laporan tahunan 2009 · 2020. 11. 18. · teknologi pusat pemprosesan makanan ternakan pusat...

LaporanTahunan

2009

Jabatan Perkhidmatan Haiwan Dan Perusahaan TernakSabah

Wisma Pertanian Sabah, Blok B, Aras 3,Jalan Tasik Off Jalan Maktab Gaya,

88624 Luyang, Kota Kinabalu, Sabah

http://vet.sabah.gov.my

Isi Kandungan1. Sepintas Lalu 1

2. Mesaj Dar Pengarah 5

3. Kewangan 6

4. Pembangunan Sumber Manusia 10

5. Pembangunan Penternakan 16

6. Perkhimatan Veterinar 20

7. Kawalan Import/Eksport 26

8. Perkhidmatan Penyiasatan Penyakit Ternakan 28

9. Status Penyakit Ternakan 33

10. Penyembelihan 34

11. Projek Sosioekonomi 35

12. Industri Tenusu Dan Rusa 40

13. Geleri Gambar 47

1

JPHPT, Sabah.

Sepintas LaluBa

hagia

n Khid

mat

Peng

urus

an

Seksyen Kewangan danAkaun

UnitHasil

UnitBayaran

UnitGaji

Seksyen Pentadbiran danPengurusan

UnitPentadbiranAm

UnitPengurusanPersonal

UnitFail& Rekod

UnitAset& Stor

UnitKenderaan

Seksyen Perancangan danPembangunan SumberManusia

UnitPerancangan

UnitPenerangan& ICT

UnitPerpustakaan

UnitPengurusanVeterinar

Seksyen PembangunanDaerah

WilayahBeaufort

WilayahKota Kinabalu

WilayahKudat

WilayahKeningau

WilayahSandakan

WilayahTawau

Baha

gianP

erkh

idmata

nVe

terina

r

Seksyen Kesihatan Veterinar UnitPelesenan

UnitEpidemiologi

UnitQAP

MakmalDiagnosaVeterinar

Seksyen Kesihatan AwamVeterinar

UnitPemeriksaan &Penguatkuasaan

UnitAbattoir/PTDS

UnitKuarantin

MakmalKesihatan AwamVeterinar

Baha

gianP

emba

ngun

anInd

ustri

Tern

akan

Seksyen Komoditi UnitRuminan

UnitTenusu& Rusa

UnitUnggas

UnitKhinzir

UnitAnekaTernakan

Seksyen Pembangunan danPenyelidikan Industri

UnitPembangunanSumber Genetik

UnitPenyelidikan& PemindahanTeknologi

PusatPemprosesanMakananTernakan

PusatBioteknologi

1

2

JPHPT, Sabah.

Sepintas LaluVi

si Industri ternakan yang komersil, bersepadu dan mantap untuk mengeluarkan makananyang berkualiti bagi mencapai tahap saradiri yang berkekalan dan eksport

Misi Memberikan perkhidmatan veterinar dan pengurusan ternakan yang profesional sebagai

pemangkin kepada industri ternakan yang mantap bagi membekal makanan daripadahasil ternakan yang bermutu dan selamat

Profa

il Jab

atan

Jabatan Perkhidmatan Haiwan dan Perusahaan Ternak merupakan salah satu daripadaempat Jabatan di bawah naungan Kementerian Pertanian dan Industri Makanan Sabah.Jabatan ini telah diwujudkan dalam tahun 1976. Sebelum ini sektor ternakan di Sabahtelah dikawalselia oleh Jabatan Pertanian Sabah di bawah naungan BahagianPerusahaan Ternak yang diketuai oleh seorang Penolong Pengarah.

Tugas utama pada waktu tersebut sebahagian besar meliputi program pencegahanjangkitan penyakit dan rawatan ternakan. Hanya pada 01 Januari 1976, Bahagian iniditauliahkan menjadi sebuah jabatan dengan nama Jabatan Perkhidmatan Haiwan danPerusahaan Ternak diketuai oleh Pengarah Perkhidmatan Haiwan dan PerusahaanTernak. Aktiviti Jabatan ini juga diperluaskan untuk mencakup pengeluaran danpembangunan industri ternakan di Sabah.

Objek

tif

Mencegah, mengawal dan membasmi penyakit-penyakit haiwan dan zoonotik. Menentukan bahan-bahan haiwan untuk makanan manusia suci, bersih dan sesuai untuk

dimakan. Menggalakkan pertumbuhan dan pembangunan industri haiwan yang mantap. Menggalakkan pertumbuhan dan pembangunan industri makanan haiwan.

Menentukan kebajikan dan kesejahteraan semua haiwan sentiasa terpelihara.

2

3

JPHPT, Sabah.

Sepintas LaluSt

rateg

i

Meninggikan daya pengeluaran ternakan dengan menggunakan sistem pengurusan,pembiakan dan pemakanan ternakan yang menggunakan teknologi moden yang sesuai.

Menggalakkan penyertaan penternak-penternak kecil di dalam rancangan penternakan

secara program tersusun seperti program tenusu, lembu pedaging, ternakan kerbau,kambing/bebiri dan rusa.

Menambah dan membekalkan ternakan-ternakan yang bermutu melalui pembiakan dan

pengimportan baka ternakan yang bermutu tinggi. Menggunakan sumber bekalan makanan ternakan yang bermutu tinggi melalui

pembangunan dan penggunaan padang ragut, tanaman rumput/foder persendirian danpenggunaan sisa-sisa pertanian serta integrasi di antara tanaman dengan ternakan.

Menyampaikan perkhidmatan kesihatan veterinar yang cekap dan memuaskan ke arah

peningkatan taraf penternakan dan pertumbuhan industri ternakan. Menyampaikan perkhidmatan kesihatan awam veterinar supaya makanan yang

dihasilkan daripada ternakan dapat disampaikan dalam keadaan selamat dan berkualiti. Menjalankan kegiatan-kegiatan penyelidikan dan pembangunan ke arah meningkatkan

pengeluaran dan kesihatan ternakan. Menambah kemudahan-kemudahan latihan dan pengembangan serta khidmat nasihat

susulan untuk menentukan kejayaan rancangan-rancangan penternakan melaluipeningkatan kemahiran dan pengetahuan.

Menambah kemudahan infrastruktur Jabatan supaya dapat memberi perkhidmatan di

kawasan luar bandar dengan lebih mudah dan meluas. Mewujudkan kepakaran dalam bidang kawalan pencemaran dari aktiviti penternakan.

Memastikan penguatkuasaan undang-undang yang berkaitan dengan bidang veterinarberjalan dengan baik.

3

4

JPHPT, Sabah.

Sepintas LaluFu

ngsi

Pengeluaran ternakan, hasil ternakan dan makanan ternakan. Pengawalan, pencegahan dan penghapusan penyakit haiwan, kuarantin dan

penyelidikan.

Penggandaan latihan bagi industri ternakan.

Pengawalan import dan eksport ternakan dan hasil ternakan. Pemeriksaan daging, susu, telur dan pengawalan tempat penyembelihan.

Pengembangan pengeluaran dan kesihatan ternakan.

4

5

Mesaj dari

PengarahTahun 2009 industri ternakan berjaya menyumbang sebanyak RM702.73 juta kepada anggaran pengeluarankasar sector ternakan Negeri. Untuk tahun ini, RM543.02 juta (77.27%) disumbangkan oleh sub-sektor ayam/itikyang merangkumi pengeluaran daging dan telur, subsector khinzir menyumbang sebanyak RM 7.91 juta iaitu20.26% daripada jumlah keseluruhan anggaran pengeluaran kasar. Subsektor ruminan dan tenusumenyumbang RM 6.76 juta dan RM 10.56 juta, iaitu sebanyak 0.96% dan 1.5 % masing-masing.

Status kesihatan ternakan/haiwan di negeri Sabah adalah terkawal dengan perlaksanaan langkah-langkahpencegahan yang dirancang dengan teliti.

Bagi pihak jabatan, saya ingin menyatakan kesyukuran ikhlas untuk pelanggan-pelanggan kita, untuk sokonganberterusan mereka dan keyakinan dalam jabatan sepanjang tahun dan juga setinggi-tinggi penghargaan kepadapengurusan dan kakitangan jabatan atas komitmen, usaha gigih serta dedikasi mereka yang membolehkanjabatan mencapai prestasi yang memberangsangkan. Semoga pencapaian tahun 2009 akan menjadirangsangan dan dorongan bagi kakitangan JPHPT membuat penilaian semula prestasi dan sumbangan masing-masing di masa lampau untuk kemajuan Jabatan di masa akan datang. Anjakan dan perubahan skop dalamperkhidmatan yang perlu ditawarkan hendaklah sesuai dengan permintaan para pengguna dan pelangganjabatan bagi mempastikan JPHPT akan terus relevan di negeri ini serta sama-sama mengembeleng usahamenuju ke arah kecemerlangan dan menyahut cabaran dalam dunia globalisasi ini. .

DATUK HJ. AWANG SAHAK HJ. AWANG SALLEHPengarah Jabatan Perkhidmatan Haiwan

Dan Perusahaan TernakNegeri Sabah h

6

KewanganJadual 1. Peruntukan Pembangunan Persekutuan P21

Butiran Vot Vot Peruntukan Asal PerbelanjaanSebenar

BakiPeruntukan

Projek Lembu Pedaging P21-22500-001 140,000.00 433,761.00 -293,761.00Institut Veterinar Sabah P21-22500-002 210,000.00 209,935.00 65.00Pengeluaran Bibit/Baka Ternakan P21-22500-003 0.00 0.00 0.00Program Agro Pelancongan Haiwan Sabah P21-22500-004 125,000.00 56,550.00 68,450.00Program Kawalan, Pencegahan & PembasmianPenyakit Haiwan Negeri Sabah P21-22500-005 347,000.00 271,349.15 75,650.85

Program Pembangunan Industri Ternakan P21-22500-006 250,000.00 248,708.70 1,291.30Program Promosi Dagangan Industri Ternakan P21-22500-007 93,000.00 74,302.45 18,697.55

Program Pembangunan & Penempatan TernakanRuminan P21-22500-008 200,000.00 176,526.43 23,473.57Projek Makmal Diagnosa Veterinar P21-22500-009 1,500,000.00 927,890.30 572,109.70Projek Padang Ragut Bersepadu P21-22500-010 74,000.00 53,680.00 20,320.00

Projek Pembangunan & Peningkatan KemudahanKuaratin P21-22500-011 250,000.00 249,850.00 150.00Projek Pembangunan & Peningkatan KeupayaanPemeriksaan & Penguatkuasaan Veterinar P21-22500-012 224,400.00 186,511.55 37,888.45

