1.0 PENGENALAN

Bidang fonetik dan bidang fonologi adalah saling berkaitan antara satu

sama lain. Bahkan kedua-duanya adalah saling melengkapi. Matlamat tajuk

ini adalah untuk membantu kami mengenali bunyi bahasa Bahasa Melayu

dan seterusnya mengenal pasti alat-alat artikulasi atau alat pertuturan yang

dapat menghasilkan bunyi-bunyi bahasa tersebut. Selain dari itu, kerja

kursus ini bertujuan untuk menjelaskan huruf-huruf dan simbol-simbol

fonetik, fonem, fonem segmental, fonem suprasegmental, sebutan dan

penyukuan dalam Bahasa Melayu. Kerja kursus ini juga membantu dalam

membuat latihan transkripsi sebutan penyukuan dalam Bahasa Melayu.

1.1 TEORI FONETIK DAN FONETIK

DEFINISI FONETIK

Kamus Dewan(1996:354), fonetik ialah ilmu bahasa (llinguistik) yang berkaitan

dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan sebutannya.

Kamus Oxford Advanced Learner’s Dictionanry of Current English (1992:671)

fonetik merupakan “the study of speech sounds and their production”.

Mengikut Merriam Webster’s Collengiate Dictionary tenth edition (1996:873),

fonetik dikatakan sebagai “the system of speech sounds of a language or group of

languages”.

Mengikut Kamus Linguistik (Harimurti Kridalaksana, 1984:51) memberikan definisi

fonetik sebagai “ilmu yang menyelidiki penghasilan, penyampaian dan

penerimaan bunyi bahasa.

Pandangan dan pengertian tentang fonetik oleh beberapa orang

sarjana bahasa juga disertakan di sini bagi menjelaskan konsep fonetik

Pengantar bahasa dan Komunikasi terjemahan Aishah Mahdi dan Azizah Hussein

daripada buku Linguistik :An Introduction to Language and Communication

menyatakan: Fonetik ialah bidang yang memperkatakan bagaimana bunyi bahasa

dihasilkan (dituturkan) dalam saluran suara bidang kajian yang dikenali sebagai

fonetik artikulasi , dan juga sifat fizikal gelombang bunyi bahasa yang dihasilkan oleh

saluran suara (bidang yang dikenali sebagai fonetik akustik).

Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia karya Abdullah Hassanmemberikan definisi fonetik seperti yang berikut: “Fonetik mengkaji bunyi bahasa dari

segi penyebutan, pendengaran atau sifat-sifatnya. Fonetik amnya ialah

pengkajian terhadap unsur-unsur bahasa dalam bentuk bunyi.(1993:40)

Alias Mohamad Yatim, dalam bukunya Fonetik dan Fonologi:Suatu Tinjauan

menyatakan: “Fonetik ialah kajian saintifik mengenai bunyi bahasa dan rumus yang

melibatkan pengeluarannya.”(1992:2)

DEFINISI FONOLOGI

Kamus Dewan, fonologi merupakan kajian tentang bunyi sebutan dalam sesuatu

bahasa.(edisi 4, 2010 )

Kamus Linguistik (Harimurti Kridalaksana,1984:51) memberikan definisi fonologi

sebagai bidang dalam linguistik yang menyelidiki bunyi-bunyi bahasa mengikut

fungsinya.

Linguistik:Pengantar Bahasa dan Komunikasi

 terjemahan oleh Aishah Mahdi dan Azizah Hussien memberi pengertiantentang

fonologi seperti yang berikut: “ Fonologi ialah sub bidang linguistik yang mengkaji

struktur dan pemolaan sistematik bunyi dalam bahasa manusia. Istilah fonologi

digunakan dalam dua cara. Dari satu segi, fonologi sesuatu bahasa tertentu dan

rumus yang maengawal penyebaran bunyi tersebut.

Abdullah Hassan pula dalam bukunya Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia

menyatakan bahawa fonologi mengkaji bunyi-bunyiyang berfungsi dalam sesuatu

bahasa itu.”(1993:40)

 1.1.2 FONOLOGI

1.1.1 FONETIK

Fonologi ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi yang diucapkan melalui

mulut manusia.  Bunyi-bunyi itu pula ialah bunyi-bunyi yang bermakna.  

Pertuturan ialah bunyi-bunyi yang bermakna kerana apabila dua orang

bertutur, mereka saling memahami perkara yang dituturkan. Dengan itu, bunyi

yang bermakna itu ialah bunyi bahasa.  Bunyi bahasa ialah bunyi yang

bermakna yang dihasilkan oleh alat artikulasi

FONETIK FONEMIK

1.1.3 FONEMIK

Fonetik - kajian yang ditinjau dari segi bahan fizik atau jizim yang mewujudkan bentuk ucapan.

Sifat bunyi atau fonetik akustik

Alat-alat yang menghasilkan bunyi atau fonetik artikulasi

Pendengaran, iaitu bunyi yang keluar dari mulut atau fonetik auditori                                      

FONEMIK

Fonemik ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi sesuatu bahasa, iaitu pengkajian tentang fungsi atau struktur bunyi bahasa itu.

FONEM

Fonem ialah bunyi bahasa yang menunjukkan perbezaan erti. Misalnya kata bayang dan layang. Bunyinya hampir sama. Yang berbeza hanya [b] dan [l]. Tentulah bunyi-bunyi ini yang menyebabkan perbezaan erti itu. Oleh itu /b/ dan /l/ ialah fonem. Fonem dan transkripsi fonem diletakkan dalam kurungan / /.

