122945365-modul-bmm-3109

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

1/75

MODUL BMM 3109 - MORFOLGI BAHASA MELA

as salam and welcome..

TAJUK 1 MORFOLOGI BAHASA MELAYU

SINOPSIS

Tajuk ini akan membolehkan anda mengetahui perkara-perkara berikut:

Konsep Morfologi

Bentuk kata Bahasa Melayu

Golongan kata Bahasa Melayu

Nik Safiah Karim (1996) : Morfologi ialah satu bidang ilmu yang mengkaji bentuk

perkataan, struktur kata dan penggolongan kata. Dengan struktur kata dimaksudkan

susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang (tulisan) yang menjadi unit tatabahasa yang

bermakna. Bentuk kata pula ialah rupa unit tatabahasa, sama ada bentuk tunggal atau

hasil daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan. Penggolongan

kata ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan keserupaan bentuk dan fungsi

dengan anggota lain dalam kumpulan yang sama. Kesimpulannya, morfologi bahasa

Melayu ialah bidang yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolongan kata dalam

bahasa Melayu.

Abdullah Hassan (2006) : Morfologi ialah satu bidang ilmu yang mengkaji bentuk

perkataan. Istilah ini dipinjam daripada biologi yang bermaksud kajian tentang bentuk

tubuh haiwan dan tumbuhan. Konsep bentuk ini diterapkan kepada bentuk perkataan

bahasa manusia.

Raminah Hj. Sabran dan Rahim Syam (1985) : Morfologi ialah satu bidang dalam

kajian bahasa yang mengkaji tentang perkataan dan cara-cara pembentukkannya. Unit-

unit tatabahasa yang menjadi unsur perkataan disebut morfem. Morfem ialah unit yang

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

2/75

terkecil dalam bahasa yang berfungsi gramatis atau yang menjalankan tugas nahu.

Perkataan ialah bentuk bahasa yang terkecil juga tetapi mengandungi makna yang

lengkap dan dapat berdiri sendiri.

Pembentukan Kata dalam bahasa Melayu mempunyai beberapa cara membentukperkataannya. Ada bentuk perkataan yang bersifat tunggal, contohnya rumah, tinggaldanputih. Di samping itu terdapat perkataan yang dibentuk hasil daripada prosespengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan. Contoh perkataan yang dibentuk secarapengimbuhan ialah meninggaldan meninggalkan. Contoh perkataan yang dibentuksecara pemajmukan ialah reka bentukdan surat khabar. Manakala contoh perkataanyang dibentuk secara penggandaan ialah besar besardan baju baju.

Pengimbuhan Kata ialah proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar

untuk membentuk kata terbitan. Terdapat empat jenis imbuhan iaitu awalan, akhiran

dan sisipan. Imbuhan imbuhan ini apabila digandingkan dengan kata dasar

membentuk kata terbitan daripada pelbagai golongan kata iaitu kata nama, kata kerja

dan kata adjektif.

Pemajmukan Kata ialah proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan

bentuk yang terhasil membawa makna tertentu. Kata majmuk dieja terpisah dan

bertindak sebagai satu unit iaitu bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan

unsur lain.

Penggandaan Kata dalam bahasa Melayu ialah proses yang menggandakan kata

dasar. Dalam proses demikian, kata dasar boleh mengalami penggandaan penuh atau

penggandaan separa. Kata dasar juga boleh diandakan secara berentak, iaitu

berdasarkan rentak bunyi tertentu.

HASIL PEMBELAJARAN

Pada akhir unit ini, anda seharusnya dapat:

1. menjelaskan konsep Imbuhan.

2. menjelaskan jenis-jenis Imbuhan.

3. menjelaskan konsep Pembentukan Kata dalam Bahasa Melayu

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

3/75

KERANGKA TAJUK-TAJUK

Rajah 1.2 Kerangka Tajuk

1.0 KANDUNGAN ISI

Kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang konsep menjelaskan konsep

Imbuhan, menjelaskan jenis-jenis Imbuhan dan menjelaskan konsep Pembentukan

Kata dalam Bahasa Melayu

1.1 Definisi Imbuhan

Apakah yang dimaksudkan dengan imbuhan?

Tatabahasa Dewan (2004) : Perkataan-perkataan dalam sesuatu bahasa boleh terdiri

daripada bentuk dasar iaitu bentuk kata terkecil yang tidak menerima sebarang

imbuhan atau bentuk terbitan, bentuk yang dihasilkan daripada proses memperluas

bentuk dasar tadi melalui berbagai-bagai cara pembentukan kata. Imbuhan yang

dimaksudkan ialah unit-unit bahasa tertentu yang ditambah pada bentuk-bentuk lain

yang menyebabkan perubahan makna nahunya. Tercakup dalam imbuhan ialah

bentuk-bentuk berikut : awalan, akhiran, sisipan, apitan, morfem kosong dan bentuk

fleksi.

Abdullah Hassan (2004) :Pengimbuhan ialah proses yang menggandingkan imbuhan

pada kata dasar untuk membentuk kata terbitan. Terdapat empat jenis imbuhan, iaitu

awalan, akhiran, apitan, dan sisipan. Imbuhan-imbuhan ini, apabila digandingkan

dengan kata dasar membentuk kata terbitan daripada pelbaagai golongan, kata iaitu

kata kerja, dan kata adjektif.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

4/75

Nik Safiah Karim dan rakan (1996) : Proses pembentukan kata dalam sesuatu bahasa

merupakan proses penyusunan morfem menurut peraturan sistem morfologi bahasa itu.

Dalam kebanyakan bahasa, proses pembentukan perkataan melibatkan pengimbuhan.

Raminah Hj. Sabran dan Rahim Syam (1985) : Morfem yang tidak boleh berdiri

dengan sendiri. Di dalam pemakaiannya, imbuhan mestilah dirangkaikan dengan

perkataan. Proses pengimbuhan ialah satu proses membentuk perkataan dengan cara

mengimbuhkan sesuatu perkataan dengan imbuhan-imbuhan tertentu supaya dengan

demikian akan timbullah satu perkataan yang membawa konsep yang baharu.

1.2 Jenis-Jenis Imbuhan

Imbuhan-imbuhan dalam bahasa Melayu dapat dibahagikan kepada dua unsur yang

besar iaitu imbuhan-imbuhan yang asli dalam bahasa Melayu dan imbuhan-imbuhan

yang dipinjam daripada bahasa asing.

1.2.1 Imbuhan-imbuhan asli dalam bahasa Melayu

Imbuhan-imbuhan yang telah sedia ada dalam bahasa Melayu dapat dipecahkan

pula kepada empat jenis iaitu awalan, akhiran, sisipan dan apitan.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

5/75

1

.2.1.1

Awala

lan

Imbuh

an

yang

diletak

kan di

awal perkataan (sebelum kata dasar) dalam pemakaiannya. Misalnya ter-, ber-, me-,

men-, mem-, meng-, meny, pe-, per-, di-, se-, ke-, dan lain-lain.Misalnya ber- dalam

ber+jalan dan di- dalam di+ambil,

1.2.1.2 Akhiran

Imbuhan yang ditambah pada bahagian belakang kata dasar (sesudah kata

dasar) dalam pemakaian. Misalnyakan dalamjalan+kan dan -i dalam akhir+i.

1.2.1.3 Apitan

Imbuhan, yang hadir secara mengepit kata dasar, iaitu dua bahagian imbuhan

hadir serentak di awal dan diakhir kata dasar, misalnya ke-.....-an dalam ke+cantik+an

dan di-.....-idalam di+ikut+i,

1.2.1.4 Sisipan

Imbuhan yang hadir di celahan kata dasar. Sisipan terbahagi kepada empat iaitu

er-, el-, em- dan in-. Misalnya el- dalam t+el+unjuk, -in- dalam s+in+ambung,-er-

dalam s+er+uling danem-, dalam g+em+uruh.

1.2.1.5 Morfem Kosong

Tidak Wujud dalam bahasa Melayu.

1.2.1.5 Fleksi

Tidak Wujud dalam bahasa Melayu.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

6/75

1.2.2 Imbuhan-imbuhan Pinjaman dalam bahasa Melayu

Umumnya, dapat dibahagikan unsur-unsur imbuhan asing ini kepada tiga kumpulan

mengikut asal imbuhan-imbuhan tersebut. tiga kumpulan ini ialah :

1.2.2.1 Imbuhan Sanskrit

Imbuhan yang berasal daripada bahasa Sanskrit ialah jenis imbuhan yang telah lama

ke dalam sistem tatabahasa bahasa Melayu. Penggunaan imbuhan ini amat produktif

dan telah menjadi sebati dengan perkataan-perkataan dasar dalam bahasa Melayu.

Namun, terdapat dua jenis imbuhan pinjaman daripada bahasa Sanskrit iaitu awalan

dan akhiran.

Awalan Akhiran

maha maharaja man seniman

tata tatabahasa man budiman

pra prakata wan angkawan

swa swadaya wan jelitawan

tuna tunabusana wati olahragawati

eka ekabahasa wati seniwati

dwi dwitahunan nita karyanita

tri tribulan nita biduanita

panca pancaindera

1.2.2.2 Imbuhan Arab Parsi

Pengaruh bahasa Arab-Parsi terhadap bahasa Melayu bermula sejak kedatangan Islam

ke alam Melayu kira-kira abad ke-13 masihi. Sebagai bahasa rasmi agama Islam,

bahasa Arab telah mendapat tempat dalam kalangan orang Melayu dan ini

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

7/75

memudahkan proses asimilasi unsur-unsur bahasa Arab ke dalam bahasa Melayu,

terutamanya dari segi pengambilan bentuk-bentuk katanya. Namun demikian, terdapat

dua jenis imbuhan pinjaman daripada bahasa Arab-Parsi iaitu awalan dan akhiran.

Awalan Akhiran

bi- biadap -wi duniawi

bilazim -i abadi

binormal -iah lahiriah

-in hadirin

munafikin

-at hadirat

munafikat

-ah qariah

solehah

1.2.2.3 Imbuhan Yunani Latin - Inggeris

Imbuhan asing yang paling banyak dibawa masuk ke dalam bahasa Melayu berasal

daripada imbuhan bahasa Yunani Latin Inggeris. Tetapi umumnya tersebut tidak

berfungsi sebagai imbuhan dalam bahasa Melayu kecuali beberapa imbuhan awalan

seperti pro-,anti-, mono-, poli-, auto- dan supra-.

Awalan Akhiran

pro- probarat -isme sosialisme

anti- antikerajaan -isme nasionalisme

poli- poliklinik -ik prolifik

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

8/75

auto- autograf -ik saintifik

sub- subbidang -si sensasi

supra- supranasional -si revolusi

hetero- heterograf -al praktikal

heksa- heksagon -al klinikal

hidro- hidrolisis -is potensi

homo- homogen -is praktis

hiper- hiperbola

kilo- kilometer

makro- makrolinguistik

infra- intrajabatan

inter- intervokal

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

9/75

Rajah 1.4 : Bentuk-Bentuk Imbuhan Pinjaman dalam Bahasa MelayuMengikut Tatabahasa Bahasa Dewan

1.3 Proses Pembentukan Kata dalam Bahasa Melayu

Dalam bahasa Melayu terdapat empat bentuk kata, iaitu kata tunggal, kata terbitan,

kata majmuk, dan kata ganda. Kata tunggal tidak melibatkan apa-apa proses

pembentukan, tetapi tiga bentuk kata lain melibatkan proses-proses tertentu. Proses-

proses ini ialah pengimbuhan. pemajmukan, penggandaan dan akronim

Rajah 1.5 : Proses Pembentukan Kata dalam Bahasa MelayuMengikut Tatabahasa Bahasa Dewan

1.3.1 Proses Pengimbuhan

Proses pengimbuhan ialah proses yang menggandingkan imbuhan pada kata

dasar untuk membentuk kata terbitan. Terdapat empat jenis imbuhan, iaitu awalan,

akhiran, apitan, dan sisipan. Imbuhan-imbuhan ini, apabila digandingkan dengan kata

dasar membentuk kata terbitan daripada pelbagai golongan kata iaitu kata kerja, dan

kata adjektif. Berikut diperlihatkan beberapa contoh proses pengimbuhan.