Projek Pembangunan & Penyelidikan Ternakan P21-22500-013 100,000.00 89,728.80 10,271.20Projek Pembangunan Industri Tenusu Sabah P21-22500-014 0.00 0.00 0.00Projek Pemprosesan Makanan Ternakan Ruminan P21-22500-015 250,000.00 249,950.00 50.00Projek Peningkatan Baka Kambing Kunak P21-22500-016 300,000.00 206,467.00 93,533.00

Projek Peningkatan Kualiti Hasil Keluaran LadangTernakan P21-22500-017 103,100.00 94,811.95 8,288.05Projek Peningkatan Perkhidmatan Klinik Veterinar P21-22500-018 160,000.00 155,983.15 4,016.85Pusat Bioteknologi Ternakan P21-22500-019 118,600.00 118,594.40 5.60Pusat Pemasaran Ternakan P21-22500-020 150,000.00 111,024.50 38,975.50Pusat Pengeluaran Lembu Baka Tenusu Dara P21-22500-021 525,000.00 524,836.39 163.61

Pusat Pengurusan & Pemindahan TeknologiTernakan Sabah P21-22500-022 175,000.00 94,298.40 80,701.60

Pusat Peningkatan Baka Lembu Pedaging PulauSebatik P21-22500-023 350,000.00 346,678.00 3,322.00Pusat Teknologi Daging Kinarut P21-22500-024 111,000.00 104,159.94 6,840.06Skim Pembangunan Ternakan Nabawan P21-22500-025 400,000.00 399,021.50 978.50Jumlah Pembelanjaan 6,156,100.00 5,384,618.61 771,481.39

7

Jadual 2. Peruntukan Mengurus (Negeri)Butiran Vot Peruntukan

AsalPeruntukan

Ditambah/pindahPerbelanjaan

DirancangPerbelanjaan

Sebenar%

Perbelanjaan

Pentadbiran Emolument Kakitangan 18,150,000.00 700,000.00 17,450,000.00 17,067,063.33 97.81%Pentadbiran Sumber Manusia 82,000.00 82,000.00 31,719.99 38.68%Pentadbiran Am Pejabat 1,203,000.00 220,000.00 1,423,000.00 1,313,774.55 92.32%Pameran & Pertunjukan 135,000.00 135,000.00 95,001.42 70.37%Buruh 3,000,000.00 500,000.00 3,500,000.00 3,088,661.15 88.25%Persidangan Tahunan JPHPT Sabah 30,010.00 30,010.00 288.00 0.96%Perkhidmatan Keselamatan 500,000.00 500,000.00 129,582.30 25.92%Penyenggaraan Bangunan 1,000,010.00 200,000.00 1,200,010.00 1,062,985.13 88.58%

Pengendalian & Penyenggaraan Loji, KenderaanPerkakas 800,000.00 100,000.00 900,000.00 757,118.17 84.12%Pengendalian & Penyenggaraan Stesen 300,000.00 180,000.00 480,000.00 411,879.70 85.81%

Pengendalian & Penyenggaraan Perahu LancaJabatan 36,010.00 36,010.00 31,782.24 88.26%Pengendalian & Penyenggaraan Unit Makanan 135,000.00 135,000.00 119,124.12 88.24%Pengendalian & Penyenggaraan Perpustakaan 20,000.00 20,000.00 19,982.00 99.91%

Pengendalian & Penyenggaraan Unit PembiakanAyamitik 38,000.00 38,000.00 37,727.40 99.28%

Pengendalian & Penyenggaraan Unit PembiakanKhinzir 60,000.00 60,000.00 55,521.41 92.54%Pengendalian & Penyenggaraan Unit Arnab 17,000.00 17,000.00 16,859.00 99.17%

Pengendalian & Penyenggaraan Unit PembiakanKambing Bongawan 16,500.00 16,500.00 11,282.24 68.38%

Pengendalian & Penyenggaraan KuarantinKandang Anjing & Kucing 29,000.00 29,000.00 25,091.45 86.52%

Pengendalian & Penyenggaraan RancanganPendaftaran Suntikan 45,000.00 45,000.00 18,565.68 41.26%Pengendalian & Penyenggaraan Unit BurungPuyuh 40,000.00 40,000.00 39,589.20 98.97%Pengendalian & Penyenggaraan Unit Angsa 30,000.00 30,000.00 26,587.45 88.62%

Pengendalian & Penyenggaraan UnitPemeriksaan Daging 60,500.00 60,500.00 46,935.48 77.58%Pengendalian & Penyenggaraan Unit Audio Visual 17,500.00 17,500.00 15,539.00 88.79%

Pengendalian & Penyenggaraan Unit Pemeriksa &Penguatkuasa Veterinar 189,000.00 189,000.00 115,492.82 61.11%

Pengendalian & Penyenggaraan Pusat TeknologiDaging Sabah 270,000.00 270,000.00 241,603.84 89.48%

Pengendalian & Penyenggaraan MakmalKesihatan Awam Veterinar Kota Kinabalu 265,000.00 265,000.00 240,902.04 90.91%Pengendalian & Penyenggaraan Ladang Ruminan 200,000.00 200,000.00 159,481.63 79.74%Banci Ternakan 30,000.00 30,000.00 20,776.39 69.25%Pembelian Susu Daripada Penternak 25,200,000.00 500,000.00 24,700,000.00 16,353,139.73 66.21%Perkhidmatan Pembersihan Rumah Sembelih 165,000.00 165,000.00 126,419.98 76.62%Pendidikan Veterinar 230,000.00 230,000.00 173,961.54 75.64%Ubat-Ubatan & Perkakas-Perkakas 850,000.00 850,000.00 806,346.54 94.86%Bahan-Bahan Makanan 1,400,000.00 1,400,000.00 1,374,592.33 98.19%Pembangunan Daerah 75,000.00 75,000.00 74,338.00 99.12%Kelengkapan Pejabat 10.00 10.00 0.00 0.00%Bantuan Musim Kemarau & Banjir & MenggantiRugi Penyembelihan Yang diwajibkan di DalamMenghadapi Penyakit Berjangkit 10.00 10.00 0.00 0.00%Jumlah Keseluruhan 54,618,550.00 54,618,550.00 44,109,715.25 80.76%

8

Jadual 3. Peruntukan Pembangunan NegeriButiran Vot Peruntukan

AsalPeruntukan



Sebenar%

Perbelanjaan

Stesen Kuarantin Haiwan 726,500.00 726,500.00 638,446.61 87.88%

Stesen Pembiakan Ternakan, Sebrang 1,100,000.00 1,100,000.00 1,081,078.00 98.28%

Kereta-Kereta & Perahu-Perahu 143,230.00 143,230.00 142,584.44 99.55%

Projek Pembangunan Padang Ragut 2,407,850.00 2,407,850.00 2,311,774.83 96.01%

Bangunan-Bangunan 447,730.00 500,000.00 947,730.00 801,807.06 84.60%

Projek Pembangunan Ayam/Itik 248,800.00 248,800.00 230,644.03 92.70%

Projek Ternakan Pekebun Kecil 800,000.00 800,000.00 781,938.73 97.74%

Projek Pembangunan Itik 76,160.00 79,160.00 74,155.23 93.68%

Pusat Latihan Menternak 653,780.00 653,780.00 645,102.72 98.67%

Projek Pembangunan Teknologi Maklumat 752,950.00 752,950.00 469,265.57 62.32%Rumah Penyembelihan & Kesihatan AwamVeterinar 2,111,190.00 5,000,000.00 7,111,190.00 6,833,406.27 96.09%

Projek Pembangunan & Peningkatan KemudahanPenguatkuasa Veterinar 439,270.00 439,270.00 407,825.72

92.84%

Projek Pembangunan & Peningkatan KemudahanPemeriksaan Veterinar 570,000.00 570,000.00 479,234.78

84.08%

Projek Lembu Tenusu 6,225,000.00 6,225,000.00 6,215,530.36 99.85%

Projek Kemajuan Payau 355,000.00 355,000.00 341,122.51 96.09%

Program Pengeluaran Baka Lembu Tenusu 850,000.00 850,000.00 845,947.30 99.52%

Makmal Diagnostic Veterinar 530,000.00 530,000.00 485,753.43 91.65%

Pusat Penyelidikan Ternakan 338,000.00 338,000.00 315,331.24 93.29%

Pusat Pembiakan Kambing 837,000.00 837,000.00 826,878.98 98.79%

Projek Kerbau Telupid 520,430.00 520,430.00 463,196.80 89.00%

Skim Bantuan Kerbau 750,000.00 750,000.00 730,484.46 97.40%

Skim Pawah Kambing 2,850,000.00 2,850,000.00 2,526,136.62 88.64%

Pengeluaran Makanan Ternakan 1,100,000.00 1,100,000.00 957,994.01 87.09%

Pusat Menternak Lembu Dara 900,000.00 900,000.00 881,991.35 98.00%Kemudahan Perkhidmatan PengembanganTernakan 500,910.00 500,910.00 456,607.83 91.16%

Projek Pembangunan Arnab 133,890.00 133,890.00 127,665.22 95.35%

Kilang Makanan Ternakan Ruminan Kalumpang 250,000.00 250,000.00 232,652.42 93.06%

Projek Integrasi Ternakan PINTAR 2,885,160.00 2,885,160.00 2,714,818.69 94.10%

Pusat Pembanyakan Ternakan 900,000.00 900,000.00 879,429.73 97.71%

Pusat Pembanyakan Ternakan, Tawau 520,000.00 520,000.00 502,005.96 96.54%

Pusat Bioteknologi 1,058,780.00 1,058,780.00 1,055,434.34 99.68%

Pusat Pembiakan Ayam Kampung 303,610.00 303,610.00 288,499.71 95.02%

Program Promosi Dagangan Industri Ternakan 361,000.00 361,000.00 184,035.91 50.98%

Program Agro-Pelancongan Haiwan Sabah 400,000.00 400,000.00 369,666.03 92.42%

Skim Pembangunan Ternakan Nabawan-TKPM 650,000.00 650,000.00 397,279.62 61.12%

Pusat Peningkatan Baka Kambing Kunak 500,000.00 500,000.00 493,944.00 98.79%

Pusat Peningkatan Baka Lembu Pedaging, PulauSebatik 500,000.00 500,000.00 485,648.28

97.13%

Program Kawalan, Pencegahan dan PembasmianPenyakit Haiwan 485,000.00 485,000.00 476,794.12