1.2 ARTIKULASI DAN ARTIKULATOR

Definisi Artikulasi dan Artikulator

Kamus Dewan edisi 4 menyatakan artikulasi sebagai cara atau proses menyebut bunyi atau kata dengan jelas.

Organ atau alat artikulasi penting dalam sistem aliran udara yang menyebabkan penghasilan bunyi bahasa berlaku.

(a) Pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan

bebas dan dapat diletakkan di beberapa kedudukan.

     Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya.

(b) Daerah pengeluar (artikulasi) - merupakan tempat-tempat yang dapat

dicapai olah artikulator.Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.

1.3 HURUF-HURUF DALAM BAHASA MELAYU

1.3.1 DEFINISI

1.3.2 LAMBANG HURUF RUMI

26 HURUF RUMI

21 HURUF KONSONAN

5 HURUF VOKAL

Huruf ialah lambang dalam sistem bunyi bahasa yang daripadanya sesuatu

perkataan dalam tulisan dibentuk. (Marzukhi Nyak Abdullah, 1977:42).

No Fonem Huruf kecil Huruf besar No Fonem Huruf kecil Huruf besar1 /a/ a A 14 /n/ n N2 /b/ b B 15 /o/ o O3 /c/ c C 16 /p/ p P4 /d/ d D 17 /q/ q Q5 /e/ e E 18 /r/ r R6 /f/ f F 19 /s/ s S7 /g/ g G 20 /t/ t T8 /h/ h H 21 /u/ u U9 /i/ i i 22 /v/ v V

10 /j/ j J 23 /w/ w W11 /k/ k K 24 /x/ x X12 /l/ l L 25 /y/ y Y13 /m/ m M 26 /z/ z Z

HURUF DALAM BAHASA MEMELAYU

1.3.2 HURUF VOKAL DAN KONSONAN DALAM BAHASA MELAYU

25FONEM@ BUNYI

19 FONEM KONSONAN

6 FONEM VOKAL DAN DIBERI LAMBANG HURUF RUMI SEPERTI DIBAWAH

Huruf f,q,v,x, dan z – melambangkan bunyi pinjaman Bahasa Arab dan Bahasa Inggeris

f, q, z fikir, qadar,zaman v, x vot, xenon

1.3.3 HURUF VOKAL DALAM BAHASA MALAYSIA

Huruf Vokal Fonem / Bunyi Ejaan Sebutana

e talinge pepet

iou

[a][é][e][i][o][u]

adasemakselakbilikbotol

duduk

[a.da][sé.mak][se.lak][bi.lik][bo.tol]

[du.duk]

5 FONEM VOKAL

i

e ( 2 fonem)/e/ -e taling

/ₔ/ - e pepet.. ejaan lama @ ejaan Zaaba

au

o

Bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada rongga mulut tidak mengalami sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga dipengaruhi oleh pengaruh lidah, keadaan rongga mulut dan bentuk bibir.

1.3.4 HURUF KONSONAN DALAM BAHASA MELAYU

Huruf Konsonan Fonem / Bunyi Ejaan Sebutanbcdfg

ghhjk

khl

mn

ngnypqrs

sytvwx

yz

[b][c][d][f][g]

[gh][h][j]

(1)[k](2) ?؟ (3)(4)[q][kh][l]

[m][n]

[ng][ny][p][q][r][s]

[sy][t][v][w][z]

[y][z]

bolacatatdadafakir

gabusghazalhargajagakala

kapaknikmat

kadikhairat

lalaimadahnafkahngerinyalapaparqari

rapatsahamsyiriktajamviruswajahxylem

yuranzapin

[bo.la][ca.tat][da.da][fa.kir]

[ga.bus][gha.zal][har.ga][ja.ga][ka.la]

[ka.pa?][ni؟mat][qa.di]

[khai.rat][la.lai]

[ma.dah][naf.kah][nge.ri][nya.la][pa.par][qa.ri]

[ra.pat][sa.ham][syi.rik][ta.jam][vi.rus][wa.jah][zi..lem]

[yu.ran][za.pin]

Konsonan pula ialah bunyi yang dihasilkan dengan melakukan sekatan terhadap arus udara yang dilepaskan melalui paru-paru. Sekatan itu dapat dilakukan dalam bentuk hentian sepenuhnya, hentian sebahagian atau hentian sekejap-sekejap. Terdapat 27 fonem atau bunyi konsonan dalam Bahasa Melayu.

Jadual 1:Huruf dan Fonem Konsonan Bahasa Melayu

1.3.5 JENIS –JENIS HURUF KONSONAN

KONSONAN

PINJAMAN GANDINGAN ASAL

Konsonan Asal Bahasa Melayu

Terdapat tiga jenis konsonan yang berbeza dalam Bahasa Melayu. Konsonan tersebut ialah konsonan asal, pinjaman, gandingan dan rangkap. Konsonan gandingan dan rangkap turut dikenali sebagai huruf gabung dan konsonan gabungan (Nik Safiah Karim et.al. 2006).

Terdapat 18 fonem konsonan asal Bahasa Melayu. Sebenarnya terdapat 19 bunyi

(fon) tetapi bunyi [?] dianggap variasi kepada bunyi [k] di akhir suku kata.

Cara sebutan - konsonan asal Bahasa Melayu terbahagi kepada tujuh, iaitu

letupan, letusan, geseran, getaran, sisian, sengauan dan separuh vokal.

