7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

1/30

DasarKebudayaanKebangsaan

Latarbelakang

Kebudayaanmerupakankeseluruhancarahidupmanusia.IaberperananpentingdalamprosespembangunannegaradiMalaysiadimanakeperibadianMalaysiaharusdipupukdalamusaha-usahayangdijalankankearahmeningkatkanpembangunansosioekonomidanpolitik.Inisudahtentunyamemerlukanpenggemblengandanpenglibatansemualapisanmasyarakatdalamsatuprosesyangberterusan.

BagisebuahnegarayangmempunyaimasyarakatberbilangkaumsepertidiMalaysia,prosespembentukankebudayaannasionalmemerlukanperancanganyangtelitidanrapisupayadapatmelahirkancarahidupyangbersifatkeMalaysiaan.Perancangankebudayaaniniharusmenentukansifat-sifatyangbaik,muliadanutamabagipembinaanbangsadanketahanannegara.

Rasional

PenggubalanDasarKebudayaanKebangsaanadalahpentingbagisesebuahnegaramembangundanyangmempunyaipendudukberbilangkaumsepertiMalaysia.Dasarininan

tiakandapatmenjadiGarispanduandalammembentuk,mewujuddanmengekalkanidentitinegaradikalanganduniaantarabangsa.

Penggubalandasariniperludibuatdenganmempertimbangkanfakta-faktaperkembangansejarahserantaudankedudukannegarainisebagaipusatpertemuansertapusattamadundanperdagangansejakduaributahunyanglampau.Peranannyasebagaisebuahpusatpertemuan,telahmelahirkanprosesinteraksi,pengenalan,penyerapandanpenerimaanpelbagaiunsur-unsuryangsesuaikepadakebudayaanasasrantauinidaripelbagaiunsur-unsurkebudayaandunia.

Denganyangdemikian,sebagaisatuprosesyangberterusan,penwujudanKebudayaanKebangsaanMalaysiaakanterusberlandaskanunsur-unsurdantigaprinsipyangditetapkanolehKerajaansebagaiDasarKebudayaanKebangsaaniaitu:

(i)BerteraskankepadaKebudayaanRakyatAsalrantauiniyangmerangkumikawasanMalaysia,Indonesia,Filipina,Singapura,Brunei,ThailanddanKampucheasertaKepulauanSelatanPasifik(Polynesia,MelanesiadanOceania)sehinggaMalagasiadalahmerupakanbahagianutamadarikawasantamadunataubudayaMelayu.Rantauinimerupakanpusatpemancaran,pengembangandanwarisanKebudayaanMelayusejakzamanberzamandanditandaipulaolehkegemilangandankeagungantamadunMelayu

yangberpusatdiMelakayangmenggunakanBahasaMelayusebagaibahasaperhubunganantarabangsa(linguafranca).Kebudayaanserantauinidigambarkanolehpersamaan-persamaandibidangbahasayangberasaskankeluargabahasaMelayu-Austronesia,kedudukangeografi,pengalamansejarah,kekayaanalam,keseniandannilai-nilaikeperibadiannya.BudayaMelayupadahariinimerupakancarahidup,lambangidentitidanasasukurankeperibadiankepadalebih200jutaumatmanusiayangmenuturkansaturumpunbahasayangsama.Denganyangdemikian,kebudayaanrakyatasalrantauinidalampengertiansempitatauluasnyakebudayaanMelayutelahdijadikanteraskepadaKebudayaanKebangsaan.

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

2/30

(ii)Unsur-unsurKebudayaanLainYangSesuaidanWajarbolehditerimaKebudayaansebagaisesuatuyangdinamik,sentiasaberubah-ubahmelaluiprosespenyerapandanpenyesuaiansecaraberterusan.Prinsipinibertepatandengansituasipendudukberbilangkaumyangmewarisipelbagaibudaya.Denganituunsur-unsurbudayaCina,IndiaArab,Baratdanlain-lainyangsesuaidanwajardiberipenimbangandanpenerimaandalampembentukanKebudayaanKebangsaan.KesesuaianpenerimaandalampenyerapaniniadalahbergantungkepadatidakwujudnyapercanggahandenganPerlembagaandanprinsip-prinsipRukunNegaradankepentlngannasionalsertaasas-asasmoraldankerohaniansejagatpadaamnyadanpadaIslamsebagaiagamarasminegarakhasnya.

(iii)IslamMenjadiUnsurYangPentingDalamPembentukanKebudayaanKebangsaan-AgamaataukepercayaankepadaTuhanmerupakanunsurpentingdalamprosespembangunannegarasertapembentukanrakyatyangberakhlakdanberperibadimulia.AgamaIslammemberipanduankepadamanusiadalammengimbangdanmemadukanusahabagimengisikehendak-kehendakemosidanfizikaldankeranaitupatutmenjadiunsuryangpentingdalampembentukanKebudayaanKebangsaanmemandangkankedudukannyasebagaiagamarasminegara,disampingtelahwujudnyafaktasejarahdannilai-nilaiIslamyangtelahsediadidukungolehsebahagianbesarrakyatrantauini.Ketiga-tigaprinsipasasdiatasadalahmelambangkanpenerimaangagasanKongresKebu

dayaanKebangsaan1971.

Objektif

PembangunanKebudayaanKebangsaanbaginegara-negarayangbarumerdekaamatlahpentinguntukmewujudkansebuahnegarayangstabildanbersatupadu.Denganyangdemikianusaha-usahapembentukanKebudayaanKebangsaanMalaysiaadalahbertujuanuntukmencapaitigaobjektifpentingiaitu:

(i)MengukuhkanperpaduanbangsadannegaramelaluiKebudayaan;

(ii)MemupukdanmemeliharakeperibadiankebangsaanyangtumbuhdaripadaKebudayaanKebangsaan;dan

(iii)Memperkayakandanmempertingkatkankualitikehidupankemanusiaandankerohanianyangseimbangdenganpembangunansosioekonomi.

StrategidanPelaksanaanObjektifdasarinibolehdicapaimelaluistrategi-strategiberikut:

(i)Pemulihan,pemeliharaandanpembangunankebudayaankearahmenguatkanasas-asasKebudayaanKebangsaanmelaluiusahasamapenyelidikan,pembangunan,pendidikan,pengembangandanperhubunganbudaya;

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

3/30

(ii)Meningkatdanmengukuhkankepimpinanbudayamelaluiusaha-usahamembimbingdanmelatihpeminat,mendokongdanmenggerakkebudayaanseluas-luasnyasebagaijenterapembangunanyangberkesan;

(iii)Mewujudkankomunikasiyangberkesankearahkesedarankebangsaan,kenegaraandannasionalismeMalaysia;

(iv)Memenuhikeperluansosiobudaya;dan

(v)Meninggikantarafdanmutukesenian.

DisampingKementerianKebudayaanKeseniandanPelancongan,penglibatanpihaklainjugaadalahpentingdalampelaksanaandasarini.MerekatermasuklahKementerian-kementeriandanJabatan-jabatanKerajaanPusat,Kerajaan-kerajaanNegeri,badan-badanberkanundanpihakswastasertapertubuhan-pertubuhankebudayaan.

PerananKementerianKebudayaanKeseniandanPelancongandalampelaksanaanmatlamatdanstrategidasariniadalahpenting.AntaralainKementerianinimenguruskanpenyelidikan,pembangunandanpenggalakan,pendidikandanpengembangankeseniandanperhubungankearahkemajuankebudayaankebangsaan.Usaha-usahaitudicapa

imelaluiaktiviti-aktivitipembangunan,persembahanseniolehKompleksBudayaNegarasebagaipengeloladanurusetiaperhubungankebudayaanantarabangsa,MajlisKebudayaanNegeri,khidmatnasihatbagimengukuhkanpertubuhan-pertubuhankebudayaandankerjasamadenganbadan-badanantarabangsa.

PerananKementerian/Jabatan,Kerajaan-kerajaanNegeridanbadan-badanberkanunyanglainadalahsamapentingdalammelaksanakanstrategidasarinididalampengurusanhariandanpelaksanaandasar-dasarsemasa.Perananpihakswastadanpertubuhan-pertubuhankebudayaankiandiperlukandimanabadan-badaninibolehmemainkanperananmenjalankanusahapembinaandankemajuankebudayaandiperingkatorganisasimasing-masingdanseterusnyamembiayaipenajaanprogramatauprojek-proj

ekkebudayaan.

Penutup

PenggubalandanpelaksanaanDasarKebudayaanKebangsaanadalahperlubaginegaraMalaysiayangsedangmembangundanyangmempunyaipendudukberbilangkaumyangmengamalkanbudayayangberbeza.Dasarinidapatmenjadigarispanduandalammembentuksertamewujudkansatubangsayangbersatu-padusertamengekalkanidentiti

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

4/30

negaradikalanganduniaantarabangsa.Namundemikianpelaksanaannyaadalahrumitdantidakdapatdicapaidalammasayangsingkat.Kesedarandankefahamanyangluasakandapatmembantutercapainyahasratdancita-citapelaksanaandasarinikeranadengankeinsafanitusahajaKebudayaanKebangsaanakandapatdibezakandengankebudayaankesukuanataukebudayaankaum.Kebudayaanyangdipupukituakanmencirikansifat-sifatpersamaanyangmelampauibatas-batassukukaumdanmemperlihatkankeperibadiankebangsaanMalaysiaitusendirisebagaisebuahnegarayangmerdekadanbermaruah.