Imbuhan (Awalan) Kata dasar Kata terbitan

Pem- bawa pembawa

Memper- kuat memperkuat

-isme nasional nasionalisme

-i dekat dekati

Peng-.....-an isytihar pengisytiharan

Men-.....-i ikut mengikuti

Ke-...-an sihat kesihatan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

10/75

Ber-....-an lari berlarian

-er- gigi gerigi

-em- gilang gemilang

Prose

s

pengi

mbuhan boleh berlaku pada pelbagai tahap. Pengimbuhan boleh berlaku pada

sejumlah kecil kata akar, misalnya ber- + tapa ( bertapa ), ke- + tawa ( ketawa ) dan ke-

+ mudi ( kemudi ).

Sebahagian besar proses pengimbuhan berlaku pada kata dasar, yang menghasilkan

kata terbitan. Kata terbitan yang dihasilkan oleh proses pengimbuhan boleh menjadi

kata dasar bagi proses pengimbuhan kali kedua. Daripada kata dasarkarang, misalnya,

dapat dilahirkan pengarang melalui imbuhan peN-. Pengarang pula dapat menerima

apitan ke-...-an, menerbitkan kepengarangan.

Berikut ialah beberapa contoh lain :

1.3.2 PROSES PEMAJMUKAN

Proses pemajmukan ialah proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih

dan bentuk yang terhasil membawa makna tertentu. Sebagai contoh, kerusidan malas

masing-masing mempunyai makna tersendiri, tetapi apabila dirangkaikan membentuk

kata majmuk kerusi malas. Tidak dapat diselitkan apa-apa unsur antara dua kata dasarini; maksudnya, dalam bahasa Melayu tidak terdapat ungkapan * kerusi yang malas

atau * kerusi dan malas atau * kerusi untuk malas.

1.3.2.1Pengimbuhan Kata Majmuk

Kata Dasar Imbuhan Kata Terbitan

libat terlibat keterlibatan

lanjur terlanjur keterlanjuran

balik terbalik menterbalikkan

sambung sinambung kesinambungan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

11/75

Kata majmuk boleh menerima imbuhan seperti kata dasar lain. Cara

pengimbuhan kata majmuk terdapat dalam dua bentuk, iaitu :

3.2.1.1 Apabila kata majmuk menerima awalan atau akhiran, ejaannya tetap terpisah.

Contohnya :

urus niaga berurus niaga

cari gali mencari gali

reka bentuk direka bentuk

daya serap daya serapan

3.2.1.2 Apabila kata majmuk menerima apitan, ejaannya menjadi bercantum,

Contohnya :

lipat ganda melipatgandakan

surat khabar persuratkhabaran

urus niaga diurusniagakan

ibu bapa keibubapaan

1.3.2.1 Penggandaan Kata Majmuk

Kata majmuk boleh mengalami proses penggandaan. Penggandaan kata majmuk

melibatkan penggandaan unsur pertama sahaja.

Contohnya :

rumah sakit rumah-rumah sakit

guru besar guru-guru besar

Raja Muda Raja-raja Muda

Timbalan Naib Canselor Timbalan-timbalan Naib Canselor

Satu kekecualian ialah penggandaan yang melibatkan perkataan yang telah mantap.

Dalam hal ini, penggandaan berlaku kepada keseluruhan perkataan.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

12/75

Contohnya :

setiausaha setiausaha-setiausaha

jawatankuasa jawatankuasa-jawatankuasa

tanggungjawab tanggungjawab-tanggungjawab

1.3.3 PROSES PENGGANDAAN

Proses penggandaan ialah proses yang mengulangi kata dasar, sama ada

secara penuh, separa atau berentak iaitu berdasarkan rentak bunyi tertentu. Dengan

kata lain, terdapat tiga jenis penggandaan, iaitu ;

1. Penggandaan penuh,

2. Penggandaan separa, dan

3. Penggandaan berentak.

1.3.3.1 Penggandaan penuh

Penggandaan penuh ialah proses yang mengulangi seluruh kata dasar.

Terdapat dua jenis penggandaan penuh, iaitu :

Yang melibatkan kata dasar yang tidak menerima apa-apa imbuhan.

Contohnya :

Sekolah sekolah-sekolah

makan makan-makan

besar besar-besar

baju baju-baju

Yang melibatkan kata dasar yang menerima imbuhan.

Contohnya :

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

13/75

1.3.3.2 Penggandaan separa

Penggandaan separa ialah proses yang mengulangi sebahagian kata dasar sahaja.

Penggandaan separa berlaku pada dua jenis kata dasar, iaitu :

pada kata dasar tunggal dan lazimnya melibatkan pengulangan suku kata pertamanya

serta letak pengulangan itu pada bahagian hadapan kata dasar. Vokal dalam bentuk

gandaan ini mengalami proses pelemahan, menjadikannya vokal e pepet. Proses ini

dapat digambarkan seperti yang berikut :

jari jejari jejari

siku sisiku sesikusungut susungut sesungut

pohon popohon pepohon

laki lalaki lelaki

pada kata dasar yang berimbuhan. Penggandaan separa yang berlaku hanya

mengulangi kata dasar dan tidak melibatkan imbuhan. Penggandaan ini berlaku pada

kata kerja dan kata adjektif, dan boleh terletak di bahagian belakang kata dasar atau di

bahagian hadapan kata dasar.

pelari pelari-pelari

perbualan perbualan-perbualan

kekasih

kekasih-kekasih

kejadian kejadian-kejadian

Kata Dasar Berimbuhan Imbuhan

tersenyum tersenyum-senyum

bercakap bercakap-cakap

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

14/75

1.3.3.3 Penggandaan Berentak

Penggandaan berentak ialah proses yang mengulangi kata dasar mengikut rentak bunyi

tertentu dalam kata dasar itu. Dalam penggandaan berentak, seluruh kata dasar

digandakan dan bunyi-bunyi tertentu diulang atau diubah. Berdasarkan perubahan dan

pengulangan bunyi demikian, penggandaan berentak terbahagi kepada tiga jenis, iaitu :

1 Penggandaan Berentak Pengulangan Vokal

2 Penggandaan Berentak Pengulangan Konsonan

3 Penggandaan Berentak Bebas

Penggandaan Berentak Pengulangan Bebas

Dalam penggandaan ini, bunyi yang diulang ialah vokal, iaitu yang mempunyai ciri-ciri

keharmonian vokal,

Contohnya :

sayur sayur-mayur

ramah ramah-tamahcerai cerai-berai

Penggandaan Berentak Pengulangan Konsonan

Dalam penggandaan ini, penggandaan berlaku pada persamaan bunyi-bunyi konsonan

tertentu,

setinggi setinggi-tinggi

membantu bantu-membantu

mencuit cuit-mencuit

menari tari-menari

mengejar kejar-mengejar

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

15/75

Contohnya :

kayu kayu-kayan

tanah tanah-tanih

simpang simpang-siur

Perhatian:

Kata ganda mesti dieja dengan sempang. Salah, misalnya, jika ditulis *ipar duai.

1.3.4 KATA AKRONIM

Mengikut Tatabahasa Dewan, turut tergolong ke dalam bentuk kata tunggal ialah

kata akronim. Kata akronim ialah kata singkatan yang terbentuk dengan

menggabungkan huruf awal suku kata atau gabungan huruf awal dan suku kata

daripada satu rangkai kata dan ditulis serta dilafazkan sebagai kata yang wajar.

Contohnya :

ABIM - Angkatan Belia Islam Malaysia

Bernama - Berita Nasional Malaysia

Kugiran - kumpulan gitarrancak

Cara Menulis Kata Akronim

Terdapat tiga cara menulis kata akronim dalam bahasa Melayu, bergantung pada carapembentukkannya.

1.3.4.1 Ditulis dengan huruf besar seluruhnya

Akronim yang terbentuk daripada gabungan beberapa huruf awal rangkai kata yang

disingkatkan, keseluruhannya ditulis dengan huruf besar, jika kata nama khas.

Contohnya :


UMNO - United Malay National Organisation

1.3.4.2 Ditulis dengan huruf kecil seluruhnya

Akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf awal dan / atau suku kata ditulis

dengan huruf kecil keseluruhannya, jika bukan kata nama khas.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

16/75

Contohnya :

tabika - taman bimbingan kanak-kanak

purata - pukul rata

kugiran - kumpulan gitarrancak

1.3.4.2 Ditulis bermula dengan huruf besar

Jika akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf awal dan / atau suku

katanya itu menjadi kata nama khas, kata akronim itu ditulis bermula dengan huruf

besar.

Contohnya :


Intan - Institut TadbirAwam Negara

Proton - Perusahaan Otomobil Nasional

# Perhatian: Lazimnya kata akronim terbentuk untuk kata nama khas dan

pembentukannya agak longgar serta tidakberdasarkan prinsip yang jelas. Oleh itu,

proses pembentukan kata seperti ini tidak digalakan sebagai satu kaedah pembentukan

kata bagi membentuk perkataan baharu atau kata istilah dalam bahasa Melayu.

1. Secara individu anda dikehendaki melayari internet untuk

mendapat bahan tentang definisi morfologi bahasa Melayu.

2. Selain itu, anda juga dikehendaki mengumpul maklumat

tentang Proses Pembentukan Kata dalam Bahasa Melayu.

BACAAN TAMBAHAN

Nik Safiah dan rakan-rakan. (2006). Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Abdullah Hassan. (2006). Morfologi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : PTS Profesional.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

17/75

Raminah Hj. Sabran dan Rahim Sham. (1985). Kajian Bahasa Untuk Pelatih Maktab

Perguruan. Petaling Jaya: Fajar Bakti Sdn Bhd.

TAJUK 2 PERKATAAN DAN BENTUK PERKATAAN BAHASA

MELAYU

SINOPSIS

Tajuk ini membincangkan kata dan bentuk tunggal, kata terbitan, kata majmuk dan kata

majmuk. Selain itu, tumpuan juga diberi untuk mengenal pasti golongan kata tunggal

dan kata terbitan.

HASIL PEMBELAJARAN

(i) Mengenal pasti Kata Tunggal dan Bentuk Kata Tunggal

(ii) Mengenal pasti Kata Tunggal dan Bentuk Kata Terbitan

(iii) Mengenal pasti Kata Majmuk dan Bentuk Kata Majmuk

(iv) Mengenal pasti Kata Ganda dan Bentuk Kata Ganda

(v) Mengenal pasti Golongan Kata Tunggal

(vi) Mengenal pasti Golongan Kata Terbitan


Rajah 2.1: Kerangka Tajuk 1

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

18/75

2.0 KANDUNGAN ISI

Kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang mengenal pasti kata tunggal dan

bentuk kata tunggal, mengenal pasti kata tunggal dan bentuk kata terbitan, mengenal

pasti kata majmuk dan bentuk kata majmuk, mengenal pasti kata ganda dan bentuk

kata ganda, mengenal pasti golongan kata tunggal dan mengenal pasti golongan kata

terbitan.

2.1 Kata Tunggal dan Bentuk Kata Tunggal

Kata Tunggal ialah kata yang tidak mengalami proses pengimbuhan,

pemajmukan dan penggandaan. Dalam bahasa Melayu, kata tunggal boleh terdiri

hanya satu suku kata atau mempunyai lebih daripada satu suku kata. Contohnya :

Kata Tunggal Satu Suku Kata had, am, rak, cam, wang, bom,cas, das, cat,dram, teks, zink, golf, skrip, trak, skru

Kata Tungga Dua Suku Kata dia, suka, akan, asal, bulat, meja, jauh,dekat, sini, sana

Kata Tunggal Tiga Suku Kata bahaya, cahaya, gembira, berita, almari,laksana, isyarat

Kata Tunggal Empat SukuKata dan lebih

universiti, sayembara, mahasiswa,cenderamata, personifikasi

Kata Tunggal - Akronim(Gabungan Huruf Awal)

ABIM, UMNO, ADUN, MAS.