Cara Sebutan

Daerah Sebutan

Bib

ir

Gus

i

Gus

i-L

Ker

as

Lela

ngit

K

era

s

Lela

ngit

Lem

but

Pita

Sua

ra

1 2 3 4 5 6

Letupan tb p t k

b b d gLetusan tb č

b jSengauan

b m n

Geseran tb f s Š x hb v z

Getaran b r

Sisian b l

Separuh Vokal

b w y

Jadual 2 :Konsonan Asal Bahasa Melayu Berdasarkan Sebutan

1.3.5.1 KONSONAN PINJAMAN

Terdapat sepuluh konsonan pinjaman dalam Bahasa Melayu yang berasal daripada

Bahasa Arab melainkan konsonan v. Konsonan v dipinjam daripada Bahasa Inggeris.

Konsonan sy pula yang dipinjam lebih awal daripada Bahasa Arab, digunakan untuk

mengeja perkataan pinjaman daripada Bahasa Inggeris contohnya, skuasy. Huruf ain

seperti dalam perkataan ma’na, digantikan dengan huruf k menjadi makna. Pada tempat

lain, huruf ‘i (‘ilmu), ‘a (‘alam), ‘u (‘umur) digugurkan. Ejaan nama seperti ‘Abdullah,

Sa’odah, Nor ‘Aini sudah ditiadakan. Selain itu, huruf hamzah digugurkan tetapi masih

terdapat dalam perkataan seperti Dato’, sebagai darjah kebesaran yang dikurniakan

oleh Sultan atau Yang Dipertuan Negeri.

1.3.6 HURUF DIFTONG DALAM BAHASA MELAYU

Huruf Diftong Fonem / Bunyi Ejaan Sebutanaiauoi

[ai][au][oi]

pantaipulausepoi

[pan.tai][pu.lau][se.poi]

Jadual 3 : Huruf dan Fonem Diftong Bahasa Melayu

TATATINGKAT BAHASA

WACANA

AYAT

KLAUSA

FRASA

MORFEM

FONEM

Diftong pula terhasil daripada gabungan bunyi vokal. Dengan perkataan lain,

diftong terbentuk apabila berlaku pengeluncuran bunyi-bunyi vokal, iaitu satu vokal

mengeluncur dari satu vokal kepada vokal yang lain (Abdullah Hassan,2006:44).

Rajah 1 : menerangkan peranan huruf dalam pembinaan maksud dalam Bahasa Melayu

1.4 SIMBOL FONETIK DALAM BAHASA MELAYU

1.4.1 Simbol Vokal Bahasa Melayu

Huruf Simbol bunyi

a [a]

e (pepet) [e]

e taling [ə]

i [i]

o [i]

u [u]

Jadual 4: Simbol Vokal Bahasa Melayu

Konsonan

1.4.2 Simbol Konsonan dan Diftong

Huruf Simbol bunyi

b [b]

c [č]

d [d]

g [g]

h [h]

j [j]

k [k], [/], [Q]

l [l]

m [m]

n [n]

p [P]

q [q]

r [r]

s [s] [š]

t [t]

v [v]

w [w]

x [z]

y [Y]

z [z]

Jadual 5: Simbol Konsonan

Huruf Gabungan Vokal Simbol bunyi

ai [ai]

au [au]

oi [oi]

Jadual 6: Simbol Diftong

5.4 Simbol Konsonan Gandingan dan Rangkap

Konsonan Rangkap Simbol bunyi

gh [ ]

ny [ ɲ ]

ng [ ŋ ]

sy [ ∫ ]

th [ ]

dz [ ð ]

kh [ x ]

Jadual 6: Konsonan Gandingan dan Rangkap

Ada simbol-simbol bunyi yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang

mewakili dua huruf dalam Bahasa Melayu.

1.5 FONEM SEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU

1.5.1 DEFINISI FONEM SEGMENTAL

FONEM SEGMENTAL VOKAL

KONSONAN

DIFTONG

Fonem yang boleh dipisahkan atau dipenggalkan di antara satu sama lain. Unsur-unsur segmental ialah setiap satu bunyi merupakan satu segmen atau penggalan daripada arus tuturan.

Fonem vokal

Udara keluar melalui mulut

Bunyi bersuara

Terhasil – udara keluar dari paru-paru secara bebas/ tanpa

sekatan

Bunyi vokal berbeza bergantung kepada bentuk rongga di atas glotis yang dilalui udara semasa bunyi

vokal diucapkan

FONEM VOKAL

FONEM VOKAL

/ a /

/ ə /

/ u // o /

/ i /

FONEM KONSONAN PINJAMAN

/f/ fikir

/x / (kh) xatam

/q/ qari

/Š/ (sy) Šor

/ž /(dz /dh) žalim

/z/ beza

/ᴕ/ ( gh) ᴕaib

/ð/(dh) ðarab

/θ/ (th) θala θa

1.6FONEM SUPRASEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU

FONEM SUPRASEGMENTAL (SS)

Konsep kontras - tentukan taraf fonem bunyi SS

Dalam Bahasa Melayu bunyi SS

ditutur secara sistematis

Dalam lain bahasa ( cth. Bahasa Cina) - bunyi SS bezakan

makna

FONEM SUPRASEGMENTAL ( Kamus Dewan )

Tekanan

Panjang-pendek

Jeda- (persendian)Intonasi

Nada (tona)

2.1 LAKARAN DAN PELABELAN ALAT-ALAT ARTIKULASI DAN ARTIKULATOR

.2.1.1 ALAT-ALAT ARTIKULASI

Alat-alat sebutan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:

(a) Pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan bebas

dan dapat diletakkan di beberapa kedudukan.

     Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya.

(b) Daerah pengeluar (artikulasi) - merupakan tempat-tempat yang dapat

dicapai olah artikulator.Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.

Alat – alat artikulasi meliputi artikulator dan daerah artikulasi

Rajah Alat Artikulasi

1. Bibir atas 11. Tengah lidah2. Bibir bawah 12. Belakang lidah3. Gigi atas 13. Akar lidah4. Gigi bawah 14. Epiglotis5. Gusi 15. Pita suara6. Lelangit keras 16. Rongga tekak7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung8. Anak tekak 18. Rongga mulut9. Hujung lidah 19. Rahang10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

2.1.2 ALAT ALAT BAHAGIAN DALAM TUBUH

1.2.3 FUNGSI ALAT-ALAT ARTIKULASI

Paru-paruBahagian mengepam

udara keluar untuk penghasilan bunyi.Kualiti bunyi yang

dihasilkan bergantung kepada

pengembangan dan pengepaman keluar udara daripada paru-

paru

TrakeaMerupakan saluran

udara antara larinks an paru-paru.

Membolehkan laluan udara masuk ke paru-

paru dan keluar kembali,

LarinksTisu yang dinamakan

pita suara.Terlibat dalam

menghasilkan semua suara.

FarinksMenghubungkan larinks dengan

bahagian atas rongga tekak, anak tekak dan rongga hidung.

EsofagusBukan alat yang terlibat secara

langsung dalam artikulasi

Pita suaraBoleh dirapatkan dan direnggangkan.Pita

suarabergetar dinamakan bersuara.Di sinilah terhasilnya bunyi

hentian glotis

Kotak suaraFungsinya terbahagi

kepada dua:i)Fungsi

biologi:melindungi paru-paru dengan menahan butir-butir makanan dan

cecair daripada memasuki trakea. ii)Fungsi bahasa :

menghasilkan bunyi -bunyi bahasa mengikut kedudukan posisinya

yang diubah suai.

EpiglotisBerfungsi sebagai penutup daripada

makanan dan minuman memasuki trakea.

Tidak berfungsi dalam penghasilan bunyi.

BibirTerdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan dan berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai.Berfungsi membuat sekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut.

LidahAlat artikulasi yang terpenting dan paling aktif.Terbahagi kepada empat bahagian, iaitu hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, dan belakang lidah. Bahagian hadapan lidah, tengah lidah dan belakang lidah penting dalam pengeluaran bunyi-bunyi vokal, iaitu bunyi vokal hadapan, tengah dan belakang. Hujung lidah merupakan bahagian paling aktif dan boleh digerakkan ke mana-mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan.

GigiKedudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagai penampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah yang menghasilkan bunyi.

Gusi Merupakan bahagian yang cembung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam rongga mulut. Organ ini digunakan sebagai daerah sebutan dengan bantuan hujung lidah yang

berfungsi membuat penyekatan.

Pita Suara

Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan amat penting dalam

penghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara berlaku dengan cara memperluas dan

mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping selaput nipis berkenaan.

LELANGIT KERAS

Bermula dari sempadan gusi di bahagian atas rongga mulut hinggalah ke

lelangit lembut.. Mengisi lebih kurang 2/3 daripada lelangit.

LELANGIT LEMBUT Bermula

dari sempadan lelangit keras hingga akhir daerah atas rongga mulut.

Bahagian lelangit yang terkebelakang dalam rongga mulut. Boleh diturunkan

atau dinaikkan dan boleh diturun dan dibuka saluran tekak ke rongga hidung.

2.2 CARA PENGELUARAN BUNYI

2.2.1 BUNYI VOKAL 

Bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada rongga mulut tidak

mengalami sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga dipengaruhi oleh pengaruh

lidah, keadaan rongga mulut dan bentuk bibir.  

Kedudukan vokal-vokal dapat dilihat seperti berikut:

 

i) Vokal Depan Sempit (i) 

Untuk mengeluarkan bunyi vokal ini, depan lidah dinaikkan hingga

hampir menyentuh lelangit keras, sementara hujung lidah didekatkan

pada gusi.

Lelangit lembut diangkat untuk menutup rongga hidung. Udara dari

paru-paru melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara tanpa

sekatan, halangan atau himpitan yang boleh menyebabkan geseran

kedengaran. Bibir berada dalam keadaan terhampar. 

Contoh: bilik, titik, ipar, jari, cari 

ii) Vokal Depan Separuh Sempit ( ) 

Untuk menghasilkan bunyi ini depan lidah diturunkan 1/3 daripada

titik vokal sempit..Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak

dan tutup rogga hidung. Udara dari paru-paru keluar melalui rongga

mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar dan bibir terhampar. 

Contoh: kole, tauge, bendi, elok

iii) Vokal Depan Separuh Luas [ a ]

Untuk mengeluarkan vokal ini depan lidah diturunkan sepertiga dari

kedudukan separuh sempit. Lelangit lembut dinaikkan ke belakang

rongga tekak utuk menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar

melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar dan bibir

terhampar.  . 