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/maklumat-kenegaraan/238-dasar-kebudayaan-kebangsaan.html

BudayaKebangsaandanPermasalahanBudaya

AlamMelayumerupakanpusatperadabanawaldirantauini,dapatdikesansejaksebelumpendudukdialamMelayuinibertembungdenganperadabanasing,sepertiperadabanIndiadanChina.Bukti-buktiyangdikemukakanolehahli-ahliarkeologi,menyatakanpendudukasalrantauinitelahmembinastrukturbudayatersendiri.DalammembinastrukturperadabanMelayuzamanpra-sejarahitubukanlahsuatuyangdapatdilakukandenganhanyaberasaskankepadaartifak-artifakyangditemuidibeberapakawasandialamMelayuini.Pencapaianperadabanitujugabolehdikesand

aripadapencapaianpusat-pusatperadabanditempatlainberasaskanpenemuanarkeologiitu.

Berasaskankepadapenyelidikanahli-ahliarkeologitentangkehidupanmanusiapadazamanprasejarahitubelumdapatdianggapsebagaimencapaisuatukedudukanperingkatawaldalamkonteksperadabanitu.WalaubagaimanapuntidakdapatdinafikanbahawapembinaanbudayabagipendudukawaldirantauinibolehdianggapsebagaipembinaanasasyangkukuhdalampembinaanperadabanMelayu.

Pendudukasaldirantauinipadazamanpra-sejarahitutelahmembuktikankemampuanmerekamembinapenempatandalamkehidupantanidanmampumenggunakanperalatansederhanabagimerekauntukmenyesuaikandenganalamsekitar.Selainitu,merekajugasudahpastimembinakehidupanperkampungan,terutamadalamhubungankeke

luargaandansosial.

Prosesevolusibudayaitu,dalamjangkamasayanglama,merekapastimampumenyusundanmenguruskankehidupankekeluargaandansosial.Walaubagaimanapun,dalamusahamerekauntukkeselamatanhidup,merekaberusahamemahamialamsekitardanmelakukanmengikutkemampuanbagimenjaminkeselamatan.

Dalamkehidupanpendudukperingkatawalitumerekasalingbekerjasamadanmemerlukansatusamalainbagimenjagakepentingandankeselamatanbersama.Dalampembinaanhubungankekeluargaanbesar,merekamempunyaipemimpinyangdapatmemberik

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

5/30

anperlindungankepadaanggota-anggotakelompok.Prosesevolusiitujugatelahmembinahubungankekeluargaandanhubungansosialyangdapatmemberikanmerekakeselamatan,kesejahteraandankeharmonianhidupsebagaianggota-anggotakelompok.

Prosesevolusibudayaitujugaberlakudalampeningkatanpenggunaanteknologi.Walaupunparaspenggunaanteknologiitudiperingkatsederhana,tetapiperananbijakpandaitempatanmenyesuaikandenganpengalaman,dapatmerekaperbaikidarisatutahapkepadasatutahapyanglain.Dalampenguasaanteknologiitu,merekabukansahajaberusahamenggunakankemudahanyangdidapatidalampersekitaranhidupmereka,malahanmerekajugaberusahamengawalnyadenganpenggunaanteknologiyangtidakrasionalapabilamerekatidakdapatmenerangkantentangsebabdanmusababnyadenganjelas.Merekamenyatakansecararasionaldalamkontekspemikiranmerekapadawaktuitu.Walaubagaimanapunprosespenyesuaiandanperubahanituberlaku,terutamanyaberasaskankepadapengalamanmerekaapabilaberhadapandengankrisisalamsekitar.

AlamMelayudarisegigeografinyaterdiridaripadabanyakpulau,telahmemberikanbanyakpengalamanpenduduknyadalamilmupelayaran.OrangMelayusangatberpengalamandalampembinaanperahudanpertukanganyanglain.Merekaberkemampuandalammeningkatkanalambinadalamberbagailapangan.Bahan-bahanyangterdapatdalamalamsekitarmemberikanmerekapeluanguntukmempergunakannya.

Berasaskankesan-kesanyangditinggalkanpendudukrantauinisebelumbertembungdenganperadabanasing,telahmembuktikanbahawamerekatelahmembinaasasperad

abanyangkukuh.ProsesevolusiyangdilaluiorangMelayuitudalamjangkamasayanglama,telahdapatmemperkukuhkankedudukanbudaya,dalamberbagaiaspekkehidupan,meliputikegiatancarimakan,kegiatandanhubungansosial,kepimpinan,teknologi,alambina,hubungankekeluargaandankeseniansertaunsur-unsurmainan.

KekuatanasasperadabanMelayudidapatijelas,apabilaberlakupertembungandenganperadabanasing,budayaMelayuitutetapdipertahankan.Merekamenerimaunsur-unsurbudayaasingituhanyasebagaimengisikeperluandanseterusnyameningkatkanperadabanMelayuitu.PeradabanMelayuitumempunyaijatidirinyatersendiriyangberbezadaripadaperadabanasingyangdatangitu.Walaupungelombang-gelombangpengaruhbudayaasingitusangatkuat,tetapiorangMelayumampumempertahankanjatidirinya.Merekatelahmembinaasasyangdemikiankukuhdalamjangkama

sayanglama.Olehitu,tradisibudayaMelayudapatterusdipertahankandisampingmenerimadanmenyesuaikanunsur-unsurbudayaasingbagimengisikepentingantempatan.Bijakpandaitempatanmemainkanperananpentingdalammenyesuaikanunsur-unsurbudayaasingbagikepentingantempatan.

ProsesEvolusiPendudukasalrantauinidapatdikesan,berasaskanpeninggalanartifaksejakzamanpra-sejarahlagi.KawasanalamMelayuyangalamsekitarnyasuburamatbersesuaiandenganpenempatanmanusiadiperingkatawal.Manusiaperingkatawalitutelahmembinacarahidupmerekatersendiridalamkelompok-kelompokkecilsejakribuantahunyanglalu.Carahidupyangsederhanaituturutmengalamiperubahandalamprosesevolusibudayanyaitu.Prosesevolusibudayaitumengambilmasayanglama.Bijakpandaitempatanmemainkanperananpentingmembawaperubahandalampros

esevolusiitu.

ApabilaorangMelayusudahtinggalmenetap,tahubercucuktanamdanmenternakhaiwan,makaperingkatitumenyatakanpencapaianperadabanyangtinggi.Tradisibudayamerekatelahmantapdankukuh.Anggota-anggotamasyarakatmempunyaipeluanguntukmemperbaikidanmenyesuaikankehidupanmerekadenganalamkeliling.Disampingmerekamemperhalusipenyusunansosial,merekajugatelahdapatmeningkatkanpencapaianteknologi.

MasyarakatMelayutelahmembinaasasyangkukuhdalamtradisibudayasebelummer

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

6/30

ekabertembungdenganperadabanasing.Tradisibudayamerekatelahmantapdanmempunyaikekuatansendiriapabilamerekaberhadapandenganperadabanasingkemudian.Peringkatawalitumerupakanmasyarakatsederhana,tetapibolehdianggapperadabanMelayuitutelahterbina.Merekasudahmempunyaisistemsosialdankepimpinanyangsederhanasertamewarisiteknologisederhanabagimembolehkanmerekamenyesuaikanhidupdenganpersekitaran.

ProsesDifusiBudayaAlamMelayuyangmempunyaikedudukanyangstrategikdalamhubunganperdaganganantaraperadabanIndiadanChina,turutmengalamiperubahanyangpesat.Pusat-pusatpelabuhanyangdibinadirantauinimenjadipusatpersinggahanpedagang-pedagangdaritimurdanbarat.

PerkembanganpengaruhHindu-BuddhakealamMelayudankemudianmunculnyakerajaanMelayuHindu-Buddhatelahberlakuprosesdifusibudaya.ProsesdifusibudayainimempercepatkanberlakuperubahandanpembangunanbudayaMelayu.NamunkekuatanasasbudayaMelayuyangtelahterbinasekianlamatidakmembawaperubahankepadastrukturtradisibudaya.Perubahanyangberlakuitumerupakanpenerimaandanpenyesuaianunsur-unsurbudayayangdibawadariperadabanasingitu.

Penerimaanpengaruhperadabanasingituberpusatdiistanagolonganmemerintah.Golonganmemerintahmenerimaperubahanitubagimenyesuaikandenganpernyataanperadabanyanglebihtinggiituselaludianggapberkedudukantinggi,danseterusnyameletakkangolonganmemerintahitumewarisikedudukansosialyangtinggibers

esuaiandengankedudukanmereka.Walaubagaimanapun,prosesdifusibudayaitumelaluiataumengalamiprosespemilihandanpenyesuaian.Hanyaunsur-unsurbudayayangdianggapberkedudukantinggidansesuaidapatditerimadenganbaik.Disampingituberlakuprosesmenyesuaikandengankehendak-kehendaktempatan.

Prosesdifusibudayaituturutmempengaruhigolonganrakyatjelata,tetapipengaruhitutidakberlakusecarameluas.Perananbijakpandaitempatansangatpentingdalammenentukanprosespenyesuaianunsur-unsurbudayayangdibawadariperadabanasingitu.