Kata Tunggal - Akronim(Gabungan Suku Kata)

cerpen, purata, tadika, taska, cereka

Kata Tunggal - Akronim

(Gabungan Huruf Awal dan/Suku Kata - Nama Khas)

Intan (Institut Tadbiran Awam Negara)

Mara (Majlis Amanah Rakyat)Pernas (Perbadanan Nasional)

2.2 Kata Terbitan dan Bentuk Kata Terbitan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

19/75

Kata terbitan ialah kata yang terhail daripada proses pengimbuhan iaitu proses

mengandingkan imbuhan pada kata dasar.imbuhan itu pula terdiri daripada kata nama,

kata kerja dan lain-lain. Contoh bentuk imbuhan adalah seperti di bawah yang

merangkumi awalan, akhiran, sisipan dan apitan.

Kata Terbitan Berawalan(Awalan Kata Nama)

peN-, pel-, per-, ke-, juru, maha, tata-, pra-,sub-, eka-, dwi-,anti, infra-, ko-, makro-,mikro-, pro-, semi-, tele-

Kata Terbitan Berawalan(Awalan Kata Kerja)

meN-, memper-, ber- bel-, ter-, di-, diper-

Kata Terbitan Berawalan(Awalan Kata Adjektif)

ter-, se-, te-

Kata Terbitan Berakhiran(Akhiran Kata Nama)

-an, -wan, -man, -wati, -isme, -in, -at, -ah,-ita, -is, -

Kata Terbitan Berakhiran(Akhiran Kata Kerja)

-kan, -

Kata Terbitan Berapitan(Apitan Kata Nama)

peN-, -an, per-, -an, pel--an, ke--an

Kata Terbitan Berapitan

(Apitan Kata Kerja)

meN--kan, ber--kan, ber-, -an, di--

kan, meN-- , di-- , diper--kan, diper--,memper--kan, memper--

Kata Terbitan Berapitan(Apitan Kata Adjektif)

ke--an

Kata Terbitan Bersisipan(Sisipan Kata Nama)

-el-, -em-

Kata Terbitan Bersisipan(Sisipan Kata Adjektif)

-el-, -er-, -em-, -in-

2.3

Kata

LATIHAN :

Dengan merujuk setiap bentuk imbuhan di atas, kenal pasti contoh-

contoh kata terbitan dan senaraikan dalam lajur yang berasingan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

20/75

Kata Majmuk dan Bentuk Kata Majmuk

Kata Majmuk ialah kata yang terbentuk dengan merangkaikan kata dasar atau

lebih dan membawa makna yang tertentu (baharu). Kata majmuk bertindak sebagai

satu unit dan kebanyakkannya dieja terpisah. Contohnya seperti di bawah.

Kata Majmuk Bebas bandar raya, lebuh raya, terima kasih,tengah hari, kereta lembu, Ketua Menteri,Perdana Menteri, Naib Canselor, DutaBesar

Kata Majmuk Istilah Khusus model linear, garis pusat, lut sinar, cakerapadat, telefon dail terus

Kata Majmuk Kiasan/SimpulanBahasa

anak emas, berat mulut, buah tangan,kaki ayam, kaki bola

Kata Majmuk yang Mantap antarabangsa, suruhanjaya, tandatangan,

matahari, kerjasama, pesuruhjaya,bumiputera, beritahu, kakitangan,jawatankuasa, sukarela, setiausaha,olahraga, warganegara, tanggungjawab

Kata Majmuk Jamak(Gandaan kata pertama)

alat-alat tulis, guru-guru besar, kapal-kapal terbang,

Kata Majmuk Jamak(Penada Jamak - semua, banyak,sekumpulan, persatuan, para,

pertubuhan, barisan, sebahagian)

semua Ketua Setiausaha, sekumpulanguru penolong kanan, Persatuan BekasPerajurit,

Kata Majmuk Terbitan(Awalan dan Akhiran)

dicampur aduk, mengambil alih, dikenalpasti, daya serapan

Kata Majmuk Terbitan(Apitan)

mencampuradukkan, pengambilalihan,pengenalpastian.

LATIHAN :

Senaraikan contoh-contoh kesalahan penulisan kata majmuk dikampus anda yang kerap dilakukan oleh pengguna bahasa.

2.4 Kata Ganda dan Bentuk Kata Ganda

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

21/75

Kata ganda ialah kata yang terhasil melalui proses mengulang kata dasar.

Pengulangan kata dasar itu boleh melibatkan seluruh kata dasar atau digandakan

secara berima. Contohnya seperti di bawah.

Kata Ganda Penuh rama-rama, kupu-kupu, cantik-cantik, elok-elok,kalau-kalau, jangan-jangan, pulau-pulau

Kata Ganda Separa lelaki, lelayang, berlari-lari, tertanya-tanya,tolong-menolong

Kata Ganda Berentak lauk-pauk, kusut-masai,lintang-pukang, simpang-perenang, gunung-ganang

2.5 Golongan Kata Tunggal

Kata Tunggal ialah kata yang tidak mengalami proses pengimbuhan, pemajmukan dan

penggandaan. Dalam bahasa Melayu, kata tunggal boleh terdiri hanya satu suku kata

atau mempunyai lebih daripada satu suku kata.

2.5.1 Penggolongan Kata: Kata Nama

Kata Nama Am (Konkrit) baju, seluar, kucing, masjid

Kata Nama Am (Abstrak) mimpi, perasaan, kemahuan, idaman,kehendak, keadaan

Kata Nama Khas(Hidup - Manusia)

YAB Datuk Seri Dr. Mahathir, Allahyarham TunAbdul Razak, Alya Nabila, Rafeah, SudirmanSang Kancil, Si Belang, Comel, Tompok,

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

22/75

Kata Nama Khas(Hidup - Bukan Manusia)

Vanda Diana (orkid)Jibrail, Jin.

Kata Nama Khas(Tak Hidup)

Proton Perdana V6, Proton Waja, BangunanPentadbiran Kerajaan Persekutuan, Kementah

Kata Ganti Nama (DiriPertama)

aku, beta, daku, kami, patik, hamba, saya

Kata Ganti Nama (DiriKedua)

anda, awak, dikau, engkau, kamu, kalian,tuanku, tuan hamba

Kata Ganti Nama (DiriKetiga)

baginda, beliau, dia, ia, mereka

Kata Ganti Nama (Tunjuk) ini, itu

Kata Ganti Nama (Tanya) apa, siapa, mana, berapa

Kata Ganti Nama (Tempat) sana, sini, situ

LATIHAN :

Dengan merujuk akhbar, kelompokkan kata ganti mengikutjenisnya.

2.5.2 Golongan Kata Terbitan

Penggolongan Kata: Kata Kerja

Kata Kerja Transitif (Aktif) membeli, menggunakan, mendiami,mengabaikan, mempererat, menyiram

Kata Kerja Transitif (Pasif) dibeli, digunakan, didiami, diabaikan, dipererat,disiram

Kata Kerja Tak Transitif(Tak Berpelengkap)

bangun, datang, tersenyum, kerkibaran,menguning, membesar, terduduk,

Kata Kerja Tak Transitif(Berpelengkap)

tinggal, beransur, berbantalkan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

23/75

LATIHAN :

Dengan merujuk keratan akhbar, kelompokkan jenis-jenis katakerja mengikut kumpulannya.

2.5.3 Penggolongan Kata: Kata Adjektif

Kata Adjektif Sifat/Keadaan berani, cerdik, cerdas, gopoh

Kata Adjektif Warna hitam, putih, merah, biru

Kata Adjektif Ukuran cetek, dalam, kecil, nipis, tebal

Kata Adjektif Bentuk bukur, bundar, bulat, leper

Kata Adjektif Pancaindera ayu, buruk, bising, mersik, merdu, hapak, lazat,manis, basah, halus

Kata Adjektif Waktu Baru, lama, spontan, segera

Kata Adjektif Cara cepat, deras, laju, perlahan

Kata Adjektif Perasaan benci, cinta, ghairah, ingin

LATIHAN :

Dengan merujuk keratan akhbar, kelompokkan jenis-jenis kataadjektif mengikut jenisnya.

2.5.4 Penggolongan Kata: Kata Tugas

Kata tugas tidak berfungsi sebagai unsur inti dalam sebarang predikat, baik

predikat frasa nama, frasa kerja ataupun frasa adjektif. Kata tugas mempunyai tugas-

tugas tertentu dalam pembinaan sesuatu frasa, klausa dan ayat. Berdasarkan kriteria

kedudukan dan fungsi dalam binaan ayat, kata tugas dapat dikelompokkan kepada :

kata penyambung ayat, kata praklausa, prafrasa dan kata pascakata

2.5.4.1Kata Penyambung Ayat

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

24/75

Kata Penyambung Ayat

Kata Hubung Gabungan dan, atau, tetapi, serta, lalu, malahan,

sambil, kemudian.

Kata Hubung Pancangan Relatif yang

Kata Hubung Pancangan Komplemen bahawa, untuk

2.5.4.2Kata Praklausa

Kata Praklausa

Kata Seru wah, amboi, aduh

Kata Tanya bagaimana, siapa, bila, berapa

Kata Perintah sila, jemput, tolong, jangan, usah, harap, semoga.

Kata Pembenar ya, benar, betul.

Kata Pangkal Ayat Maka, alkisah, hatta, syahadan

2.5.4.3Prafrasa

Kata Prafrasa

Kata Bantu akan, pernah, sedang, mahu, masih, hendak, belum

Kata Penguat amat, sangat, paling

Kata Penegas juga, lah, kah, tah, pun

Kata Nafi tidak, bukan

Kata Pemeri ialah, adalah

Kata Sendi Nama di, dari, dalam, ke, pada

Kata Bilangan beberapa, banyak, ramai,dua, tiga, kelima

Kata Arah atas, situ, dalam

2.5.4.4Kata Pascakata

Kata Pascakata

Kata Pembenda yang, -nya

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

25/75

Kata Penekan -nya

LATIHAN :

1. Dengan merujuk keratan akhbar, garisi fungsi nya sebagai

kata pascakata.

BACAAN TAMBAHAN

Nik Safiah dan rakan-rakan. (2006). Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.

Abdullah Hassan. (2006). Morfologi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : PTS Profesional.

Raminah Hj. Sabran dan Rahim Sham. (1985). Kajian Bahasa Untuk Pelatih Maktab Perguruan.

Petaling Jaya: Fajar Bakti Sdn Bhd.

SINOPSIS

Tajuk ini membincangkan proses pembentukan kata bahasa Melayu yang menumpukan

kepada kata tunggal dan kata terbitan.

TAJUK 3 Proses Pembentukan Kata Bahasa Melayu

Kata Tunggal

Kata Terbitan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

26/75

HASIL PEMBELAJARAN

i. Mengenalpasti definisi Kata Tunggal dan Kata terbitan dalam bahasa Melayu.

ii. Mengenalpasti jenis-jenis Kata Tunggal dan Kata terbitan dalam bahasa Melayu.


3.0 KANDUNGAN ISI

Kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang definisi, jenis-jenis dan huraian

Kata Tunggal dan Kata Terbitan bahasa Melayu.

3.1 Definisi Kata Tunggal

Perkataan-perkataan dalam bahasa Melayu yang tidak menerima sebarang

imbuhan atau tidak menerima sebarang imbuhan atau tidak mengalami proses

penggandaan dan perangkaian (Tatabahasa Dewan, 2004).

Kata tunggal ialah bentuk kata yang terdiri daripada hanya satu bentuk dasar,

iaitu tidak menerima apa-apa bentuk imbuhan atau kata dasar yang lain. Kata tunggal

mengandungi satu suku kata atau lebih daripada satu suku kata.

3.1.1 Jenis-Jenis Kata Tunggal

Kata Tunggal terdiri daripada Kata Tunggal Satu Suku Kata, Dua Suku Kata,

Tiga Suku Kata, Empat Suku Kata dan Akronim. Tahukah anda, apa yang dimaksudkan

akronim sebagai Kata Tunggal ? Akronim sebagai Kata tunggal itu adalah akronim yang

berasal daripada kata singkatan yang terbentuk dengan menggabungkan huruf awal

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

27/75

suku kata atau gabungan kombinasi huruf awal dan suku kata daripada satu rangkai

kata, dan ditulis serta dilafazkan sebagai kata yang wajar (Tatabahasa Dewan, 1996).