98.31%

Projek Peningkatan Perkhidmatan Klinik Veterinar 250,000.00 250,000.00 221,549.52 88.62%

Program Peningkatan Kualiti Hasil KeluaranLadang Ternakan 138,000.00 138,000.00 121,245.54

87.86%

Jumlah Keseluruhan 35,569,240.00 41,072,240.00 38,494,907.97 93.72%

9

Jadual 4. Peruntukan Pembangunan PersekutuanButiran Vot Peruntukan

AsalPeruntukan



Sebenar%

Perbelanjaan

Projek Pembangunan Teknologi Maklumat 93,000.00 93,000.00 84,002.00 90.32%Projek Rumah Penyembelihan & Kesihatan Awam 899,500.00 899,500.00 850,667.47 94.57%Projek Lembu Tenusu 52,000.00 52,000.00 48,102.90 92.51%Pusat Latihan Menternak 2,600.00 2,600.00 2,600.00 100.00%Pembangunan Tanah Untuk DPN3 885,000.00 885,000.00 828,252.00 93.59%Projek Itik 100,000.00 100,000.00 97,253.25 97.25%Projek Lembu Pedaging 6,156,100.00 6,156,100.00 5,384,619.21 87.47%Pusat Menternak Lembu Dara 3,000.00 3,000.00 2,940.00 98.00%Jumlah Keseluruhan 8,191,200.00 8,191,200.00 7,298,436.83 89.10%

10

Pembangunan Sumber ManusiaLatihan dan KursusAset penting bagi sebuah jabatan atau organisasi ialah tenaga kerja yang mahir. Ia merupakan penggerak utamadalam pembangunan sektor penternakan di negeri Sabah agar ianya maju dan bercorak kompetitif. Dalammenyediakan golongan tenaga mahir dan terlatih, tanggungjawab ini telah diberikan kepada Pusat PengurusanVeterinar Tuaran. Pusat ini berfungsi untuk merancang, menyelaras dan mengatur aktiviti serta pendidikan yangbertujuan meningkatkan kepakaran kakitangan agar ianya relevan dengan masa dan dapat menyampai danmenyalur ilmu pengetahuan serta kemahiran kepada pengusaha ternakan dan kumpulan sasar Jabatan yanglain. Disamping itu, modul latihan yang bersesuaian juga direka untuk memberi pendidikan kepada parapenternak serta peserta dari agensi-agensi lain.

Seramai 266 orang kakitangan telah berjaya menjalani berbagai jenis latihan berkenaan dengan bidang tugasmasing-masing. Sementara itu, 482 orang penternak telah menghadiri pelbagai kursus pengurusan ternakandalam tempoh setahun ini.

11

Jadual 5. Program latihan yang dilaksanakan dan bilangan peserta.NAMA KURSUS KAKITANGAN PENTERNAK

1. PENINGKATAN KOMPETENSI ANGGOTA1.1 OpenOffice.org writer & calc (Siri 1) 141.2 OpenOffice.org writer & calc (Siri 2) 141.3 Penternakan Itik (Staf Jabatan) 181.4 SISVOT 141.5 Ceramah Bahagian Akaun 931.6 OpenOffice.org writer & calc (Siri 3) 151.7 Induksi Khusus Pembantu Veterinar 2009 251.8 Pengendalian dan Penyelenggaraan Jentera dan Peralatan Ladang 101.9 Penternakan Rusa 131.10 SISVOT 151.11 DAVETSA – Modul Penguatkuasaan 111.12 DAVETSA – Modul Kuarantin 111.13 OpenOffice.org writer & calc (Siri 4) 132. PENTERNAK/USAHAWAN2.1 Asas Lembu Tenusu 272.2 Penternakan Kambing Siri I 422.3 Penternakan Itik 472.4 Penternakan Lembu Pedaging 212.5 Seminar Penternakan Kambing 502.6 Penternakan Kambing 292.7 Penternakan Rusa 212.8 Penternakan Kambing (DPMM) 212.9 Penternakan Itik 292.10 Penjagaan Kesihatan Ternakan Kambing 272.11 Pemprosesan Bebola Daging, Ayam dan Ikan 212.12 Penternakan Ayam 442.13 Penternakan Kambing (Pertubuhan Peladang) 433. PEMBANGUNAN PENTERNAK/SKIM BANTUAN TERNAKAN3.1 Penternakan Kambing (PSE) 333.2 Penternakan Lembu Pedaging (Projek Transformasi dan Sosek 27

JUMLAH KESELURUHAN 266 482

12

Unit PerpustakaanPerkhidmatan perpustakaan diwujudkan sejak tahun 1980-an. Terdapat beberapa koleksi bahan

perpustakaan seperti buku-buku rujukan, laporan tahunan dan sebagainya yang disimpan di pejabat PusatPenyelidikan Penyakit Haiwan Kepayan. Pada tahun 1990 koleksi bahan perpustakaan telah dipindahkan kebangunan baru di tingkat 1, Kompleks Veterinar JPHPT Kepayan dan seorang penolong pegawai perpustakaantelah dilantik mengurus koleksi bahan perpustakaan ini dan dibantu oleh seorang kakitangan.

Pada tahun 2004 sekali lagi Perpustakaan JPHPT Sabah telah dipindahkan ke Ibu Pejabat JPHPT,Aras 3 blok B, Wisma Pertanian Sabah, Kota Kinabalu. Di sini perkhidmatan perpustakaan mula bertambah aktif,pengujung dan peminjam semakin bertambah ramai dan permintaan bahan perpustakaan juga bertambahbanyak. Perpustakaan kini mempunyai pelbagai koleksi bahan perpustakaan seperti Koleksi Buku teks, KoleksiTerbitan Jabatan, Koleksi Terbitan Berkala, Koleksi Audio Visual, Koleksi Album Kenangan dan sebagainya.

VisiMenjadi sebuah perpustakaan khusus yang cemerlang dan terbilang sepanjang masa.

MisiMembantu dalam penyebaran dan perkembangan sumber maklumat diperingkat jabatan kerajaan.

Obkektif

Menyimpan dan memelihara bahan-bahan terbitan JPHPT supaya bahan ini terjaga dengan selamatsebagai koleksi terbitan jabatan dan dapat digunakan sepanjang zaman.

Membekal dan mengumpul koleksi bahan perpustakaan dalam subjek-subjek yang lebih komprehensifbagi memenuhi kehendak pelanggan dan keperluan organisasi dalam mencapai visi dan misi jabatan.

Membantu pihak perpustakaan Negara Malaysia dan Perpustakaan Negeri Sabah dalammenggalakkan pengunaan dan kemudahan perkhidmatan sumber-sumber perpustakaan kea rahmasyarakat yang berilmu pengetahuan.

Memastikan setiap maklumat disebarkan, dipelajari dan digunakan oleh setiap kakitangan dan pegawaidi jabatan kerajaan seperti yang terkandung dalam Akta Perkhidmatan Negeri Sabah Bab 13 No.12.

13

Fungsi Utama

1. Membangunkan koleksi bahan Perpustakaan

Perpustakaan perlu membangunkan koleksinya dengan membuat pemilihan dan perolehan bahan yangsesuai dan terkini, Perpustakaan juga membuat pelupusan bagi bahan-bahan yang rosak, luput tarikh,berulang dan sebagainya. Manakala bahan-bahan lama disimpan di Perpustakaan PPV Tuaran.

2. Mengurus dan memproses bahan-bahan perpustakaan

Bahan-bahan perpustakaan perlu diurus dan diproses sebelum digunakan. Antara kerjas memprosesbahan ialah mengecap hak milik, melebel, melapik dan seterusnya menyusun bahan ke rak buku.Bahan Perpustakaan juga perlu dijaga daripada serangga perosak seperti anai-anai, lipas, tikus dansebagainya.

3. Mengkatalog dan mengelas bahan perpustakaan

Pengkatalogan adalah proses menyediakan rekod catalog bahan maklumat yang perlu mempunyainombor khas, keterangan deskriptif bahan dan tajuk perkara. Manakala pengelasan ialah satu sistemklasifikasi yang sistematik bagi memudahkan penyusunan dan pencapaian bahan-bahan itu.

4. Mengurus penyerahan bahan perpustakaan

Perpustakaan juga mengurus permohonan ISBN/ISSN untuk bahan yang diterbitkan oleh jabatan danseterusnya membuat penyerahan bahan kepada Perpustakaan Negara Malaysia sebagaimana yangtermaktub dalam Akta Penyerahan Bahan Perpustakaan 1986 [Akta 331] dan Enakmen PerpustakaanNegeri Sabah 1988 [Pindaan] Tahun 2007.

5. Mengurus pentadbiran perpustakaan

Selain mengurus bahan perpustakaan, perputakaan juga mengurus pentadbirannya yang melibatkanpengurusan kakitangan, fail-fail perpustakaan, surat menyurat, inventori dan kewangan perpustakaan.Pentadbiran perpustakaan juga bertanggungjawab dalam susunatur dan pembangunan infrastruktursesebuah perpustakaan itu.

14

Perkhidmatan-Perkhidmatan

1. Seksyen perkhidmatan rujukan

Perkhidmatan rujukan adalah perkhidmatan yang paling penting bagi sesebuah perpustakaan khusus.Bagi memudahkan kerja-kerja rujukan bahan, Perpustakaan JPHPT Sabah telah mencipta satu sistemdatabase untuk memudahkan kakitangan perpustakaan dan juga para pelnggan mencari bahan yangdiperlukan.

2. Seksyen perkhidmatan pinjaman

Perpustakaan juga menyediakan perkhidmatan pinjaman kepada bahan-bahan yang dibenarkanmeminjam seperti buku-buku non-fiksyen dan fiksyen kepada para pelanggannya mengikut polisiperpustakaan yang ditetapkan. Selain itu seksyen ini juga mengurus pemulangan, pembaharuan dantempahan bahan.

3. Perkhidmatan perpustakaan daerah

Perpustakaan juga membuat taburan bahan ke JPHPT daerah supaya meklumat dapat disampai dandigunakan bersama. Antara bahan yang diedarkan adalah seperti buku-buku yang berkaitan denganaktiviti jabatan, pengurusan ternakan, buku perkhidmatan awam, buku undang-undang dan sebagainya.

4. Perkhidmatan DAVETSA dan internet

Perpustakaan juga menyediakan perkhidmatan DAVETSA iaitu satu aplikasi jabatan yang memuatkanpencarian maklumat mengenai aktiviti jabatan, permohonan kursus yang ditawarkan, permohonanlessen import dan eksport ternakan dan sebagainya. Perpustakaan juga menyediakan perkhidmataninternet kepada para pelanggannya.