PenerimaanagamaHindu-Buddhadikalangangolonganmemerintahmempengaruhipesatnyaberlakuprosesdifusibudayaitu.Tetapiagamaitutidaktersebarsecarameluasdikalanganrakyatjelata.KeadaaninimenyebabkanpengaruhHindu-Buddhaitu

tidakmemainkanperananpentingdalampembinaanbudayaMelayu.OrangMelayuberusahamempertahankanjatidiri,yangmenyatakanwarisandanketurunan.AlamsekitartempatanturutmemainkanperanandalammempertahankanjatidiriMelayuitu.KeadaandansuasanatempatanitudapatdianggapmemainkanperanandalampembinaansubbudayaMelayu,iaitukepelbagaiantradisibudayayangmenyatakanciri-cirikedaerahan.Nilai-nilaikedaerahanituturutdipertahankansebagaiusahapenyatuantradisibudayaitu.

PengaruhdanPenyebaranIslamKekuatanIslamitusendiridenganmudahdapatmenarikperhatiandanminatorangramai.IslamtersebardenganpesatdialamMelayudaninimembuktikanpengaruhagamaHindu-BuddhayangtelahsekianlamamunculdialamMelayutidakbegitukuat.Disampingitukerajaan-kerajaanHinduBuddhadialamMelayusemakinlemahdan

merosak.

PeranangolonganmemerintahdalammenyebarkanIslamitutidakdapatdinafikan.TetapiIslamitusebagaiagamauniversaldapatdifahamidenganbaikdanitulahjugamendorongkanpesatnyapenyebarannyadialamMelayu.ApabilaorangMelayumenerimaIslam,makamerekaberusahamenyesuaikankehidupanmerekadengankehendak-kehendakIslam.Islamjugamemberikankekuatankepadadiriumatnya,iaitukedudukanmanusiaitudisisiAllahadalahsama,tetapiyangmembezakankedudukanituialahdarisegiamalibadatkepadaAllah.

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

7/30

Kerajaan-kerajaanMelayuIslam,sepertiPasai,Melaka,Acheh,Patanidanlain-lainturutmemainkanperananpentingdalampembinaankekuatanIslamitu.DenganitujugadapatmeningkatkanperadabanMelayu.KerajaanMelayuyangberpusatdiistana,menggalakkanperkembanganIslamdalamusahameneguhkankedudukankerajaan.Istanamerupakanpusatyangmendorongkanperkembanganilmu,dandenganitujugamenggalakkanlahirnyatokoh-tokohyangterkenaldalambidangilmukeagamaan.Perkembangandakwahislamiahitudapatditingkatkandengandorongandansumbanganyangdiberikanolehgolonganmemerintah.

Apabilatulisanjawidiperkenalkandandigunakandalamusahamelakukancatatanmengenaiberbagaiperkara,makadenganitumempertingkatkanlagiperadabanMelayu.Ilmukeagamaanitudapatberkembangdenganpesatnya.Berikutandenganitu,Islamtelahmembawaperubahanbesarkepadanilai-nilaisosialdanpemikiranorangMelayu.AmalanyangbercanggahdenganIslam,yangdapatdianggaptidakrasionaltelahditinggalkanataudisesuaikandengannilai-nilaiIslam.

Islamtelahmembawaperubahanpenting,terutamadarisegijiwadanpemikiranorangMelayu.Segalaperlakuanhidupdisesuaikandandirujukkepadanilai-nilaiIslam,iaitumengenepikandanmenyesuaikansegalayangtidakbersesuaiandengankehendak-kehendakIslam.Islamtelahmemberikankekuatansebagaiasasdalamsegalatindakananggota-anggotamasyarakat.Denganitumerekamempunyaimatlamatdankepentinganhidupyangjelas.Nilai-nilaisosialdanworld-vieworangMelayuberteraskankepadaIslam.DenganitujugabolehdikatakanbudayaMelayuatauperadabanMelayuituadalahberteraskanIslam.

MajoritiorangMelayudialamMelayuiniberagamaIslam.KehidupanmerekaadalahberteraskankepadaIslam.OlehitukekuatanperadabanMelayuitutidakbolehdipisahkandaripadaIslam.IslamyangmemberikankekuatankepadamasyarakatdanbudayaMelayu.

PolitikdanBudayaKolonialKedatangandancampurtangankolonialdalamurusanpolitikkerajaanMelayumempunyaikepentinganutamanyauntukmencarikekayaandinegaraini.Kekuasaanpolitikdinegeri-negeriMelayumemberikankemudahanmerekamerancangpembangunanyangbersesuaiandengankepentinganekonomiitu.Usahakolonialmempengaruhiraja-rajadanbangsawanMelayumemberikanmerekakuasadalammenentukankaedahataucaraterbaikuntukmengeksploitkekayaannegara.Raja-rajaMelayumempunyaikuasay

angterbatas,iaitutentangagamadanadatistiadatMelayusahaja.Merekaberpuashatidenganelaunyangdiberikanolehpemerintahkolonial.

Pemerintahkolonialmelaksanakanpembangunanbersesuaiandengankepentinganekonomimereka.Pelabur-pelaburbaratyangdatangkenegarainidiberikansegalakemudahan.Disampingitukolonialjugamembangunkanbandar-bandarmodenyangmerupakanpusatperkembanganekonomimoden.

Bagikemudahanpengurusanpentadbiran,dankeselamatanpolitikbagimenjaminkelancarankegiatanekonomi,pemerintahkolonialberusahamengekalkankumpulan-kumpulanethnikdinegarainidalambidang/kedudukanmasing-masing.OrangMelayuyangmajoritinyatinggaldikampung-kampungtinggalterbiardantidakterlibatdalamperancanganpembangunanpemerintahkolonial.OrangMelayudalamsektortanii

tutidakbanyakmengalamiperubahan.Pemerintahkolonialmahukankaumtaniitukekaldalamsektoritudanmenawarkanbahan-bahanmakanankepadapendudukbandar.

OrangMelayujugatidakbanyakterlibatdenganpembangunanbandar-bandarmoden.OrangbukanMelayumempunyaipeluangyanglebihbaikdalamrancanganpembangunankerajaankolonialitu.Merekasejakawallagimengambilbahagiandalamrancanganpembangunankolonial,iaitudalampembangunanbandar-bandarmoden.

Pembangunanbandar-bandarmodenituturutmelibatkanpembangunanbudayakolonial.Baratyangdipandangtinggidandihormatikeranakemajuanteknologidanpendid

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

8/30

ikan,turutmempengaruhibudayanya.Penduduktempatanmemandangtinggibudayabaratataubudayakolonialitu.Golonganelittempatanmerupakangolonganyangmudahterpengaruhdenganbudayabaratitu.Keadaaniniberkaitandengannilai-nilaisosialyangdipupukolehkerajaankolonial.Denganitumempengaruhipemikirangolonganelititu.

Gayahidupgolonganelitataugolonganatastempatanyangmudahdipengaruhibudayabaratadalahmenjadiimpiandikalanganorangramai.Barattelahberjayamembawaperubahankepadapemikirandanworld-viewyangmeletakkanbaratitumajudanmoden.

Pemerintahkolonialberjayamemperkukuhkankedudukannyadinegarainidenganberbagaicara.Selainberjayamendapatkankuasapolitikdaripadaraja-rajaMelayu,pemerintahkolonialjugatelahberjayamembawaperubahannilaidansikappenduduktempatantentangkonsepmodendanmajuituberasaskanbarat.

PendidikandanTeknologiPemerintahkolonialmenggalakkanpegawai-pegawaiBritishuntukmelakukanpenyelidikandanpenulisantentangorangMelayu.InibertujuanuntukmerekalebihmemahamitentangorangMelayu,baikgayahidupmerekamahupuntentangnilai-nilaisosialdanpemikiran.DenganitumemberikankemampuanuntukmembolehkanmerekamenguasaidanmengawalorangMelayu.

Kebanyakantulisanorang-orangbarattentangorangMelayuselalunyameletakkano

rangMelayudalamsegalakelemahandankekurangan.OrangMelayudianggaptidakmempunyaisejarahperadabannyasendiri,melainkanbergantungkepadaperadabanasing,iaitudariIndiadanChina.BegitujugatentangkerajaanMelayu,yangdianggapzalim,tidakmempunyaikekuatandalamsistempemerintahannya.Negarainimenjadimajudanmodenhanyaapabilakedatanganbarat.OrangMelayuituselaludianggapmalas,lemahdankurangkecerdasannyayangmenyebabkanmerekalemahdanketinggalanberbandingdengankumpulan-kumpulanethniklain.NilaidansikaporangMelayuitumempengaruhikegiatanekonomimereka.Tulisandanpandanganorang-orangbaratitudapatditerimadenganbaikolehgolonganelitMelayu.

Dalamperkembanganpendidikanpula,kolonialmenjadikansekolahInggerissebagaipendidikanutamayangmempunyaikedudukansosio-ekonomiyangtinggi.SekolahMelayudansekolah-sekolahvenekularyanglainhanyabertujuanuntukmemberikanpe

ndidikanasas,bagimembolehkanmerekamenulis,membacadanmengira.OrangMelayutidakmempunyaipeluanguntukmengikutisekolah-sekolahInggeris,memandangkansekolah-sekolahituhanyatertumpudibandar-bandar.InimemberikanpeluangyanglebihbaikkepadaorangbukanMelayu.WalaubagaimanapunorangMelayumempertahankantentangpentingnyapendidikanasasagamadanmembacaal-Quran.