3.1.3 Kata Tunggal dalam bahasa Melayu

3.1.3.1 Kata Tunggal

Dengan berasaskan pelaksanaan tatabahasa, kata tunggal dapat dibahagikan kepada

dua jenis (rujuk Rajah 1.5):

i. Unit yang bebas dan dapat berdiri sendiri

Contoh:

i. Kamu.

ii. Sudah?

iii. Ini?

ii. Unit yang tidak dapat berdiri sendiri tetapi memerlukan sekurang-kurangnya

satu unit yang bebas untuk melaksanakan tugas nahunya.

Contoh:

i. di mana?

ii. ke Kuala Lumpur

iii. dari Terengganu

3.1.3.1.1 Kata Tunggal Satu Suku Kata

Jumlah kata tunggal dalam bahasa Melayu terhad, iaitu dipercayai kira-kira 500.

Sesetengahnya terdiri daripada kata pinjam asing, terutamanya bahasa Arab dan

bahasa Inggeris. Berdasarakan rajah 1 di atas, pola gabungan kata tunggal bahasa

Melayu adalah seperti berikut :

1. KV Contohnya : yu, ru, ya

2. VK Contohnya : am

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

28/75

3. KVK Contohnya : cat, bah, tin, bin, lap, dan, cap

4. KKVK Contohnya : staf, draf, krim, gred, blok, brek

5. KVKK Contohnya : bank, zink, golf,

6. KKKV Contohnya : skru, skaf,

7. KKKVK Contohnya : Skrip, straw

3.1.3.1.2 Kata Tunggal Dua Suku Kata

Antara pola-pola Kata Tunggal dengan dua suku kata adalah seperti berikut :

1. V + KV Contohnya : aku, ini, apa, iri

2. V + VK Contohnya : ais, aur, aib, air

3. V + KVK Contohnya : izin, acah, alat, ulat

4. VK + KV Contohnya : undi, asli, unta

5. VK + KVK Contohnya : ambil. Iblis, umpan

6. KV + V Contohnya : dia, bau, ria

7. KV + VK Contohnya : jauh, liar, kuih

8. KV + KV Contohnya : jala, pasu, teko

9. KV + KVK Contohnya : jarum, telur dan hiris

10. KVK + KV Contohnya : lampu, binti, senda

11. KVK + KVK Contohnya : sandar, jemput, sunting

# Perhatian: Sebahagian besar daripada perkataan dalam bahasa Melayu terdiri

daripada dua suku kata. Terdapat 11 pola suku kata bagi kata tunggal dua suku kata.

3.1.3.1.3 Kata Tunggal Tiga Suku Kata

Jumlah kata tunggal dengan tiga suku kata dalam bahasa Melayu agak kecil, tetapi pola

suku katanya agak banyak, iaitu 19. Sebahagian besar daripada perkataan tiga suku

kata merupakan kata pinjaman.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

29/75

1. KV + V + KV Contohnya : cuaca, biasa, biola

2. KV + V + KVK Contohnya : siuman, tualang

3. V + KV + V Contohnya : usia, idea, urea

4. KV + KV + V Contohnya : mulia, barua

5. KV + KV + VK Contohnya : tempua, mentua, seluar

6. KVK + KV + VK Contohnya : sekian, haluan

7. V + KV + VK Contohnya : mendiang, tempias, manfaat

8. V + KV + KV Contohnya : utara, ilahi, asasi

9. V + KV + KVK Contohnya : ijazah, amaran, ibarat

10. VK + KV + KV Contohnya : almari, isteri, umpama

11. KV + KV + KV Contohnya : seteru, budaya. Teruna

12. KVK + KV + KV Contohnya : menteri, mesteri, soldadu

13. V + KV + VK Contohnya : ideal, akaun, elaun

14. VK + KV + VK Contohnya : ilmiah, akliah

15. KV + KV + KVK Contohnya : teratak, belukar, hikayat

16. KVK + KV + KVK Contohnya : matlamat, cendawan, sembilan

17. KV + KVK + KV Contohnya : belanja, terumbu keranda

18. KVK + KVK + KV Contohnya : sempurna

19. KV + KVK + KVK Contohnya : belimbing, kelompok

3.1.3.1.4 Kata Tunggal Empat Suku Kata dan Lebih

Terdapat sebilangan kecil kata tunggal yang terdiri daripada empat suku kata.

Kebanyakkan merupakan kata pinjaman. Antaranya seperti berikut :

1. KV + KV + VK + KV Contohnya : keluarga, biduanda

2. KV + KVK + KV + KV Contohnya : belantara, bijaksana

3. KVK + KV + KV + KV Contohnya : laksamana, sandiwara

4. KVK + KV + V + KV Contohnya : sentiasa

5. KV + KV + KV + KV Contohnya : bidadari, sanubari, selesema

6. KV + KV + KV + KVK Contohnya : muzakarah, kelemumur

7. KVK + KV + KV + KVK Contohnya : sentimeter

8. KVK + KVK + KV + KV Contohnya : dispensari, singgahsana

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

30/75

9. KV + KV + V + KVK Contohnya : mesyuarat, nasional

10. V + KV + KVK + KV + KV Contohnya : universiti

11. KVK + KV + KV + KV + KVK Contohnya : kosmopolitan

12. KV + KV + KV + KV + KV + KV Contohnya ; maharajalela

3.1.3.1.5 Kata Akronim

Mengikut Tatabahasa Dewan, turut tergolong ke dalam bentuk kata tunggal ialah kata

akronim. Kata akronim ialah kata singkatan yang terbentuk dengan menggabungkan

huruf awal suku kata atau gabungan huruf awal dan suku kata daripada satu rangkai

kata dan ditulis serta dilafazkan sebagai kata yang wajar.

Contohnya :ABIM - Angkatan Belia Islam Malaysia


Kugiran - kumpulan gitarrancak

3.1.3.1.5.1 Cara Menulis Kata Akronim

Terdapat tiga cara menulis kata akronim dalam bahasa Melayu, bergantung pada cara

pembentukkannya.

a. Ditulis dengan huruf besar seluruhnya

Akronim yang terbentuk daripada gabungan beberapa huruf awal rangkai kata yang

disingkatkan, keseluruhannya ditulis dengan huruf besar, jika kata nama khas.

Contohnya :


b. Ditulis dengan huruf kecil seluruhnya

Akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf awal dan / atau suku kata ditulis

dengan huruf kecil keseluruhannya, jika bukan kata nama khas.

Contohnya :

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

31/75

tabika - taman bimbingan kanak-kanak

purata - pukul rata

kugiran - kumpulan gitarrancak

c. Ditulis bermula dengan huruf besar

Jika akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf awal dan / atau suku katanya itu

menjadi kata nama khas, kata akronim itu ditulis bermula dengan huruf besar.

Contohnya :


Intan - Institut TadbirAwam Negara

Proton - Perusahaan Otomobil Nasional

# Perhatian: Lazimnya kata akronim terbentuk untuk kata nama khas dan

pembentukannya agak longgar serta tidakberdasarkan prinsip yang jelas. Oleh itu,

proses pembentukan kata seperti ini tidak digalakan sebagai satu kaedah pembentukan

kata bagi membentuk perkataan baharu atau kata istilah dalam bahasa Melayu

3.2 Kata Terbitan

Kata terbitan ialah bentuk perkatan yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan, iaitu

proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar.

Imbuhan terdiri daripada morfem terikat sementara kata dasar ialah bentuk

morfem bebas yang dapat menerima imbuhan. Terdapat empat jenis imbuhan , iaitu:

1. awalan, yang hadir sebelum kata dasar, misalnya ber- dalam berjalan dan di- dalam

diambil,

2. akhiran, yang hadir sesudah kata dasar, misalnya kan dalamjalankan dan -idalam

ikuti,

3. apitan, yang hadir secara mengepit kata dasar, iaitu dua bahagian imbuhan hadir

serentak di awal dan diakhir kata dasar, misalnya ke-.....-an dalam keindahan dan di-

.....-idalam diikuti,

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

32/75

4. sisipan, yang hadir di celahan kata dasar, misalnya el- dalam telunjukdan -in- dalam

sinambung.

Dalam bahasa melayu, sejumlah besar perkataannya wujud dalam bentuk kata terbitan

dan jumlah imbuhan yang membentuk kata terbitan ini juga banyak. Imbuhan- imbuhan

ini dihuraikan di bawah ini.

3.2.1 Imbuhan awalan

Dalam bahasa melayu terdapat tiga jenis imbuhan awalan, iaitu :

1. awalan kata nama

2. Awalan kata kerja

3. Awalan kata adjektif

3.2.1.1 Awalan Kata Nama

Awalan kata nama ialah awalan yang, apabila bergabung dengan kata dasar,

membentuk kata nama,

Contohnya :

Awalan Perkataan

peN-=

per-pe-ke-

juru-maha-tata-pra-sub-supra-eka-dwi-

pe-pem-

pen-peng-penge-

pelukis, pewangi, penyanyipembalut, pembeli, pemberi

pendatang, pencari, penjualpengguna, pengayuh, pengukurpengebom, pengetin, pengecatperasap, perbara, pertapapesara, pekedai, peguamketua, kehendak, kelepek

jurubahasa, jurujual, juruterbangmahasiswa, mahaguru, maharajatatabahasa, tatanegara, tatanamaprasejarah, prakata, prasangkasubbidang, subsistem, subkategorisuprakelas, suprasistem, suprakategoriekabahasa, ekasuku, ekahaladwibahasa, dwifungsi, dwibudaya

3.2.1.2 Awalan Kata Kerja

Awalan kata kerja ialah yang, apabila bergabung dengan kata dasar akan membentuk

kata kerja.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

33/75

Contohnya :

Awalan Perkataan

meN- = me-mem-men-

meng-menge-

melukis, menari, merasamembeli, memberi, membalutmendaki, menduga, mentadbir

mengaji, mengasuh, menghasutmengebom, mengetin, mengecat

memperisteri, memperbesar, memperolehberkata, bersetuju, berbanggaterkata, terasa, tersenyumdiatur, dibeli, disuruh

diperisteri, diperbesar, diperoleh

memper-ber-ter-

di-diper-

3.2.1.3 Awalan Kata Adjektif

Awalan kata adjektif ialah awalan yang, apabila bergabung dengan kata dasar,

membentuk kata adjektif . terdapat hanya dua awalan adjektif , iaitu :

Awalan Perkataan

ter -se-

terpandai, termerah, terpanjangseputih, sehalus, sejernih

3.2.1.4 Imbuhan Akhiran

Dalam bahasa Melayu terdapat hanya dua jenis imbuhan akhiran, iaitu :

1. akhiran kata nama, dan

2. akhiran kata kerja

3.2.1.5 Akhiran Kata Nama

Akhiran kata nama ialah akhiran yang, apabila bergabung dengan kata dasar,

membentuk kata nama.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

34/75

Contohnya :

Akhiran Perkataan

-an-wan-man

-wati-isme--in-at-ah

ajaran, silaan, bacaanilmuwan, budayawan, usahawanbudiman, seniman

seniwati, peragawatinasionalisme, sosialisme, komunismehadirin, musliminhadirat, muslimatustazah, sultanah

3.2.1.6 Akhiran Kata Kerja

Akhiran kata kerja ialah, apabila bergabung dengan kata dasar, membentuk kata kerja.

Terdapat hanya dua akhiran kata kerja, iaitu

kan dan

i .

Contohnya :

Akhiran Perkataan-kan-i

lahirkan, ambilkan, hulurkanikuti, jalani, sertai

3.2.1.7 Imbuhan Apitan

Dalam bahasa Melayu terdapat tiga jenis apitan, iaitu :

1. apitan kata nama

2. apitan kata kerja

3. apitan kata adjektif

3.2.1.8 Apitan Kata Nama

Apitan kata nama ialah apitan yang, apabila bergabung dengan kata dasar, akan

membentuk kata nama.

