

Daripada rajah di atas, dapat dilihat proses untuk mendapatkan kelulusan bagi

memajukan harta tanah di Malaysia mengalami proses yang panjang dan sering

dikaitkan dengan masa yang amat panjang diambil sebelum pembangunan dapat

dijalankan.

Sehubungan dengan itu, perkembangan terbaru dalam industri pembinaan adalah

usaha kerajaan memperkenalkan inisiatif baru seperti permohonan pemajuan di

Pusat Setempat (OSC). Dengan adanya pusat setempat disemua Pihak Berkuasa

Tempatan, permohonan dapat diproses dengan cepat dan pemohon boleh

mengetahui keputusan permohonan tanpa menunggu dengan lebih lama.

1.5 Penutup

Daripada perbincangan di atas, jelas membuktikan bahawa apa jua jenis

pembangunan yang dijalankan, penglibatan banyak pihak adalah perlu dan proses

pembangunan juga akan mengambil masa yang lama dan panjang serta melibatkan

pelbagai jabatan dan agensi dan ini tentunya mengundang karenah birokrasi yang

sememangnya telah sinonim dengan pembangunan di Malaysia.

17

BAHAGIAN B

PENGENALAN KEPADA KONTRAK

18

BAB 2.0

KONTRAK PEMBINAAN

2.1 Pengenalan

Kontrak merupakan satu yang perlu dalam menjalankan sesuatu urusan perniagaan.

Keadaan yang sama terpakai kepada hubungan pihak yang menjalankan projek

pembinaan. Memandangkan pelajar kejuruteraan awam akan terlibat banyak dalam

menjalankan kerja-kerja-pembinaan, pendedahan kepada kontrak adalah perlu

sebagai persediaan menghadapi alam pekerjaan. Bahagian ini akan

membincangkan secara ringkas apakah yang dimaksudkan dengan kontrak dan

keperluan kontrak dalam pembinaan. Konsep kontrak dikupas di awal bahagian

sebagai persediaan untuk memahami kedudukan kontrak dalam menjalankan projek

pembinaan.

Perkara-perkara yang akan dibincnagkan dalam Bahagian ini ditunjukkan dalam

Rajah 2.0

19

RAJAH 2.0 PERKARA-PERKARA BERKAITAN KONTRAK

2.2 Apakah kontrak?

Kontrak dua pihak adalah suatu kontrak di mana satu pihak berjanji untuk berbuat

sesuatu sebagai balasan kepada janji pihak yang lain untuk berbuat sesuatu.

Kontrak dua pihak melibatkan janji-janji yang dibuat oleh dua pihak. Kontrak satu

pihak berlaku hanya satu pihak membuat janji kepada pihak yang lain.

APA DAN KENAPA KONTRAK?

KONTRAK SAH KONTRAK BATAL

KONTRAK BOLEH BATAL

ELEMEN

PERLEPASAN KONTRAK

PENTADBIRAN KONTRAK

KENAPA?

20

Kontrak ialah sesuatu perjanjian untuk melakukan sesuatu perbuatan atau kerja atau

tidak melakukan yang boleh dikuatkuasakan di sisi undang-undang. Di Malaysia,

Seksyen 2 (h) Akta Kontrak 1950 menyatakan bahawa:-

“ sesuatu perjanjian yang boleh dikuatkuasakan oleh undang-undang adalah

suatu kontrak”.

Semua kontrak adalah perjanjian tetapi bukan semua perjanjian adalah kontrak.

Bagi membolehkan sesuatu perjanjian menjadi kontrak (sah dan boleh

dikuatkuasakan di sisi undang-undang), sesuatu kontrak perlu mempunyai beberapa

unsur penting yang dibincangkan dalam bahagian berikut.

Apakah bentuk kontrak?.

Kontrak boleh terbentuk dalam dua cara iaitu:

Kontrak bertulis / nyata

Kontrak lisan / tersirat

2:3 Perbezaan antara kontrak sah, kontrak boleh batal dan kontrak

Batal

i) Kontrak sah: Kontrak sah merujuk kepada perjanjian yang boleh

diteruskan dan dikuatkuasakan di sisi undang-undang setelah tidak

terdapat perkara yang menyebabkan ia batal. Kontrak sah akan mengikat

kedua-dua pihak sehingga kontrak ini dilepaskan.

ii) Kontrak boleh batal: Dalam hal ini satu pihak dalam kontrak terainaya

oleh pihak satu lagi contohnya ditipu. Dalam keadaan ini, apabila pihak

yang teraniaya boleh memilih untuk meneruskan kontrak atau keluar

daripada kontrak

21

iii) Kontrak batal: Ia merupakan perjanjian yang tidak boleh

dikuatkuasakan di sisi undang-undang kerana balasannya adalah

dilarang oleh undang-undang, tujuannya adalah tidak sah dan tidak

hadir unsur-unsur perlu ada dalam sesuatu kontrak

2.4 UNSUR-UNSUR KONTRAK

Kontrak yang sah dan boleh dikuatkuasakan di sisi undang-undang adalah sesuatu

perjanjian yang mempunyai unsur-unsur yang akan dibincangkan di bawah.

Sekiranya salah satu daripada unsur-unsur ini tidak wujud, kontrak adalah tidak sah

dan tidak boleh dikuatkuasakan oleh undang-undang. Perjanjian tersebut mungkin

hanya akan terbatal. Sebelum sesuatu kontrak itu boleh dikuatkuasakan dan di

katakan sah, ia mesti mengandungi unsur-unsur yang berikut:

i) Ada tawaran (cadangan) yang dibuat oleh satu pihak

ii) Ada penerimaan cadangan oleh pihak satu lagi

iii) Wujudnya balasan di kedua-dua pihak

iv) Ada niat untuk mengujudkan hubungan di sisi undang-undang

v) Keupayaan di sisi undang-undang bagi pihak yang berkontrak

vi) Kerelaan penuh pihak-pihak yang memasuki kontrak

vii) Tujuan kontrak mestilah sah

viii) Kontrak merupakan sesuatu yang boleh dilaksanakan.

22

i. Tawaran

Tawaran, iaitu, satu pihak membuat tawaran yang ditujukan kepada pihak yang

lain ataupun khalayak ramai. Definisi: Sek 2(a) AKTA KONTRAK 1950

“apabila seseorang itu telah menunjukkan kepada orang lain akan

kesanggupannya untuk membuat sesuatu atau menahan diri membuat

sesuatu dengan tujuan untuk mendapat persetujuan orang lain itu tentang

perbuatan atau penahanan tersebut, maka ia di katakan telah membuat

cadangan”.

Jenis-jenis tawaran: Suatu tawaran boleh berbentuk: nyata atau tersirat

Nyata : Suatu tawaran dibuat secara lisan atau bertulis.

Tersirat: Tawaran yang dianggap atau disifatkan ada dari tingkah seseorang

itu.

Walau bagaimanapun tawaran adalah berbeza daripada Pelawaan untuk membuat

tawaran:

Pelawaan untuk membuat tawaran ialah langkah pertama dalam rundingan-

rundingan yang mungkin atau tidak berakhir dengan tawaran yang muktamad.

Bentuk-bentuk pelawaan untuk membuat tawaran,

Iklan

Barang-barang dagangan yang dipamerkan

Iklan tender

Sebut harga

23

ii) Penerimaan

Pihak yang menerima tawaran mesti sanggup mematuhi semua syarat yang telah

ditentukan oleh pihak yang membuat tawaran. Sek 2(b) Akta Kontrak 1950

mentafsirkan penerimaan sebagai,

“apabila cadangan dipersetujui bermakna ianya diterima: cadangan bila

diterima, adalah menjadi janji”. Bagaimanapun penerima cadangan mesti

mengetahui terlebih dahulu.

Prinsip-prinsip penerimaan:

1. Penerimaan mesti tanpa syarat dan selaras dengan terma-terma tawaran. Sek

7(a) menyatakan bahawa suatu penerimaan itu hendaklah mutlak dan tidak

bersyarat sebelum suatu tawaran itu boleh dijadikan kontrak yang berkesan

dan mengikat pembuat tawaran.

2 Penerimaan mestilah dibuat seperti mana yang ditentukan oleh pembuat

tawaran. Sek 7(b) Akta Kontrak 1950 menyatakan bahawa penerimaan itu

hendaklah dinyatakan secara biasa dan munasabah, melainkan jika pembuat

tawaran itu menetapkan suatu cara atau kaedah tertentu.

3 Komunikasi penerimaan

Kaedah am: penerimaan mestilah dikomunikasikan. Pembuat tawaran

mestilah menyatakan penerimaannya dan ianya sah dan mula berkuat kuasa

dari saat ianya dikomunikasikan.

Pengecualian kepada kaedah am: Ini meliputi kes-kes di mana terdapat

peruntukan yang menyatakan kaedah am komunikasi tidak lagi perlu.

Komunikasi melalui telegram atau pos:

24

iii) Balasan

Balasan yang sah, iaitu sebarang faedah atau manfaat daripada satu pihak ke pihak

yang lain. Sek 2(d) Akta Kontrak 1950 memperuntukkan

“apabila, atas kehendak seorang pembuat janji, seorang penerima janji

atau orang lain telah membuat sesuatu atau berjanji akan menahan diri

dari membuat sesuatu atau berjanji akan membuat sesuatu atau berjanji

untuk menahan diri dari membuat sesuatu, perbuatan atau penahanan diri

atau janji sedemikian dinamakan balasan untuk janji itu”.

Di bawah Akta Kontrak 1950, mana-mana balasan di atas adalah memadai untuk

menguatkan sesuatu janji. Sek 26 Akta Kontrak 1950, ‘mana-mana perjanjian yang

dibuat tanpa balasan adalah batal dan oleh itu tidak mengikat pihak-pihak yang

berkontrak.

Pengecualian kepada kaedah am balasan: Sek 26 menyatakan dengan khusus

pengecualian ini, iaitu; perjanjian yang dibuat tanpa balasan adalah sah jika dibuat

secara bertulis dan didaftar di bawah undang-undang (jika ada) yang pada masa itu

dikuatkuasakan bagi pendaftaran dokumen dan dibuat berdasarkan kasih sayang

semula jadi di antara pihak-pihak yang ada hubungan yang karib antara satu sama

lain.

Prinsip-prinsip balasan:

Balasan lepas: suatu balasan yang berdasarkan kepada suatu perbuatan yang

lepas.

Kecukupan balasan- ‘tidak cukup’ tidak boleh dijadikan alasan untuk

membatalkan janji

25

Balasan tidak semestinya datang daripada penerima janji

iv Niat

Pihak-pihak yang berkenaan mestilah telah berniat atau dianggap sebagai

mempunyai niat untuk mengujudkan suatu hubungan yang mengikat di sisi

undang-undang

v keupayaan Berkontrak

Pihak-pihak itu hendaklah mempunyai keupayaan untuk berkontrak. Pihak

yang berkontrak mestilah terdiri daripada

mereka yang dewasa mengikut undang-undang. Kanak-kanak boleh

berkontrak biasiswa, insurans dan keperluan sendiri

berakal waras dan

tidak hilang kelayakan untuk berkontrak (bankrap dsbnya).

vi Kerelaan sebenar atau kerelaan penuh

Kerelaan sebenar adalah keadaan di mana tidak berlaku perkara-perkara

berikut:

Paksaan

o Apa-apa perbuatan atau ancaman untuk melakukan apa-apa

perbuatan yang bertentangan dengan undang-undnag jenayah atau

menahan secara tidak sah atau mengancam untuk menahan sebarang

harta atau untuk memudaratkan man-mana orang dengan maksud

menyebabkan seseorang itu membuat perjanjian.