MelaluisekolahInggerisjuga,pemerintahkolonialdapatmelahirkangolonganelitMelayu,yangdipupukdengannilai-nilaidanworld-viewsertapemikirankolonial.MisalnyaSekolahMCKKmemainkanperananpentingdalammelahirkangolonganelitMelayuyangberusahamempertahankankedudukanpemerintahkolonial.Golonganelititubukansahajapemikiranmerekadipupukolehpemerintahkolonial,malahangayahidupmerekajugadipengaruhibudayakolonial.Merekaitupuladipandangtinggidandihormatirakyatjelata.

Pemerintahkolonialjugamembawateknologimodenkenegaraini.KemajuanteknologibaratitudenganmudahdapatmempengaruhipemikiranorangMelayu,iaituteknologiitudianggapmodendanmaju.Denganitujugamemperkukuhkanpandanganbahawabaratitumodendanmaju.

PembangunanKolonialdanKesannyaKepadaOrangMelayuPerancanganpembangunanpemerintahankolonialBritishyangtidakmengambilkirakedudukanorangMelayutelahmembawakesan-kesanekonomi,sosialdanbudaya.

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

9/30

MajoritiorangMelayumenumpukankepadakegiatanekonomitanisecarakecil-kecilan.PerlibtanorangMelayudalamkegiatanekonomimaritimsebagaimanakegemilangankerajaan-kerajaanMelayudahulubolehdikatakanlenyap.PemerintahkolonialtidakmenggalakkanperlibatanorangMelayudalamkegiatanitulagi.PemerintahkolonialtidakmempunyaiperancanganuntukmemperbaikikedudukanekonomiMelayu.MalahanmerekamahukekalkanorangMelayudalamkedudukanmerekaituagardapatmenjaminkesetabilanpolitikkolonial.WalaupunorangMelayuturutmengalamiperubahanberikutandenganpembangunandanperubahanyangdibawaolehpemerintahkolonialitu,tetapiorangMelayumasihkuatterikatkepadaamalantradisi.Perubahanyangdilaluiitusangatperlahan.

OrangbukanMelayuyangterlibatdalampembangunanekonomikolonial,terutamaekonomikomersialdidapatijauhlebihberjayaberbandingdenganorangMelayu.Berikutandenganinimakajurangkedudukanekonomibandardanekonomitanisemakinmelebar.DaninibermaknaorangMelayusemakinjauhketinggalanekonomimerekaberbandingdenganorangbukanMelayu.

Pemerintahkolonialmemperolehikuasapolitikdaripadaraja-rajaMelayumembolehkannyamenguasaisegalaurusanpentadbiran.Raja-rajaMelayuhanyamempunyaikuasadalambidangagamaIslamdanadatistiadatMelayu.Namunbidangkuasaitupulaterbatas.

Pembangunanbandar-bandarmodenyangdilakukanolehpemerintahkolonialmenggalakkanperkembanganbudayakolonial.Majoritipendudukbandaryangterdiridaripad

aorangbukanMelayudenganmudahdapatmenerimaperkembanganbudayakolonialitu.Budayakolonialitumempunyaikedudukansosialdanekonomiyangtinggi.MajoritiorangMelayuyangtinggaldikampungmasihkuatmempertahankantradisi,sedangkandibandar-bandarmodenitumerupakanpusatpenyebaranbudayakolonialyangdikatakanmodendanmajuitu.

PerkembanganbudayakolonialitujugamembawakesankepadakedudukanIslamdanbahasaMelayu.BandartidaklagimenjadipusatperkembanganIslam.Malahandibandaritupulapesatberkembangkegiatan-kegiatanyangbercanggahdenganajaranIslam.PemerintahkolonialtidakmemberikanperhatiankepadakepentinganIslam.Ataskepentinganekonomi,pembangunanbandarmengutamakankepentinganyangberkaitandenganekonomi.

KedudukanbahasaMelayujugasemakindipinggirkan.BahasaMelayuyangpernahmenjadilinguafrancadialamMelayutidaklagimendapattempatsewajarnya.BahasaInggerisdiberikannilai-nilaisosialdanekonomiyangtinggi.TetapipendidikanInggerisitutertumpudibandar-bandarsahaja.BahasaMelayudianggapsebagaibahasapasardanberkedudukanrendah.

Pembangunanyangdilakukanolehpemerintahkolonialmengutamakankepentinganekonominya.Bagimenjaminkelancarankegiatanekonomikolonialitu,pegawai-pegawaiInggerisberusahamemperkukuhkankedudukanideologipolitiknya.Merekatelahberjayamembinaideologikonsepkemodenandankemajuanituberasaskankepadbaratdalambidangbudayadanbahasa.Segalayangdibawadaribaratitudianggapmodendanmaju,danideologiinisangatberkesandalammempengaruhipemikirangolonganelittempatan,yangseterusnyadapatmempengaruhiorangramai.Pemerintahkolo

nialtidakmempunyairancanganpembangunanterhadaporangMelayu.MalahankedudukanorangMelayuitudianggapsepertijugakumpulan-kumpulanethniklainyangberusahamempertahankankedudukansendiriberasaskantradisi.

KesedaranKebangsaanKonsepkebangsaanyangdimaksudkandisiniagaklonggar,iaitumerujukperasaanjatidirikepadakelompokkumpulanethnikyangberteraskankepadanegara.KesedaranjatidiriMelayuitusebelumpemerintahankolonialtidakbegituketarakeranatidakadacabaran/halangandaripadakumpulanlain.OrangMelayudapatmempertahankanjatidiriapabilamerekabertembungdenganperadabanasing.Unsur-unsurp

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

10/30

eradabanasingyangdianggapsesuaidengankeperluantempatanditerimadandiubahsuaidalammemperlihatkanjatidiritempatan.Perananbijakpandaitempatansangatpentingdalammengekalkanjatidiriasasbudayayangtelahkukuhdibinaitumerupakankekuatanyangmempertahankannya.

KesandaripadapemerintahankolonialtelahmenimbulkankegelisahandankesedarankebangsaandikalanganorangMelayu.Pemerintahkolonialmenguasaipolitiknegeri-negeriMelayudanseterusnyamengeksploitkekayaannegarainitelahmendapatperhatianbijakpandaitempatanyangseterusnyamenimbulkankesedaranuntukmengembalikanpolitiknegeri-negeriMelayukepadaorangMelayu.Selainitu,pemerintahkolonialtelahmembawamasukorang-orangbukanMelayudanmerekaitukemudianterlibatdenganpembangunanekonomikolonial.Merekaitudidapatilebihberjayadaripadaorang-orangMelayu.

Pemerintahkolonialbukansahajamenguasaipolitiknegaraini,malahanrancanganpembangunandankemodenanmerekaitutidakmelibatkanorangMelayu.Tumpuanutamapemerintahankolonialialahuntukkepentinganekonominyadanpembangunanbandar-bandarmoden.BerikutandenganpemerintahkolonialjugameletakkanbahasaInggerisdanbudayakolonialditempatyangtinggi,orangMelayumenyedaribahawamerekatidakdiberikanperhatianolehpemerintahkolonial.PemerintahkolonialmengenepikanbahasadanbudayaMelayudanIslam.

BerbagaiperkarayangmenyentuhkehidupanorangMelayutelahmenimbulkankesedaransemangatkebangsaan.OrangMelayumahuhakdankepentinganmerekaitudiperta

hankan.WalaupunperjuanganorangMelayutidakdapatdinyatakansecaraterangan,tetapisemangatitukiansemarak,terutamaapabilaperjuanganmenuntutkemerdekaandaripadakolonialditempat-tempatlainsemakinmeningkat.

SemangatkebangsaanMelayuituberlangsungsecaraberterusansetelahnegaramencapaikemerdekaan.Kemerdekaanitumerupakankejayaanpolitikdanpemerintahannegara,tetapiorangMelayuberusahamemperjuangkankepentinganjatidirinya,iaitubahasadanbudayaMelayu,danIslam.

Apabilanegaramencapaikemerdekaan,kerajaanmerancangpembangunanyangdapatmembawakeseimbanganberbagaikaumdinegaraini.MenyedaribahawaorangMelayudikampung-kampungjauhketinggalanberbandingdenganbandar,makarancanganpembangunantaniatauluarbandardilaksanakansecarabesar-besaran.Berbagaikemuda

hanasasdisediakandikampung-kampung,disampingkerajaanberusahamembantumeningkatkankedudukanekonomikaumtani.Usahayangdilakukanitusangatpentingbagimenimbulkankesejahteraandankeharmoniansosial.