5. Perkhidmatan antara perpustakaan

Perpustakaan juga menyediakan perkhidmatan antara perpustakaan untuk membantu para pelangganmendapatkan maklumat yang tidak terdapat di perpustakaan JPHPT tetapi terdapat di perpustakaanawam atau khusus yang lain disamping membantu memperluaskan penggunaan sumber-sumber danperkhidmatan antara perpustakaan.

15

Jadual 6. Bilangan pengunjung, peminjam dan pinjaman bahan.Perkara Bilangan

Pengunjung 551 orangPeminjam 92 orangPinjaman Bahan 755 naskah

Jadual 7. Bilangan perolehan bahan.Perkara Bilangan

Buku Teks 557 naskahTerbitan Jabatan 36 naskahAudio Visual 4 buahTerbitan Berkala 28 judulSuratkhabar 3 judul

16

Pembangunan PenternakanJadual 8. Anggaran Populasi Ternakan

Jenis Ternakan Jumlah Ternakan

Kerbau 47,200

Lembu Pedaging 50,820

Lembu Tenusu 9,371

Kambing 47,110

Bebiri 2,009

Babi spp 83,972

Rusa 2,568

Ayam pedaging 2,691,941

Ayam penelur 2,412,300

Itik pedaging 23,100

Itik penelur 20,197

Jadual 9. Anggaran Hasil Ternakan

Jenis Hasilan KuantitiPurataHarga

Runcit (RM)Nilai (RM)

Daging kerbau (kg) 28,000 18.00 504,000

Daging lembu (kg) 347,480 18.00 6,254,640

Daging khinzir (kg) 7,910,840 18.00 142,395,120

Daging ayam (kg) 37730384 9.50 358,438,648

Daging itik (kg) 369600 14.00 5,174,400

Telur ayam (biji) 504572400 0.35 176,600,340

Telur itik (biji) 3120000 0.90 2,808,000

Susu segar (liter) 7037119.78 1.50 10,555,680

JUMLAH 702,730,828

17

Carta 1. Pebandingan Pelbagai Jenis Ternakan Negeri Sabah

Carta 2. Pebandingan Pelbagai Jenis Hasil Ternakan Negeri Sabah

Kerbau0.9%

Ayam penelur46.8%

Itik pedaging0.7%

Itik penelur0.4%

Daging itik3.16%

Telur ayam23.99%

Telur itik0.14%

Susu segar1.90%

17



Kerbau0.9%

Lembu Pedaging0.9%

Lembu Tenusu0.2%

Kambing0.9%

Bebiri0.04%Babi1.7%

Rusa0.0%

Ayam pedaging46.6%

Ayam penelur46.8%

Itik pedaging0.7%

Itik penelur0.4%

Daging kerbau0.11%

Daging lembu0.75%

Daging khinzir24.49%

Daging ayam45.44%

Telur ayam23.99%

Susu segar1.90%

17



18

Jadual 10. Prestasi Ladang Ruminan Besar Jabatan

Ladang Jantan Betina Anak Kelahiran Kematian Jualan Agihan TerimaBalik

PungutanHasil (RM)

HRC Kalumpang 31 174 36 25 36 60 86 249,585.00SPT Batu 16, Tawau(Pedaging) 66 299 115 135 42 91,529.00

PPT Wario II, Entilibon 17 142 33 15 19 20,245.00

PPT Timbang Menggaris 36 102 14 29 25 21 22,860.00

PPT Wario I 26 153 82 45 19 35 116 262 41,057.50

Projek Kerbau Telupid 6 216 55 37 12 11 4 28,610.00SPT Sebrang (LembuTenusu) 48 250 52 123 92 76 24 229,979.50

SPT Sebrang (LembuPedaging) 9 11,675.00

Jadual 11. Prestasi Ladang Ruminan Kecil Jabatan

Ladang Jantan Betina Anak Kelahiran Kematian Jualan Agihan TerimaBalik

PungutanHasil(RM)

PPK Purutan, Tambunan 44 169 42 127 89 25 5 0 7,829.00

PPK Telupid 10 83 45 63 97 22 0 54 4,428.00

SPK Bongawan 146 416 57 94 102 184 0 150 25,492.00

SPK Lahad Datu 75 79 85 1 19 20

PPB Ranau 54 377 168 151 73 22 1 0 2,732.00

19

Jadual 12. Pengeluaran Pelbagai Makanan Ternakan JabatanJenis Makanan Ternakan Bilangan

(karung)Berat

(m.tan)Lembu Tenusu (Dairy Supplement) 5,336 266.8Lembu Pedaging (Cattle Supplement) 5,050 252.5Kambing Pembiak (Goat Supplement) 6,223 311.15Itik Pembiak (Duck Breeder) 2,074 103.7Itik Penelur (Duck Layer) 392 19.6Angsa Pembiak (Geese Breeder) 201 10.05Turki Pembesar (Turkey Grower) 155 7.75Turki Pembiak (Turkey Breeder) 151 7.55Ayam Pembiak (Poultry Breeder) 170 8.5

Jumlah 19,752 987.6

20

Perkhidmatan VeterinarJadual 13. Bilangan Kes Rawatan

Spesies Kes Bil. HaiwanLembu 943 4,310Kerbau 628 5,692Kambing 1,537 9,351Bebiri 3 30Khinzir 292 999Ayam 5,458 166,397Itik 74 8,172Anjing 3,893 5,045Kucing 4,421 5,433Rusa 5 6Lain-lain 107 375

Carta 3. Jumlah kes rawatan berdasarkan spesies

Ayam31.44%

Anjing22.42%

20




Lembu5.43%

Kerbau3.62%

Kambing8.85%

Khinzir1.68%

Ayam31.44%

Itik0.43%

Kucing25.47% Rusa

0.03%

20




Bebiri0.02%

Rusa0.03%

Lain-lain0.62%

21

Carta 4. Jumlah Kes Pembedahan

Carta 5. Jumlah Kes Pembedahan Berdasarkan Spesies

Anjing32.11%

Kambing2.51%

Dystokia0.61%

Tail docking2.44%

Amputation0.30%

21



Kucing56.29%

Anjing32.11%

Kambing2.51%

Lembu3.87% Khinzir

5.22%

Castration47.95%

Spaying39.42%

Lain-lain9.28%

21



22

Carta 6. Jumlah Kes Pemvaksinan Ayam

0 20,000 40,000 60,000

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

38,672

9,743

12,342

21,768

22,570

4,684

21,810

48,740

24,727

25,273

41,262

13,467

14,373

34,067

21,950

4,590

23,184

Tahun

22


60,000 80,000 100,000 120,000 140,000 160,000 180,000

52,264

38,672122,823

71,269

64,510

51,454

48,740

105,502

41,262

34,067

Bilangan (ekor)

FOWLPOX

ND STD

ND SF

22


180,000 200,000

195,138

FOWLPOX

ND STD

ND SF

23

Carta 7. Jumlah Kes Pemvaksinan Lembu & Kerbau

3,711

1,417 52

2005

2006

2007

2008

2009

Tahu

n

Kerbau Lembu

23


6,049

4,258

4,948

3,711

660

245

1,281

254

52

Lembu

23


660

24

Kawalan Import dan EksportJadual 14. Jumlah Import Berdasarkan Klasifikasi

KLASIFIKASI NILAI CIF (RM)Ayam 86,262,788.00Hasil tenusu 210,454,383.00Kerbau 31426145Lembu 45,433,862.00Itik 1,949,626.00Kambing 5,977,302.00Babi 1,308,079.00Bebiri 9,353,420.00Lain-lain 73,919,357.00Kuda 330,712.00Makanan haiwan 131,756,473.00Turki 316,074.00

Carta 8. Jumlah Import Berdasarkan Klasifikasi

Ayam14.41%

Hasil tenusu35.16%

Kerbau5.25%

Lembu7.59%

Itik0.33%

Kambing1.00%

24




Kambing1.00%

Babi0.22% Bebiri

1.56%

Lain-lain12.35%

Kuda0.06%

Makanan haiwan22.01%

Other34.47%

24




Makanan haiwan22.01%

Turki0.05%

25

Jadual 15. Jumlah Import Berdasarkan Negara AsalNEGARA ASAL NILAI CIF (RM)

New Zealand 97,832,702.00Australia 58,316,489.00Holland 51,891,568.00China 61,669,891.00Denmark 18,824,297.00Philippines 7,133,672.00India 36,056,972.00Thailand 30,397,081.00USA 4,655,832.00France 5,280,819.00S.Malaysia 176,213,298.00Germany 1,075,761.00Singapore 6,662,068.00Lain-Lain 42,477,771.00

Carta 9. Jumlah Import Berdasarkan Negara Asal

USA0.78%

France0.88%

S.Malaysia29.44%

Germany0.18%

25




New Zealand16.35%

China10.30%

Denmark3.15%

Philippines1.19%

India6.02%

Thailand5.08%

USA0.78%

S.Malaysia29.44%

Germany0.18%

Singapore1.11%

Lain-Lain7.10%

25




Australia9.74%

Holland8.67%

26

Jadual 16. Jumlah Eksport Berdasarkan KlasifikasiKLASIFIKASI NILAI FOB

Burung 11,004,900.00

Babi 871,000.00

Makanan ternakan 16,857,997.00

Hasil tenusu 4,197,118.00

Ayam 5,407,065.00

Lembu 982,741.00

Pelbagai 2,811,773.00

JUMLAH 42,132,594.00


Hasil tenusu,RM4,197,118.00,

10%

Ayam,RM5,407,065.00,

13%

Lembu,RM982,741.00,

2%

26


Burung 11,004,900.00

Babi 871,000.00



Ayam 5,407,065.00

Lembu 982,741.00

Pelbagai 2,811,773.00

JUMLAH 42,132,594.00


Burung,RM11,004,900.00,

26%

Babi,RM871,000.00,

2%

Makananternakan,

RM16,857,997.00,40%

Hasil tenusu,RM4,197,118.00,

10%

Ayam,RM5,407,065.00,

13%

Lembu,RM982,741.00,

2%

Pelbagai,RM2,811,773.00,

7%

Nilai Eksport KeseluruhanRM 42,132,594

26


Burung 11,004,900.00

Babi 871,000.00



Ayam 5,407,065.00

Lembu 982,741.00

Pelbagai 2,811,773.00

JUMLAH 42,132,594.00


Babi,RM871,000.00,

2%

27

Jadual 17. Jumlah Eksport Berdasarkan DestinasiDESTINASI NILAI FOB

Sarawak 29,903,950.00

Brunei 568,502.00

Labuan 3,793,343.00

S.Malaysia 2,948,559.00

Indonesia 3,177,740.00

China 914,500.00

Lain-Lain 32,137,952.00

JUMLAH 73,444,546.00

Carta 11. Jumlah Import Berdasarkan Destinasi

Sarawak40.72%

27


Sarawak 29,903,950.00

Brunei 568,502.00

Labuan 3,793,343.00

S.Malaysia 2,948,559.00


China 914,500.00

Lain-Lain 32,137,952.00

JUMLAH 73,444,546.00


Brunei0.77% Labuan

5.16% S.Malaysia4.01%

Indonesia4.33%

China1.25%

Lain-Lain43.76%

27


Sarawak 29,903,950.00

Brunei 568,502.00

Labuan 3,793,343.00

S.Malaysia 2,948,559.00


China 914,500.00

Lain-Lain 32,137,952.00

JUMLAH 73,444,546.00


S.Malaysia4.01%

Indonesia4.33%

China1.25%

28

Jadual 18(a). Bilangan Keseluruhan Kes Diterima Oleh Pusat Penyelidikan Penyakit Kepayan.