26

pengaruh tidak wajar,

o pertalian antara kedua pihak sedemikian menjadikan satu piahk dalm

kedudukan boleh menguasai kemahuan pihak lain dan menggunakan

kedudukannya untuk mendapatkan faedah tak saksama ke atas pihak

lain

fraud atau tipu

o niat untuk memperdaya dengan

mengenai suatu fakta menyarankan sesuatu tidak benar oleh

seseorang yang tidak mempercayai bahawa sesuatu itu benar

menyembunyikan secara aktif sesuatu fakta oelhs eseorang

yang mengetahui nya benar

membuat janji tanpa sebarang niat untuk menunaikannya

mana-mana perbuatan lain yang berniat untuk memperdaya

salah nyata, atau

o ketegasan positif sesuatu yang tidak benar tetapi dipercayai benar

silap fakta.

o Kesilapan tentang fakta kontrak yang boleh menjadikan kontrak

batal. Ini termasuk

Silap tentang pengenalan perkara pokok dalam kontrak

Silap tentang kewujudan perkara poko dalam kontrak

Silap tentang penegnalan pihak satu lagi

Silap fakta tentang perkara pokok, dan

Silap fakta tentang bentuk dokumen

vii Tujuan

Tujuan atau matlamat kontrak mestilah sesuatu yang sah dan memenuhi syarat.

Tujuan tidak sah adalah merujuk kepada

27

Yang dilarang oleh undang-undang

Akan mengecewakan peruntukan mana-mana undang-undang

Merupakan fraud

Mendatangkan atau melibatkan bencana kepada diri atau harat orang

lain

Tak bermoral dan bertentangan dengan muslihat awam

viii Terma jelas dan boleh dilaksanakan

Kontrak mestilah mempunyai terma-terma yang boleh ditentukan atau

dipastikan. Mana-mana kontrak yang mempunyai terma yang kabur dan sukar

ditentukan atau dilaksanakan dianggap boleh mencabar kesahihan kontrak.

2.5. PERLEPASAN KONTRAK

Pihak-pihak dalam kontark akan terikat kepada terma dan syarat kontrak selagi

kontrak tidak dilepaskan. Sesuatu boleh dilepaskan dengan beberapa cara seperti

berikut:-

Dengan persetujuan semua pihak

Dengan melaksanakan syarat-syarat kontrak

Dengan kemungkiran

Dengan kekecewaan kontrak (tidak mungkin dapat dilaksankan)

Dengan kuatkuasa undang-undang.

28

2.6 KONTRAK PROJEK PEMBINAAN

Kontrak berfungsi sebagai:

a) Bukti wujudnya hubungan dari segi undang-undang antara pihak-pihak

terlibat

b) Rujukan di mana segala butiran berkaitan dengan projek dinyatakan dengan

jelas bagi memudahkan pihak-pihak berkontrak memahami keperluan

masing-masing.

c) Memberi penjelasan tentang tanggungjawab dan bidang kuasa pihak yang

terlibat dalam kontrak

d) memastikan kontraktor menyiapkan kerja dengan sempurna tanpa

menjejaskan tahap minimum mutu kerja serta reka bentuk seperti yang

dikehendaki oleh pelanggan dalam masa yang telah ditetapkan.

Secara amnya kontrak dapat dijelaskan sebagai:

Ikatan yang dimeterai oleh dua (2) atau lebih pihak untuk melakukan

sesuatu atau beberapa perkara secara lisan atau bertulis

Dalam kontrak pembinaan, satu pihak (kontraktor) berjanji menyiapkan

binaan hingga siap dan satu pihak lain (pelanggan) berjanji membayar bagi

kerja yang disiapkan

Apabila kontraktor memasuki tender berdasarkan syarat-syarat terkandung

dalam dokumen tender dan pihak kerajaan menyetujui syarat ditawarkan

maka ikatan terbentuk

Kontrak bermula apabila surat setuju terima diberikan dan berakhir apabila

Perakuan Muktamad dikeluarkan

Kontraktor bersetuju menerima risiko apabila beliau mengisi borang tender

dan memasukkannya dalam peti tender

29

Penender berjaya tidak boleh menolak tawarannya setelah surat setuju

terima dikeluarkan dalam tempoh sah laku tender.

Kontrak swasta: Kontrak sektor swasta lazim melibatkan kontraktor dan klien.

Kontrak di sektor swasta tidak terikat kepada prosedur yang ditetapkan oleh

kementerian kewangan. Dengan itu proses pembentukan biasanya lebih cepat.

Namun penggunaan borang kontrak seperti Borang Kontrak IEM, PAM, CIDB dan

FIDIC masih diperlukan.

Kontrak awam melibatkan JKR (pelaksana), Jabatan/kementerian Pelanggan

(pemula dan pengguna akhir) dan kontraktor. JKR – penasihat teknikal, merancang

dan mereka bentuk, membina dan menyelenggarakan projek kerajaan dan juga

kementerian dan kerajaan lain. JKR mempunyai cawangan pelanggan untuk

kementerian/jabatan tertentu. Jabatan/kementerian pelanggan – menyediakan pelan

kasar, ringkasan projek, mendapatkan peruntukan dan mendapatkan tapak.

Pentadbiran kontrak di sektor awam biasanya berpandukan Borang Kontrak

Setara/Piawai/ Standard JKR 203/203A/203N.

30

2.7 Peringkat pembentukan kontrak projek pembinaan

Proses Kontrak Pembinaan dapat dirumuskan seperti dalam Rajah 2.2.

31

Kenyataan Keperluan Pelanggan

Pematuhan Keperluan

Pelawaan/penerimaan Tender

Penilaian/Setuju Terima

Penyediaan & Tandatangan Kontrak

Penyeliaan dan Pengesahan Kemajuan Kerja

Tatacara tender

Iklan/tawaran ---- khas Bumi, Terbuka, Terpilih & Rundingan

- Laporan- Surat Setuju terima

- Dokumen Tender- Semakan surat setuju terima- Insurans/bon dikemukakan- T/tangan pegawai diberi kuasa

- Lantikan sub-kon-Pengurusan Pembayaran

Lanjutan MasaPerakuan Tak SiapPenamatan Kontrak

Penyiapan/Pengesahan Kerja

Penyediaan Nilaian Perubahan Kerja

Akaun Muktamad

Perakuan Siap kerjaSenarai Baiki KecacatanPerakuan Siap Pembaikan

Permohonan Perubahan KerjaPerlarasan Kerja

Perakuan Mukatmad selepas 3 bulan Tempoh Tanggungan Kecacatan

- Dibenarkan- Tidak - LAD

RAJAH 2.2 PROSES KONTRAK PEMBINAAN

2.8 PENUTUP

Bab ini telah melihat dengan terperinci pengenalan kepada kontrak, unsur Kontrak

dan cara melepaskan kontrak. Prose pembentukan kontrak dalam pembinaan

dilihat dan daripada Rajah di atas dapat diringkaskan bahawa proses kontrak

pembinaan boleh dibahagikan tiga (3) fasa seperti berikut:

A) Peringkat Tender :- Di peringkat ini membabitkan pengenalpastian

kehendak pelanggan proses menender, jenis-jenis tender dan pemilihan

kontraktor. Perincian bagi proses menender dan pemilihan kontraktor akan

dibuat di Bahagian C, nota pengajaran ini.

B) Peringkat Kontrak:- Di peringkat ini, beberapa perkara yang akan

dibincangkan adalah jenis-jenis kontrak, mekanisme pentadbiran kontrak

dan akan dibincangkan dengan lebih lanjut di Bahagian D.

C) Peringkat Pentadbiran Kontrak:- Bahagian E Nota ini akan melihat perkara

berkaitan pentadbiran kontrak dengan lebih mendalam.

32

BAHAGIAN C

PROSES TENDER BAGI PEROLEHAN KERJA

DALAM SEKTOR AWAM

33

BAB 3.0

TENDER DALAM PEROLEHAN KERJA

3.0 PENGENALAN

Bab ini akan melihat peringkat tender dalam perolehan kerja disektor awam. Untuk

mendapatkan gambaran dengan lebih jelas, jenis perolehan kerja akan dibincangkan

terlebih dahulu. Ini akan diikuti oleh perbincangan tentang keperluan

perbendaharaan tentang proses dan prosedur tender dan akhir sekali jenis-jenis

tender dan pemakaian nya dibincangkan dengan terperinci.

3.1 Jenis-jenis Perolehan Kerajaan

Perolehan merujuk kepada beberapa kaedah perolehan yang dijalankan. Mengikut

Kementerian Kewangan jenis perolehan dapat dikelaskan seperti berikut:-

Kerja

Kerja merupakan perolehan yang melibatkan kerja-kerja pembinaan dan sivil

seperti bangunan, lapangan terbang, pelabuhan,  jalan raya, tapak kawasan dan

empangan air serta kerja perparitan. Ia juga merangkumi kerja-kerja mekanikal dan

elektrik.

34

Bekalan

Bekalan adalah dimaksudkan sebagai barangan yang dibekalkan bagi menjalankan

sesuatu aktiviti, program atau projek agensi Kerajaan. Ia juga merupakan input

kepada sesuatu proses kerja atau perkhidmatan. Bekalan dimaksudkan adalah

seperti bahan binaan, makanan, pakaian, kenderaan dan kelengkapan pejabat.

Perkhidmatan

Perkhidmatan adalah ditakrifkan sebagai khidmat tenaga manusia atau

kepakaran/kemahiran yang diperoleh untuk melak sana dan menyiapkan sesuatu

kerja tertentu. Bidang perkhidmatan terbahagi kepada dua seperti berikut :- 

Perkhidmatan Perunding

Perkhidmatan perunding meliputi semua jenis kajian seperti kajian ekonomi,

penswastaan, pengurusan, pembangunan fizikal yang memerlukan input seperti seni

bina, kejuruteraan dan kerja-kerja ukur, pengurusan perundangan dan perkhidmatan

kepakaran dalam bidang-bidang khusus seperti alam sekitar dan pertanian

Perkhidmatan Bukan Perunding

Perkhidmatan bukan perunding meliputi perkhidmatan seperti pengendalian kursus

dan  latihan, penyenggaraan dan pembaikan, pencucian dan pembersihan,

penyewaan dan pengurusan bangunan

3.2 Jenis dan cara perolehan kerajaan

35

i) .Pembelian Terus (sehingga RM50,000)

Bagi bekalan dan perkhidmatan yang tidak melebihi RM10,000 setahun

bagi setiap jenis  item,  agensi Kerajaan dibenarkan membuat pembelian

terus dari mana-mana pembekal, sama ada berdaftar atau tidak, yang

menawarkan harga yang berpatutan.

Bagi pembelian yang bernilai di antara RM10,000 hingga RM50,000

setahun bagi setiap  jenis item, agensi Kerajaan dibenarkan membuat

pembelian terus daripada pembekal bumiputera yang berdaftar dalam

bidang yang berkenaan yang diketahui sentiasa menawarkan harga yang

berpatutan.

ii) Lantikan Terus (sehingga RM20,000)

Bagi kerja yang tidak melebihi RM20,000, agensi dibenarkan melantik

terus kontraktor kelas F dari daerah yang berkaitan

iii) Sebut Harga (melebihi RM50,000 hingga RM200,000)

Bagi perolehan bekalan dan perkhidmatan melebihi RM50,000 -

RM100,000 setahun, agensi kerajaan dikehendaki mempelawa sebut

harga di kalangan sekurang-kurangnya lima (5) pembekal Bumiputera

yang berdaftar dengan Kementerian Kewangan dalam bidang yang

berkaitan.

Bagi perolehan bekalan dan perkhidmatan melebihi RM100,000 -

RM200,000 setahun, agensi Kerajaan dikehendaki mempelawa sebut

36

harga di kalangan sekurang-kurangnya lima (5) pembekal yang

berdaftar dengan Kementerian Kewangan dalam bidang yang berkaitan.