OrangMelayuterusmemperjuangkanuntukmenjadikanbahasaMelayusebagaibahasakebangsaan,danbudayaMelayusebagailambangatausimboljatidirinegara.UntukmenjadikanbahasaMelayusebagaibahasakebangsaannegarainitidakmudahuntukdilaksanakan.TentanganuntukmenjadikanbahasaMelayusebagaibahasakebangsaanbukansahajadatangdariorangbukanMelayu.MalahangolonganelitMelayujugakurangyakindengankemampuanbahasaMelayu.DengandesakangolongannasionalisdanperkembanganpartipolitikMelayumakabahasaMelayuditerimaolehkerajaansebagaibahasakebangsaandanbahasarasminegarabagimenggantikanbahasaInggeris.Bagimengisinya,bahasaMelayudigunakansecararasmidalamurusanpentad

birankerajaan.KemudianbahasaMelayujugadigunakansebagaibahasapengantarutamadisekolahkebangsaansehinggakesekolahmenengah.Seterusnya,bahasaMelayusejaktahun1970mulaiberkembangsebagaibahasailmudiinstitusi-institusipengajiantinggi.UsahamembinaistilahdanmenterjemahkanbukukedalambahasaMelayudilakukandengangigih.BahasaMelayutelahmembuktikankemampuansebagaibahasarasmi,danbahasailmu.

WalaupunbahasaMelayutelahberkembangpesatdanmampumencapaikedudukansosio-ekonomiyangbaik,tetapibahasaInggerismasihmemainkanperanansebagaibahasainternasionaldanseterusnyabahasaglobal.OrangMelayukinimemasukieraglo

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

11/30

bal.GelombangglobalisasimempengaruhisegalaaspekkehidupanorangMelayu.PerkembanganekonominegaraterpaksabersaingdiperingkatglobaldankeadaaninisudahpastimemerlukanpenggunaanbahasaInggeris.

Peluang-peluangpekerjaanyangmenggunakanbahasaMelayusemata-matasemakinkecil.PersaingandiperingkatyanglebihluassentiasamenekankankepentingankepadabahasaInggeris.Sedangkanpelajar-pelajarMelayudidapatisemakinlemahdalampenguasaanbahasaInggeris.Olehitupeluang-peluangekonomi,misalnyauntukmemasukipekerjaanyanglebihmencabardidapatisemakinberkurangbagipelajar-pelajarMelayu.Permasalahansosio-ekonomidalamperkembanganprosesglobalisasiitumembawapermasalahankepadaorangMelayu.DalamkeadaansepertiinibahasaMelayuberhadapandengancabaranbaru.OrangMelayuberusahamempertahankanjatidirinya,tetapidisampingitumerekajugainginmenghadapicabaran,iaituturutmengalamiperubahansebagaimanaoranglainjuga.

BudayaKebangsaandanPermasalahanHasratorangMelayuinginmembinabudayakebangsaantercapaiselepas13Mei1969.KerajaanmenerimacadanganmenubuhkanbudayakebangsaansebagaimanakeputusanKongresBudayaKebangsaanyangdiadakanpadatahun1970.Kementerianyangberkaitanditubuhkanyangbertujuanuntukmembinabudayakebangsaan.Budayakebangsaanitudianggapsangatpentingdalamusahamelahirkanperpaduanberbagaikaumdinegaraini.PembinaanbudayakebangsaaninidapatdianggapsebagaisatulagikejayaanorangMelayumembinajatidirisebagailambangkebangsaan.PrinsippentingdalampembinaanbudayakebangsaanitukepadaorangMelayuialahbudayakebangsaa

nadalahberasaskankepadabudayapendudukasalnegarainidanberteraskankepadaIslam.Prinsipbudayakebangsaantelahbanyakmenimbulkankontraversi,terutamadikalanganorangbukanMelayu.Sedangkanterdapatsatulagiprinsipyangmembolehkanunsur-unsurbudayalain,yangbukanMelayuditerimaapabilaorangramaimenerimanyasebagairasmidarimasakemasa.

Pembinaanbudayakebangsaaniniadalahlebihrumitberbandingdenganbahasakebangsaan.Berbagaiaspekbudayaitupatutdiberikanperhatian,misalnyaaspekbudayamaterialdanbukanmaterial.Ruanguntukmencakupisangatluas.Tetapiterpulangkepadapenerimaananggota-anggotamasyarakat.Namunaspeksepertinilaidanworld-view,dankesenianamatperludiberikanperhatian.Pembinaanbudayakebangsaanmengambilkirakepentinganperpaduan/integrasiantarakaum.

KerajaanmelaluiKementerianKebudayaanKeseniandanPelancongantelahberusahauntukmenggalakkanperkembanganbudayakebangsaan,terutamadalambidangkesenian,baikdalamsenipersembahanmahupunsenitampak.Tetapisetelahsekianlamadiusahakan,kesannyadidapatiperkembanganseniMelayutidakmenggalakkan.Berbagaimasalahdihadapi,tetapiperkarapokoknyaminatyangdiberikanolehorangramaisangatlemah.GolonganmudayangtidakbanyakdidedahkankepadaberbagaihasilseniMelayutradisionalbukansahajamerekatidakberminat,malahanmerekatidakbanyakmengenalihasil-hasilseniMelayutradisional.Merekadidedahkandenganperkembanganbudayapopulardaninimempengaruhipemikiranmereka.SeniMelayutradisionalituselaludianggapkurangmutudanketinggalanzaman.Budayapopularberkembangluassehinggakekawasankampung-kampungdipendalaman.Berbagaikegiatansenitradisiyangdahulunyaberpusatdikampung-kampungkinitidaklagimampuuntukbersaingdenganperkembanganbudayapopular.Merekayangpernahterl

ibatdalamkegiatansenidahulukinitelahmeningkattuadansebahagiandaripadamerekatelahmeninggaldunia.Orang-orangmudatidakramaiyangberminatuntukmeneruskankegiatanitu.Keadaanitudapatdikaitkandenganmasalahtidakdidapatidoronganyangbolehmenggalakkanperkembangan.Misalnya,kegiatansenitradisionalitudidapatitidakmemberikanpulanganekonomiyangmemuaskan.

Dalambidangsenipersembahandidapatibanyakhasilansenitradisiitusemakindipinggirkanatautidakmendapatperhatian.Hasilsenipersembahantradisidikawasan-kawasanpendalamankinididapatikianpupus.Generasimudayangberminatuntukmenyambungkantradisiitudidapatiamatberkurang.Malahannilai-nilaisosia

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

12/30

lterhadapsenipersembahantradisiitudidapatisemakinkurangdiberikanperhatian.Selainitu,denganpesatnyaprosesislamisasi,orangmelihatsenipersembahantradisiyangberkaitandenganritualadalahtidaksesuaidengannilai-nilaiIslam.Namun,kebanyakansenipersembahantradisiyangmerupakanritual,sepertimainputeridanmaindewatidaklagididapatihariini.Sebahagiandaripadasenipersembahantradisionalitumerupakanritualyangmempunyaitujuanataukepentingantertentubagimenjagakeselamatan.Kinidenganpesatnyaperkembanganteknologidanilmupengetahuanmodenmenyebabkankegiatanatauamalantradisiitutidaklagiditeruskan.Denganituunsur-unsursepertiitutidakdapatberfungsisebagaimanadahululagi.

Dalambidangsenitampaktradisional,sepertianyaman,tekstil,pertukangandansebagainyamasihmempunyaitempatdalamkehidupanmodenkini.Kegiatanitumasihditeruskandanpermintaanramaimasihdapatdipertahankan.Malahandenganmenyedariperlunyamengenalilambang-lambangkebangsaan,orangramaimasihmemberikannilaitinggiterhadaphasilansenitampakitu.Kerajaanmelaluibadan-badantertentu,sepertiPerbadananKraftanganMalaysiamemainkanperanandalammendorongkanperkembangankegiatansenitampaktradisiitu.PenghasilanseniitucubadipertahankankeasliannyabagimelambangkanjatidiriMelayu.Walaupundidapatisebahagiandaripadahasilsenitampaktradisiitutelahhilangfungsikini,tetapifungsibarumisalnyaalatperhiasantetapdipertahankan.Dengancaraitukeasliansenitampaktradisiitudapatdihayatibersamaolehgenerasiakandatang.

OrangMelayuyangjugakayadenganberbagaijenismainantradisi,kinidenganpe

ndedahankepadaberbagaijenismainanmodenmakamainantradisiitusemakindiketepikan.Orangmudatidakberminatuntukterlibatdenganmainantradisi.Segalajenismainantradisiakantinggalkenanganyangtidakdapatberfungsidalamperkembanganbudayamodenkini.Malahan,berbagaijenismainanmodenitudianggapbertarafdunia,danorangMelayujugapatutmengambilbahagian,terutamauntukturutbersaingdalampertandinganyangdiadakandiperingkatdunia.

MasyarakatMelayuturutmengambilbahagiandalampembangunandankemodenan,tetapimerekajugamenyedaritentangpentingnyadalammempertahanwarisantradisidalamusahamengekalkanjatidiriMelayuitu.DanorangMelayumahukanjatidiriMelayuditerimasebagaijatidirikebangsaan.TradisibudayaMelayumerupakanasasatauteraskepadabudayakebangsaan.WalaubagaimanapunorangMelayujugamenyedariuntukmempertahankantradisiitubukanlahperkarayangmudah,memandangkann

egaraamatpesatmembangundanmelaluiperubahan.