Contohnya :Apitan Perkataan

peN-.....-an:pe-....-anpem-.....-anpen-....-anpeng-.....-anpenge-.....-an

pelaksanaan, perusuhan, penyuluhanpembukaan, pemburuan, pemfitnahanpendakian, pencucian, pentauliahanpenguduran, penggandaan, pengkhayalanpengesahan, pengeboman, pengekodan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

35/75

pe-......-anper-.....-anke-...-an

pendalaman, pesisiran, petempatanperjumpaan, persamaan, perlumbaankecantikan, kebijakan, kelurusan

3.2.1.9 Apitan Kata Kerja

Apitan kata kerja ialah apitan yang, apabila bergabungan dengan kata dasar,

membentuk kata kerja.

Contohnya:

Apitan perkataanmeN-......kanme-.....-kanmem-.....-kanmen-....-kan

meng-....-kanmenge-....kanber-....-kanber-....-andi-...-kanmeN-.....-ime-....-imen-...-imem-...-imeng-....-idi-......-i

diper-.....-kandiper-....-imemper-.....-kanmemper-....-ike-....-an

memajukan, melakukan, menanyakanmembezakan, memfatwakan, memberikanmendirikan, mentakrifkan, mensyaratkan

menggulingkan, mengelakkan, mengkhususkanmengehadkan, mengesyorkan, mengepinkanberalaskan, berbekalkan, berjudulkanbertaburan, bergantungan, beratapanditaburkan, didorongkan, digulingkan

melalui, menyedari, mewarnaimendahului, mencucuri, menjauhimembanjiri, membelakangi, membasahimenghendaki, mengawasi, mengkhianatidianugerahi, didekati, dianuti

diperdengarkan, diperlihatkan, diperbahaskandiperingatimemperdengarkan, memperlihatkan,memperingatikehujanan, kepanasan, kecurian

3.2.1.10 Apitan Kata Adjektif

Apitan kata adjektif ialah apitan yang, apabila digabungkan dengan kata dasar,

membentuk kata adjektif. Hanya terdapat satu apitan kata adjektif , iaitu ke-.....-an.

Contohnya :

Apitan Perkataan

ke-.....-anke-.....-anke-.....-an

kemelayuankeinggerisankearaban

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

36/75

3.2.1.11 Imbuhan Sisipan

Bentuk sisipan tidak lagi produktif dalam bahasa Melayu sebagai satu cara membentuk

perkataan. Maksudnya, tidak ada perkataan baharu yang dibentuk dengan sisipan.

Bentuk-bentuk kata sisipan sudah membeku dalam kata terbitan dan tidak dapat hadir

dala m perkataan-perkataan lain, kecuali dalam beberapa istilah yang baru dicipta.

Terdapat dua sisipan yang masih wujud, iaitu:

1. sisipan kata nama, dan

2. sisipan kata adjektif.

3.2.1.12 Sisipan Kata Nama

Sisipan kata nama ialah sisipan yang, apabila hadir di celahan kata dasar, membentuk

kata nama.

Contohnya :

sisipan perkataan

-el--er--em-

telunjuk, telapak, kelemumurseruling, kerupingkemuning, kemuncup

3.2.1.13 Sisipan Kata Adjektif

Sisipan kata adjektif ialah sisipan yang, apabila hadir di celahan kata dasar, membentuk

kata adjektif.

Contohnya :

Sisipan Perkataan

-el--er--em--in-

selerak, gelembungserabut, gerodakgemilang, gemuruh, sementarasinambung

Secara berkumpulan, berikan lima contoh perkataan yang mengandungi setiap kata

tunggal mengikut jenisnya dalam bahasa Melayu seperti yang telah anda pelajari.

Pastikan contoh perkataan tersebut berada pada posisi yang berbeza.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

37/75

Secara berkumpulan, berikan lima contoh perkataan yang mengandungi setiap kata

terbitan mengikut jenisnya dalam bahasa Melayu seperti yang telah anda pelajari.

Pastikan contoh perkataan tersebut berada pada posisi yang berbeza.

LATIHAN

1. Nyatakan jenis kata Tunggal untuk perkataan yang bergaris berikut:

(i) ghairah (vi) balai

(ii) cabar (vii) laut

(iii) masyhur (viii) sepoi

(iv) dekad (ix) tekukur

(v) pulau (x) sarat

2. Beri satu contoh perkataan untuk keempat-empat jenis kata terbitan yang telah anda

pelajari.

BAHAN BACAAN

Abdullah Hassan. (1980). Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya:Penerbit Fajar Bakti.

Abdullah Hassan. (2006). Linguistik Am Siri Pengajaran dan Pembelajaran BahasaMelayu. Kuala Lumpur:PTS Professional Publishing Sdn.Bhd.

Raminah Sabran dan Rahim Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk Pelatih Maktab

Perguruan. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.

Nik Safiah et. Al (1996). Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa danPustaka.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

38/75

TAJUK 4 Proses Pembentukan Kata Bahasa Melayu

Kata Majmuk

Kata Ganda

SINOPSIS

Tajuk ini membincangkan definisi dan jenis-jenis kata majmuk dan kata ganda yang

terdapat dalam Bahasa Melayu. Setiap kata majmuk dan kata ganda pula dihuraikan

kepada definisi, jenis dan perinciannya.

HASIL PEMBELAJARAN

(i) Mengenal pasti definisi Kata Majmuk dan Kata Ganda dalam bahasa Melayu.

(ii) Menghuraikan jenis-jenis kata majmuk Kata Ganda dalam bahasa Melayu.

4.0 KANDUNGAN ISI

Kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang definisi, jenis-jenis Kata Majmuk

dan Kata Ganda dalam Bahasa Melayu. Perbincangan juga turut ditumpukan kepada

perincian jenis-jenis kata majmuk dan Kata Ganda dalam Bahasa Melayu.

4.1 Definisi Kata Majmuk Bahasa Melayu

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

39/75

Proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil

membawa makna. Kata majmuk dieja terpisah dan bertindak sebagai satu unit, iaitu

bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan. (Tatabahasa Dewan, 1996).

Contoh kata majmuk : kerusi malas, terima kasih, biru laut, dan telefon dail terus.

Kata majmuk hendaklah dibezakan daripada frasa. Dua perkataan digabungkan

menjadi kata majmuk bertindak sebagai satu unit, dengan maksud tidak boleh

menerima sebarang penyisipan. Antara rumah batu, misalnya tidak dapat disisipkan

perkataan yang ( *rumah yang batu) atau perkataan dan (*rumah dan batu ). Ini

berbeza dengan rumah besar,sebuah frasa, yang boleh menerima yang (rumah yang

besar) atau dengan frasa pinggan mangkuk, yang boleh menerima dan (pinggan

mangkuk ).

4.2 Jenis-Jenis Kata Majmuk

Dalam bahasa Melayu, jumlah kata majmuk adalah besar, yang sebahagiannya besar

terdiri daripada kata nama. Berdasarkan jenisnya, kata majmuk dapat digolongkan

kepada tiga kategori, iaitu :

i. Kata Majmuk Rangkaian bebas

ii. Kata Majmuk Pengimbuhan

iii. Kata Majmuk Penggandaan

4.2.1 Kata Majmuk yang Terdiri daripada Rangkaian Kata Bebas

Contohnya :

bandar hijau

hijau daunterima kasihguru besar

bom tangan

kuning langsatcampuk aduksegi empat panjang

dalam kategori ini juga termasuk bentuk kata yang digunakan sebagai gelaran,

contohnya :

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

40/75

Duta BesarSetiausaha PolitikProfesor Madya

Ketua SetiausahaTimbalan Ketua PerpustakaanTimbalan Naib Canselor

4.2.2 Kata Majmuk yang Berbentuk Istilah khusus

Contohnya :

deria rasatelefon dail terus

segi tigapita suara

medan sinaransegi empat panjang

4.2.3 Kata Majmuk yang Mendukung Maksud Kiasan, iaitu Simpulan Bahasa

Contohnya :

kaki ayam

rabun ayam

panjang tangan

pilih kasih

anak emas

tumbuk rusuk

4.2.3.1 Bentuk Kata Majmuk yang Telah Mantap

Lazimnya kata majmuk dieja secara terpisah, misalnya kertas kerja dan urus setia.

Namun, terdapat sebilangan kecil kata majmuk yang penggunaannya sudah dianggap

mantap sebagai satu perkataan yang utuh, walaupun bentuk kata tersebut ternyata

mempunyai dua kata dasar. Perkataan-perkataan sedemikian (sebanyak 15) tetap dieja

sebagai satu perkataann, iaitu :

antarabangsasukarela

jawatankuasatanggungjawabolahraga

setiausahabumiputeratandatangankerjasamapesuruhjaya

beritahusuruhanjayakakitanganwarganegaramatahari

Selain itu, terdapat sejumlah perkataan yang secara lazimnya dianggap satu perkataan

dan dieja secara bercantum walaupun kelihatan terdiri daripada gabungan perkataan.

Antaranya :

Kata Nama

Contohnya : peribadi, hulubalang

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

41/75

Kata Adjektif

Contohnya : sukacita, dukalara

Kata Sendi Nama

Contohnya : daripada, kepada

Kata Hubung

Contohnya : manakala, walhal, barangkali

Kata Tanya

Contohnya : bagaimana

4.2.3.2 Penggandaan Kata Majmuk

Dalam penggandaan kata majmuk, pada kebiasaannya melibatkan penggandaan unsur

pertama kata sahaja.

Contohnya :

Alat-alat tulis, gambar-gambar rajah, Naib-naib Canselor, Menteri-menteri besar, Guru-

guru Besar

Namun, kekecuali berlaku iaitu penggandaan yang melibatkan benntuk yang telah

mantap dan melibatkan penggandaan keseluruhan unsur.

Contohnya :

Warganegara-warganegara, tandatangan-tandatangan, setiausaha-setiausaha

4.2.3.3 Pengimbuhan Kata Majmuk

Kata majmuk juga dapat menerima imbuhan untuk membentuk kata terbitan. Terdapat

dua kata majmuk yang melibatkan pengimbuhan, iaitu :

a. Kata majmuk yang menerima imbuhan merupakan awalan dan akhiran sahaja dan dieja

terpisah. Contohnya :

campur aduk menjadi bercampur aduk

ambil alih menjadi mengambil alih

daya serap menjadi daya serapan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

42/75

b. Kata majmuk menerima imbuhan yang merupakan apitan dan ejaannya bercantum.

Contohnya :

campur aduk menjadi mencampuradukan

ambil alih menjadi pengambilalihan

satu padu menjadi menyatupadukan

4.3 Kata Ganda

Kata ganda ialah perkataan yang mengalami proses pengulangan pada kata dasar

(Tatabahasa Dewan, 1996). Kata Ganda dalam bahasa Melayu dapat dibahagikankepada tiga jenis, iaitu :

ta ganda penuh,

ata ganda separa, dan

ata ganda berentak

4.3.1 Kata Ganda Penuh

Kata ganda penuh ialah kata ganda yang mengalami ulangan secara keseluruhan. Kata

ganda penuh boleh terdiri daripada :

1. kata ganda penuh yang tediri daripada kata dasar.

Contohnya :

rumah-rumah

buku-buku

masjid-masjid

2. kata ganda penuh yang terdiri daripada kata berimbuhan.

Contohnya :

pelajar-pelajar

ajaran-ajaran

kementerian-kementerian

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

43/75

4.3.2 Kata Ganda Separa

Kata ganda separa ialah kata ganda yang terbentuk melalui penggandaan sebahagian

kata dasar sahaja. Kata ganda separa boleh terdiri daripada :

1. kata ganda yang berasal daripada kata dasar tunggal yang penggulangannya

berlaku pada suku kata pertama sahaja disertai pelemahan vokal dalam suku kata

tersebut kepada vokal e pepet.

Contohnya :

Laki-laki menjadi lalaki menjadi lelaki

Siku-siku menjadi sisiku menjadi sesiku

Jari-jari menjadi jajari menjadi jejari

Langit-langit menjadi lalangit menjadi lelangit

2. kata ganda yang berasal daripada kata berimbuhan, tetapi yang penggandaan

berlaku hanya pada kata dasar dan tidak melibatkan imbuhannya. Pengganda separa

jenis ini berlaku hanya pada golongan kata kerja dan kata adjektif. Bentuk gandaan

boleh terletak di belakang kata dasar atau dibahagian hadapan.