Bagi perolehan kerja yang bernilai melebihi RM20,000 dan  tidak

melebihi RM200,000 dan tidak menggunakan Jadual Kadar

Kejuruteraan Awam dan Bangunan hendaklah dibuat dengan

mempelawa sebut harga.  

iv) Kerja-kerja yang menggunakan Jadual Kadar Kejuruteraan Awam dan Bangunan

Bagi kerja-kerja yang menggunakan Jadual Kadar Kejuruteraan Awam

dan Bangunan, agensi adalah dibenarkan melantik kontraktor secara

undian, giliran/pusingan atau sebut harga.

v) Tender (melebihi RM200,000)

Bagi perolehan melebihi RM200,000 setahun hendaklah dipelawa

secara tender. Ini termasuk menggunakan kaedah berikut:

Tender Terbuka

Tender ini terbuka untuk ditandingi oleh semua kontraktor/pembekal yang

berdaftar dengan Kementerian Kewangan bagi bekalan dan perkhidmatan dan

37

Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia (LPIPM) dan Pusat

Khidmat kontraktor (PKK) bagi kerja.

1. Tender Terbuka Yang Dikhaskan Kepada Kontraktor Bumiputera

Tender ini dilaksanakan dengan mempelawa hanya kontraktor-

kontraktor Bumiputera untuk mengambil bahagian.

2. Tender Terbuka Berasaskan Pra-kelayakan

Peraturan pra-kelayakan adalah bertujuan untuk menapis kontraktor-

kontraktor supaya mereka yang mempunyai pengalaman, kebolehan

teknikal, kewangan secara pengurusan bagi melaksanakan sesuatu

projek sahaja dibenarkan mengambil bahagian di dalam sesuatu tender

yang diadakan setelah agensi mendapat kelulusan khas Perbendaharaan

Malaysia.

3. Tender Terhad

Tender terhad bagi bekalan, perkhidmatan  dan kerja tidak melebihi

RM5 juta boleh dilaksanakan setelah agensi mendapat kelulusan

Lembaga Perolehan Agensi. Tender terhad melebihi nilai tersebut perlu

mendapat kelulusan Perbendaharaan Malaysia.

3.3 TENDER

Bahagian ini akan membincangkan proses tender yang lazim dipraktikkan dalam

perolehan kerja-kerja kerajaan.

38

3.3.1 PELAWAAN TENDER/TAWARAN:

Definisi: Suatu kenyataan yang dikeluarkan kepada seseorang untuk mendapatkan

persetujuan melakukan sesuatu.

Tawaran merupakan proses utama yang dilakukan oleh klien untuk memilih

kontraktor yang layak. Pemilihan biasanya dibuat berdasarkan pertandingan yang

berasaskan harga dan masa pembinaan. Panggilan biasanya dilakukan oleh klien,

JKR, Jabatan Kerajaan, Majlis Tempatan dsbnya. Lazatnya disiarkan dalam dua

akhbar – Berita Harian dan Utusan Malaysia. Sila lihat Rajah 3.1 bagi aliran proses

menender yang biasa berlaku bagi pemberian kerja oleh JKR atau mana-mana

pihak awam yang tertakluk kepada prosedur perolehan oleh Perbendaharaan

Negara Malaysia.

Iklan biasanya menyatakan jenis kerja yang ditawarkan, kelas kontraktor dan

pecahan perkara lain yang berkaitan dengan tawaran. Sila rujuk iklan tender untuk

mengetahui apakah perkara yang dimasukkan dalam sesuatu iklan tender.

39

3.3.2 Proses Tender

Perancangan

Kementerian dan agensi dikehendaki merancang perolehan. Bagi maksud ini

jenis item/perolehan hendaklah ditentukan, carta/jadual proses disediakan,

peruntukan kewangan disemak, kontraktor/pembekal dan kepala/sub

kepala/gred dan kod bidang pendaftaran dikenal pasti dan kajian pasaran

dilakukan.

Spesifikasi

Kementerian dan Jabatan dikehendaki menyediakan spesifikasi tender. Bagi

maksud ini, Jawatankuasa Spesifikasi perlu ditubuhkan. Spesifikasi hendaklah

secara terperinci bagi memberi gambaran secara jelas kepada penender akan

apa yang diperlukan atau yang dikehendaki. Spesifikasi tersebut hendaklah

berdasarkan kepada fungsi dan performance dengan kepatuhan kepada standard

antarabangsa or equivalent boleh dimasukkan ke dalam spesifikasi tersebut.

Spesifikasi yang menjurus kepada sesuatu jenama atau negara ditegah sama

sekali. Penender boleh membantah di dalam 14 hari dari tarikh tender

diiklankan jika spesifikasi tersebut menjurus kepada sesuatu jenama bagi tender

tempatan dan 28 hari bagi tender antarabangsa.

40

Dokumen Tender

Dokumen Tender dikenakan bayaran dengan harga minimum sebanyak

RM50.  Kandungan Dokumen Tender akan meliputi syarat-syarat dan terma

am, spesifikasi, salinan perjanjian, jadual harga, tempoh penghantaran,

tempoh bantahan dan skop kerja yang diperlukan.

Iklan Tender

Setiap tender tempatan yang dikeluarkan hendaklah diiklankan di dalam

sekurang-kurangnya sebuah akhbar tempatan bahasa Melayu, bagi tender

antarabangsa, iklan tersebut akan diiklankan dalam sekurang-kurangnya dua

akhbar tempatan, satu Bahasa Melayu dan satu Bahasa Inggeris serta

pemberitahuan juga dihantar kepada Embassy dan High Commission

negara-negara yang sesuai dan boleh mengambil bahagian di dalam tender

tersebut. Bagi tender yang diuruskan oleh Kementerian Kewangan, iklan

tender juga akan dipaparkan di dalam homepage BPPK. Penender diberi

tempoh tidak kurang dari 21 hari untuk mengemukakan tawaran bagi tender

tempatan dan tidak kurang dari  56 hari bagi tender antarabangsa.

Jualan Dokumen Tender

Dokumen Tender akan dijual mulai tarikh iklan tender tersebut dibuat di

dalam akhbar tempatan. Hanya kontraktor/pembekal yang memenuhi

syarat-syarat pendaftaran dalam bidang yang berkenaan dibenarkan

membeli Dokumen Tender tersebut. Bagi tender antarabangsa, pengecualian

diberikan dari syarat-syarat keperluan pendaftaran. 

41

Deposit Tender

Pembekal/kontraktor tempatan yang telah berdaftar dengan Kementerian

Kewangan/Pusat Khidmat Kontraktor  dikecualikan dari mengemukakan

deposit tender. Bagi tender antarabangsa, penender asing diperlukan

mengemukakan deposit tender bernilai antara RM62,500 bagi tawaran

kurang dari RM5 juta sehingga deposit bernilai RM1 juta bagi tawaran

bernilai RM30 juta bagi tender bekalan dan perkhidmatan. Bagi tender

kerja, penender dikehendaki mengemukakan deposit tender bernilai

RM50,000 bagi kontrak di bawah RM10 juta sehingga deposit bernilai RM1

juta bagi kontrak kerja bernilai RM100 juta.

Masa Tutup Tender

Agensi mestilah menetapkan jam 12.00 tengah hari pada hari

tawaran ditutup sebagai waktu akhir untuk menerima dokumen

tender daripada penender. Tender lewat tidak boleh diterima.

Jawatankuasa Pembuka Tender

Jawatankuasa Pembuka Tender hendaklah terdiri dari sekurang-kurangnya

dua pegawai di mana seorang daripada hendaklah pegawai daripada

Kumpulan Pengurusan dan Profesional yang dilantik oleh Ketua Jabatan

untuk membuka peti tawaran dan tawaran yang diterima.

Penilaian Tender

Bagi tender bekalan dan perkhidmatan, penilaian tender hendaklah dibuat

oleh dua (2) Jawatankuasa yang berasingan iaitu Jawatankuasa Penilaian

42

Teknikal dan Jawatankuasa Penilaian Harga. Jawatankuasa Penilaian

Teknikal hendaklah terdiri daripada pegawai yang mempunyai kemahiran,

pengalaman serta kelayakan mengenai barangan/perkhidmatan tersebut.

Bagi penilaian harga, penilaian boleh dibuat oleh Jawatankuasa Penilaian

Harga atau oleh Pegawai Penilai yang terdiri daripada pegawai yang mahir

serta berpengalaman dalam bidang tersebut. Bagi penilaian tender kerja

ianya hendaklah dilakukan oleh satu Jawatankuasa yang dianggotai oleh

tidak kurang daripada dua (2) orang pegawai. Salah seorang daripada

hendaklah terdiri daripada juruukur bahan atau pegawai teknikal dalam

bidang berkenaan. Laporan Penilaian hendaklah ditandatangani oleh semua

ahli jawatankuasa.

Pemilihan Penender Yang Berjaya

Laporan daripada Jawatankuasa Penilaian Teknikal dan Jawatankuasa

Penilaian Harga hendaklah dirangkumkan untuk mendapatkan syor dan

perakuan berasaskan tawaran terendah yang dinilai dan boleh diterima (the

lowest evaluated and acceptable tender). Pegawai yang memproses tender

adalah bertanggungjawab menyediakan perakuan kepada Lembaga

Perolehan berdasarkan tender yang paling menguntungkan Kerajaan.

Faktor-faktor seperti harga, latar belakang syarikat, tempoh

siap/penghantaran, kualiti, rekod-rekod yang lalu hendaklah dijadikan asas

pemilihan. 

43

Lembaga Perolehan/Tender

Lembaga Perolehan/Tender Kementerian atau Jabatan adalah diberi kuasa

menimbang serta menyetujukan tender sehingga RM50 juta bagi tender

kerja dan RM30 juta bagi tender bekalan dan perkhidmatan. Bagi tender

yang melebihi had nilai yang dibenarkan atau tender yang keputusannya

tidak sebulat suara atau bagi Jabatan-jabatan yang tidak mempunyai

Lembaga Perolehan sendiri, perakuan tender hendaklah dikemukakan ke

Kementerian Kewangan untuk keputusan muktamad.

Semua tender bagi perolehan bekalan dan perkhidmatan yang bernilai tidak

melebihi RM30 juta dan sehingga RM50 juta bagi tender kerja adalah di

bawah bidang kuasa Lembaga Perolehan Kementerian atau Jabatan.

Surat Niat

Surat Niat akan dikeluarkan kepada penender yang berjaya jika perlu. Surat

tersebut boleh mengandungi syarat dan terma tambahan bagi memastikan

kontrak tersebut berjaya dilaksanakan dan bagi memenuhi dasar-dasar dan

aspirasi Kerajaan. Surat Niat tidak legally binding. Apabila Surat Niat

dikeluarkan, rundingan boleh diadakan dengan penender  untuk

membincangkan syarat dan terma tambahan atau apa-apa perubahan-

perubahan. Keputusan muktamad bagi penerimaan tender adalah

berdasarkan kepada rundingan yang berjaya dengan/atau setuju terima

syarat dan terma tambahan.

44

Surat Setuju Terima

Jika tawaran penender diterima tanpa apa-apa perubahan Surat Setuju

terima boleh dikeluarkan. Jika Surat Niat dikeluarkan dahulu maka selepas

rundingan diadakan dan persetujuan dicapai atas apa-apa perubahan, Surat

Setuju Terima hendaklah dikeluarkan. Surat Setuju Terima tersebut

hendaklah ditandatangani dan dikembalikan kepada agensi bagi penyediaan

kontrak. Surat Setuju Terima merupakan dokumen legal dan ianya

merupakan sebahagian daripada kontrak.

Kontrak

Kontrak secara formal akan dibuat selepas diterima Surat Setuju Terima

dari penender yang berjaya. Penender tersebut dikehendaki mengemukakan

Syarat-syarat Penyertaan Tender

o Pendaftaran Kontraktor

Semua Perolehan Kerajaan hendaklah dibuat daripada Kontraktor

yang pendaftarannya masih berkuat kuasa. Pihak berkuasa bagi

pendaftaran pembekal dalam bidang bekalan dan perkhidmatan ialah

Kementerian Kewangan manakala bagi kontraktor kerja ialah Pusat

Khidmat Kontraktor (PKK) dan Lembaga Pembangunan Industri

Pembinaan Malaysia (LPIPM). Pengecualian hanya dibenarkan bagi

perolehan yang tidak melebihi RM10,000 setahun bagi bekalan dan

perkhidmatan mengikut AP 184.2(a).