IslamdalamPembinaanBudayaKebangsaanIslamyangtelahbertapakdialamMelayusejakabadke13telahberkembangpesatdanmenjaditeraskepadabudayaMelayu.ApabilamasyarakatMelayuberhadapandenganpesatnyapengaruhbudayabarat,makaorangMelayujugasangatterpengaruhdengangelombangkemodenandankemajuanbaratitu.Segalayangdatangdaribaratdianggapmajudanmodensehinggaperlakuanyangbercanggahdengankehendak-kehendakIslamdapatditerimaolehsesetengahorangMelayuyangamatpekakepadakemajuanbaratitu.Semasagelombangkemodenandankemajuanbaratitukuatbertapakdibandar-bandardinegarainikedudukanIslamdibandar-bandaritujugaturuttergugat.WalaubagaimanapunapabilaIslamdidapatisemakinkukuhdibandar-bandar,makaperananIslamsebagaiteraskepadabudayaMelayuterusmemainkanperananpenting.OrangMelayumerujukkepadaIs

lamapabilamerekamempertahankankekuatanjatidirinyaitu.

KekuatanIslamdibandar-bandarbesardinegarainisemakinketaraapabiladidapatisemakinramaiorangMelayuberpindahkebandar-bandar,khususnyabermulapadatahun-tahun70anapabilaDEBdilaksanakan.SebelumitupusatkekuatanIslamialahdiluarbandar.ApabilaorangMelayudarikampungsemakinramaiberpindahkebandar,makamerekaitumembawabersamaIslamdanterusmemperkukuhkandibandar.BandarkinimemainkanperananpentingsebagaipusatkemajuandanpembangunanIslam.Tradisiitutelahdibinasejakkerajaan-kerajaanMelayuIslamdahululagi.Tetapiapabilakerajaankolonialmembangunkanbandar-bandarmoden,makaitut

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

13/30

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

14/30

KebudayaandanKebebalanOlehAl-MustaqeemMRadhi

Pesanankepadapembaca:Maksudbagipenggunaankata'bebal'disinisebahagiannyamerujukkepadaperbincangantentang'bebalisme'olehAlmarhumProfesorSyedHuseinAlatasdalam'IntelektualMasyarakatMembangun.'

Rupanya,orang-orangyangseriuspundapatmenghasilkanjenakakalaumerekagopoh.SetelahhubunganantarakaumdiMalaysiasemakintegangdenganperistiwa13Mei1969,orang-orangseriusyangberniatbaik,khususnyacendekiawandanbudayawantanahair,berkumpuldalamsebuahkongreskebudayaan.HasildebatdanbincangmerekadisanamembawapulakepadawujudnyaDasarKebudayaanKebangsaanyang,bagisaya,merupakanantaraproduksijenakaterhebatdantermahaldalamsejarahMalaysiamoden.Kalaukewujudaninidiberitakankepadaparasenimandanbudayawanluarnegara,sayapercaya,nescayamerekaakantercengangdanketawa.Malahanistilah"KebudayaanKebangsaan"itusendiri,wallahi,sampaisekarangmasihmembengongkanbanyakbangsadinegarakitasendiri.AhliantropologiterkemukaCliffordGeertzmengiradalamMirrorforMan(karyaClydeKluckhohn)sahajaterdapatsebelastakrifbagikebudayaan.MemangCliffordkemudiansampaikepadakonsepkebudayaanyangdidukungbeliausendiri,tetapikonsepitupun,menurutnya,padahak

ikatnyaadalahsebuahkonsepsemiotik,dananalisiskeataskonseptersebut"tidakmerupakansebuahilmueksperimentaluntukmencarihukum,melainkansebuahilmuyangbersifatinterpretatifuntukmencarimakna."Bagisaya,tidaklahkerjamenggariskankebijakanbagisesebuahnegaraitudapatdianggapsebagaipencarianmakna.

Kitaharustaklelahmenanyakangunadanjugaakibatpolicy,dasar,ataulebihtepatkebijakan,kebudayaanyangakanmengekangperkembanganbudaya.Sedangkan,sebahagianbesarorangyangberfikirpercayabahawasifatyanglaikbagikebudayaanialahiaharussentiasaberkembang.Mempertimbangkanhalini,kitamularagu-ragukalau-kalaukebudayaandapatberkembangbaikdenganwujudnyagaris-gariskebijakanyangkelazimannyamengikatdanmembendung.Jadilebihrumitlagiapabilasejakbeberapawinduterakhirini,dinegaraini,kebudayaanyangcubabergerak

sentiasadisaingiolehkemunculanlembaga-lembagapenguasadanjugapemaksa.Antaralembagayangdapatdimisalkandisiniialahyangbersifatkeagamaan,sepertimufti-muftidanjawatankuasanya.

Sayamerasaagakpastianak-anakBondaMalaysiapadahariini,bahkanjugaramaibapa-bapamereka,takbegitupastigeranganapayangmenyebabkankatapengantardibukuAsas-asasKebudayaanKebangsaan,diterbitkankerajaanpadatahun1973,itumenggariskantigaprinsipyangsalahsatunyamenyebut"Islamsebagaisalahsatuunsurterpenting"bagikebudayaankebangsaan.Apakahiaditetapkansebegitusetelahorang-orangberkenaanberimansungguhdenganucapanpengukuhanprofesorSyedNaquibAlatas,"IslamdalamSejarahdanKebudayaanMelayu",diUniversitiKebangsaanMalaysiapadatahun1972?SyedNaquibdalamucapannyaitunyarismenafikansamasekalipengaruhagamalainterhadapkebudayaanMelayu.Orangdapatsaj

acurigadisinikenapaIslamtiba-tibadisebutkandalamkatapengantarkepadakumpulankertaskerjabagikongresyangdiadakan,kononnya,sebagairesponsterhadapketeganganhubunganantar-kaum.

Prinsipkeduadiantaratigaprinsipyangdisebutkanduluitumenyebutkanbahawa"unsur-unsurkebudayaanlain,yangsesuaidanwajar,akandimasukkankedalamKebudayaanKebangsaan."Tetapibarangdiingatjugabahawasebuahkaveattelahmenjelaskanbahawa"sesuaidanwajaryangdisebutkandalamprinsipkeduaituperludifahamidalamkonteksprinsippertamadanketigadanbukandarinilailain."Justeruitu,sambiltetapmerasapelikdenganusahamewujudkan"KebudayaanKebangs

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

15/30

aan",sayatidakhairankalaubanyakorangcubamengkhususkankeumumanprinsippertama,iaitubahwa"KebudayaanKebangsaanakanberasaspadakebudayaanperibumi,"denganprinsipketiga.Dalamkonteksini,prinsipketigatersebutdapatditanggapipulasebagaihelahdanperisaiuntukmengedepankankebudayaanMelayumengatasikebudayaan-kebudayaanperibumiyanglain.

Syahdan,tibalahkitakeMalaysiahariiniyanglembaga-lembagapengawal'kebudayaankebangsaan'nyatelahberbiakhampirmantap.Antarayangtelahmakinmantapadalahlembagamufti.Padajalansejarahlembagainibanyaktitik-titikpengharaman,termasuklahfatwapengharamanyogadanpengharaman-pengharamanlainyangsejadualdengannya.Kitatidaklupajugabahawaselainlembagamuftiadajugalembagayangkerjanyamengharamkanbuku-bukuuntukmempastikanbudayapersuratandankesusasteraantidakterbabasdarigariskebijakankebudayaankebangsaanyang'diterimaumum'.

Sayamerenungkasuspengharamanyogainidalamkontekswujudnyakebudayaanyangpelbagaidalamsebuahnegara-bangsasepertiMalaysia-sebuahnegarayangbangsanya,terdiridaripelbagaikaumdankeimanan,sayapercaya,masihbercita-citauntukhiduprukundanberkasihsayangsesamamereka.Telahlama,sekurang-kurangnyasejaktahun80-andulu,diperkatakanolehmerekayangterlibatdalamdialogantar-agamabahawatoleransisajatidakmencukupi.Untukhidupdalamsesebuahnegarayangberbilangkaum,budayadankepercayaan,orangharusnaiksetingkatlagi:ketingkatempatidanberhempas-pulasuntuksalingmemahami,menghormati,danbahkanlebihbaikkalaudapatsaling'merasai'dan'mengecapi'pengalamanpihakla

in.Ternyata,fatwapengharamanyogajauhsekalidarimempertimbangkankeperluanuntukmenghormatipihaklain.Lebihjauhdariitu,fatwaberkenaan-denganalasanutamapengharamannyakeranadalamyogaterdapatunsur-unsurpemujaankeagamaanselainIslam-menandakankebebalanmerekayangterlibatdalammenghadapibukanhanyasensitivitimanusiadankemanusiaan,malahandalammenanganitradisimerekasendiriyangcukuppekaterhadapkepelbagaianbudayadanamalankerohanian.