Contoh: tauke, gelek, gesek, gerek

iv) Vokal Depan Luas ( a) 

Untuk mengeluarkan bunyi vokal ini, depan lidah diturunkan

serendah-rendahnya. Lelangit lembut berkeadaan terangkat rapat ke

belakang tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru

keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar dan bibir

terhampar.  . 

Contoh: anak, pandai, landai, anting, siapa, takat

v) Vokal Belakang Sempit (u) 

Dihasilkan dengan mengangkat belakang lidah tinggi ke lelangit

lembut. Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak dan menutup

rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut tanpa

sekatan. Pita suara bergetar. Bentuk bibir dibundarkan. 

Contoh: ubat, ulat, undang, udang, ulang

vi) Vokal Separuh Sempit ( o ) 

Dihasilkan dengan menurunkan belakang lidah 1/3 dari kedudukan

mengeluarkan vokal belakang sempit. Lelangit lembut dinaikkan ke

belakang rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-

paru keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar.

Keadaan bibir pula dibundarkan. 

Contoh: obor, solo, polo, toko, orang 

 

vii) Vokal Belakang Separuh Luas [ כ ]

Dihasilkan apabila belakang lidah diturunkan 1/3 dari kedudukan

mengeluarkan vokal belakang separuh sempit. Lelangit lembut

dinaikkan ke belakang rongga tekak menutup rongga hidung. Udara dari

paru-paru keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara

bergetar. Bentuk bibir dibundarkan. Vokal ini tidak terdapat dalam

bahasa Melayu.

2.2.2 BUNYI-BUNYI KONSONAN

Konsonan ialah bunyi-bunyi bahasa yang sewaktu dikeluarkan menerima

sekatan, sempitan dan geseran, sama ada di bahagian rongga mulut, tekak

atau hidung. Bunyi-bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak

bersuara.

2.2.2.1 Konsonan Letupan - p, d, ?

Dua bibir dirapatkan. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang

rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui

rongga mulut tersekat di antara rapatan dua bibir dan udara dilepaskan

serta merta. Pita suara tidak bergetar ( bunyi tidak bersuara ) Maka,

keluarlah bunyi [p].

Contoh : pasu, apit, atap

Hujung lidah dirapatkan ke gigi gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui rongga mulut tersekat di bahagian rapatan hujung lidah dan gigi -gusi . Pita suara tidak bergetar ( bunyi bersuara) terbitlah bunyi letupan gusi bersuara [d]. Contoh daun, tanduk, abad.

Hentian [?]: Hentian glotis terhasil dengan cara lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke dinding rongga tekak untuk membuat sekatan udara ke rongga hidung. Pita suara dirapatkan dan arus udara yang keluar daripada paru-paru tersekat di bahagian rapatan pita suara udara menyebabkan pita suara tidak bergetar dan hentian glotis akan dihasilkan. Contoh: budak, sakat,kakak

2.2.2.2 Konsonan Letusan – c, j

Bunyi [c] dihasilkan apabila hadapan lidah dinaikkan rapat ke lelangit

keras. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak dan

menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan

tersekat pada rapatan depan lidah dan lelangit keras. Udara yang tersekat

dilepaskan perlahan-lahan. Pita suara tidak bergetar ( bunyi tidak bersuara)

Bunyi [ j ] Hadapan lidah dirapatkan ke lelangit keras. Lelangit lembut

dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak dan menutup rongga hidung.

Udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan tersekat pada rapatan

depan lidah dan lelangit keras. Udara yang tersekat dilepaskan perlahan-

lahan. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara )

2.2.2.3 Konsonan Sisian – l

Hadapan lidah dirapatkan ke bahagian tengah gigi – gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan keluar melalui tepian/sisian lidah. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara )

Contoh: laju, bekal, dalam

2.2.2.4 Konsonan Sengauan – m, ny

Bunyi[m] Bibir atas dan bawah dirapatkan. Lelangit lembut diturunkan dan menutup rongga mulut. Udara dari paru-paru melalui rongga hidung. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara)

Contoh : musuh, demam, talam

Bunyi Ny [Л] bergetar Depan lidah dinaikkan ke lelangit keras. Lelangit lembut diturunkan dan menutup rongga mulut. Udara dari paru-paru melalui rongga hidung. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara)

Contoh: nyonya, lanyak

2.2.2.5 Konsonan Getaran – r

Hadapan lidah dirapatkan ke gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui rongga tekak dan menggetarkan pita suara, melalui rongga mulut, menggetarkan depan Bunyi yang terhasil dinamakan bunyi getaran gusi bersuara [r].

2.2.2.6 Konsonan Geseran – s,h

Bunyi [s] Mula-mula hadapan lidah dinaikkan ke gusi untuk membuat

sempitan pada arus udara. Pada masa ini lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk menyekat arus udara ke rongga

hidung. Pita suara direnggangkan. Arus udara melalui rongga mulut tanpa

menggetarkan pita suara, lalu terhasillah bunyi [s], bunyi geseran gusi

tidak bersuara.

Bunyi [h] Pita suara disempitkan. Lelangit lembut dinaikkan dan menutup

rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar di antara pita suara yang

disempitkan,bergeser. Disebabkan melibat pita suara tidak dapat dikatakan

bergetar atau tidak bunyi bersuara atau tidak bersuara.

2.2.2.7 Konsonan separuh vokal – w, y

Bunyi [ w ] Bibir dibundarkan. Belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut.

Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Pita suara

digetarkan, lidah bergerak pantas ke kedudukan untuk mengeluarkan vokal

tengah [ә]

Bunyi [ y ] Hadapan lidah diangkat agak tinggi ke lelangit keras. Bibir

dihamparkan. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak.

Pita suara digetarkan , lidah bergerak pantas ke kedudukan untu

mengeluarkan vokal tengah [ә]

2.3 BUNYI DIFTONG   

Gabungan bunyi vokal dinamakan diftong. Diftong terbentuk apabila

berlaku pengeluncuran bunyi-bunyi vokal. Satu vokal mengeluncur dari

satu vokal kepada vokal yang lain. Terdapat 3 jenis diftong. 

2.3.1 Diftong [ai]

Keadaan bibir agak terhampar. Hujung lidah terkena gigi bawah. Depan lidah pada kedudukan seperti membunyikan vocal depan rendah [ a ] Lidah secara cepat digeluncurkan kearah cara membunyikan vocal depan tinggi [ I ] Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara digetarkan. Contoh perkataan aising, hairan, pandai

2.3.2 Diftong [au]

2.3.3 Diftong [oi]

Keadaan bibir daripada hampar ke bundar. Hujung lidah kena gigi bawah. Depan lidah pada kedudukan seperti membunyikan vokal depan rendah [a] Lidah digeluncurkan secara cepat kea rah cara membunyikan vokal belakang tinggi [ u ] dengan lidah melengkung ke arah lelangit keras. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara digetarkan. Contoh perkataan aurat, audit, pulau, pisau.

Keadaan bibir daripada bundar ke hampar. Depan lidah pada kedudukan sebelum membunyikan vocal separuh tinggi[ o ]. Lidah digeluncurkan secara cepat kea rah cara membunyikan depan tinggi[ I ] dengan lidah dinaikkan kea rah lelangit keras, rendah sedikit daripada cara membunyikan vocal [ I ]. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara digetarkan. Contoh perkataan boikot,amboi, sepoi.

Yang kedua pula ialah diftong [au]. Pada masa ini depan lidah berada

pada kedudukan untuk vokal [a] kemudian bergerak kepada kedudukan

untuk vokal [u]; bibir yang mula-mula dihamparkan, kemudian dibundarkan

pula. Contoh, [pulau].

Diftong yang ketiga ialah diftong [oi]. Semasa dihasilkan lidah berada pada

kedudukan [o] dan kemudian bergerak kepada [i], bibir yang mula-mula

bundar tetapi kemudian berkeadaan hampar. Contoh, [amboi].

a. (ai): sampai, salai, gulai, sungai, cuai, landai

b. (au): lampau, silau, garau, surau, pukau

c. (oi): amboi, dodoi, adoi, sepoi, boikot.

1. Bibir atas 11. Tengah lidah2. Bibir bawah 12. Belakang lidah3. Gigi atas 13. Akar lidah4. Gigi bawah 14. Epiglotis5. Gusi 15. Pita suara

6. Lelangit keras 16. Rongga tekak7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung8. Anak tekak 18. Rongga mulut9. Hujung lidah 19. Rahang10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

BENTUK BIBIR KETIKA PENGHASILAN VOKAL

3.3 ULASAN TERHADAP KESAN DIALEK DAERAH TERHADAP PENGUASAAN BAHASA MELAYU STANDARD TERUTAMA DALAM PROSES PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU DALAM KALANGAN MURID-MURID SEKOLAH RENDAH

Dialék merupakan bentuk bahasa yang digunakan dalam sesuatu daerah

atau oleh sesuatu kelas sosial berbeza daripada bahasa standard, loghat, pelat

daerah (negeri dan lain-lain)

Penggunaan bahasa dialek daerah adalah bertujuan memudahkan

komunikasi antara penduduk setempat. Semasa berkomunikasi, mereka akan

mewujudkan kemesraan sesama mereka. Hubungan antara mereka menjadi

lebih erat, berasa tenang dan terhibur apabila mereka berkomunikasi antara satu

sama lain menggunakan bahasa daerah.

Namun demikian, penggunaan dialek daerah semasa proses pengajaran

dan pembelajaran mengakibatkan mutu Bahasa Melayu secara lisan akan

merosot dan menimbulkan kekeliruan semasa penyampaian guru. Sebagai

contoh situasi di sebuah sekolah di daerah Gua Musang seorang guru Bahasa

Melayu yang berasal dari Kedah meminta murid - murid Tahun 1 Wira berlari

bebas untuk set induksi tajuk Pentingnya Menjaga Kesihatan. Murid-murid

tersebut hanya berdiri dan memerhati antara satu sama lain kerana tidak

memahami arahan yang diberi oleh guru. Guru kemudian beraksi melakukannya

dan seorang murid memberitahu itu adalah [# huŋga ko? se #] Guru kemudian

menyebut ayat tersebut dan mereka melaku aktiviti dengan gembira.

Seterusnya, dialek daerah tidak seharusnya digunakan secara meluaskan

semasa proses pengajaran dan pembelajaran. Hal ini jelas membuktikan

bahawa dialek daerah ini akan merosakkan Bahasa Melayu yang juga

merupakan bahasa kebangsaan kita. Kekerapan menggunakan bahasa yang

tercemar secara meluas akan melahirkan rakyat yang buta bahasa sendiri. Tidak

mustahil kegagalan murid-murid di sekolah rendah dalam mata pelajaran Bahasa

Melayu disebabkan mereka terlalu kerap menggunakan dialek daerah.