45

o Kontrak Pusat

Perbendaharaan akan menguruskan kontrak pusat bagi barangan

guna sama dari semasa ke semasa. Semua Jabatan hendaklah

menggunakan kontrak pusat apabila membeli barangan guna sama

yang terdapat di dalam kontrak pusat yang diuruskan oleh

Perbendaharaan, melainkan mendapat pengecualian Perbendaharaan

terlebih dahulu.

3.4 APAKAH YANG PENTING DALAM PROSES MENENDER

3.4.1 Dokumen Tender:

Dokumen yang disediakan adalah untuk kegunaan kontraktor binaan bagi meletak

harga tawarannya. (Kaedah penentuan Harga akan dipelajari di Bahagian E

(Taksiran)]

Objektif: menyampaikan gambaran yang paling jelas mengenai sifat dan kuantiti

kerja, tapak dan keadaan tanah, tanggungjawab kontraktor, syarat pembayaran dan

keadaan lain, pengaruh teknikal dan komersial dalam perlaksanaan kerja.

Keperluan asas dokumen tender:

Peruntukan dalam dokumen tender mestilah menjadi asas kepada kontrak

dan boleh dilaksanakan oleh kontraktor.

Peruntukan dalam dokumen tender mestilah menggambarkan perolehan

mengikut tatacara yang dibenarkan oleh Perbendaharaan.

46

Kerja untuk dilaksanakan mestilah didefinisikan dengan jelas dan tepat.

Kerja yang ditentukan mestilah memenuhi kehendak nyata dan kehendak

lain Jabatan/Kementerian Pelanggan.

Kerja yang ditentukan mestilah memenuhi kehendak-kehendak JKR

3.4.2 Penyediaan Dokumen Tender

Dokumen tender yang dikeluarkan mengandungi perkara berikut:

Kontrak berdasarkan Senarai Kuantiti

- Surat pelawaan menender

- Surat semakan mengemukakan tender

- Borang tender JKR203B – Sem 1/82

- Borang latar belakang kontraktor dan butir-butir sepuluh kerja

kontrak yang terah disiapkan dan sedang dilaksanakan

- Spesifikasi

- Senarai Kuantiti

- Lukisan-lukisan.

Kontrak Berdasarkan Lukisan dan Spesifikasi

- Surat pelawaan menender

- Senarai semakan mengemukakan tender

- Borang tender JKR203C- sem 1/82

- Borang latar belakang kontraktor

- Spesifikasi

- Ringkasan tender

- Jadual kadar Harga

- Lukisan-lukisan.

47

Borang tawaran : Borang yang digunakan oleh pihak yang membuat tawaran serta

penender. Harga tawaran serta tempoh penyiapan pembinaan perlu dinyatakan oleh

penender.

Penentuan Kerja (Spesifikasi) :Penentuan kerja yang menerangkan dan

menghuraikan perkara-perkara yang bersangkutan dengan kontrak. Di antaranya

ialah:

Kerja-kerja yang termasuk dalam tawaran

Mutu minimum bahan binaan yang diperlukan termasuk kerja-kerja

pembinaan

Menerangkan bagaimana sesuatu kerja patut dilakukan

Menetapkan mutu minimum penghasilan kerja.

Jadual Kadar Harga: Jadual yang disediakan oleh klien biasanya mengandungi

senarai harga dalam membuat sesuatu elemen binaan. Harga ini termasuk harga

bahan dan upah tetapi tidak termasuk keuntungan. Ianya digunakan jika terdapat

perubahan kerja semasa kontrak masih berkuat kuasa. Ia juga membantu kontraktor

dalam menentukan harga.

Lukisan : Ia menggambarkan sesuatu kerja yang perlu dibuat dan disudahkan oleh

kontraktor. Ia menjadi penerangan kepada kontraktor.

Senarai bahan (BQ): Senarai kuantiti disediakan untuk projek yang lebih rumit.

Selain daripada berasaskan keluasan lantai, BQ membolehkan kontraktor membuat

anggaran lebih tepat bagi projek yang dicadangkan.

48

3.4.3 Dokumen Meja Tender

Naskah/Dokumen Meja Tawaran: Untuk rujukan dan pemeriksaan kontraktor.

Naskah ini biasanya terkandung beberapa dokumen tertentu yang berkaitan dengan

projek yang ditawarkan. Ini termasuklah syarat-syarat kontrak borang tawaran,

lukisan, penentuan kerja dan lain-lain lagi.

Dokumen Meja Tender mengandungi dokumen tender dan dokumen-dokumen lain

mengikut susunan seperti berikut:

Kontrak Berdasarkan Senarai Kuantiti

- Surat pelawaan menender

- Senarai semakan

- Perkara-perkara perjanjian dan syarat-syarat kontrak dan

Lampiran berkembar (JKR203A – Sem10/83)

- Borang tender

- Borang Latar belakang kontraktor

- Borang Setuju Terima

- Borang Gerenti bank dan Insurans untuk Bon perlaksanaan

- Spesifikasi

- Senarai Kuantiti

- Lukisan-lukisan

Kontrak Berdasarkan Lukisan dan Spesifikasi

- semua seperti di atas dan ditambah dengan Ringkasan Tender

dan Jadual kadar harga.

49

Naskah meja tawaran (T.T.D) biasanya akan dipamerkan di tempat-tempat berikut;

1.Sekiranya tawaran dipanggil Pengarah Negeri, akan dipamerkan di

pejabat pengarah atau pejabat Jurutera Daerah yang berkenaan.

2. Sekira nnya Persekutuan, naskah meja tawaran akan dipamerkan di

Bahagian Kontrak Ibu Pejabat JKR, Kuala Lumpur.

3.5 JENIS-JENIS TENDER

Beberapa jenis tawaran yang biasa diamalkan di negara kita termasuk;

Tender/tawaran Terbuka

Tender/tawaran Terhad atau Tender Terpilih

Tender/tawaran Perundingan

Tender/tawaran Pra Kelayakan

Jenis-jenis tawaran yang lazim diamalkan di negara kita sama ada melalui

persaingan, perundingan atau kombinasi termasuk;

50

Rajah 3.2 KAEDAH-KAEDAH TENDER

PERTANDINGAN PERUNDINGAN

HYBRID

51

Tender Terbuka

Pelbagai Tender terpilih satu peringkat

Usahasama

Perundingan

Tender terpilih dua peringkat

Prosedur tender

TENDER

3.5.1 Tender/tawaran Terbuka:

Tender ini terbuka untuk ditandingi oleh semua kontraktor/pembekal yang

berdaftar dengan Kementerian Kewangan bagi bekalan dan perkhidmatan dan

Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia (LPIPM -CIDB) dan Pusat

Khidmat kontraktor (PKK) bagi kerja.

Tender TerbukaYang Dikhaskan Kepada Kontraktor Bumiputera -

Tender ini dilaksanakan dengan mempelawa hanya kontraktor-kontraktor

Bumiputera untuk mengambil bahagian.

Tender Terbuka Berasaskan Pra-kelayakan - Peraturan pra-kelayakan

adalah bertujuan untuk menapis kontraktor-kontraktor supaya mereka yang

mempunyai pengalaman, kebolehan teknikal, kewangan secara pengurusan

bagi melaksanakan sesuatu projek sahaja dibenarkan mengambil bahagian

di dalam sesuatu tender yang diadakan setelah agensi mendapat kelulusan

khas Perbendaharaan Malaysia

Tawaran ini biasanya digunakan oleh kerajaan dan badan berkanun. Kaedah

ini membolehkan pihak klien mendapat harga yang munasabah untuk

sesuatu projek.

Pihak Klien akan mengeluarkan iklan tawaran di akhbar-akhbar utama

tempatan menjemput kontraktor yang berkelayakan untuk membuat tawaran

harga bagi projek yang dicadangkan.

52

Rajah 3.3 Aliran Proses Tender Terbuka

53

Harga yang ditawarkan oleh kontraktor biasanya berdasarkan jumlah anggaran

kasar pembinaan sesebuah bangunan (yang mana termasuk kos langsung dan tidak

langsung) – {Kaedah Menganggar akan ditunjukkan dalam Taksiran}

Pemilihan biasanya akan bergantung kepada harga yang terendah. Walau

bagaimana pun terdapat beberapa kriteria lain yang juga diambil kira dalam

pemilihan kontraktor. Kriteri ini akan dibincang dengan lebih terperinci dalam

bahagian penilaian tender.

Kebaikan: i) memberi peluang kepada kontraktor yang baru berdaftar

ii) Tawaran lebih kompetitif

Klien dapat memilih harga yang terendah

iii) Jenis tawaran ini lebih sesuai untuk pembinaan yang rendah atau

sederhana hartanya

Keburukan

ii) Proses penyediaan tawaran mengambil masa yang lama. Masa

yang panjang diperlukan untuk pengiklanan, penyediaan lukisan

lakar, senarai bahan dokumen yang berkaitan. Kaedah ini tidak

sesuai untuk projek yang perlu disiapkan dengan segera

iii) Penerimaan sebut harga yang terendah adalah merbahaya. Ini

mungkin menghasilkan mutu kerja yang rendah atau bahan yang

tidak berkualiti.

iv) Pemilihan harga terendah tidak menggalakkan penggunaan

peralatan serta teknologi terkini di dalam projek tersebut.

v) Kesukaran timbul di dalam pemilihan kontraktor kerana banyak

penyertaan. Ini menyebabkan berlaku pembaziran masa dan

kewangan.

54

3.5.2 Tender/tawaran Terhad atau Tawaran Terpilih

Tender Terhad

Tender terhad bagi bekalan, perkhidmatan  dan kerja tidak melebihi RM5

juta boleh dilaksanakan setelah agensi mendapat kelulusan Lembaga Perolehan

Agensi. Tender terhad melebihi nilai tersebut perlu

mendapat kelulusan Perbendaharaan Malaysia.

Tawaran Terhad adalah tawaran yang dibuka kepada semua kontraktor yang telah

ditetapkan di dalam kategori yang dinyatakan dalam notis tawaran. Contohnya,

tawaran dibuka kepada Kontraktor bumiputera atau Kelas tertentu.

Tawaran Terpilih: Tawaran hanya dikemukakan kepada pemborong yang telah

dipilih oleh klien. Pertandingan merebut tawaran ini hanya di kalangan mereka

yang terpilih. Kebiasaannya kontraktor dipilih berdasarkan kebolehan serta

pengalaman di dalam projek yang ditawarkan.

55

56

Rajah 3.4 Aliran Proses Tender Terhad     

Pemilihan kontraktor dibuat berdasarkan lukisan lakar, senarai bahan dan juga

penyediaan senarai pemborong bahan binaan. Dua kaedah yang lazim digunakan

untuk menyenaraikan nama-nama kontraktor ialah;

a) Perunding yang mewakili klien akan mengambil dan menyenaraikan nama

kontraktor yang layak. Apa kontraktor memasuki tawaran, pihak klien akan

memilih seorang kontraktor yang meletakkan harga yang munasabah;

biasanya yang terendah.

b) Proses yang diterangkan di dalam “Kod Peraturan Pemilihan”.

Kelebihan Tawaran Terhad/Terpilih

Kontraktor yang mahir dan terpilih sahaja memasuki tawaran. Oleh itu hasil

kerja yang berkualiti akan dapat diperoleh.

Tawaran jenis ini sesuai untuk kerja khas yang memerlukan kecekapan dan

pengalaman yang jarang terdapat pada kontraktor utama.

Keburukan Tawaran Terhad/Terpilih

Kebanyakan kontraktor Yang disenaraikan terdiri daripada yang mahir dan

berpengalaman.