Contohnya :

Di Bahagian Belakang Kata Dasar Di bahagian Hadapan Kata Dasarberlari-larimencari-carisepandai-pandai

cinta-mencintaibantu-membantukejar-mengejar

4.3.4 Kata Ganda Berentak

Kata ganda berentak ialah kata ganda yang mengalami penggulangan kata dasar

mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar. Seluruh kata dasar digandakan dan

bunyi-bunyi tertentu diulang atau diubah. Berdasarkan pengubahan dan pengulangan

bunyi-bunyi tertentu, kata ganda berentak terbahagi kepada tiga jenis iaitu :

1. kata ganda berentak yang terbentuk melalui pengulangan vokal.

Contohnya :

Sayur-mayurCalar-balar

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

44/75

Saki-baki

2. kata ganda berentak melalui pengulangan konsonanContohnya ;mundar-mandirtanah-tanihkayu-kayan

3. kata ganda berentak bebas, iaitu yang terbentuk berdasarkan rentak bunyi, tetapi

tidak melibatkan ciri-ciri persamaan bunyi.

Contohnya :

kusut-masai

ipar-duai

rempah-ratus

lintang-pukang

LATIHAN

1. Teliti kata majmuk dalam Bahasa Melayu berdasarkan contoh di beri. Kemudian,

Nyatakan jenis kata majmuk tersebut.

a. Simpang siurb. Mengadu dombac. Penyahtaksaan

d. Melatih tubie. Pengambilalihan

2. Teliti kata terbitan dalam bahasa Melayu berdasarkan contoh diberi. Kemudian,nyatakan kata terbitan tersebut.

a. Gunung-ganangb. Lintang pukangc. Lelabi

d. Pokok-pokoke. Anak beranak

BAHAN BACAAN

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

45/75

AbdullahHassan

.(1980).

Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.

Abdullah Hassan. (2006). Linguistik Am Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu.Kuala Lumpur:PTS Professional Publishing Sdn.Bhd.

Nik Safiah Karim et.al. (2006). Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasadan Pustaka.

nah Sabran dan Rahim Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk Pelatih MaktabPerguruan. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.

SINOPSIS


Konsep golongan kata Bahasa Melayu secara umum;

Konsep golongan kata nama dan kata kerja Bahasa Melayu;

Ciri-ciri golongan kata nama dan kata kerja Bahasa Melayu;

Jenis-jenis golongan kata nama dan kata kerja Bahasa Melayu

Tahukah anda bahawa perkataan dalam sesuatu bahasa boleh digolongkan ke

dalam golongan tertentu berdasarkan beberapa kriteria misalnya, kriteria struktur

fonologi atau bunyi, kriteria struktur morfem, kriteria sintaksis dan kriteria semantik?.

Walaupun demikian, perbincangan dalam topik ini menjurus kepada Tatabahasa Dewan

(Nik Safiah Karim et.al. 1996) yang menggolongkan perkataan berdasarkan kriteria

sintaksis dan kriteria semantik sebagai satu bentuk bebas yang menjadi unsur dalam

binaan tatabahasa, iaitu frasa, klausa dan ayat.

TAJUK 5 GOLONGAN KATA BAHASA MELAYU

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

46/75

Binaan sintaksis merujuk kepada konstruksi yang dibentuk oleh perkataan yang

berfungsi sebagai ayat ataupun sebagai konstituen dalam ayat, iaitu klausa dan frasa.

Oleh itu, perkataan daripada sudut binaan sintaksis ialah bentuk bebas yang minimum

yang menjadi unsur setiap konstruksi sintaksis, iaitu ayat, klausa dan frasa. Ayat dan

klausa mengandungi dua konstituen utama, iaitu frasa subjek dan frasa predikat.

Sehubungan itu, frasa subjek dibentuk oleh frasa nama, manakala frasa predikat

dibentuk oleh empat jenis frasa, iaitu frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa adjektif

(FA) dan frasa sendi nama (FS).

HASIL PEMBELAJARAN


1. menjelaskan konsep golongan kata Bahasa Melayu secara umum;

2. menghuraikan konsep golongan kata nama dan kata kerja Bahasa

Melayu;

3. mengklasifikasikan ciri-ciri golongan kata nama dan kata kerja Bahasa

Melayu;

4. mencerakinkan jenis-jenis golongan kata nama dan kata kerja

Bahasa Melayu;


5.0 KANDUNGAN ISI

Anda perlu mengetahui bahawa, kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang

konsep golongan kata berdasarkan pendapat ahli-ahli bahasa yang berbeza.

Seterusnya, perbincangan ditumpukan kepada ciri-ciri dan jenis-jenis golongan kata

nama dan kata kerja Bahasa Melayu.

5.1 Konsep Golongan Kata Bahasa Melayu

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

47/75

Walaupun Nik Safiah Karim et.al. (1996) menggolongkan perkataan Bahasa Melayu

berdasarkan kriteria sintaksis dan kriteria semantik namun, ahli-ahli bahasa lain pula

membahagikannya berdasarkan pemahaman masing-masing (Ali Mahmood et.al.

2010) seperti berikut:

a.Golongan Kata Menurut Marsden (1812):

Rajah 5.1: Golongan Kata Menurut Marsden (1812)

b. Golongan Kata Menurut Winstedt (1927)

Rajah 5.2: Golongan Kata Menurut Winstedt (1927)

c.Golongan Kata Menurut Asmah (1968):

Rajah 5.3: Golongan Kata Menurut Asmah (1968)

d.Golongan Kata Menurut Tatabahasa Dewan (1996):

Rajah 5.4: Golongan Kata Menurut Tatabahasa Dewan (1996)

5.2 Ciri-Ciri Golongan Kata Bahasa Melayu

Walaupun terdapat pelbagai pendapat tentang golongan kata Bahasa Melayu, namun

perbincangan dalam topik 5 dan topik 6 hanya menjurus kepada empat golongan

perkataan, iaitu kata nama, kata kerja, kata adjektif dan kata tugas. Sehubungan itu,

perbincangan seterusnya ditumpukan kepada ciri-ciri golongan kata nama dan kata

kerja Bahasa Melayu

5.2.1 Ciri-Ciri Golongan Kata Nama

Golongan kata nama merangkumi sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti

kepada binaan frasa nama dan lazimnya perkataan ini menamakan orang, tempat atau

benda. Golongan kata nama ini boleh dibahagikan pula kepada sub golongan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

48/75

berdasarkan ciri-ciri semantik, iaitu kata nama khas, kata nama am dan kata ganti nama

seperti rajah di bawah.

Rajah 5.5:Ciri-Ciri Golongan Kata Nama

5.3 Jenis-Jenis Golongan Kata Bahasa Melayu

Bahagian ini pula membincangkan jenis-jenis golongan kata Bahasa Melayu, iaitu

perincian kepada ciri-ciri golongan kata nama dan kata kerja.

5.3.1 Jenis-Jenis Golongan Kata Nama

Seperti yang telah dibincangkan, jenis-jenis golongan kata nama terdiri daripada kata

nama khas, kata nama am dan kata ganti nama.

a. Kata Nama Khas

Kata nama dapat dibahagikan kepada tiga kumpulan, iaitu kata nama khas, kata nama

am dan kata ganti nama (Rajah 2.1). Nik Safiah Karim et al.(1996) menyatakan, katanama khas ialah kata yang digunakan untuk rujukan khusus pada sesuatu nama orang,

haiwan, benda, perbadanan (institusi), undang-undang, bangsa, bahasa, pangkat, dan

seumpamanya. Huruf pertama kata nama khas ditulis dengan huruf besar dalam

tulisan. Kata nama khas pula dibahagikan kepada dua, iaitu nama khas hidup dan

nama khas tidak hidup. Nama khas hidup dibahagikan kepada dua, iaitu manusia dan

bukan manusia.

Rajah 5.6: Kata nama khas

b. Kata Nama Am

Kata nama am ialah perkataan yang merujuk benda, perkara atau konsep yang umum

sifatnya. Kata nama am boleh dibahagikan kepada kumpulan-kumpulan kecil

berdasarkan ciri makna perkataannya, iaitu (i) hidup atau tidak hidup, (ii) manusia atau

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

49/75

bukan manusia, (iii) Institusi atau bukan institusi, (iv) konkrit atau abstrak dan (v)

berbilang atau tak berbilang seperti berikut:

Rajah 5.7: Kata Nama Am

c. Kata Ganti Nama

Menurut Nik Safiah et.al (1996), kata ganti nama sebagai perkataan yang menjadi

pengganti kata nama khas dan kata nama am. Kata ganti nama dibahagikan kepada

dua golongan kecil, iaitu (i) Kata ganti nama diri; dan (ii) kata ganti nama tunjuk.

Kata ganti nama diri pula dibahagikan kepada dua, iaitu kata ganti nama diri orang dan

kata ganti nama diri tanya. Seterusnya, kata ganti nama diri orang dibahagikan kepada

tiga, iaitu kata ganti nama diri orang pertama, kedua dan ketiga. Penggolongan kata

ganti nama ditunjukkan seperti berikut:

Rajah 5.8: Kata Ganti Nama

5.3.2 Ciri-Ciri Golongan Kata Kerja

Golongan kata kerja pula merangkumi sejumlah kata dasar yang menjadi unsur inti

dalam binaan frasa kerja. Golongan kata kerja dapat dibahagikan kepada dua

kumpulan, iaitu kata kerja transitif dan kata kerja tak transitif. Kata kerja transitif pula

boleh dibahagikan kepada kata kerja transitif aktif dan kata kerja transitif pasif (Nik

Safiah Karim et.al.2006) seperti berikut:

Rajah 5.5:Ciri-Ciri Golongan Kata Kerja

5.3.3 Jenis-Jenis Golongan Kata Kerja

Perkataan-perkataan golongan kata kerja bahasa Melayu terbahagi kepada empat

jenis, iaitu (i) kata kerja aktif transitif, (ii) kata kerja aktif tak transitif dan (iii) kata kerja

pasif.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

50/75

(a) Kata kerja aktif transitif

Kata kerja aktif transitif adalah kata kerja yang boleh menerima objek tepat dan objek

tak tepat (sipi) dalam ayat aktif transitif yang predikatnya mengandungi kata kerja.

Dalam ayat transitif ini, kata kerjanya hendaklah menerima awalan me-, sama ada

sebagai awalan yang tersendiri atau sebagai sebahagian daripada apitan me-kan,

me-i, memper-kan, memper-i atau akhiran i denganmenduduki kedudukan kata

kerja dalam rangkai kata predikat.

Contoh:

i) Samad membacakan ayahnya surat.

ii) Pengarang itu menulis buku.

iii) Aminah sedang mencuci pakaian.

iv) Ibu sedang menggoreng ikan di dapur.

(b) Kata kerja aktif tak transitif

Kata kerja tak transitif adalah kata kerja yang tidak boleh menerima objek dalam ayat-

ayat yang predikatnya mengandungi kata kerja. Kata kerja aktif tak transitif boleh

dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kumpulan kata kerja yang tidak menerima

sebarang imbuhan seperti perkataan-perkataan tidur, duduk, jatuh, datang dan pergi

dan kumpulan yang menerima salah satu daripada imbuhan-imbuhan : me-, ber-, ber-

an dan ter seperti perkataan menangis, berkereta, terjatuh, dan bersendirian.

Contoh :

i) Pegawai itu berkereta ke pejabat.

ii) Pelajar-pelajar itu pergi ke Pulau Besar semalam.

iii) Anak Pak Mat menangis di dalam bilik.

iv) Gadis itu tersenyum.

v) Padi sedang menguning.

vi) Pemuda itu sedang berbual.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

51/75

(c) Kata kerja pasif

Kata kerja pasif ialah kata kerja untuk ayat pasif sebagai lawan ayat aktif transitif.

Terdapat tiga jenis kata kerja pasif, iaitu

(i) Kata kerja pasif berawalan ber- seperti berasah, berlipat, bertulis

dan sebagainya.

(ii) Kata kerja pasif berawalan ter- seperti terangkat, terbunuh, tercapai

dan sebagainya.

(iii) Kata kerja pasif ke ..an seperti kecurian, kedinginan, kehujanan

dan sebagainya.