Spesis Beaufort Beluran Bongawan Keningau Kepayan Kinarut Kota Belud KotaKinabalu

KotaKinabatangan

KotaMarudu

KualaPenyu Kudat Kunak Lahad

Datu Matunggung Membakut Menumbok

Ayam 26 2 5 42 1 2Itik 38Puyuh 1 1Unggas 1 2 1Bovin 13 70 26 12 13 98 8 14 6 2Burung liar 1 15 1Ekuin 1 1Felin 1 7Haiwan zoo 1 13Kanin 2 8 12 105 2 1Kaprin 23 3 6 35 33 15 2 25 9 23 17 57 2 12 13Kerbau 15 11 1 3 1 1LagomorfLain-lain 20 1OvinPorsin 15 4 1 19 2Servin 2Jumlah 64 3 8 119 13 1 76 286 2 55 13 144 28 75 3 21 15

Haiwan zoo - beruang, burung, civet, rusa, burung helang, gajah, gibbon, hornbill, kuda, macaque, monyet, Orang utan, badak, harimau & lain-lain

29

Perkhidmatan Penyiasatan Penyakit TernakanJadual 18(b). Sambungan daripada jadual 16(a),

Spesis Nabawan Papar Penampang Pitas PulauSebatik Putatan Ranau Sandakan Semporna Sipitang Tambunan Tamparuli Tawau Telupid Tenom Tongod Tuaran W.P.

Labuan Jumlah

Ayam 94 26 1 9 1 65 1 11 36 322Itik 2 2 1 3 1 5 1 4 1 58Puyuh 2Unggas 10 2 1 2 19Bovin 2 17 2 9 10 7 55 4 16 3 387Burung liar 1 2 2 22Ekuin 1 3Felin 8Haiwan zoo 17 7 1 39Kanin 1 4 2 12 2 2 1 2 156Kaprin 7 170 194 5 17 34 104 2 6 18 120 2 3 18 28 1003Kerbau 2 1 2 5 2 1 3 48Lagomorf 91 2 1 1 95Lain-lain 1 22Ovin 3 3 6Porsin 11 2 1 3 28 2 20 1 7 3 119Servin 2Jumlah 11 294 346 5 4 20 51 175 4 6 31 5 276 9 23 1 51 73 2311Haiwan zoo - beruang, burung, civet, rusa, burung helang, gajah, gibbon, hornbill, kuda, macaque, monyet, Orang utan, badak, harimau & lain-lain

30

Jadual 19. Bilangan Sampel Diterima Berdasar Spesies Ternakan Dan Jenis Sampel.

SpesisBilangan Sampel

JumlahKarkas Haiwan

hidup Organ Darah Serum Tinja Calitan Telur Airkencing

Susumentah

Makananternakan Air Lain-lain

Ayam 84 623 67 7 3915 2 3 377 27 2 3181 8288Itik 5 6 8 652 5 2 3 500 1181Puyuh 3 2 60 65Unggas 47 2 1 50 7 42 1 52 202Bovin 1112 2216 6208 324 1 47 9908Burung liar 1 5 42 2 50Ekuin 16 11 27Felin 3 3 2 8Haiwan zoo 50 78 1 17 146Kanin 5 90 2 6 1 59 163Kaprin 72 7 3123 630 7786 2521 2 3 120 14264Kerbau 84 42 221 7 354Lagomorf 234 2 5 9 250Lain-lain 19 18 37Ovin 1 23 11 35Porsin 8 451 1958 1660 4077Servin 10 10Jumlah 455 642 4496 3455 20803 3000 45 382 3 1 61 6 5716 39065

31

Jadual 20. Bilangan Kes Dan Sampel Diterima Mengikut Sepsis Bagi Kes Diagnostik.

Spesis Bil Kes

Bilangan Sampel

JumlahKarkas Haiwan

hidup Organ Darah Serum Tinja Calitan Telur Air Airkencing

Makananternakan

Lain-lain

Ayam 66 67 153 61 4 28 3 15 2 7 340Itik 12 5 6 8 3 3 2 27Puyuh 1 3 2 5Unggas 12 47 2 1 42 1 93Bovin 227 1,056 18 67 1 5 1,147Burung liar 2 1 5 6Felin 8 3 3 2 8Haiwan zoo 11 46 1 5 52Kanin 103 5 88 1 3 1 12 110Kaprin 730 71 7 3,118 19 117 210 2 3 117 3,664Kerbau 17 83 1 1 1 86Lagomorf 94 232 2 5 9 248Lain-lain 2 2 1 3Ovin 5 1 23 1 25Porsin 3 8 17 25Servin 2 10 10Jumlah 1,295 435 172 4,424 133 231 219 45 18 5 3 17 147 5,849

Jadual 21. Bilangan Kes Dan Sampel Diterima Mengikut Sepsis Bagi Kes Gerompok.Spesis

Bil Kes Bilangan SampelJumlah

Darah Serum Tinja Lain-lainBovin 135 2,114 6,069 29 8,212Kaprin 196 529 7,311 423 2 8,265Kerbau 2 5 11 16Jumlah 333 2,648 13,391 423 31 16,493

32

Jadual 22. Bilangan Sampel Diterima Mengikut Spesis Bagi Kes Kawalselia

Spesis Bil Kes Karkas Haiwanhidup Organ Darah Serum Tinja Telur Air Tanah Makanan

ternakanSusu

mentah Lain-lain Jumlah

Ayam 157 16 469 6 3 2107 2 362 27 444 3436Bovin 14 84 72 323 1 13 493Burung liar 20 42 2 44Ekuin 3 16 11 27Haiwanzoo 28 4 77 1 11 1 94Itik 6 20 2 25 47Kanin 7 2 1 3 1 7Kaprin 77 1 5 82 358 1888 1 2335Kerbau 5 36 50 5 91Lagomorf 1 2 2Lain-lain 20 17 17 34Ovin 1 10 10Porsin 8 33 32 65Puyuh 1 60 60Unggas 3 7 7Jumlah 351 19 469 15 256 2651 2357 364 1 11 44 1 564 6752

Jadual 23. Bilangan Sampel Diterima Mengikut Sepsis Bagi Kes Projek Kajian.

Spesis Bil KesBilangan Sampel

JumlahKarkas Haiwanhidup Organ Darah Serum Tinja Lain-lain

Ayam 99 1 1 1,780 2,730 4,512Itik 40 632 475 1,107Unggas 4 50 52 102Bovin 11 56 56Kanin 46 46 46Kerbau 24 1 159 1 161Porsin 108 418 1,909 1,660 3,987Jumlah 332 1 1 57 418 4,530 1 4,963 9,971

33

Status PenyakitPenyakit LembuSepanjang tahun 2009, masing-masing 1 kes Melioidosis dan Bovine anaplasmosis telah dikesanpada ternakan lembu.

Penyakit Kambing dan bebiriManakala pada ternakan kambing dan bebiri pula, penyakit cacingan iaitu Haemonchosis telahdikesan sebanyak 37 kes dan 2 kes. Penyakit melioidosis sebanyak 25 kes, Coccidiosis danPasteurellosis masing-masing 14 kes dan 13 kes. Sebanyak 2 kes Salmonellosis juga dikesan padaternakan kambing pada tahun 2009.

Penyakit UnggasSebanyak 1 kes penyakit Coccidiosis dan 1 kes Salmonellosis telah dikesan pada ternakan ayam danmasing-masing 1 kes Malaria pada turki dan 1 kes Newcatle Disease pada itik.

Pada tahun 2009, terdapat juga 1 kes Bovine Babesiosis dikesan pada anjing dan Salmonellosispada kucing dan 1 kes penyakit Salmonellosis, 1 kes Melioidosis telah dikesan pada orang utan.

34

PenyembelihanJadual 24. Penyembelihan ternakan yang didaftarkan pada tahun laporan adalah seperti di Jadual

Daerah Kerbau Lembu Tempatan Khinzir

Keningau 0 417 3,880

Kota Belud 21 288 0

Kota Kinabalu 0 0 1,958

Kota Marudu 0 61 1,092

Kuala Penyu 0 0 680

Kudat 0 14 2,518

Lahad Datu 0 115 2,492

PPB, Kiansom 0 0 61,665

Ranau 2 38 1,065

Sandakan 0 0 20,510

SMTC, Kinarut 9 150 0

Tambunan 0 0 601

Tawau 0 83 14,000

Tenom 27 47 1,055

Tuaran 21 28 1,496

JUMLAH 80 1,241 113,012

35

Projek Sosioekonomi1. PENDAHULUAN

Pengagihan ternakan kepada para penternak adalah usaha Jabatan melalui ProjekPembangunan Sosiekonomi (SOSEK) bagi membantu penduduk luar bandar meningkatkanpendapatan mereka. Di samping itu projek ini juga telah memberi manfaat kepada penternakruminan yang sedia ada dalam meningkatkan pengetahuan mereka mengenai pengurusan ternakansecara moden. Bermula pada tahun 2005 sehingga kini, Jabatan telah memberikan penekananterhadap Program Transformasi di mana melalui pendekatan ini penternak sosiekonomi sedia adayang memperlihatkan prestasi pengurusan ladang yang baik akan dinaiktaraf/transformasi denganmeminjamkan mereka induk ternakan menjadikan mereka sebagai penternak yang memiliki 100 ekorinduk. Sehingga tahun 2009 ini, Jabatan masih mengekalkan empat (4) buah Projek SOSEK yangdilaksanakan oleh Jabatan iaitu;

Projek Pekebun Kecil Lembu pedaging (PKPL) Skim Pawah Menternak Kerbau (SPMK) Skim Pawah Kambing (SPK) Projek Integrasi Ternakan (PINTAR)

2. PRESTASI DAN PENCAPAIAN SECARA KESELURUHAN PROJEK SOSIALEKONOMI

2.1 Bilangan PenternakBilangan penternak yang aktif bagi tahun 2009 adalah seperti pada Jadual 1. Kuota

pengambilan penternak setiap projek (12 orang bagi masing-masing Projek PKLP dan SPMK, 20orang bagi SPK dan 10 orang bagi Projek PINTAR) juga tidak terpenuhi disebabkan sebahagianpenternak yang telah diluluskan menarik diri atas alasan peribadi.