Kemungkinan berlaku pakatan di antara kontraktor; pakatan harga.

Risiko sekiranya perubahan keupayaan kontraktor yang dipilih.

Tawaran tidak begitu meluas kerana hanya beberapa kontraktor sahaja

terpilih.

57

3.5.3 Tender/tawaran Perundingan

Klien akan mangenalpasti kontraktor dan menghantar surat kepada kontraktor

tertentu menjemput membuat rangka belanjawan bagi projek yang dirancakkan.

Kebiasaannya latar belakang kontraktor diketahui oleh klien. Kos yang terlibat juga

lebih rendah.

Dua jenis tawaran perundingan yang biasa dijalankan ialah;

1 Tawaran yang diambil oleh kontraktor Antarabangsa.

Tawaran ini biasanya dijalankan untuk membina projek yang besar dan kerja-kerja

kejuruteraan yang bermutu tinggi.

Notis akan diberi kepada kontraktor yang terlibat. Dengan itu kontraktor boleh

menyediakan perkara yang perlu untuk projek yang dicadangkan. Selepas klien

menilai kontraktor-kontraktor, borang tawaran akan dikeluarkan dan diberikan

kepada kontraktor yang terpilih.

2 Tawaran oleh Firma Arkitek.

Borang tawaran dikeluarkan kepada sebilangan kecil kontraktor yang terpilih

ataupun yang telah menjadi anak syarikat atau ahli firma, contohnya PKENJ dan

anak-anak syarikatnya.

Segala keperluan dan perbelanjaan dibincangkan bersama. Pemilihan tawaran

dibuat oleh arkitek yang bertanggungjawab.

58

59

Rajah 3.5 Carta Aliran Secara Rundingan Terus Bagi Perolehan Kerja     

3.4.4 Tender/tawaran Pra kelayakan

Tawaran pra kelayakan ini dilaksanakan bagi projek yang tertentu sahaja. Tujuan

nya adalah untuk mendapatkan maklumat atau latar belakang pengalaman,

kemahiran, modal pusingan yang tinggi dan penggunaan teknik model kontraktor.

Tawaran pra kelayakan akan diiklankan bagi mendapatkan pemborong yang

berkelayakan bagi memasuki tender. Perjalanan tender pra kelayakan lebih mirip

kepada sistem tawaran terbuka. Penilaian dibuat berdasarkan kedudukan kewangan

dsbnya.

Langkah seterusnya ialah mungkin berupa tender terpilih atau terbuka atau

perundingan.

Carta Aliran Tender Kerja Bagi Pra-Kelayakan (Pre-Q) ditunjukkan dalam

Rajah 3.6

60

Rajah 3.6 Carta aliran tender pra kelayakan

61

   

62

3.5 STRATEGI MENENDER

o Adakah tawaran/bida cukup rendah untuk memenangi tender

o Jika diterima, apakah kedudukan kewangan apabila projek siap sama (lebih

kurang sama) dengan belanjawan.

Apakah risiko?. Akibat negatif, apa yang diramalkan tidak tercapai. Ketakpastian:

tiada maklumat atau tidak diketahui. Antara risiko dan ketidaktentuan dalam

menender.

o Pembuat keputusan – emosional, teknik yang digunakan

o Risiko projek – maklumat tidak lengkap, perubahan harga barangan,

teknologi dan kaedah perolehan kontrak.

o Risiko daripada klien/ profesional – kelewatan, pembayaran,

pertelingkahan.

o Risiko menggunakan teknik menganggar/menender yang tidak praktikal.

STRATEGI MENENDER

Menender atau tidak?.. cubaan atau betul-betul?..

Faktor yang diambil kira apabila membuat keputusan untuk membida.

o Klien

o Jenis-jenis kerja

o Nilai projek

o Beban kerja semasa

o Lokasi projek

o Syarat-syarat kontrak

o Sumber-sumber yang diperlukan untuk menjalankan kerja

o Masa untuk menender

63

3.6 PENILAIAN TENDER

Selepas tender dibuka dan disenaraikan ia akan dikembalikan ke pejabat yang

memanggil tender tersebut untuk dibuat penilaian dan pengesyoran kepada

Lembaga Tender. Surat Setuju terima akan dikeluarkan setelah peruntukan dan

kelulusan daripada Perbendaharaan diterima.

Beberapa syarat mesti dipatuhi semasa penilaian tender:

Tender yang perlu dipertimbangkan adalah terhad kepada tender yang telah

dibuka dan disenaraikan dalam jadual tender sahaja.

Tiada pindaan boleh dibuat setelah diserahkan

Tiada tender alternatif dibenarkan sekiranya tidak diperuntukkan dalam

dokumen tender.

Tiada perhubungan antara penender boleh dibuat.

Penilaian dibuat ke atas aspek:

Kecukupan dokumen.

Tender Harga Munasabah

Kemunasabahan tempoh siap kerja

Keupayaan penender

Perincian dalam bahagian seterusnya.

64

3.6.1 Kriteria pemilihan kontraktor

Pemilihan akan dijalankan oleh Lembaga Tawaran. Faktor yang diambil kira ialah:

Faktor-faktor Ulasan

A Kesempurnaan dokumen tender

Ini bagi memastikan semua maklumat yang dikehendaki oleh klien akan didapati seterusnya memenuhi syarat-syarat tawaran untuk mendapatkan kerja/projek

B Harga Harga terendah berkemungkinan menarik minat klien dan mungkin di utama berbanding faktor lain

C Keupayaan Kewangan-Kedudukan Kewangan-Rujukan Kewangan

Kedudukan dan kekukuhan kewangan kontraktor akan di nilai bagi memastikan kontraktor boleh menjalankan dan menyiapkan projek yang bakal di anugerahkan. Rujukan bank biasanya untuk memastikan prestasi kewangan kontraktor.

D Kemajuan Yang lepas

-Kegagalan menyempurnakan kontrak-Kelewatan-Pertambahan kos-Kualiti yang di capai

Kemajuan yang lepas perlu untuk menilai keupayaan kontraktor dalam menyiapkan kerja /projek

E Pengalaman yang lalu-skala projek yang pernah di siapkan-Jenis projek yang pernah di siapkan-berpengalaman dengan lokasi projek

Pengalaman teknikal, imej dan prestasi kontraktor boleh di lihat daripada projek-projek yang pernah di siapkan.

F Sumber-sumber fizikal-sumber tenaga manusia

Kontraktor harus mempunyai sumber yang mencukupi untuk menjalankan projek

G Beban kerja semasa Menganalisis sekiranya projek di tangan membolehkan kerja baru di ambil

H Hubungan klien dan Kontraktor

I Prestasi Keselamatan

65

3.6.2 Punca utama kegagalan kontraktor

1. TIDAK CUKUP MODAL MINIMA

Penender perlu mengemukakan bukti sokongan bukti sokongan yang menunjukkan

mereka mempunyai modal dalam bentuk aset cair sekurang-kurangnya nya 3%

daripada anggaran Jabatan. Aset mudah cair adalah seperti berikut:

Modal Pusingan

Nilai positif purata bagi 3 bulan terakhir

Saham Amanah

Kemudahan Kredit

Deposit Tetap

Kesilapan yang sering dilakukan oleh penender yang menyebabkan tender yang

dikemukakan tidak dipertimbangkan

Tidak mengemukakan sebarang dokumen kewangan, oleh itu keupayaan

minimum kewangan tidak dapat dinilai

Mengemukakan dokumen kewangan tetapi keupayaan modal minimum

tidak mencukupi berbanding 3% daripada anggaran Jabatan yang

ditetapkan

Tidak mengemukakan penyata bulanan akaun bank bagi tiga bulan

terakhir

Mengemukakan penyata akaun bank 3 bulan tetapi bernilai negatif

Kemudahan Kredit dikemukakan adalah outdated ataupun diragui

Laporan bank (CA) yang dikemukakan tidak menyatakan sebarang nilai

kemudahan kredit yang diberikan atau tiada komitmen.

mengemukakan saham yang tidak boleh terima seperti ASNM, saham

syarikat dan simpanan Tabung Haji

Deposit Tetap tempoh matang telah berakhir

66

Lambaran imbangan yang dikemukakan tidak diaudit atau bukan terkini

2. HARGA TENDER SANGAT RENDAH BERBANDING DENGAN

ANGGARAN JABATAN DAN TIDAK MEMPUNYAI KRITERIA YANG

DIPERLUKAN UNTUK DIPERTIMBANGKAN

Harga Kompetitif, tiada kesilapan pengiraan yang serius dan status

rendahnya adalah ‘marginal’.

Berpengalaman menjalankan 2 projek serupa dalam masa 5 tahun lepas

dengan cemerlang

Prestasi kerja semasa cemerlang

Mempunyai kakitangan teknikal atau loji

Kegagalan kontraktor – Punca-punca

Harga tawaran sangat rendah, tidak marginal dan tidak kompetitif

Tiada pengalaman cemerlang, prestasi kerja semasa tidak cemerlang dan

tiada kakitangan teknikal.

3. DOKUMEN TENDER TIDAK SEMPURNA

Kriteria kesempurnaan tender adalah seperti berikut:

Borang Tender di tanda tangani oleh penender

Penanda tangan ditauliahkan oleh Pusat Khidmat Kontraktor(PKK )

Harga tender tercatat di borang tender

Pendaftaran PKK masih sah dan tiada tindakan tatatertib.

Mengembalikan dokumen asas seperti Borang tender, senarai

kuantiti/ringkasan, adenda reka bentuk projek turnkey)

67

Kegagalan kontraktor

Borang tender tidak di tanda tangan

Penanda tangan tidak ditauliahkan oleh PKK

Harga tawaran tidak tercatat di Borang Tender

Pendaftaran luput /batal

Gagal mengemukakan dokumen asas

4. PRETASI KERJA KURANG MEMUASKAN

Kriteria yang diambil kira ialah tiada projek sakit ‘(ie 30%/ terkebelakang

dari jadual Kerjanya) atau menghadapi tindakan untuk penamatan kerjanya .

Terdapat ulasan dari Pegawai penguasa / penyelia projek bahawa prestasi

adalah lembap serta tidak memuaskan e.g. Surat amaran daripada JKR,

Notis Penamatan Kerja, Perakuan kerja tidak siap dan laporan jurutera

projek

Kegagalan kontraktor

Penender mempunyai projek yang sakit

Kemajuan projek semasa adalah lembap dan kurang memuaskan

Mempunyai rekod buruk seperti. Projek ditamatkan.

5. TAHAP KEUPAYAAN WANGAN KURANG

6. TAHAP KEUPAYAAN TEKNIKAL KURANG

3.7 Penutup

68

Bab ini telah membincangkan definisi, jenis tender dan proses yang dilalui dalam

perolehan kerja sektor awam. Perlu diingatkan bahawa dipihak swasta keadaan

banyak berbeza kerana perolehan kerja disektor swasta tidak tertakluk kepada

Pekeliling Perbendaharaan sebagaimana sektor awam. Bahagian seterusnya akan

melihat kontrak pembinaan dengan lebih dekat.

69

BAHAGIAN D

KONTRAK PEMBINAAN

70

BAB 4.0

KONTRAK PEMBINAAN

4.1. Pengenalan

Setelah membincangkan jenis, proses dan prosedur tender, bahagian ini akan

membincangkan dengan lebih lanjut kontrak dalam pembinaan yang lazim di

praktiskan di Malaysia.

4.2 Makluman penerimaan

JKR/klien akan memaklumkan penerimaan ini kepada kontraktor yang berjaya.

Dengan itu kontrak terjalin di antara klien dan kontraktor. Jenis Kontrak yang akan

digunakan bergantung kepada jenis yang ditentukan diperingkat awal sebelum

tender dikeluarkan. Terdapat beberapa jenis kontrak yang biasa diamalkan dan

dibincangkan dalam bahagian seterusnya.