Penggunaan dialek daerah semasa proses pengajaran dan pembelajaran

menyebabkan murid-murid tidak dapat menguasai sebutan bahasa standard

dengan berkesan dan betul. Bagi murid di negeri Kedah menyebut ayat ular

besar melingkar atas pagar sebagai: [ # ulaq bәsaq meliŋkaq? ataθ pagaq?# ]

manakala murid di negeri Melaka menyebut ayat yang sama dengan [# ulau

besau meliŋkau atas pagau # ]

Selain itu, kesan dialek daerah ialah maksud bahasa gagal

diterjemahkan oleh murid. Situasi di sebuah sekolah di daerah Baling seorang

guru Bahasa Melayu mengarah seorang murid ke bilik A untuk membaca buku

tetapi murid tersebut pergi ke bilik air disebabkan [ # ε # ] itu adalah dialek bagi

air di daerah Baling.

Kesan penggunaan dialek daerah juga mengehadkan penguasaan kosa

kata murid-murid. Sebagai contoh, di sekolah guru-guru mengambil jalan mudah

dan cenderung mengguna dialek daerah sebagai bahasa pengantar dengan

alasan pelajar lebih mudah memahami sesuatu yang disampaikan. Hal ini

menyebabkan murid-murid akan berasa keliru dan sukar untuk menguasai

Bahasa Melayu yang betul. Hal ini terbawa-bawa ketika mereka menulis

karangan. Sebagai contohnya, murid di negeri Kedah menulis karangan

mengguna dialek daerah [ #saya ada kucin #][ # tekoh-tekoh saya bagi makan

nasi?#] yang sepatutnya ditulis ‘saya ada kucing. Kadang-kadang saya berinya

makan nasi.

Bahasa amat penting dalam kehidupan seseorang kerana bahasa

merupakan wahana utama untuk menyampaikan idea. Bahasa dapat

menggambarkan tahap keintelektualan atau mencerminkan status penuturnya.

Kenyataan ini bermakna bahawa bahasa yang digunakan oleh individu yang

berpelajaran tinggi lazimnya berlainan daripada mereka yang tidak berpelajaran.

Bahasa turut menjadi lambang sesuatu bangsa sehingga timbulnya ungkapan

“ Bahasa Jiwa Bangsa”. Sehubungan dengan hal itu, guru perlu menggunakan

pelbagai variasi bahasa sama ada yang tersurat dan tersirat. Salah satu cara

untuk mencapai hasrat tersebut adalah melalui penggunaan Bahasa Melayu

standard semasa proses pengajaran dan pembelajaran.

Sekiranya guru dan murid-murid mengaplikasikan penggunaan Bahasa

Melayu standard semasa proses pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu

maka memudahkan kedua-dua pihak mencapai objektif sesuatu kemahiran

pelajaran. Penggunaan Bahasa Melayu standard mudah difahami, jika tidak

faham mereka boleh merujuk kamus. Amalan penggunaan Bahasa Melayu

standard dapat meningkat keyakinan diri melalui pertuturan, pembacaan dan

penulisan murid. Segala masalah dan salah faham dalam pengajaran dan

pembelajaran juga dapat diselesaikan dan diperbetulkan dengan mudah.

Tuntasnya, pelaksanaan penggunaan Bahasa Melayu standard semasa

proses pengajaran dan pembelajaran haruslah dijalankan dengan berkesan agar

usaha untuk memartabatkan Bahasa Melayu dapat dicapai. Peranan guru sangat

penting di sekolah sebagai pembimbing murid-murid dan pelaksana dasar

kerajaan iaitu dengan meletakkan Bahasa Melayu sebagai Bahasa Rasmi dan

Bahasa Kebangsaan negara kita. Seterusnya, penguasaan Bahasa Melayu

standard ini juga diharapkan dapat membantu meningkatkan pencapaian murid-

murid dalam Bahasa Melayu. Sesungguhnya sesuatu kejayaan itu tidak akan

dicapai dengan mudah tanpa usaha yang bersungguh-sungguh seperti kata

pepatah “Kalau tidak dipecahkan ruyung, manakan dapat sagunya”.

Tepatlah sekali kata-kata pengarang sajak dibawah yang mengandungi

maksud yang tersurat dan tersirat.

DIRGAHAYU BAHASAKUAhmad Sarju

Tempatmu di singgahsanahati nurani bangsakuwarga yang berbudisetia dan amanah

Bahasa itu maruah bangsayang mesti dipelihara martabatnyaagar tetap kukuh dan ampuhmelayari lautan bijaksanasalam ikatan mesra dan teguh

Cekal dan waja semangat pejuangkuhak bangsaku memilikimuhak bangsaku mendaulatkanmu dibumi bertuah ini merentas dunia tak bertepi

Sejarah bangsa mencatatkan kegemilanganke barat dan ke timur menjalin persaudaraangagah pelautku membelah lautanke utara dan ke selatan bahasaku mencengkam dari pulau ke pulau menggilap mutiara silam

Dirgahayu bahasakudi arena antarabangsa suaramu tumbuhmenusuk kalbu lagu bahasamubahasamu bahasa mindamudah akrab dan bertatasusila daripada bangsa yang bernama Melayumenempa kejayaan di alaf baru

( September 2000 ) Manuskrip Luka Bangsa, 2006Persatuan Penulis Nasional Malaysia ( PENA )