KebetulankalaterbitnyafatwaharamterhadapyogaitusayahampirselesaimenterjemahkanbukuRezaShah-Kazemi,MyMercyEncompassesAll.Penyusunbukuinimengumpulkanayat-ayatQuranyangberkaitandengansifatbelaskasihanTuhan.Antaraayatyangmenarikperhatianadalahayatke-39dan40dalamsurahke-22:"Izin[untukmelawankembali]diberikankepadamerekayangdiperangi,keranamerekatelahdianiaya...merekayangdiusirkeluardarikampunghalamanmerekatanpaala

sanbenar,hanyakeranamerekaberkata:'PenguasakamiadalahTuhan.'AndaitidakkeranaTuhantelahmenolak(pencerobohan)sebahagianmanusiadengansebahagianyanglain,nescayabiara-biara,gereja-gereja,saumaah-saumaah,danmasjid-masjid-tempatNamaTuhandiulang-sebut-tentutelahdirobohkan"

Orangbolehmenghujahkanbahawaayatiniditujukandalamkonteksberbeza,iaitudalamsoalmempertahankanhaknon-Muslimdansebagaitaktikpolitikuntukmenariknon-MuslimkedalamIslam,denganjubah"tolakansur".Kitabolehmenerimahujahini,keranazahirayatberkenaanjugamenyebutkanhalyangsama.Cuma,dalammasayangsamakitajugabolehmenerimahujahinisebagaisatulagihujahorangbebal,justeruzahirbukanlahsegala-galanya.UntukapaTuhandalamQuranmenganjurkanMuslimmempertahankansemuarumahibadat,bukanhanyamasjid?Sayatidakmampumengengkarikemungkinanbahawaarahanmempertahankanrumahibadatinimeny

iratkanrasasukaTuhanapabilaiadipuja-puja,denganbermacamcara;iamenyiratkanpengiktirafanmelampauibahasakelompokmanusia.KataRezaShah-Kazemi:"Fightingtodefendbelieversandtheirplacesofworshipisthustobeunderstoodinessenceasanactofcompas-sionforthesakeofpeace,andinordertoestablishtheconditionsinwhichdevotioncanbeperformed[Justeruitu,berjuangmempertahankanorangberimandanrumahibadatmerekadisinibolehditanggapisebagaitindakanberbelaskasihdemikeamanan,bagimengujudkankeadaandimanapengabdianbolehdilakukan]."

Sayaperlusebutkandisini,sederhananyawajarsajauntukparamuftimengeluark

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

16/30

anfatwasebegitu.DalamtradisifekahIslamyangklasik,fatwatidakmengikat;iahanyaberfungsimemberipedomanuntukorangawam.Masalahnyaadalahapabilafatwatersebutdisambutolehorang-orangyanglebihbebaldikalanganpemerintahdanpentadbirkerajaanuntukdiwartakan.

Justeruhal-halterbitanyangtidakmolekdariusaha-usahapembentukandasarataukebijakaninilahsayamencemuhDasarKebudayaanKebangsaan.Usaha-usahakearahtersebutsampaikinilebihbanyakmenciptakanorang-orangyangmembencihukum,atasalasanyanghampirpersissepertidisebutkanGibranKhalilGibrandalamPotretDiri:"...akutidaksukahukumciptaanmanusiadanakumembencitradisiwarisannenekmoyangkita.Kebencianiniadalahbuahcintakukepadakemuliaanbudiyangsucidanspiritualyangharusmenjadisumbersetiaphukumdiatasbumi,keranakemuliaanbudiadalahbayang-bayangTuhandalamdirimanusia."

SayabelumsepenuhnyasepertiGibranyangmembencitradisiwarisan,justerudinegarainiuntukmengenaltradisiwarisansendiripunorangdihambatdikekang.

Alang-alangmembukanyali,danataskecintaankepadakemuliaanbudidanakal-budi,kitaharusbiarkansajaterbentuknyakebiasaan-kebiasaanbaruyangmembaikdanmenyihatkanragasertajiwa.Kebiasaan-kebiasaanini,bersenamyogacontohnya,padagilirannyatidakmustahilakanmenghasilkanpulakebudayaan-kebudayaanyangmenghidupdanmenyegarkan.Sayamengandaikanyogadapatmembantupengamalnyameningkatkanpenumpuan;peningkatanpenumpuanini,kalaubagisayasebagaiseorangMuslim,akanmembantusayakhusyukdalamsembahyang;sembahyangpula,padagil

irannya,dapatmenumbuhkanjiwa-jiwayangserbasedarakanketerbatasandiriuntukmengenal-termasukakanketidak-berdayaannyauntukmembolot-Kebenaran.

SarananlainyangsederhanatetapitakkurangpayahialahagarsetiapbangsayangmenghuniMalaysiamengasahpengetahuantentangkebudayaanmasing-masing,sertamemahirkanpengamalannya.Yangdisayangkansekarangbukanlahjusterukanak-kanakmemilihPlaystationmelebihicongkak.Sebaliknya,yangdisayangkanialahapabilaMelayusekarangmenjadimiskinlisandanpengucapannyajusteruiatidaklagimengenalkarya-karyakesusasteraansepertiSulalatusSalatindanMerongMahawangsa,atautradisilisansepertiMakYong,Jikey,pantun,syairdangurindam.HitungkankecilnyajumlahkosakatayangdipakaidiulangsabanhariolehsekianbanyakakhbardanmajalahberbahasaMelayu;hitungkanpulabilangankarya-karyaagungduniayangtidakterterjemahkankeBahasaMelayujusterukelemahanpenguasaan

danpengalamanberbahasapenulis-penterjemahMelayusendiri.

Kebiasaanbaruyangsedangmunculberkembangdapatsajamembuahkanyanghodoh.Maka,kalaukebiasaanituburukdanmenyalahihukum,makalepaskanpelakunyaketanganundang-undang.Kalaukebiasaanberzinasampaimembuatkanorangmembuanganakkejamban,makadiaharusditangkapdandihukum.Kalaukebiasaanburuknyaituterselindungdarimatakasarundang-undang,makataruhlahimankepadaTuhan,justerubukankahDiaadalahal-Muntaqim,MahaPenuntasDendam?

http://www.projectmalaysia.org/articles/kebudayaan-dan-kebebalan.html

KonvensyenBelia:ProspekSeniBudayadanDasarKebudayaanKebangsaan

KonvensyenAgendaPembangunanBelia

3Jun2009(Rabu)

ProspekSeniBudayadanDasarKebudayaanKebangsaan

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

17/30

Pendahuluan

Malaysiamerupakansebuahnegarayangterkenaldengankekayaanbudayanyayangsemakinharisemakindilupakan.Perbincanganinimengupaspermasalahanyangdihadapisertahalatujukebudayaanyangbakaldiwarisigenerasiberikutnya.Iajugadiharapkanagardapatmencarikatasepakatuntukmemartabatkankebudayaankebangsaan.

Isu-Isu

1.DasarKebudayaanKebangsaan

DasarKebudayaanKebangsaantelahdiwujudkansemasapemerintahanTunAbdulRazakyangdisebabkanolehkrisisperkaumanyangberlakupada13Mei1969.Rentetandariperistiwaini,ahlipolitikmulaberfikirbahawabudayamemainkanperananyangpentingdalammewujudkanperpaduanantarakaum.Antaratujuannyaadalahuntukmenyatupadukansemuakaummelaluibudayakaumyangberbeza-beza.Namunbegitu,dasariniakanmembawamasalahpadamasahadapankeranaperkaumanakanterusberlakudisebabkankebudayaan.Memahamikebudayaankaumlainpentinguntukmewujudkanperpaduandiantararakyat.Selainitu,iaakanmenyebabkanmerekasalingmenghargaidanmenghormatibudayakaumlain.Senibukansahajahiburanmalahiabolehdigunakanuntukmenyampaikanmesej-mesejsepertiperpaduandankerjasama.Secaraamnya,prinsipDasarKebudayaanKebangsaanberdasarkankebudayaanrakyat,Is

lamdijadikanunsurutamadankebudayaanlainyangtidakbercanggahdengankebudayaanrakyatdanIslambolehdigunapakaidandimasukkan.PerbincanganyangdipersetujuibahawaDasarKebudayaanKebangsaansudahtidakrelevanpadamasasekarangkeranawujudnyamasalahkaumkesandaripadadasartersebut.

2.KebebasanPengiatSenidanHalanganPolitik

Pengiatsenimerupakanorangyangbertanggungjawabmemperjuangkanataumenyuarakansuararakyatmelaluipersembahan-persembahanseni.Merekabukansahajaberkarya,malahmenjadiorangtengahuntukmenyampaikanmesejkeadaanrakyatkepadapemimpin.KebebasanberkaryaparapenggiatsenipadaketikainibanyakdisekatdandihalangolehDasarKebudayaanKebangsaandimanaiamenjadikanfaktoragamadan

sensitivitibudayasesuatukaumsebagaidindingyangmemisahkankaryaaslidengankaryayangdirekacipta.Ahlipolitikmampumenyekatkebebasanpenggiatseniberkaryakeranapadasuatumasaiadilihatbolehmenjatuhkanreputasidankredibilitiseseorang.Merekadisalahertikanbahawapenggiatseniakanmenyentuhhal-halyangberkaitanperkaumandanbakalmenimbulkanmasalah.Namunbegitu,tujuanutamapenggiatsenitidaklebihadalahuntukmenyampaikanmesejmelaluipersembahanbudayayangdilihatmampumemberikanimpakyangbesarkeataskeharmonianrakyat.Persembahansenisecaralangsungakanmampudikembangkanmelaluipembabitanbebaspenggiatseni.Justeruitu,penggiatseniseharusnyadibenarkanbergeraksecarabebasbagimemastikansemangatbudayatidakluputakibathalanganpolitikberkepentinganindividu.