Borang Penerimaan Tawaran: Borang ini biasanya mengandungi butir-butir seperti

berikut:

Butir-butir mengenai kontrak

Harga tawaran diterima

Tarikh permulaan kerja

Jumlah wang cagaran prestasi (performance bond)

Polisi-polisi insurans yang perlu diambil.

71

Kontraktor yang berjaya menerima surat penerimaan tawaran, hanya boleh

memulakan kerja setelah perkara berikut dilaksanakan;

Surat penerimaan tawaran itu hendaklah ditandatangani dan dipulangkan

kepada JKR.

Mengemukakan jaminan perlaksanaan PERKESO

Menyediakan polisi-polisi insurans yang dikehendaki

Mengemukakan resit-resit bagi polisi-polisi insurans yang dibeli.

Insurans yang diperlukan

melindungi kecederaan kepada manusia dan harta

Menyediakan ganti rugi kepada pekerja

perlindungan daripada kecurian, kebakaran dsb.

II Menentukan harga tawaran

Terdapat beberapa kaedah yang biasa digunakan untuk menentukan harga

tawaran. Ini akan di lihat di bahagian 2 subjek ini.

III Memastikan syarat tawaran/tender dipenuhi.

Apabila pihak JKR, contohnya, mengeluarkan surat penerimaan tawaran kepada

kontraktor yang berjaya, maka kontrak terjalin. Apabila kontraktor menarik diri

selepas surat setuju terima dikeluarkan dan enggan memulakan kerja, maka kontrak

akan terbatal. Kontrak yang di mansuh akan dipanggil semula. Wang cagaran

kontraktor akan dirampas.

Kebiasaannya tawaran kontraktor dikira laku di dalam tempoh 60 hari. Sekiranya

tawaran telah dimasukkan ke dalam peti tawaran,penarikan diri boleh

mengakibatkan pendaftaran digantung.

72

4.3 KONTRAK PEMBINAAN

Definisi: Satu perjanjian yang terjalin apabila satu pihak bersetuju untuk menerima

tawaran daripada satu pihak yang lain.

1. Penyediaan Dokumen Kontrak

Dokumen kontrak perlu disediakan oleh orang yang berpengalaman, kerana ia

menjadi asas yang utama untuk pasukan pengurusan projek mengenakan kawalan

semasa fasa pembinaan.

Kontrak itu sendiri akan didefinisikan dalam dokumen undang-undang yang

menerangkan tugas dan tanggungjawab peserta yang terlibat di dalam kontrak.

Untuk kerja-kerja pembinaan, borang kontrak yang piawai telah direncanakan dan

pihak yang terlibat diminta menggunakannya.

Dokumen kontrak yang lain ialah dokumen yang diperlukan untuk mendefinisikan

dengan terperinci bangunan yang dikehendaki oleh klien: lukisan, spesifikasi,

jadual, bil kuantiti, skala waktu, dan disediakan semasa peringkat reka bentuk.

Dokumen kontrak hendaklah mengandungi dokumen tender dan dokumen-

dokumen lain yang disusun mengikut aturan tertentu.

Borang kontrak piawai(setara) yang lazim digunakan di Malaysia ialah

Projek Sektor awam: Bangunan dan Kerja Kejuruteraan

o JKR 203A (semakan 10/83)-BQ merupakan sebahagian

daripada kontrak

o JKR 203 (semakan 10/83)- kontrak berasaskan Lukisan dan

sepesifikasi

73

o JKR 203N (semakan 10/83)- digunakan untuk sub-kontraktor

dinamakan dan kontraktor utama menggunakan 203 dan 203A.

o JKR 203P (semakan 10/83)- digunakan untuk pembekal

dinamakan dan kontraktor utama menggunakan 203 dan 203A.

Projek Sektor swasta – kerja bangunan

o PAM 1998 (untuk kontraktor utama)

o PAM 1998 (tanpa Kuantiti)

o PAM 1998 digunakan untuk subkontraktor dinamakan.

Projek sektor swasta – kerja kejuruteraan - IEM

International/foreign Forms: FIDIC

JCT Forms

CIDB – (Standard Form of Contract for Building, Civil Engineering

Works, Design and Build, etc)

Putrajaya Standard Form of Contract

ICE

Penggunaan borang kontrak yang piawai disyorkan kerana-

o isi kandungan akan mudah dimaklumi dan difahami oleh pihak yang

terlibat

o terma yang digunakan mudah difahami dapat menyelesaikan kesukaran

pentafsiran

o ia telah diuji di sisi undang-undang

o penyediaan borang baru adalah mahal dan memakan masa.

74

Jenis, Bentuk Kontrak Pembinaan atau kejuruteraan terbahagi kepada;

kontrak berasaskan kaedah pengendalian projek

kontrak berasaskan harga atau pembayaran

o harga tetap

o bayar ganti kos, dan

o kontrak pelbagai

kontrak pelbagai seperti Bina Kendali dan Pindah

Pemilihan kontrak yang akan digunakan bergantung kepada beberapa faktor

seperti:-

penglibatan klien dalam proses pembinaan (minimum, langsung)

pemisahan reka bentuk daripada pengurusan

memelihara hak klien untuk meminda spesifikasi

Remedi kontraktual

Tempoh Masa projek

Ketentuan Harga

4.4 Kontrak berasaskan Kaedah Pengendalian Projek

Bagi meminimumkan risiko yang disebut di atas, kaedah pengendalian projek yang

sesuai perlu dipilih. Empat kaedah yang dipraktikkan iaitu;

a) Kaedah tradisional

b) Kaedah reka bentuk dan bina

c) Kaedah pengurusan pembinaan

d) Kaedah lain-lain: Build, Operate and Transfer

75

Secara amnya jenis kontrak berdasarkan kaedah perolehan kontrak ditunjukkan

dalam Rajah 4.1. Setiap kaedah mempunyai atur cara kontrak tersendiri. Atur cara

kontrak akan dibincangkan di dalam bahagian seterusnya.

JENIS KONTRAK

KAEDAHTRADISIONAL

PARTNERINGKONTRAK

‘FAST TRACK’KONTRAK

PENGURUSAN

KONTRAK PENGURUSAN

PEMBINAAN

KONTRAK‘PACKAGE

DEAL-TURNKEY

BINA, KENDALIDAN

PINDAH

Rajah 4.1 Jenis-jenis Kontrak

a) Kaedah Tradisional

Klien terlebih dahulu perlu memilih pereka bentuk profesional yang

bertanggungjawab mereka bentuk dan menyiapkan dokumen kontrak. Perunding

akan menyelaraskan semua kumpulan terlibat dalam pembinaan.. Arkitek atau

profesional lain akan dilantik untuk mentadbirkan kontrak yang dijalin. Rajah 4.2

menunjukkan secara ringkas hubungan pihak dalam kaedah pengurusan tradisional.

Bayaran ‘fee’ biasanya merupakan bayaran secara pukal ‘lump-sum’ atau

merupakan peratusan daripada nilai kontrak projek. Pemilihan kontrak akan dibuat

76

berdasarkan harga terendah yang ditawarkan. Kontraktor boleh menjalankan

pembinaan sendiri atau melantik subkontraktor.

Rajah 4.2 Kaedah Tradisional

Kebaikan kaedah:

kaedah ini lebih mudah kerana semua pihak yang terlibat telah memahami

tanggungjawab masing-masing. Dengan itu ketidaktentuan diminimumkan

seterusnya risiko dikurangkan.

risiko dalam pembinaan terletak sepenuhnya di tangan kontraktor. Oleh itu

tuan punya di lindung daripada lebihan kos yang timbul akibat kelewatan.

kaedah ini membolehkan klien mendapat harga yang terendah dalam

pasaran (lebih ekonomik).

EMPLOYER

PROFESSIONAL -REKABENTUK DAN PENTDABIRAN KONTRAK

KONTRAKTOR UTAMA

DOMESTIC SUB-CON NOM SUB-CON

SUB-SUB CON SUPPLIERS SUB-CON SUPPLIERS

Contractual LinkResponsibility

77

Penglibatan klien atau tuan punya boleh diminimumkan kerana kerja-kerja

pembinaan serta pengurusan akan dilakukan oleh pihak lain. Klien hanya

mendapat laporan dari masa ke semasa.

Keburukan:

Pakar pembinaan tidak terlibat sehingga peringkat reka bentuk siap.

masa sukar dikurangkan bagi kerja-kerja mereka bentuk dan pembinaan.

Turutan kerja yang linear, menyukarkan pertindihan kerja untuk

mengurangkan tempoh pembinaan. Ini menyebabkan pertambahan kos .

Interaksi di antara pasukan juga sukar seterusnya boleh menyebabkan

perbalahan.

b) Kaedah Reka dan Bina (Build and Design)

(kombinasi pereka bentuk-kontraktor).

Kaedah ini menyediakan satu kontrak dan tanggungjawab sepanjang hayat

projek.

Kontraktor diberi tawaran untuk mereka bentuk dan membina projek

dengan memperuntukkan sejumlah kos termasuk kos mereka bentuk dan

pembinaan.

Kaedah ini digunakan secara meluas di sesetengah pembangunan

terutamanya bangunan industri: kilang.

Klien akan mendapatkan kontraktor utama yang mereka bentuk projek ,

mendapatkan bahan, mengupah dan menyelia pekerja di tapak.

78

Rajah 4.3 Kaedah Reka dan Bina

Kebaikan kaedah:

Komunikasi di antara pasukan reka bentuk dan pembinaan lebih teratur.

Kerjasama yang wujud memudahkan penjadualan dan pengawalan projek.

Membolehkan input seperti analisis ‘constructability’, ‘value engineering’

dan sub-contractor pricing’ digunakan di peringkat reka bentuk.

Sebarang perubahan lebih mudah diuruskan kerana di tadbir di bawah

kontrak yang sama.

Tuan punya/klien tidak terlibat dengan urusan harian dengan itu kurang

guna tenaga diperlukan.

PENASIHAT PROFESIONAL

EMPLOYER/KLIEN

KONTRAKTOR

PROFESIONAL SUB-KON SUB-KON

Sub-sub Kon Pembekal Sub-sub Kon

Pembekal

Hubungan Kontrak Tanggungjawab

79

Keburukan:

Harga sebenar tidak dapat ditentukan kerana firma dilantik sebelum reka

bentuk dimulakan.

Harga ditetapkan terlalu awal dengan itu risiko mengorbankan kualiti bagi

menimbal untung.

Penglibatan minimu klien boleh menjadikan klien tidak dapat mengikuti

perkembangan projek dengan baiknya.

Kurang ‘check and balances’ kerana kontraktor dan pereka bentuk bekerja

di syarikat yang sama.

Persaingan tidak berlaku

c) Management Contracting (Kontrak Pengurusan)

Kaedah ini melibatkan pihak lain yang akan bertindak menguruskan projek.

Kaedah ini lebih sesuai untuk projek yang besar. Pengurus Projek

Eksekutif mempunyai kuasa eksekutif dan mengambil alih tugas

pengurusan ke atas profesional lain.

Kontraktor dilantik sebagai Perunding tambahan. Kontraktor Pengurusan

tidak terlibat untuk membina secara langsung

Kontraktor Pengurusan memberikan perkhidmatan dan menerima yuran.

Kontraktor pengurusan menyatukan proses pengurusan dan pembinaan.

Pertindihan aktiviti semasa ‘design’ dan pembinaan dapat dibuat, dengan itu

masa dapat dijimatkan.

Pemilihan kontraktor adalah berdasarkan kriteria seperti yuran pengurusan

yang dikenakan, anggaran kos pengurusan tapak, belanjawan kos prima,

sumber buruh kontraktor, asas bayaran buruh dan draf atur cara.

80

Kebaikan

Kerjasama antara semua pihak yang terlibat dapat dijalin dengan adanya

kontraktor pengurusan.