Jadual 25. Prestasi Projek-Projek.

ProjekBilangan Penternak Bil. Ternakan

Keseluruhan Kelahiran Kematian

2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009

PKLP 64 64 78 1,017 1,072 1,486 192 55 186 89 8 31

SPMK 81 79 81 677 831 778 65 68 66 28 22 24

SPK 92 60 83 4,088 2,404 3,279 1,356 445 395 508 166 112

PINTAR 43 27 30 4,875 1,282 1,345 1,060 110 110 134 33 24

36

Jadual 26. Perincian Populasi Ternakan.

Projek JumlahPenternak

JumlahInduk

JumlahPejantan

Jumlah Anak JumlahKeseluruhanJantan Betina

PKLP 78 1,066 75 116 229 1,486

SPMK 81 470 66 132 110 778

SPK 83 2,150 160 339 630 3,279

PINTAR 30 976 76 104 189 1,345

2.2 Bilangan TernakanTerdapat penurunan yang ketara bagi bilangan keseluruhan ternakan yang dimiliki oleh

penternak Projek Skim Pawah Kambing dan juga Projek PINTAR. Keadaan ini adalah disebabkanoleh sebahagian penternak tersebut telah dinaikkan taraf ke Program Transformasi. Penternak yangtelah dimasukkan ke dalam Program Transformasi akan dilaporkan secara berasingan.

2.3 KelahiranJumlah keseluruhan anak yang dilahirkan pada tahun 2009 adalah 757 ekor dan terdapat

sedikit peningkatan berbanding sebanyak 678 ekor pada tahun 2008 (Jadual 25). Berdasarkanbilangan induk yang ada, kadar kelahiran yang dicatatkan bagi setiap projek adalah Projek PekebunKecil Lembu Pedaging 17.4%, Projek PINTAR 11.3%, Skim Pawah Menternak Kerbau 14% danSkim Pawah Kambing 18.4%.

2.4 KematianBerdasarkan peratus kematian, kematian secara keseluruhan yang dicatatkan pada tahun

2009 ini adalah adalah seperti berikut; SPK 2.1%, SPMK 3.1%, PINTAR 1.8% dan PKLP 3.4%(Jadual 27).

Jadual 27. Perbandingan Peratus Kematian dan Peratus Kelahiran Projek SOSEK Tahun 2006hingga 2009.

ProjekKelahiran (%) Kematian (%)

2006 2007 2008 2009 2006 2007 2008 2009

PKLP 16 29 9 17.4 3.1 8.7 0.7 3.4

SPMK 14 16 14 14 3.3 3.9 2.6 3.1

SPK 28 55 27 18.4 6.4 11.5 6.5 2.1

PINTAR 27 32 14 11.3 3.2 2.7 2.5 1.8

37

3. PRESTASI PROJEK SOSIOEKONOMI BAGI SETIAP PROJEK 2004 hingga 2009

3.1 Projek Pekebun Kecil Lembu Pedaging (PKLP)Seramai 16 orang peserta/ penternak telah diluluskan untuk menyertai projek Pekebun Kecil

Lembu Pedaging, dengan agihan ternakan sebanyak 385 ekor. Pembayaran balik ternakan adalahsebanyak 7 ekor.

Jadual 28. Prestasi Projek Pekebun Kecil Lembu Pedaging 2004–2009Perihal Projek 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Bilangan Penternak 95 75 75 64 64 78Peserta Diluluskan 9 10 12 6 4 16Bilangan Pengagihan 90 181 192 243 80 385Jumlah Kelahiran 123 237 259 192 55 186

Jumlah Kematian 33 34 79 89 8 31Bilangan Pembayaran Balik 62 84 39 24 15 7Penjualan Ternakan 82 210 82 55 29 7Jumlah Keseluruhan Ternakan 1,428 1,806 2,455 1,017 1,072 1,486

3.2 Skim Pawah Menternak Kerbau (SPMK)Hanya 3 orang penternak sahaja telah diluluskan untuk menyertai Skim Pawah Menternak

Kerbau. Sebanyak 26 ekor kerbau telah diagihkan.

Jadual 29. Prestasi Skim Pawah Menternak Kerbau Tahun 2004 – 2009Perihal Projek 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Bilangan Penternak 131 111 130 81 79 81Peserta Diluluskan 8 12 6 4 1 3Bilangan Pengagihan 40 22 88 20 10 26Jumlah Kelahiran 130 110 88 65 68 66Jumlah Kematian 36 32 35 38 22 24Bilangan Pembayaran Balik 17 45 41 10 10 12Penjualan Ternakan 40 34 58 52 39 28Jumlah Keseluruhan Ternakan 1,060 811 1,019 677 831 778

4.3 Skim Pawah Kambing (SPK)Seramai 20 orang penternak telah diluluskan tetapi hanya 13 orang yang hadir berkursus.

Sebanyak 330 ekor kambing telah diagihkan kepada penternak. Sebanyak 40 ekor kambing telahdikutip sebagai pembayaran balik dari penternak.

38

Jadual 30. Prestasi Skim Pawah Kambing Tahun 2004 – 2009

3.4 Projek Integrasi Ternakan (PINTAR)

Seramai 1 orang penternak diluluskan dan sebanyak 70 ekor lembu pedaging telah diagihkan.Pembayaran balik lembu dari penternak adalah sejumlah 27 ekor.

Jadual 31. Prestasi Projek Integrasi Ternakan/PINTAR Tahun 2004 – 2009Perihal Projek 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Bilangan Penternak 85 62 69 43 27 30

Peserta Diluluskan 10 14 7 6 3 1Bilangan Pengagihan 90 429 192 954 50 70Jumlah Kelahiran 67 420 507 1,060 110 110Jumlah Kematian 25 83 94 134 33 24Bilangan Pembayaran Balik 0 56 37 80 29 27Penjualan Ternakan 0 260 188 47 14 88

Jumlah Keseluruhan Ternakan 1,021 1,859 2,800 4,875 1,284 1,345

4.5 Program Transformasi

Secara terperinci, pada tahun 2009 seramai 48 orang penternak kambing, 6 penternak lembupedaging dan 2 penternak kerbau telah disenaraikan untuk ditransformasi dengan pengagihanternakan masing-masing sebanyak 3,826 ekor kambing, 3,788 ekor lembu pedaging dan 120 ekorkerbau. Jadual 38 menunjukkan prestasi program transformasi penternak kambing, lembu pedagingdan kerbau bagi tahun 2006 hingga 2009.

Perihal Projek 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Bilangan Penternak 131 111 103 92 60 83Peserta Diluluskan 12 15 19 9 13 28Bilangan Pengagihan 120 408 640 288 330 662Jumlah Kelahiran 298 679 748 1,356 445 395

Jumlah Kematian 112 232 298 508 166 112Bilangan Pembayaran Balik 32 90 74 20 40 72Penjualan Ternakan 61 376 479 176 32 103Jumlah Keseluruhan Ternakan 2,455 3,246 4,293 4,088 2,404 3,279

39

Jadual 32. Bilangan Penternak Transformasi dan Agihan Ternakan Yang Telah Diluluskan UntukDiTransformasi Pada Tahun 2006 hingga 2009.

Per

ihal

Pen

tern

ak2006 2007 2008 2009

Kam

bing

Lem

bu

Ker

bau

Kam

bing

Lem

bu

Ker

bau

Kam

bing

Lem

bu

Ker

bau

Kam

bing

Lem

bu

Ker

bau

BilanganPenternak 109 55 3 33 18 4 60 23 3 205 99 10

AgihanTernakan 7,916 2,996 166 1,387 318 190 2,875 1,086 115 3,826 3,788 120

Jadual 33. Prestasi Program Transformasi Penternak Kambing, Lembu Pedaging dan Kerbau BagiTahun 2007 hingga 2009.

Perihal Projek2007 2008 2009

Kambing Lembu Kerbau Kambing Lembu Kerbau Kambing Lembu Kerbau

Bilangan Penternak 122 46 10 151 57 7 205 99 10Peserta Diluluskan 33 18 4 60 23 3 48 6 2Bilangan Pengagihan 4,395 1,138 274 2,634 1,344 115 3,826 3,788 120Jumlah Kelahiran 6,044 419 26 6,395 1,894 64 5,543 1,203 75

Jumlah Kematian 1,845 449 76 2,586 433 16 355 143 22Bil. Pembayaran Balik 238 5 0 469 191 0 1,731 212 20Penjualan Ternakan 1,395 104 0 1,256 31 13 1,334 432 39Jumlah Induk Semasa 13,233 2,522 265 13,798 4,964 218 26,413 11,441 568Jumlah KeseluruhanTernakan 20,209 3,399 370 22,223 6996 280 41,445 16,213 778

40

Jadual 34. Ringkasan Data Projek Sosioekonomi & Transformasi

PerihalProjek Sosioekonomi Projek Transformasi Projek TRUST

SPK SPMK PKLP PINTAR Kambing Lembu Kerbau Kambing Lembu

Asal 104 112 87 40 225 106 10

Bilangan Aktif 83 81 78 30 205 99 10Penternak Baru 28 3 16 1 48 6 2

Naik Taraf 2 12 3 1

BilanganTernakan

Dewasa J 160 66 75 76 1,580 392 32

Dewasa B 2,150 470 1,066 976 26,413 11,441 568

Anak J 339 132 116 104 5,908 1,945 64

Anak B 630 110 229 189 7,544 2,435 114

Agihan J 18 7 8 2 97 18B 644 19 377 68 3,729 3,770 120

Kelahiran J 182 25 73 39 2,205 486 34B 213 41 113 71 3,338 717 41

Kematian Dewasa (J+B) 63 6 19 5 288 97 13

Anak (J+B) 49 18 12 19 67 46 9Anak J 3 2 2 4 310 52

Bayar Anak B 1 1 2 2 508 158 20Balik Tunai (J+B) 68 9 3 21 913 2

Harga (RM) 11,720 7,704 2,308 8,100 121,031 3,867

Penjualan J + B 103 28 7 88 1,334 432 39Harga (RM) 18,670 40,400 52,900 166,700 804,185 737,650 79,700