AKTIVITI

1.Secara berpasangan, kenal pasti kata nama am, kata nama khas dan kata

ganti nama berdasarkan senarai perkataan yang berikut:

Tugu Negara Dia

Cangkul Cantik

Sepet Hospital

Siti Mereka

Meja Kuala Lumpur

Sedih Komputer

Kamu TunAli

2. Secara berkumpulan (tiga hingga empat orang), pilih satu petikan akhbar

yang sesuai dan jalankan aktiviti berikut:

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

52/75

i. Kenal pasti jenis-jenis kata kerja yang terdapat dalam petikan tersebut.

ii.Bina ayat yang tepat berdasarkan kata kerja tersebut.

LATIHAN

Isi tempat kosong di bawah ini dengan jawapan yang tepat tentang golongan kata nama

dan kata kerja.

i. Kata nama ialah kata yang digunakan untuk nama_______, nama______

nama _____dan nama_______.

ii. _______ialah kata yang merujuk khusus kepada nama orang, haiwan, benda,

perbadanan dan sebagainya serta dieja dengan huruf beasr.

iii. Kata nama khas dibahagikan kepada dua, iaitu nama khas ________dan

nama khas_______ ___________.

iv. Kata ganti nama ialah kata yang menggantikan _____ ______.

v. Kata kerja ialah perkataan yang menunjukkan ____________

vi. Kata kerja dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu kata kerja ________dan kata kerja

____ ____________.

BAHAN BACAAN

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

53/75

Abdullah Hassan. (1980). Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya:

Penerbit Fajar Bakti.

Abdullah Hassan (penyunting) (1983). Rencana Linguistik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.

Abdullah Hassan. (2006). Morfologi:Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu.

Petaling Jaya:Penerbit Fajar Bakti.

Ali Mahmood et.al. (2007). Modul Pembelajaran Morfo Sintaksis Bahasa Melayu:Kuala

Lumpur:Open University Malaysia.

Ali Mahmood et.al. (2010). Modul Morfologi dan Sintaksis Bahasa Melayu:Kuala Lumpur:Open

University Malaysia

Nik Safiah Karim et.al (1996; 2006). Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur:Dewan Bahasa dan

Pustaka

Raminah Hj.Sabran dan Rahim Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk Pelatih Maktab

Perguruan:Penerbit Fajar Bakti.

TAJUK 6 GOLONGAN KATA BAHASA MELAYU

SINOPSIS


Konsep golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu;

Ciri-ciri golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu;

Jenis-jenis golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu

Untuk pengetahuan anda, kata adjektif ialah kata yang menerangkan sifat atau

keadaan sesuatu benda atau kata nama. Oleh itu, kata adjektif boleh berdiri sendiri

sebagai frasa adjektif untuk memenuhi tugas predikat sesuatu ayat. Sehubungan itu,

kata adjektif boleh disertai oleh kata keterangan amat, sungguh dan sangat.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

54/75

Kata tugas pula hadir dalam ayat, klausa, atau frasa untuk mendukung sesuatu

tugas sintaksis tertentu sama ada sebagai penghubung, penerang, penentu, penguat,

pendepan, pembantu, penegas, penafi, pembenar, pemeri dan tugas-tugas lain.

HASIL PEMBELAJARAN


1. menghuraikan konsep golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa

Melayu;

2. mengklasifikasikan ciri-ciri golongan kata adjektif dan kata tugasBahasa Melayu;

3. mencerakinkan golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu


6.0 KANDUNGAN ISI

Untuk pengetahuan anda, kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang konsep

golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu, seperti yang dikemukakan

khususnya berdasarkan pendapat Nik Safiah Karim et.al (1996, 2006) dan ahli-ahli

bahasa yang lain. Perbincangan selanjutnya pula ditumpukan kepada ciri-ciri dan jenis-

jenis golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu.

6.1 Konsep dan Ciri-Ciri Golongan Kata Adjektif

Tahukah anda bahawa kata adjektif yang juga dikenali sebagai kata sifat merupakan

perkataan yang menjadi unsur inti dalam binaan frasa adjektif?. Frasa adjektif pula

boleh terdiri daripada satu atau beberapa perkataan yang mengandungi kata adjektif

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

55/75

dan unsur lain seperti kata bantu atau kata penguat. Ayat yang mempunyai kata adjektif

adalah seperti contoh yang berikut:

Ahmad sangatpandaibermain muzik.

Pemuda itu baiksungguh.

Buah cempedak itu enaksekali.

6.2 Jenis-Jenis Golongan Kata Adjektif

Anda tentu telah mengetahui bahawa kata adjektif yang juga dikenali sebagai kata sifat

merupakan perkataan yang menjadi unsur inti dalam frasa adjektif seperti manis sekali,sudah lama sungguh, masih lebat lagi.

Kata dalam golongan kata adjektif menerangkan keadaan atau sifat sesuatu nama atau

frasa nama. Kata adjektif mudah dikenali jika kata berkenaan didahului oleh kata

penguat seperti amat, sangat, sungguh, sekali, paling, agak, benar. Kata adjektif boleh

terbentuk berdasarkan kata itu sendiri atau terbentuk secara menerima imbuhan; sama

ada imbuhan awalan, apitan, atau sisipan (Ali Mahmood et.al. 2007)

Menurut Nik Safiah Karim et.al. (2006) kata adjektif terbahagi kepada sekurang-

kurangnya sembilan jenis, iaitu (i) kata adjektif sifatan atau keadaan; (ii) kata adjektif

warna; (iii) kata adjektif ukuran; (iv) kata adjektif bentuk; (v) kata adjektif waktu; (vi) kata

adjektif jarak; (vii) kata adjektif cara; (viii) kata adjektif perasaan; dan (ix) kata adjektif

pancaindera

Kata adjektif sifatan atau keadaan ialah perkataan yang digunakan bagi

menerangkan sifat atau keadaan sebagai unsur keterangan kepada kata nama, seperti

contoh berikut:

kuat pintar nakal

keras lemah sihat

bijak cergas jahat

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

56/75

Contoh ayat: i. Budak nakalselalu kena marah

ii. Dia lemah dalam matematik

iii. Kubu pertahanan pemberontak itu amat kuat.

iv.Anak Pak Kamarbijaksekali.

v. Peserta itu berdiri dengan cergas.

Kata adjektif warna sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah

perkataan yang memberi pengertian warna, seperti contoh berikut:

jingga perang hitam

putih biru kelabu

Contoh ayat: i. Adik suka pakai baju hijau.

ii. Pakaian pelajar sekolah berwarnaputih.

iii. Baju kesukaan saya berwarna kuning.

iv. Kereta merah itu kepunyaan abang.

v. Dia memiliki mata berwarna biru.

Kata adjektif ukuran sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah

perkataan yang memberi pengertian ukuran, seperti contoh yang berikut:

tebal gemuk panjang

nipis kurus pendek

tinggi rendah kecil

Contoh ayat: i. Buku tebalitu sudah saya baca.

ii. Anaknya masih kecillagi.

iii. Badannya semakin kurus.

iv. Kertas nipis itu tidak boleh digunakan lagi.

v. Pokok itu semakin hari semakin tinggi.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

57/75

Kata adjektif bentuk sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah

perkataan yang memberi maksud rupa bentuk, seperti contoh berikut:

lurus bulat bujur

bengkok leper bundar

lonjong buncit tajam

Contoh ayat: i. Jalan lurus mudah dilalui.

ii. Bentuk buah kelapa itu lonjong.

iii. Mukanya bujursirih.

iv. Pinggan leperitu untuk pinggan makan.

v. Matanya tajam memandang ke hadapan

Kata adjektif waktu sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah

perkataan yang memberi pengertian konsep masa, seperti contoh yang berikut:

kerap awal sering

jarang lewat silam

baharu dahulu lampau

Contoh ayat: i. Kedatangannya lewathari ini.

ii. Dia berada di kampus sehari suntuk.

iii. Kenangan silam sukar dilupakan.

iv. Nenek masih menyimpan barang-barang lama.

v. Cikgu menasihatkan kami supaya datang awal

Kata adjektif jarak sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan

yang memberi makna konsep ruang seperti contoh yang berikut:

nyaris dekat

hampir jauh

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

58/75

Contoh ayat: i. Rumahnya tidakjauh dari Pejabat Pos.

ii. Universiti itu dekatdengan lebuhraya.

iii. Dia berdiri hampirdengan kereta saya.

Kata adjektif cara sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan

yang memberi pengertian keadaan kelakuan atau ragam, seperti contoh yang berikut:

pantas deras ligat

lambat gopoh perlahan

laju cermat cepat

Contoh ayat: i. Kereta itu dipandu dengan laju.

ii. Siapa cepatdia dapat.

iii. Gasing itu berpusing ligat.

iv. Arus sungai itu sangat deras.

v. Dia cermatapabila berbelanja.

Kata adjektif perasaan ialah perkataan yang digunakan sebagai unsur

keterangan kepada kata nama yang memberi pengertian atau konsep perasaan, seperti

contoh yang berikut:

kasih takut malu

sayang hendak geram

cinta rindu marah

Contoh ayat: i. Dia masih marah kepada saya.

ii. Nenek itu terlalu kasih akan cucunya.

iii. Mereka amat rindu akan kampung halaman.

iv. Kanak-kanak itu takutakan kucing.

v. Pemuda itu masih malu untuk bersuara

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

59/75

Kata adjektif pancaindera sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah

perkataan yang membawa konsep sentuh, dengar, pandang, bau, dan rasa seperti

contoh yang berikut:

Indera sentuh

lembik kasar licin

halus kesat keras

i. Lantai itu licin kerana baru dicuci.

ii. Kulit mukanya sangat halus.

iii. Kain yang kesatitu ialah kain lap.

iv. Buku itu berkulit keras.

v. Dawai kasaritu untuk dibuat ampaian.

Indera dengar

nyaring lembut mersik

merdu garau serak

i. Suaranya merdu bagai buluh perindu.

ii. Teriakannya nyaringsungguh.

iii. Kebanyakan lelaki bersuara garau.

iv. Saya suka mendengar suaranya yang lembut.

v. Alunan musik itu mersik.

Indera pandang

comel hodoh molek

cantik buruk segak

i. Pemuda segakitu guru saya.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

60/75

ii. Kakaknya suka berpakaian cantik.

iii. Rumah burukitu tidak berpenghuni.

iv. Dia ingin mengahwini pemuda tampan.

vi. Pakaian pengantin itu moleksungguh.

Indera bau

wangi hanyir harum

busuk hancing tengik

i. Bunga ros itu harum baunya.

ii. Bangkai ikan itu menyebabkan bau hanyir.

iii. Nasi tengikitu tidak boleh dimakan.

iv. Setiap hari dia memakai minyak wangi.

v. Bau busukitu datangnya dari lori sampah.

Indera rasa

manis kelat masammasin payau lazat

i. Setiap hari kita minum airtawar.

ii. Semua orang suka makanan lazat.

iii. Buah limau masam rasanya.

iv. Saya tidak suka minum ubatpahit.

v. Kuih tradisional itu terlalu manis.

6.3 Konsep dan Ciri-Ciri Golongan Kata Tugas

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

61/75

Golongan kata tugas merupakan golongan kata yang bersifat pelbagai jenis

(keterangan). Dengan perkataan lain, golongan kata tugas bukan sahaja mengandungi

golongan kecil yang berbeza malah turut menunjukkan sifat yang sama, iaitu tidak

boleh menjadi unsur inti untuk frasa nama, frasa kerja, dan frasa adjektif.