Penglibatan kontraktor di peringkat awal membolehkan penganalisisan dan

langkah penting diambil seperti mengimplementasikan ‘value engineering’.

Perubahan dapat di uruskan dengan lebih mudah berbanding dengan kaedah

tradisional. Perubahan lebih mudah dikesan dan langkah perlu dapat

diambil.

Keburukan:

Sekiranya ada pihak yang tidak memberi kerjasama, amat sukar bagi

pengurusan menjalankan tugasannya.

Penglibatan klien yang menyeluruh perlu. Sekiranya klien/tuan punya

tidak mampu menjalankan tugasnya, pengurus projek dilantik.

Rajah 4.4 Bina Kendali dan Pindah

KLIEN

KONTRAKTORPENGURUSAN

PASUKAN PROFESSIONAL

KONTRAKTOR KONTRAKTOR KONTRAKTOR

Hubungan kontrakTanggung jawab

81

d) Pengurusan Projek

Kuasa pemilik diberikan kepada pengurus projek. Pengurus Projek akan memberi

nasihat dan panduan kepada pemilik ketika membuat keputusan untuk membina

(memaju), bentuk pembiayaan, perolehan tanah, lantikan perunding serta

kontraktor.

Perancangan, kawalan dan arahan bagi projek dibuat mengikut kehendak pemilik.

Pengurus projek bertanggungjawab menyatukan semua yang terlibat bagi

memastikan projek disiapkan dalam kos dan masa yang ditetapkan.

Pengurus projek menjadi wakil pemilik/klien.

Mengambil kira nasihat profesional dari pihak lain serta memanfaatkan untuk

pemilik.

e) Built, Operate and Transfer

BOT merupakan sebahagian daripada program menswatakan pembangunan projek

pembinaan. Di bawah skim ini, kontraktor bertanggungjawab kepada;

Membiayai projek di setiap peringkat

Menjalankan kerja mereka bentuk dan pembinaan

Menjalankan operasi dan penyenggaraan bagi projek

Memindahkan projek kembali kepada klien apabila tamat tempoh

konsesi.

82

Pembinaan projek infrastruktur banyak melibatkan penggunaan BOT terutama

dalam projek yang boleh menjana pendapatan setelah disiapkan. Contoh projek

adalah Projek Lebuh raya Utara Selatan.

Rajah 4.5 BOT

4.4 Kontrak - pembayaran

Jenis-jenis kontrak yang biasa digunakan adalah;

Kontrak Harga tetap

Ukur dan Nilai

Kontrak Bayar Ganti Kos

Kontrak Kos Sasaran

PENAJA

PELABUR SWASTA

PEMEGANG KONSESI

PEMBIAYA

KONTRAKTOR: PEMBINAAN

KONTRAKTOR:PENYENGGARAAN

KONTRAKTOR: OPERASI

Sub-kontraktorPengurus Projek dlln

Sub-kontraktorPenyenggaranPengurus Fasiliti

PentadbirKewanganPembekal

83

Rajah 4.6 Kontrak Berasaskan Pembayaran

a. Kontrak Tetap (Lump Sum)

Kontrak di mana kontraktor menyatakan suatu harga bagi semua kerja-kerja

yang dilakukan sebagaimana yang dinyatakan di dalam pelan dan penentuan

kerja.

Kontrak harga muktamad digunakan dalam kontrak harga tetap yang tidak

membenarkan naik turun harga itu dengan kos buruh dan bahan.

KONTRAK BERASASKAN PEMBAYARAN

JENIS HYBRIDBAYAR GANTI KOSHARGA TETAP

KONTRAK PUKAL

KONTRAK UKUR & NILAI

KONTRAK TURNKEY

DGN BQ

KOS + FI TETAP

KOS + % FI

KOS + FI BERUBAH

KUANTITI

JADUAL

KONTRAK KOS SASARAN

KONTRAK KOS NILAI

84

LUKISAN DAN SPEK

Senario Kontrak harga tetap

Kontraktor menjalankan kerja pada harga yang telah dianggarnya

Ia biasanya digunakan bagi pembinaan bangunan yang mana tidak banyak

melibatkan perubahan.

Harga kontrak tida boleh diubah atau dilaras

Harga hanya boleh berubah dengan perubahan kerja yang dibuat atas arahan

klien.

Kontrak ini boleh dilaksanakan dalam tiga cara

Kontrak Harga Tetap yang berdasarkan kepada lukisan yang disertakan

dengan penentuan kerja.

Kontrak Tetap yang berdasarkan kepada lukisan dan senarai bahan

Kontrak Tetap yang berdasarkan kepada lukisan dan Jadual kadar Harga.

b) Ukur dan Nilai

Sejenis kontrak yang tidaK melibatkan kontrak tetap tetapi kerj-kerja diukur dan

dinilai sebaik sahaja kerja berjalan dan menunjukkan kemajuan. Pembayaran

merupakan jumlah atau kuantiti kerja yang dibuat oleh kontraktor. Juga dikenali

sebagai kontrak berjadual atau kontrak ukuran, adalah kontrak yang digunakan

apabila tidak terdapat jumlah kontrak tetap dinyatakan tetapi apabila kerja diukur

dan dinilai sepanjang projek dijalankan bagi menentukan jumlah bayaran kepada

kontraktor.

85

Kontrak jenis ini digunakan apabila, kualiti dan skop kerja tidak dapat dipastikan

dengan tepat pada masa tender dikeluarkan. Bagi membolehkan kontraktor

meletakkan harga, asas disediakan oleh klien dalam pelawaan tender. Projek yang

lazim menggunakan kaedah ini adalah projek kejuruteraan dan infrastruktur.

Dua jenis kontrak ukur dan nilai adalah;

Kontrak berasaskan kuantiti tepat

Kontrak berasaskan jadual harga

c) Kontrak Bayar Ganti Kos (Cost reinbursement)

Kontraktor mendapat kesemua kos dan fi dan kontrak di mana kontraktor mendapat

kos sebenar yang dikeluarkan berserta fi.

Kontrak bayar ganti kos digunakan untuk membayar kepada kontraktor kos asas

sebenar bagi buruh, bahan, penggunaan loji, mengikut kos bersih dan ditambah

suatu yuran.

Yuran/fi mungkin sejumlah wang keseluruhan nya atau sejumlah peratusan kos

asas yang ditetapkan terlebih awal.

Tujuan yuran/fi ialah untuk membayar kontraktor bagi kos pengurusan,

perbelanjaan asas dan keuntungan.

(Sekiranya terdapat banyak perubahan, kontrak jenis ini mungkin menjadi kontrak

ukur dan nilai yang menggunakan senarai kuantiti)

Kontrak jenis bayar ganti kos terdiri daripada dua bahagian utama:

86

e) Kos Asas yang meliputi semua kos yang ditanggung oleh kontraktor

yang boleh diperuntukkan secara langsung kepada kerja kontrak (kos

buruh, kos bahan dan kos loji)

f) Yuran merupakan bayaran keuntungan dan kos tidak langsung yang

tidak dapat diperuntukkan kepada sesuatu kontrak tetapi perlu

diagihkan.

c. Kontrak Kos Sasaran

Kontrak di mana jumlah kontrak dikira dengan membandingkan kos prima sebenar

dengan anggaran kos yang dibuat terlebih dahulu, perbezaan antara kedua-duanya

dikongsi bersama kedua-dua pihak.

Ciri-ciri kontrak ini adalah

Mengadaungi elemen harga tetap dan bayar ganti kos.

Dengan membahagikan perbezaan diantara kos sebenar dan kos anggaran

antara klien dan konrtaktor, membahagikan risiko untuk mengalakkan

kontraktor menjalankan kerja dengan cepat dan dan efisien.

Pentadbiran kontrak rumit dan mahal kerana memerlukan penelitian tentang

kos dan penilaian bagi pihak klien.

Kontrak ini melibatkan anggaran kerja yang dipersetujui sebagai harga ‘sasaran’.

Kos asas sebenar juga dicatat dan suatu yuran dipersetujui bagi perkhidmatan

pengurusan seperti dalam kontrak bayar ganti kos.

87

Amaun sebenar dibayar kepada kontraktor bergantung kepada perbezaan antara

harga sasaran dengan kos sebenar.

Kaedah yang biasa digunakan ialah kaedah bayaran kos asas kepada kontraktor dan

ditambah dengan yuran yang dipersetujui. Perbezaan di antara harga sasaran

dengan kos asas ialah sama ada penjimatan atau lebihan yang akan dikongsi oleh

klien dan kontraktor mengikut kadar yang dipersetujui.

Kaedah yang lain ialah kaedah membayar sama ada harga sasaran atau kos asas dan

ditambah dengan yuran yang dipersetujui, iaitu yang mana kurang. Kontrak ini

bercirikan kedua-dua harga tetap dan bayar ganti kos.

Kontrak ini mempunyai ciri kedua-dua kontrak jenis harga tetap dan bayar ganti

kos. Naik turun sesuatu yuran yang menyebabkan perbezaan antara kos sasaran

dengan kos sebenar menjadikannya bonus kepada kontraktor atau menjadi penalti

jika sebaliknya.

Ciri terpenting dalam kontrak kos sasaran ialah perbezaan antara kos sebenar dan

kos yang di anggar yang dibahagikan antara kontraktor dan majikan. Sekiranya

kontraktor gagal menyiapkan mengikut kos yang dianggarkan, maka majikan tidak

perlu membayar keseluruhan kos sebenar kerana ia mungkin disebabkan oleh

kesilapan kontraktor.

88

4.5 PENTADBIRAN KONTRAK

Pentadbiran kontrak (merujuk Panduan Pentadbiran Kontrak –JKR)

Di Malaysia, kontrak pembinaan biasanya ditandatangani oleh tuan punya dan juga

kontraktor. Pentadbir kontraktor biasanya adalah Arkitek, Jurutera atau Pegawai

Penguat kuasa. Mereka ini diberi kuasa untuk meluluskan bahan dan mutu kerja,

mengesahkan pembayaran dan membenarkan perlanjutan tempoh kerja.

Pentadbiran kontrak biasanya tertumpu kepada beberapa perkara utama seperti

Syarat-syarat utama

Penyeliaan, pengesanan kemajuan dan rekod tapak

Kelambatan dan Perlanjutan masa

Tak siap

Penamatan pengambilan kerja kontraktor

Penyiapan kerja, penyerahan kerja dan kecacatan.

Bayaran pendahuluan dan perakuan interim

Perubahan kerja.

Di dalam semua borang kontrak piawai, terdapat Klausa ‘timbang tara’ yang

membolehkan penyelesaian sebarang pertelingkahan menggunakan timbang tara.

Walau bagaimanapun prosedurnya biasanya memakan masa yang panjang.

4.5.1 Syarat-syarat Utama

89

Bon Perlaksanaan dan Insurans.

Antara syarat lain, kontraktor dikehendaki mengemukakan Bon Perlaksanaan dan

polisi insurans yang juga mesti dipastikan menepati kehendak kontrak.

Bon Perlaksanaan. Kontraktor perlu menyerahkan wang berjumlah 5%

daripada jumlah kontrak sebelum melaksanakan kerja. Ini dinamakan wang

cagaran. Untuk membolehkan kerja dijalankan, wang cagaran ini perlu

diserahkan. Borang piawai gerenti (jaminan) bank perlulah dikeluarkan oleh

bank atau syarikat insurans yang diluluskan oleh kerajaan. Bon Pelaksanaan

daripada bank-bank, institusi kewangan atau syarikat insurans   yang

menjalankan perniagaan di Malaysia. Nilai Bon Pelaksanaan adalah

berdasarkan kepada nilai kontrak seperti berikut:-

2.5% nilai kontrak bagi kontrak bekalan atau perkhidmatan yang

bernilai melebihi RM50,000 hingga RM500,000;

5.0% nilai kontrak bagi kontrak bekalan atau perkhidmatan yang

melebihi RM500,000; dan

5.0% nilai kontrak bagi kontrak kerja.