BakiHutang J + B 1,738 317 586 387 19,760 8,363 349

41

Industri Tenusu dan Rusa1. PENDAHULUAN

Sejak JPHPT memperkenalkan Projek Lembu Tenusu pada tahun 1982, beberapa strategitelah dirancang dengan rapi dan teratur untuk mencapai objektif-objektifnya. Sistem projek ini yangdirangka secara PAKEJ telah merangsang perkembangan projek ini mengikut perancangan.Walaubagaimanapun terdapat peningkatan jumlah penternak seramai 18 orang yang terdiri dari 3kelompok sehingga menjadikan jumlah penternak sebanyak 125 orang yang masih aktif memeliharasebanyak 8,675 ekor lembu tenusu (5,480 ekor induk) dan dengan pengeluaran susu segar hanyasebanyak 6,142,298 liter pada tahun 2009. Produksi susu tahun 2009 telah menurun sebanyak 8%jika dibandingkan dengan pengeluaran susu pada tahun 2008 iaitu sebanyak 6,889,427 Liter. Kadarpembiakan secara keseluruhan pada tahun 2009 adalah 61.9% sedikit lebih rendah jika dibandingkandengan tahun 2008 iaitu 66.9%. Jumlah kelahiran anak pada tahun 2008 adalah sebanyak 3,470 ekormanakala pada tahun 2009 jumlah kelahiran adalah 3,395 ekor menurun (2.16%). Jumlah kematianternakan secara keseluruhan pada tahun 2009 adalah sebanyak 389 ekor (4.5%) lebih rendahdaripada tahun 2008 (iaitu 742 ekor atau 8.82 %).

2. PENGELUARAN SUSU SEGARPengeluaran susu segar bagi negeri Sabah pada tahun 2009 telah mengalami penurunan

sebanyak 747,128.22 liter (8%). Hal ini disebabkan oleh kerana terdapat 9 orang penternak telahberhenti menternak. Selain daripada itu, faktor yang paling besar impaknya terhadap penurunan susupada tahun 2009 adalah amalan “Budget Feeding” yang diamalkan penternak semasa krisis minyakpada tahun 2008 telah memberikan impak negatif terhadap pembiakan dan produktiviti ternakan.

Jadual 35. Pengeluaran Susu Segar Negeri Sabah Tahun 2008 dan 2009(liter)

Ladang 2008 (liter) 2009 (liter) Catatan

SPT Sebrang Keningau 146,070.3 73,766 Turun (-49.5%)

SPT Tawau Nil nil

Desa Cattle SDN BHD 615,000 820,000 Naik (33.3%)

Projek Lembu Tenusu 6,889,427 6,142,298.78 Turun (_10.8%)

Jumlah (Liter) 7,649,843 7,036,064.78 Turun (-8%)

42

Jadual 36. Prestasi Projek Lembu Tenusu Mengikut Daerah (2009)

MCCProduksi Susu Kelahiran Kematian Produksi

Susu (%)Kelahiran

(%)Kematian

(%)2008 2009 2008 2009 2008 2009

Keningau 3,395,409 2,713,640 1,942 2,048 222 151 -20 +5.5 -32

Tenom 1,029,429 1,032,109 338 310 163 37 +0.26 -8.3 -77.3

Kudat 445,625 464,556 191 167 32 18 +4.25 -12.56 -43.7

Tawau 493,010 493,098 242 212 88 22 +0.02 -12.4 -75

K.Mrudu 495,523 494,039 197 169 27 12 -0.3 -14.2 -55.5

Tuaran 193,991 183,650 102 98 18 23 -5.3 -3.92 +27.7

Beufort 215,280 169,141 69 63 21 18 -21.4 -8.69 -14.3

K. Belud 37,217 63,563 33 56 19 17 +70.8 +69.69 -10.52

Bongwn 105,128 118,353 58 29 5 6 +12.58 -50 +20

Mbkut 121,501 148,133 62 46 53 19 +21.9 -25.8 -64.15

Ranau 124,435 37,364 48 37 24 13 -69.9 -22.9 -45.8

P Pang 73,148 38,127 82 49 63 21 -47.8 -40.2 -66.6

Mbuk 52,265 25,761 31 22 23 11 -50.7 -29.03 -52.17

Papar 107,466 160,764 75 89 23 21 +49.6 +18.67 -8.7

Jumlah 6,889,427 6,142,298 3,470 3,395 742 389 -8.8 -2.16 -47.57

43

3. PENCAPAIAN FIZIKAL

3.1 Pusat Penggumpulan SusuPada tahun 2009, jumlah Pusat Pengumpulan Susu (PPS) di seluruh negeri Sabah adalah 14

buah iaitu PPS Tenom, PPS Keningau, PPS Tawau, PPS Kudat, PPS Kota Marudu, PPS Kota Belud,PPS Ranau, PPS Tuaran, PPS Penampang, PPS Papar, PPS Bongawan, PPS Membakut, PPSBeaufort dan PPS Menumbok. Sebanyak 5 buah PPS telah dinaik taraf iaitu PPS Tenom, PPSBongawan, PPS Penampang, PPS Membakut, dan PPS Beaufort.

Projek ini juga telah menambah bilangan CHILLER TANK sebanyak 3 buah dengan kapasiti6,00 liter setiap sebuah dan ditempatkan di PPS Tenom, PPS Kota Marudu dan PPS Kota Belud.Selain 8 buah lori pengangkut susu segar dari PPS ke kilang SaDar Sdn Bhd. yang sedia ada,sebanyak 2 buah lori baru dengan kapasiti 10,000 liter telah diperolehi. Dengan yang demikian,kemampuan projek ini dalam mengendalikan penampungan dan penghantaran susu telah meningkat.

Program QAP yang sedang giat dilaksanakan untuk memenuhi keperluan Program SusuSatu Malaysia (PS1M) telah menyebabkan program lain seperti program pengembangan kurangmendapat perhatian sepenuhnya. Selain daripada itu penerimaan susu di PPS tidak banyak berubahkuantitinya. Jadual 35 memperlihatkan jumlah susu yang diterima oleh masing-masing PPS setiaphari serta jumlah penghantaran susu segar ke kilang SADAR setiap bulan oleh lori pengangkut susukepunyaan jabatan.

Jadual 37. Jumlah Susu Harian Yang Dikendalikan Di PPS Seluruh Sabah Tahun 2009

PPSKapasiti

Tampung(liter)

Susudikendalikan

Setiap hari(liter)

JumlahKakitangan

Jumlahpenghantaran/minggu

ProduksiSusu(liter)

Keningau 17,000 8,000 4 4 kali 2,713,640Tenom 27,000 3,000 3 4 kali 1,032,109Kudat 1,600 1,500 3 2 kali 464,556Tawau 2,600 1,500 2 3 kali 493,098K. Marudu 7,600 1,500 2 3 kali 494,039

Tuaran 6,400 550 3 3 kali 183,650Bongawan 3,200 270 2 3 kali 169,141K. Belud 3,200 300 2 3 kali 63,563Beaufort 9,200 500 3 3 kali 118,353Membakut 3,200 280 1 3kali 148,133Ranau 3,200 300 2 3 kali 37,364

Penampang 7,600 200 2 3 kali 38,127Menumbok 10,000 150 2 3 kali 25,761Papar 11,000 500 2 3 kali 160,764

44

3.2. BILANGAN PENTERNAKPada tahun 2009 seramai 4 orang penternak telah berhenti berusaha dalam projek ini

manakala penternak baru yang telah memulakan usaha penternakan lembu tenusu adalah seramai 3kelompok yang terdiri daripada 18 orang menjadikan jumlah penternak yang masih aktif setakatDisember 2009 seramai 125 orang.

Jadual 38. Bilangan Penternak Lembu tenusu Sabah Tahun 2009.Bil Daerah Penternak aktif Penternak baru(2009)

1. Tenom 15

2. Keningau 25

3. Penampang 2

4. Papar 5

5. Bongawan 3

6. Membakut 4

7. Beaufort 4

8. Menumbok 3

9. Tuaran 11

10. Kota Belud 2 (3 Kelompok x 18 orang)

11. Kota Marudu 11

12. Kudat 6

13. Ranau 5

14. Tawau 11

JUMLAH 107 orang 18

Penternak berhenti daripada menternak lembu tenusu adalah disebabkan olehmasalah pekerja dan kos pengeluaran yang semakin tinggi dan kurang rumput sementara 1peserta projek baru terpaksa diberhentikan oleh sebab pengurusan yang bermasalah.

3.3. KURSUS, LATIHAN DAN LAWATANTerdapat 25 orang telah menyertai dengan jayanya Kursus Asas Lembu Tenusu yangdilaksanakan pada tahun 2009. Lawatan sambil belajar yang dapat dilaksanakan olehBahagian ini pada tahun 2009 adalah ke negara Filipina di mana lawatan ke beberapa buahladang ternakan termasuk sebuah ladang kerbau tenusu yang melaksanakan pemprosesanhiliran susu kerbau telah diadakan.

45

3.4. POPULASI TERNAKAN DAN KELUASAN PASTURASetakat bulan Disember 2009, jumlah populasi lembu tenusu di Sabah yang diternak

oleh Peserta Projek Lembu Tenusu adalah hanya sebanyak 6843 ekor dengan komposisiseperti yang terdapat pada Jadual 39. Demikian juga dengan jenis pastura yang diusahakansebagai foder terdiri dari 95% rumput Napier Variety “Taiwan”. Rumput Taiwanese Napier(Pennisetum Purpureum) varieti yang baru yang dikenali dengan Napier generasi ke 3 jugatelah mula ditanam di Sabah dan ianya berkembang dengan sangat baik. Kelebihan rumputNapier generasi ke 3 adalah daripada segi “yield” yang lebih tinggi. Kajian dan penyelidikanperlu dilaksanakan lebih lanjut berkenaan dengan kebaikan rumput Napier generasi ke 3 inidari segi pengeluaran hijauan, kecepatan regenerasi setelah pemotongan, respon terhadappembajaan, daya cerna (digestibility) dan juga nilai gizinya. Hampir 90% penternakmengamalkan pemeliharaan secara intensif dalam fidlot dengan amalan pemeliharaan “cutand carry”. Keluasan pastura yang telah diusahakan adalah seluas 2,340.5 ekar.