Seterusnya skop kajian boleh diperluas dan dimantapkan dengan

melaksanakan

Sebagai kesimpulan, pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran kemahiran menulisharus dijalankan dengan berkesan agar usaha untuk meningkatkan penguasaan 3Mkhususnya kemahiran menulis dalam kalangan murid-murid dapat dicapai. Perananguru sangat penting di sekolah sebagai pembimbing murid-murid dalam pembelajarankemahiran menulis. Di samping itu, kajian ini juga diharapkan dapat membantumeningkatkan pencapaian murid-murid dalam Bahasa Melayu Penulisan di sekolahrendah. Seterusnya skop kajian boleh diperluas dan dimantapkan dengan melaksanakankajian lanjut seperti yang dicadangkan. Hal ini amat penting dan bermakna dalammembantu pelbagai pihak untuk mendapatkan hasil pencapaian yang terbaik.Sesungguhnya sesuatu kejayaan itu tidak akan dicapai dengan mudah tanpa usaha yangbersungguh-sungguh seperti kata pepatah “Kalau tidak dipecahkan ruyung, manakandapat sagunya”.

RUJUKAN

Dasar Bahasa Kebangsaan telah meletakkan Bahasa Melayu sebagai ?Bahasa Rasmi dan Bahasa Kebangsaan negara kita, sekiranya situasi pengunaan bahasa dialek tidak dibendung, ia akan menjadi barah dalam masyarakat kita dan sudah tentu akan memudaratkan pengguna dan nilai Bahasa Melayu.

.

Contohnya,keracunan bahasa dapat kita lihat dan dibaca saban hari di majalah, rancangan-rancangan yang disiarkan di televisyen yang telah dicampuradukkan pengunaan dengan kata-kata lain yang tidak sesuai.Hal ini menyebabkan mutu dan nilai Bahasa Melayu semakin merosot.

Kedudukan Bahasa Melayu tergugatDasar Bahasa Kebangsaan telah meletakkan Bahasa Melayu sebagai Bahasa Rasmi dan Bahasa Kebangsaan negara kita, sekiranya situasi pengunaan bahasa dialek tidak dibendung, ia akan menjadi barah dalam masyarakat kita dan sudah tentu akan memudaratkan pengguna dan nilai Bahasa Melayu.

 3.Lemah dalam penguasaan Bahasa Melayu

-Contohnya di sekolah,guru-guru mengambil jalan mudah dan cenderung mengguna Bahasa Dialek sebagai bahasa pengantar dengan alasan pelajar lebih mudah memahami sesuatu yang disampaikan.Hal ini menyebabkan pelajar-pelajar akan berasa keliru dan sukar untuk menguasai Bahasa Melayu yang betul.

4.Masalah pembinaan masyarakat berwawasan

-Keracunan dalam penyampaian dan pengunaan laras bahasa yang dicampuradukkan dengan bahasa yang tidak sesuai dalam konteks pengunaan yang semakin setara menunjukkan sudah semestinya tidak akan dapat membina minda masyarakat untuk maju dan mengejar kemajuan.

pencemaran bahasa ini merupakan suatu isu atau perkara yang semakin meruncing sejak akhir-akhir ini. Namun, jika pihak-pihak yang bertanggungjawab menjalankan tugas dengan penuh teliti dan kerap, tidak mustahil bahasa kita akan menjadi bahasa antarabangsa yang berada di tahap terpenting khususnya dalam bidang pendidikan dan perniagaan. Pihak yang mempunyai kuasa yang besar seperti Perdana Menteri harus sentiasa menekankan penggunaan bahasa kebangsaan kita setiap masa sama ada dalam ucapan rasminya ataupun semasa ditemu bual oleh wartawan. Dengan ini, apabila beliau sentiasa menggunakan bahasa kabangsaan secara baik dan kerap, ini akan menjadi ikutan kepada orang bawahannya.

Bahasa rojak dan bahasa pasar tidak seharusnya digunakan secara meluaskan walaupun bukan dalam situasi formal. Hal ini jelas membuktikan bahawa bahasa rojak

atau pasar ini akan merosakkan Bahasa Melayu yang juga merupakan bahasa kebangsaan kita. Kekerapan menggunakan bahasa yang tercemar secara meluas akan menlahirkan rakyat yang buta bahasa sendiri. Tidak mustahil kegagalan pelajar-pelajar di sekolah dalam mata pelajaran Bahasa Melayu disebabkan mereka terlalu kerap menggunakan bahasa rojak dan pasar. Anak-anak muda kini juga kerap membaca majalah berupa bahasa rojak dan pasar.

Oleh itu, bagi pihak-pihak penerbit majalah atau drama juga haruslah sedar yang mereka juga bertanggungjawab membawa pembaharuan dan penambahbaikan dalam bidang bahasa. Janganlah sibuk mengejar keuntungan tetapi nilai dan tanggungjawab patriotisme diabaikan. Dari sinilah kita mendidik masyarakat agar menggunakan bahasa yang betul dari segi ejaan, sebutan, dan tatabahasa Bahasa Melayu. Masyarakat mudah menerima perkara yang positif andainya di keliling mereka penuh dengan perkara positif. Sebagaimana kata-kata periBahasa Melayu iaitu ‘bagaimana acuannya, begitulah kuihnya.’ Kata-kata ini sudah cukup memberitahu kepada kita agar setiap perkara yang ingin diubah atau dibuat perlulah dari atas atau pemimpin dahulu. Jika pemimpin begitu prihatin dan bersungguh-sungguh dalam hal memartabatkan bahasa kebangsaan, rakyat juga akan mengikutinya.