Insurans kerja: Kontraktor mestilah menginsuranskan kerja terhadap

kerugian dan kerosakan yang disebabkan oleh kebakaran, petir, letupan, dlln

bencana alam. Insurans perlu diambil daripada pihak syarikat yang

diluluskan oleh kerajaan.

Insurans Liabiliti Awam: Kontraktor perlu menginsuranskan liabiliti yang

mungkin wujud dari ‘common law’. Ini adalah berkaitan dengan

kecederaan, kematian atau kerosakan harta akibat tindakan kontraktor.

Insurans ‘Semua Risiko Kontraktor’ (CAR)

Sumbangan PERKESO/Insurans Pampasan Pekerja.

90

4.5.2 Penyeliaan, pengesanan kemajuan dan rekod tapak

Perlaksanaan kerja diawasi oleh wakil PP. P.P akan diberi kuasa untuk membuat

keputusan atas semua perkara berhubung dengan kontrak kecuali dalam hal berikut;

Ganti rugi kerana tidak siap

Kelambatan dan lanjutan masa

Penamatan pengambilan kerja kontraktor

Penerusan, pergantungan dan penamatan kontrak akibat perang atau gempa

bumi

Timbang tara.

Walaupun kuasanya terbatas, P.P hendaklah,

Memastikan kualiti bahan dan mutu kerja mematuhi apa yang disyaratkan di

dalam kontrak.

Memastikan peraturan dan halangan kerajaan tempatan dan pihak lain yang

mempengaruhi kerja tersebut dipatuhi.

Memastikan kontraktor tidak mengabaikan kebajikan pekerja, khususnya

berkaitan dengan keselamatan dan insurans serta gaji.

Memastikan tempoh insurans tidak luput

Mengesan kemajuan kerja kontraktor

- Program Kerja Kontraktor

- menjalankan mesyuarat tapak di tapak bina

- menyimpan rekod Tapak Bina

Bertindak sebagai agen kerajaan untuk menjalankan kontrak dengan

kontraktor

4.5.3 Kelambatan dan Perlanjutan masa

91

Untuk mengelakkan kelambatan, kerja-kerja seperti penyiasatan, reka bentuk dan

penyediaan dokumen tender perlu dilakukan dengan teliti dan mengikut prosedur

yang telah ditetapkan.

P.P. hendaklah memastikan Program Kerja Kontraktor dipatuhi dan semua kerja

berjalan mengikut program yang disediakan. Walau bagaimanapun sekiranya

terdapat keadaan di mana kontraktor perlukan perlanjutan masa, ianya boleh

diberikan oleh kerajaan.

Kontraktor berhak mendapatkan lanjutan masa berdasarkan alasan-alasan atau

sebab-sebab kelambatan di luar kawalannya mengikut peruntukan-peruntukan

berkenaan di dalam syarat-syarat kontrak seperti:

a) Force majeure

b) Keburukan cuaca yang luar biasa

c) Arahan-arahan yang diberikan oleh P.P berbangkit dari

pertikaian dengan tuan-tuan punya berjiran

d) Kerosakan atau kerugian kepada kerja yang disebabkan oleh

kebakaran, petir, letupan, ribut, taufan, tanah runtuh, objek

jatuh dari langit, rusuhan atau kekacauan awam.

e) Arahan-arahan P.P yang dikeluarkan bersabit dengan

perubahan kerja, percanggahan dalam atau antara Dokumen-

dokumen Kontrak dsbnya

f) Kontraktor telah tidak menerima dalam masa yang wajar

daripada P.P., arahan-arahan pelan, aras-aras yang

diperlukan dsbnya mengenai penamaan sub-kon atau

pembekal.

g) Kelambatan memberi milik Tapak Bina

h) Kelambatan yang disebabkan oleh mogok atau penyatuan

kerja-kerja setempat

92

i) Kelambatan oleh pihak artisan atau pihak lain yang

ditugaskan oleh kerajaan untuk melaksanakan kerja yang

tidak menjadi sebahagian dari kontrak

j) Kontraktor tidak berupaya untuk mendapat bahan-bahan

binaan yang diperlukan olehnya.

k) Kelambatan oleh sub-kontraktor atau pembekal yang

dinamakan.

4.5.4 Tak siap

Sekiranya penyiapan kerja telah terlambat dan sebab-sebab kelewatan tidak

melayakkan Kontraktor mendapat lanjutan masa, kerugian atau ganti rugi yang

dialami oleh kerajaan (projek kerajaan) akibat kelewatan perlu ditanggung oleh

kontraktor. Apabila kerja tidak dapat disiapkan, Perakuan Kerja Tidak Siap

dikeluarkan.

Perakuan Kerja Tidak Siap hanya dikeluarkan setelah kerajaan membuat

pertimbangan yang wajar dan berpuas hati, kontraktor tidak dapat menyiapkan

kerja-kerja yang sepatutnya. Tujuan ganti rugi ini ialah untuk memberi pengajaran

kepada kontraktor supaya lebih cepat menyiapkan kerja pada masa akan datang.

Walau bagaimanapun, sekiranya tindakan ganti rugi tidak dapat menyelesaikan

masalah ini, dan seterusnya mengujudkan deraan kepada kontraktor, tindakan untuk

menamatkan khidmat kontraktor perlu diambil. Contoh deraan ialah ganti rugi

terkumpul untuk beberapa tempoh.

4.5.5 Penamatan Pengambilan Kerja Kontraktor

93

Syarat-syarat kontrak dengan khusus memperuntukkan kepada kerajaan hak untuk

menamatkan pengambilan kerja kontraktor di mana kontraktor telah melakukan

kemungkiran dalam melaksanakan tanggungjawabnya atau menyebabkan dirinya

tidak berupaya untuk menyiapkan kerja. Hak-hak yang diberikan untuk

menamatkan khidmat kontraktor sekiranya kontraktor mungkir adalah seperti

berikut:

a) Kontraktor melakukan kemungkiran di dalam melaksanakan tugas dengan

Menggantung perjalanan kerja tanpa sebab munasabah

Gagal meneruskan kerja mengikut aturan dan tekun

Gagal melaksanakan kerja mengikut kontrak dan cuai

Mungkir dan berulang cuai mematuhi arahan bertulis P.P

Mensubkontrakkan seluruh atau mana-mana bahagian kerja tanpa

pengetahuan P.P terlebih dahulu.

b) Kontraktor menyebabkan dirinya tidak berupaya untuk meneruskan dan

menyiapkan kerja dengan:

melakukan perkara kebankrapan

Syarikat berada di bawah tanggungan kerana berhutang.

c) Kemungkiran oleh kontraktor kerana;

tidak mengemukakan Bon Perlaksanaan dan/atau polisi/polisi insurans yang

perlu

tidak memulakan kerja,

tidak menjalankan kerja dengan tekun

menggantung perjalanan kerja

Amaran perlu diberikan dan kemungkinan bayaran ganti rugi dikenakan.

Apabila satu-satu kontrak telah dimansuhkan, JKR akan mengambil langkah

untuk menyiapkan kerja yang terbengkalai berikut:

94

JKR akan menyudahkan kerja-kerja yang terbengkalai itu dengan

mengambil tawaran semula dan kontraktor ini akan menggunakan semua

barang, rumah kongsi, dan alat-alat yang dipunyai oleh kontraktor yang

gagal itu.

JKR boleh menyudahkan kerja-kerja yang terbengkalai dengan kakitangan

sendiri.

Kos-kos kerja-kerja ini perlu diselesaikan oleh kontraktor yang gagal itu.

4.5.6 Penyiapan Kerja, penyerahan kerja dan kecacatan

Satu Perakuan Siap Kerja akan dikeluarkan apabila kerja siap. P.P akan

menentukan sama ada kerja telah mencapai penyiapan praktikal yang mana di rujuk

sebagai boleh berfungsi bagi tujuan ianya dibina walaupun terdapat sedikit ketidak

siapan dan kecacatan yang perlu dibaiki. Dalam menentukan penyiapan praktikal,

PP mestilah berpuas hati dengan jawapan kepada beberapa persoalan berikut;

Adakah kerja tersebut telah siap sehingga tahap ianya memenuhi fungsi

pembinaan atau boleh diduduki dan digunakan?

Adakah kerja yang masih belum siap atau kerja yang cacat masih banyak?

Adakah perlaksanaan kerja yang belum siap atau pembaikan kerja yang

cacat akan menjejaskan keselesaan penghuni atau penggunanya?.

Pemeriksaan perlu dilakukan dan sekiranya kriteria penyiapan ditentukan di

dalam Para 13.2.1, dipenuhi Perakuan Siap Kerja, Borang JKR 203S boleh

dikeluarkan.

95

Tempoh Liabiliti Kecacatan bermula dari tarikh siap Kerja yang praktikal yang

dinyatakan di dalam perakuan Siap Kerja. Kecacatan yang dapat dikesan

semasa tempoh Liabiliti mestilah dibaiki oleh kontraktor dengan perbelanjaan

sendiri.

4.5.7 Bayaran pendahuluan dan perakuan interim

Peruntukan bayaran pendahuluan dan bayaran interim untuk dibayar kepada

kontraktor ada dimasukkan di dalam kontrak.

Bayaran pendahuluan, bertujuan untuk membantu kontraktor membiayai kos

operasi. Dalam tahun 1981, kerajaan memutuskan untuk membayar kontraktor

pendahuluan berjumlah 15% daripada nilai kerja pembina (jumlah Harga Kontrak

ditolak Wang Kos Prima dan Wang Peruntukan sementara) tertakluk kepada nilai

maksimum sebanyak RM1.5 juta (kemudian dinaikkan kepada RM5 juta).

Bayaran pendahuluan dibuat apabila dokumen berikut dikemukakan:

Surat setuju terima Tender yang telah ditandatangani dan disaksikan

Bon perlaksanaan

Polisi insurans

Gerenti bank

Bayaran interim melibatkan penilaian kerja yang telah dilaksanakan dan stok bahan

yang terdapat di tapak.

4.5.8 Perubahan kerja dan Akaun Muktamad

96

Perubahan kerja (variation order, change order atau construction modification

order) akan di keluarkan apabila terdapat perubahan daripada apa yang tertunjuk

pada pelan-pelan atau apa yang telah ditetapkan bawak spesifikasi.

Perubahan kerja boleh di keluarkan atas permintaan klien, perunding atau

kontraktor. Sebab-sebab perubahan kerja adalah

a) Perubahan dalam skop

b) Perubahan dalam bahan, Kaedah atau Jentera

c) Perubahan Keadaan

d) keabaian dalam kontrak

e) komunikasi dalam pengurusan projek pembinaan.

Perubahan kerja yang melibatkan kos boleh di buat pelarasan dalam akaun akhir.

Tuntutan Kontraktor dan pelarasan Jumlah Harga yang di kecualikan daripada

syarat daripada kelulusan terlebih dahulu adalah seperti berikut:

Tuntutan Kontraktor bagi kerugian dan/atau perbelanjaan yang berpunca

daripada

Mematuhi arahan Pegawai Penguasa

Kelambatan yang di sebabkan oleh kerajaan; dan

Percanggahan dalam atau di antara dokumen-dokumen kontrak

Tuntutan Kontraktor bagi fi dan caj untuk memasangkan sambungan kepada

betung awam dan bekalan air dan elektrik tetap, dan bagi pemindahan

pembetungan, dan bekalan air dan elektrik.

Tuntutan-tuntutan lain yang di benarkan secara khusus dalam kontrak

Pelarasan Jumlah Harga Kontrak bagi atau disebabkan oleh-

Pelarasan wang Kos Prima dan Wang Peruntukan Sementara

97

Pengukuran Semula Kerja yang di ukur sementara; dan

Turun Naik Harga

Perubahan yang mengakibatkan kekurangan kepada Jumlah Harga Kontrak

98

BAHAGIAN E

TAKSIRAN (ESTIMATING)

99