Jadual 39. Populasi Ternakan dan Keluasan Pastura Tahun 2009.

Daerah LuasLadang

JumlahPenternak

ProduksiSusu

JumlahIndung Lahir Mati Jual

BayarBalik(Rm)

BayarAnak(Ekor)

JumlahLembu

Keningau 554 25 2,713,640 3,327 2,048 151 889 4,335

Tenom 112 15 1,032,109 380 310 37 319 334

Kudat 299 6 464,556 220 167 18 73 296Kota Marudu 224 11 493,098 278 212 22 86 382

Tawau 120 9 494,039 320 169 12 82 395

Tuaran 165 11 183,650 182 98 23 53 204

Beufort 65.5 4 169,141 128 63 18 41 132

Bongawan 19.5 4 63,563 84 56 17 8 115

Kota Belud 210 2 118,353 55 29 6 4 74

Ranau 87 5 148,133 67 46 19 6 88

Membakut 54 4 37,364 132 37 13 9 147

Menumbok 39 3 38,127 48 49 21 12 64

Penampang 210 2 25,761 115 22 11 45 81

Papar 107 5 160,764 144 89 21 16 196

Jumlah 2320.5 107 6,142,298 5,480 3,395 389 1,643 6,843

46

3.5. PENGELUARAN, PEMASARAN DAN KEROSAKAN SUSU TAHUN 2009Walaupun terdapat peningkatan dalam pengeluaran dan pemasaran susu pada tahun ini

namun jumlah kerosakan susu dianggap masih tinggi. Jumlah pengeluaran susu dari projek ini padatahun 2009 adalah 6,142,298 liter, daripada jumlah tersebut hanya 5,941,616.9 juta liter(96.73%)sahaja yang dapat dipasarkan dalam keadaan baik, sementara sebanyak 195,701.10 liter(3.18%)mengalami kerosakan sama ada di PPS atau gagal ujian kualiti di SaDAR. Susu ditolak oleh kilangadalah kerana gagal ujian alcohol atau pun mengandungi antibiotik. Sebanyak 4,890 liter (0.08%)dijual dipasaran terbuka. Punca-punca kerosakan di peringkat PPS adalah disebabkan chiller yanggagal berfungsi dengan baik, dan putus bekalan elektrik. Jadual 40 memperlihatkan jumlahpengeluaran, dan kerosakan susu sepanjang tahun 2009.

Jadual 40. Pengeluaran dan kerosakan susu Tahun 2009.

Bil DaerahProduksi

susu(liter)

Untukanak

lembu

Pejualan(liter)

Kerosakan susu /Penyebab(liter)

Pasar SaDAR SdnBhd letrik Kemalangan antibiotik Jumlah

1 Keningau 2,713,640 - 69,359

2 Tenom 1,032,109 - 0

3 Kudat 464,556 - 6,248

4 Tawau 493,098 - 16,656

5 K. Marudu 494,039 - 37,974

6 Tuaran 183,650 - 3,814

7 Beaufort 169,141 - 11,332

8 Bongawan 63,563 - 7,509

9 K. Belud 118,353 - 7,141

10 Ranau 148,133 4,980 0

11 Membakut 37,364 22,745

12 Menumbok 38,127 - 7,536

13 Penampang 25,761 - 2,100

14 Papar 160,764 - 3,287

Total (liter) 6,142,298 4,980 5,941,616.9 195,701

47

3.6. PENJUALAN, KELAHIRAN DAN KEMATIAN TERNAKAN (2009)Jumlah keseluruhan kelahiran ternakan lembu tenusu pada tahun 2009 adalah 3,395 ekor.

Jumlah tersebut menunjukkan kadar kelahiran anak pada tahun berkenaan masih pada tahap 67.9%sahaja. Kadar tersebut lebih tinggi daripada kadar kelahiran pada tahun 2008 iaitu 64.7%. Jumlah keskematian ternakan pada tahun 2009 adalah sebanyak 389 ekor (5.8%) dimana ianya jauh lebihrendah jika dibandingkan pada tahun sebelumnya (2008 – jumlah kematian 742 ekor atau 8.82%).Jumlah ternakan yang dijual adalah sebanyak 1,642 ekor dimana 1,560 adalah jualan untukdisembelih dan 82 ekor dijual sebagai baka ternakan. Jumlah Penjualan, Kelahiran dan kematianternakan dapat dilihat pada Jadual 39. Jumlah kelahiran yang masih dianggap rendah adalahdisebabkan oleh beberapa faktor seperti pemakanan yang kurang baik dan juga kekurangan pejantanunggul yang tersedia untuk digunakan.

3.7. PENGAGIHAN TERNAKAN DAN PEMBAYARAN BALIKJumlah ternakan yang telah diagihkan pada tahun 2009 adalah sebanyak 523 ekor dengan

jumlah penerima sebanyak 66 orang penternak yang terdiri dari 3 orang penternak baru dan 63 orangpenternak lama. Pengagihan ternakan adalah berdasarkan kepada beberapa aspek seperti berikut:

1. Keluasan Pastura2. Kapasiti Kandang/Fidlot3. Prestasi Pengeluaran susu4. Prestasi pembayaran Balik5. Pemilikan “REPLACEMENT HEIFER” sendiri

Senarai pengagihan ternakan pada tahun 2009 dapat dilihat pada Lampiran 1. Jumlahpembayaran balik ternakan melalui potongan 25% sudah tidak ada lagi kerana semuanya telahselesai pembayaran secara potongan harga susu, manakala jumlah pembayaran balik ternakanmelalui pengembalian anak lembu adalah sebanyak 167 ekor sepanjang tahun 2009.

3.8. PEMBELIAN TERNAKAN, PERALATAN DAN KENDERAAN

3.8.1 PEMBELIAN TERNAKANSebanyak 500 ekor lembu tenusu yang telah bunting jenis Friesian/Sahiwal (62.5%F:37.5%S)

telah diimpot daripada New Zealand pada tahun 2009 Ternakan tersebut dibekalkan oleh WrightsonCompany Pte Ltd New Zealand. Ternakan disimpan di SPT Sebrang Keningau dan PPT Warioselama satu bulan sebelum diagih-agihkan kepada penternak yang telah disenaraikan sebagaipenerima.

3.8.2. PEMBELIAN PERALATAN DAN KENDERAANSebanyak 3 buah CHILLER TANK masing-masing dengan kapasiti 6,000 liter (2 Unit) dan

1,600 liter (1 unit) dan telah berjaya dibeli oleh projek ini pada tahun 2009 .CHILLER TANK telahdiserahkan kepada Projek Lembu Tenusu daerah Kota Marudu, Keningau dan Tuaran. Selain chillertank, sebanyak 5 unit mesin Ecomilk Test telah dibeli untuk pemantauan kualiti susu yang dikumpuldaripada penternak setiap hari terutama. Mesin ini boleh memberikan hasil ujian kualiti susu yangmeliputi SG, pH, Fat, Protein dan Air. Alat-alat tersebut telah dibekalkan di PPS Keningau, Tenom,Tuaran, Kota Marudu dan Kudat. PPS lain akan dibekalkan pada tahun 2010 secara berperingkat.

48

4. PRESTASI PROJEK LEMBU TENUSU SABAH TAHUN 2009Prestasi keseluruhan Projek Lembu Tenusu dapat dilihat pada Jadual 39 dan Jadual 40.

Jumlah keseluruhan penternak yang masih aktif menghasilkan susu adalah 91 orang dengan jumlahpengeluaran susu segar dari projek ini pada tahun 2009 adalah sebanyak 6,142,298 liter. Jumlahtersebut menurun sebanyak 8.8% berbanding pengeluaran pada tahun 2008 yaitu 6,889,427 liter.Dari segi jumlah kelahiran anak lembu juga telah menurun sebanyak 2.16 %, iaitu daripada 3,470ekor pada tahun 2008 kepada 3,395 ekor pada tahun 2009.,Kadar kelahiran pada tahun 2009meningkat, daripada 64.7% pada tahun 2008 kepada 67.9% pada tahun 2009. Jumlah kematian jugamengalami penurunan sebanyak 47.57% dimana jumlah kematian pada tahun 2008 adalah 742 ekorsedangkan pada tahun 2009 jumlah kematian hanya 398 ekor sahaja. Secara keseluruhan prestasiProjek Lembu Tenusu pada tahun 2009 adalah lebih baik dari tahun 2008 jika dilihat daripada aspekproduktiviti/ekor serta peratus kematian yang telah berjaya dikurangkan.

5. ISU DAN MASALAHSepanjang tahun 2009 terdapat beberapa isu dan masalah yang telah timbul yang berkaitan

dengan projek ini dan diringkaskan seperti berikut:

1. Masalah kerosakan susu yang masih tinggi yaitu sebanyak 195,701 liter (3.1%)2. Masalah residu antibiotik dalam susu yang di hantar ke MCC.3. Masalah kekurangan lembu pejantan “ON LOAN”.4. Masalah kerosakan susu akibat kerosakan “chiller tank”.5. Masalah selang beranak yang masih panjang.6. Masalah kos penyelenggaraan lori tangki susu yang tinggi.7. Isu kos pengeluaran susu yang semakin meningkat akibat kenaikan harga bahan baku

Makanan Ternakan dan harga minyak yang masih tinggi.

Beberapa langkah telah pun diambil untuk mengatasi masalah yang tersenarai di atas sepertiberikut:

1. Menaik-taraf system penyejukan “chiller tank” dengan pemasangan alat Kompressor,pendawaian semula, dan pembaikan motor penyejuk.

2. Memberikan peringatan kepada penternak yang didapati susunya mengandungi antibiotikdan dengan “DENDA”, dimana penternak yang susunya didapati mengandungi antibiotikharus membayar harga semua susu yang rosak akibat bercampur dengan susu penternakberkenaan.

3. Memberi kursus “in situ” kepada penternak tentang cara-cara membuat sendiri ransumlembu tenusu agar kos makanan dapat dikurangkan.

4. Mempastikan penyelenggaraan lori mengikut jadual.5. Mengimpot/membeli lembu pejantan dari New Zealand atau penternak, dan mencari

sumber dari ladang jabatan. Penternak disarankan agar memelihara lembu pejantansendiri dengan proses pemilihan yang dibantu oleh jabatan.

laporan tahunan 2009 · 2020. 11. 18. · teknologi pusat pemprosesan makanan ternakan pusat...

Documents