Kata tugas juga menjadi salah satu unsur dalam ayat, klausa atau frasa untuk

mendukung maksud sesuatu tugas sintaksis tertentu. Sehubungan itu, fungsi kata tugas

dalam ayat adalah sebagai pemeri, penerang, penentu, penghubung, pembenar,

penguat, penegas, dan sebagainya. Berikut disenaraikan kelompok kata tugas dan

contoh-contoh perkataan yang berfungsi untuk mendukung sesuatu tugas dalam

sintaksis tertentu.

kata hubung : dan, atau, tetapikata seru : wah,amboi,ciskata tanya : apa, berapa, siapakata perintah : sila, tolong, harapkata pangkal ayat : hatta, maka, syahadankata bantu : akan, sudah, pernahkata penguat : sangat, amat, palingkata penegas : juga, lah, tah, kah, punkata nafi : tidak, bukankata pemeri : ialah, adalah

kata sendi nama : di, dari, dalam, daripadakata pembenar : ya, betul, benarkata bilangan : dua, segala, banyakkata arah : atas, bawah, tepi

6.4 Jenis-Jenis Golongan Kata Tugas

Kata tugas ialah sejenis perkataan yang hadir dalam ayat, klausa, atau frasa untuk

mendukung sesuatu tugas tertentu seperti kata penyambung ayat, berfungsi sebagai

kata praklausa, prafrasa, atau sebagai kata pascakata. Sila rujuk jadual yang berikut

untuk huraian tentang jenis-jenis kata tugas (Ali Mahmood et.al.2010)

Jenis Kata Tugas Kata Tugas Ayat

Kata Hubung Gabungan

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

62/75

1. Menghubungkan klausa yang sama tara sifatnya.

Gabungan dan, atau, tetapi, serta, lalu,malahan, sambil, kemudian

Aminahmengemas rumahdan ibunyamembasuh kain.

Mereka mungkinpergi ke Johoratau ke Perak.

Sampah itudipungutnyakemudiandicampakkannyake dalam tongsampah.

Kata Hubung Pancangan

1. Menyambungkan klausa tak setara atau klausa pancangan pada klausa utama atauklausa induk.

Relatif yang Budaya hidupyang bertoleransidapat menjaminkesejahteraan.

Mereka beramai-ramai pergi kesekolah yangmenawarkan

kursus komputer.

Komplemen bahawa Guru itumenyatakanbahawa muridnyasangat rajin.

Semua pihakharus menyedaribahawa perkarayang dihadapiadalah amatmencabar.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

63/75

Keterangan kerana, agar, meskipun, sekiranya,semoga, supaya, kalau, andai kata,kendatipun, hingga, jikalau, semasa,sementara, setelah, sewaktu,ketika, untuk, tatkala, walaupun,sungguhpun, apabila

Pertandinganbadminton akanditangguhkansekiranya tiadasambutan.

Dia membacaterlalu banyakhingga terlupauntuk makan.

Sementaramenanti padimasak, petani itumenanam jagung.

Kalau musuhmenyerang, kamiakan melawan.

Sewaktu

diumumkan beritapenting itu kamitiada di sini.

Orang tua ituberdoa semogakeluarganyasentiasa sihat.

Kata Praklausa

1. Sejumlah perkataan yang terletak di hadapan klausa, iaitu yang terdiri daripada kataseru, kata tanya, kata perintah, kata pembenar, dan kata pangkal ayat.

2. Tugasnya yang sedemikian adalah untuk menimbulkan seruan, pertanyaan,pengiyaan, atau sebagai penerang pangkal kepada klausa

Kata seru aduh, amboi, cis, oh, celaka, eh,wah, syabas, aduhai, wahai

Syabas, awaktelah berjaya!

Aduhai, awakdatang lambatsangat!

Kata tanya berapa, bila, bagaimana, mengapa,apa, siapa, mana

Harga barang ituberapa?

Mengapakah diamenangissemalam?

Kesihatannyasekarang

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

64/75

bagaimana?

Berapa tahunkahdia belajar di luarnegeri?

Manakah baju

baharu saya? Siapakah yang

datang semalam?

Kata perintah jangan, usah, sila, jemput, minta,tolong, harap, sila, jangan,

Jangan buangsampah di sini.

Janganlahbersusah hati.

Harap saudaradapat datangpetang ini.

Silalah masuk.

Kata pembenar ya, benar, betul, benar Ya, itulahorangnya.

Betul, tanyalah diauntukmendapatkankepastian.

Benar, itulah cikgubaru di sekolahkita.

Kata pembenar hatta, maka, syahadan, adapun,alkisah, kalakian, sebermula, sekaliperistiwa, arakian

Hatta istana itupun siaplah.

Kalakianberlakulahpermusuhanantara kedua-dua

kerajaan itu. Maka baginda pun

bertitah kepadaBendaharaPaduka Raja.

Sebermulaberburulahbaginda bersama-

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

65/75

samahulubalangnya.

Kata Prakfrasa

1. Sejumlah perkataan yang terletak di hadapan frasa, iaitu sama ada frasa nama, frasakerja, atau frasa adjektif.

2. Mendukung tugas maksud yang terkandung dalam ayat seperti tugas membantu,menguatkan, menegaskan, menafikan, memerikan, menyendikan, menunjukkanarah, dan membilang.

Kata bantu 1. Bantu Aspek: telah, baru,pernah, sedang, masih,akan, belum

Pekerja itu telahpulang.

Murid-murid itubaru tiba.

Mereka pernah keutara Malaysia.

Mereka sedangmenyiapkanpengaturcaraankomputer.

Semua pihaksedang sibukmenyiapkan kerja.

Adik masihmembersihkanmeja.

Semua kenderaanakan diperiksaesok.

Pembesaran tasikmasih belumdapat dimulakanlagi.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

66/75

2. Bantu Ragam: hendak,mahu, harus, mesti, boleh,dapat

Cikgu Ramlibersungguh-sungguh hendakmengadakan kelastambahan.

Ramai graduanyang mahubekerja sendiri.

Halaman dihadapan rumahharus dibesarkanlagi.

Keputusan mestidiumumkan padahari ini juga.

Semua pihakboleh memberikan

pendapat mereka. Atuk dapat

mengerjakanfardhu haji padatahun ini.

Kata penguat 1. Penguat Hadapan: terlalu,paling, agak, terlalu, paling,agak

Kata penguathadapan ialahperkataan yang

letaknya di hadapankata adjektif.

Bangau itu terlalukurus.

Cadangan yangdikemukakannyapaling menarik.

Pendapatnya agak

bernas.

2. Penguat belakang: sekali,benar, nian

Kata penguatbelakang ialahperkataan yangletaknya dibelakang kataadjektif.

Lukisan di dindingitu cantik sekali.

Lambat benar basitu tiba.

Dia keluarsebentar nian.

3. Penguat bebas: amat,sangat, sungguh

Kata penguat bebasialah perkataanyang letaknyabebas, sama ada di

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

67/75

hadapan atau dibelakang kataadjektif.

Kata penegas -

Kata penegasmemberipenekananpada bahagiantertentu dalamayat.

1. Penegas frasa predikat: -

kah, -tah, -lah. Hanya berlaku

apabila frasapredikat ataubahagian yangditegaskanmengalami prosespendepanan.

Siapakah majikan

kamu itu? Apatah daya kita.

Orang itulahbapanya.

1. Penegas frasa subjek ataufrasa predikat: juga, pun,jua, hanya, lagi, hanya,memang

Bersifat bebas darisegi kehadirannyadalam ayat

Kami juga ingin kebandar.

Kami ingin juga ke

pekan. Hujan hanya turun

pada musimdingin.

Hujan turun hanyapada musimdingin.

Kata nafi -Kata nafi ialahperkataan yangmenjadi unsur

nafi frasapredikat, iaitufrasa nama,frasa kerja,frasa adjektif,dan frasa sendinama

1. Menjadi unsur nafi frasanama dan frasa sendinama: bukan

Itu bukan mereka.

Roti bukandiperbuat daripadabesi.

2. Menjadi unsur nafi frasakerja dan frasa adjektif:tidak.

Dia tidak berlari.

Rumah lama itutidak besar sangat

3. Menjadi unsur nafi frasakerja dan frasa adjektif jika

kedua-dua frasamendukung maksudpertentangan maklumat:bukan

Dia bukan hendakbelajar tetapi

hendak bermainsahaja.

Pak Ali bukankaya sangat tetapipemurahorangnya.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

68/75

Kata pemeri -Kata pemeriialah unsuryang menjadipemeri hal atauperangkai

antara subjekdengan frasautama dalampredikat.

1. Hadir di hadapan frasanama: ialah

Yang dapat dilihatialah usaha dankerajinannya.

Kereta api laju keKLIA ialah jenis

pengangkutanyang dapatmenjimatkanmasa.

2. Hadir di hadapan frasaadjektif dan frasa sendinama: adalah

Kenyataan ituadalah tidakbenar.

Kejadian yangberlaku itu adalahdisengajakan bagimengelakkansalah faham.

Kata sendinamaKata sendinama ialahperkataan yangletaknya dihadapan frasanama.

1. Menunjukkan tempat: di Tempat:Pengembara itusesat di dalamhutan.

2. Menunjukkan: tempat,arah dituju, waktu ataumasa: ke

Tempat: Merekaakan ke Kuantanesok.

Arah: Merekamenuju ke selatan.

Waktu atau masa:Ali menungguhingga ke petang.

3. Menyatakan tempat atauarah,waktu atau masa: dari

Tempat atau arah:Angin bertiup dariarah selatan.

Waktu atau masa:Tempohpembayaranbermula dari esok.

4. Menyatakan punca bagimanusia, haiwan, benda,unsur mujarad, sumber,asal kejadian, perbezaan,dan perbandingan:daripada

Punca: Diamenerima suratdaripada kakak.

Sumber atau asalkejadian: Ukiranitu diperbuatdaripada logam.

Perbezaan atau

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

69/75

perbandingan:Kami tiba lewatdaripada mereka.

5. Menyatakan sasaran yang

merujuk manusia, haiwan,unsur mujarad,menyatakan pecahan danmenyatakan perubahankeadaan: kepada

Sasaran: Sila

kembalikanborang itu kepadakerani.

Pecahan: Pesertadibahagikankepada duakumpulan.

Perubahankeadaan: Keadaanberubah kepadayang lebih baik.

6. Menunjukkan keteranganwaktu dan tempat: pada Waktu: Bas

bertolak padapukul tujuh pagi.

Tempat: Tuliskannama anda padakertas ini.

7. Menunjukkan kegunaanuntuk sesuatu: untuk, bagi

Kegunaan untuksesuatu: Rumahuntuk pekerjasedang dibaiki.

Rumah bagipekerja sedangdibaiki.

8. Menyatakan maksudbahagian yang ditentukanatau diperuntukkan: untuk

Bahagian yangditentukan ataudiperuntukkan:Hadiah iniuntukmu.

9. Bertugas membawamakna tujuan: demi

Tujuan: Kita mestibersatu demi

keadilan negara.

10.Membawa maksudrujukan: tentang

Rujukan: Merekaberbincangtentang masalahnegara.

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

70/75

11.Membawa maksudperbandingan: seperti,bagai, umpama, laksana

Perbandingan:Hatinya keras{seperti, bagai,umpama, laksana}batu.

12.Membawa maksudbersama-sama, carasesuatu dilakukan,memakai ataumenggunakan,menyatakanperbandingan yangserupa: dengan

Bersama-sama:Ayah ke pekandengan ibu.

Cara sesuatudilakukan: Diamemulakan majlisdengan doa.

Memakai ataumenggunakan: Ani

melukis potret itudengan cat air.

Menyatakanperbandingan: Diasentiasasependapatdengan ketuanya.

13.Membawa maksudpenanda waktu ataumasa: sejak, semenjak

Penanda waktuatau masa: Kamitinggal di kampung{sejak, semenjak}

dua tahun yanglalu.

14.Membawa maksudrujukan: terhadap

Rujukan:Tanamilah rasabelas kasihanterhadap binatang

15.Mendahului kata adjektifyang bersifat emotif: akan

Mendahului kataadjektif yangbersifat emotif:Wanita itu amatrindu akananaknya.

16.Membawa maksudhubungan pembuat dalamayat pasif, hubungan yangmembawa maksud sebab:oleh

Hubunganpembuat dalamayat pasif: Kuih itudibeli olehnya.

Hubungan yangmembawa maksud

7/29/2019 122945365-modul-bmm-3109

71/75

sebab: Pemainbadminton itukalah oleh (sebab)kekuranganlatihan.

17.Membawa maksud perihalperingkat dan had masa,waktu, atau tempat:hingga, sampai

Perihal peringkatdan had masa:Anaknya belajar{hingga, sampai}peringkatuniversiti.

18.Memba

122945365-modul-bmm-3109

Documents