3.SenidanGolonganMuda

Senibudayaseringdikaitkansebagaihiburan.Peredaranzamanyangberlakumenyebabkancarahidupmasyarakatmulaberubah.Iaseterusnyamempengaruhisenibudayadalammasyarakatkita.Senibudayaperludilihatsemuladanseharusnyaberubahmengikutperedaranzaman.Elemen-elemenbarudalamseniperludimasukkansupayaiabolehdilihatlebihmenarik.Contohnyawayangkulityangdahulunyadilakukanselepasmusimmenuai,namunkiniiadilakukanpadabila-bilamasasebagaisatupersembahan.Padamasakini,kemajuanteknologidanpembangunannegarayangpesatmembawaperubahanterhadappemikiranmasyarakatterutamanyadikalangangolonganmuda.Minatgolonganmudamasakiniterhadapsenibudayamungkinberbezadarip

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

18/30

adaminatgolonganmudazamandahulu.Kemudahanteknologimasakinibanyakmempengaruhikefahamandantanggapangolonganmudaterhadapsenidanbudaya.Merekaberanggapansenidanbudayatidakmempunyaikesankepadahidupmereka.Malahan,merekamenjadikanteknologisebagaibudayahidupmereka.Tanggapaniniperludikikisdandiperbetulkansupayaasal-usuldansejarahbudayanegaratidakdilupakan.Asal-usuldansejarahadalahperkaraasasdalamprosespembentukannegarayangmempunyaimasyarakatyangberbilangbangsa.

4.Mewujudkanasasbudaya

Asassesuatubudayayangteguhamatperluditerapkanpadasemuapenggiatseniyangterlibatsupayacabangsenitersebutdapatmerekakembangkandanterokaitanpamelupakanasasbudayatersebut.Perkarainiamatpentingkeranabudayasekarangtelahdiimplimentasisebagaigayahidupmasyarakatdaniaseharusnyaberkembangdanberubahmengikutperubahanzaman.HalsebeginitelahpunberlakudimanagolonganmudatelahberjayamengubahsenibudayakepadaseniyanglebihkontemporaridanmasalahiniperludiambilseriusagarbudayaasalmasyarakatdiMalaysiatidakmusnah.Satubadanbebashendaklahdibentukbagimenyediakanasasseniyangperludiikutiolehsemuapenggiatsenidaninstitusi-institusibudayaagariabolehdijadikansebagaigarispanduansenibudayaMalaysia.

Kesimpulan

Untukmemperkasakanprospekseni-budayanegara,beberapalangkahperludiambilki

radalammemastikanpembangunankebudayaandinegaraini.Antaranya,DasarKebudayaanKebangsaanmerupakandasaryangtidaklagirelevenkepadapenggerakkebudayaantermasukpenggiatsenidaninstitusi-institusiseni-budaya.Kegiatanseni-budayatidakseharusnyadihalangdandisekatmelaluikuasapolitik.Iaperlubebasdanberdayaimaginatifuntukmenggerakkansemangatasalseni-budayatersebut.Selainitu,pengalamanbudayaharusdiadunkandiantarakonsepkontemporaridantradisionalsupayaiamembentukidentitibarukepadasenibudayadiMalaysia.

ADATDALAMMASYARAKATMALAYSIADANKEPENTINGANYA

AspekAdatDalamMasyarakatMalaysiadanKepentinganya

Adatsecaraumumnyadidefinisikansebagaisuatuaturandancarahidup.Ianyamencerminkansegalaperbuatanyangadakalanyadilakukansetiaphariataupunmusimsamaadaberpandukanbulanatautahun.Ituialahperkarayangselaludifahamikhalayakberkenaandenganadat.Suatuperkataanyangsinonimdenganadatialahbudaya.Walaupundariaspekbunyinyaiaberbeza,tetapidarisegipengertiannya,iaadalahkonsepyangsalingbergantungdansama.

Adatsepertiyangdidefinisikantadiialahcarahidupiaitutingkahlaku,kepercayaandansebagainya.Adatbersifatmayaiaitutidakdapatdilihat.Iatimbuldaripadasuatupemikiranberkenaancarahidupdantidakdizahirkan.Apabilaianyadizahirkandandapatdilihatperlaksanaanya,misalnyakitamelihatadatbercukur,adatbersandingdansebagainya,itusudahmenjadisuatubudaya.Maknanya,budayaialahsuatubentukperlakuanyangmencerminkanadatsesuatumasyarakatitu.

Keranaduaentitiiniterlaluberkaitsifatnya,kitapadahariiniselesamenjadikanadatdanbudayaitusebagaisatubendayangsama.Yangberbezacumacarase

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

19/30

butannya.Budayayangdifahamidandilihat,hakikatnyaialahadat.Budayabersifattidaktetapiaitubolehberubah,Justeruwujudpengkelasanbudayatradisionaldanbudayamoden,inimenunjukkanbudayalamadanbudayahariinitidaksama,makaiajelaslahbolehberubah.Adatpulaialahsuatuketetapanyangtidakbolehberubah,olehitubolehlahkitakatakanadatsebagaibudayayangasal.

JusterudalammembicarakankepentinganadatdalammembentukbudayaMalaysiapadahariini,kitaakanmembicarakantentangkepentinganbudayaasalyangdiubahuntukdijadikanbudayabersamarakyatMalaysiabagimewujudkanidentitidanperibadirakyatmajmukyangbersifatseragam.

MasyarakatMalaysiaialahsuatumasyarakatyangbersifatmajmukdanpelbagai.IajugadisebutsebagaimasyarakatJawiiaitumasyarakatyangbercampurdaripelbagailatarbelakang.KeranamasyarakatMalaysiaitumasyarakatJawi,iaituyangpelbagailatarbelakangnya,makasetiapbangsaataurasdidalamsistemsosialMalaysiapastinyaberbezasatusamalaindarisegilatarbelakangnya.Tidakterkecualiberbezadarisegiadatdanbudaya.

AdatbagisetiapkaumdiMalaysiapastinyadilihatdarisistemnilaiyangberbeza.MartabatadatitusendiriberbezakedudukanyabagimasyarakatMalaysiapadahariini.BagimasyarakatMinangkabausebagaicontoh,adatdianggapsebagaisebuahtradisilisanyangtinggisekalimartabatnyadalamkehidupanmereka.AdatdalamkonteksMinangkabaubukansekadarcarabersanding,caramenyantaphidanganmakanan,carapertabalanLuakdansebagainya,tetapiadatialahsuatuperaturanhid

upyangperludipegangkuatolehgenerasimerekasehinggakehariini.Justerutidakhairanlahjikadidalammasyarakatmerekawujudistilah-istilahsepertiundang-undangadat,mahkamahadat,ketuaadatdansebagainya.Begitujugadenganlain-lkaumdiMalaysia,aspekadatmasihlagidianggapsebagaisuatupengungkapidentitibangsadanterusdipertahankanwalaupuniasudahbanyakberubahjikadibandingkandenganperlaksanaanyasuatuketikadahulu.

Dalammembicarakanfokuseseiiniiaitukepentinganaspekadatyangmenjadipenyatubagimewujudkanperibadidanidentitikebangsaan,kitaseharusnyamengetahuidahuluberkenaanaspekadatyangmenjadiidentitimasyarakatyangpelbagaidiMalaysia.Bagimaksuditu,didalambahagianinikitaakanmelihataspekadatyangmencerminkanidentititigakaumutamadiMalaysiaiaituMelayu,CinadanIndia.

MasyarakatMelayuialahmasyarakatasaldiTanahMelayu.WalaupunadasesetengahsejarawankhususnyasejarawanBaraterakolonialmendakwamasyarakatMelayujugamasyarakatpendatang,namunianyadapatdinafikandenganmengetengahkankonsepmerantauyangmenjadiamalanmasyarakatMelayudiNusantaraketikaitu.

BercakapberkenaanadatdidalammasyarakatMelayu,ramaisarjanamengatakanbahawaadatMelayumerupakanadatjawiiaituadatyangbercampur.InisesuaidenganpemahamankitaberkenaanprosespembentukanMelayuitusendiriyangmerupakancantumanras-raskecilyangberagamaIslam,makawujudlahapayangdipanggilMelayuitu.InimenunjukkanpelbagaipercampurandalampembinaanadatMelayu.DalamsoalpembinaanadatMelayu,kitadapatmelihattigabentukpengaruhyangbesardalamprosespembinaanadatMelayu.PertamanyaialahadatyangdipengaruhiadatHindudanBuddha,yangkeduaialahadatyangdipengaruhizamanHindu/BuddhadanIs

lam,yangketigaialahadatyangberteraskanIslam.

AdatMelayuyangawaldipengaruhiolehunsur-unsurHindudanBuddhayangdiperolehimelaluikitab-kitablamasepertiRayamanadanMahabrata.Ketikaadatinidiamalkan,IslammasihbelumsampaikeNusantara.Adadiantaraadat-adatdalamperiodHindudanBuddhainimasihdiamalkansehinggakehariini.Pastinyakitapernahmelihatupacarapersandingandidalammajlis-majlisperkahwinanmasyarakatMelayu.Inimerupakansalahsatucontohadat-adatHinduyangditiruolehmasyarakatMelayudahulu.

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

20/30

PemujaanRajasecaramelebih-lebihdalammasyarakatMelayusuatuketikadahulujugamerupakancerminankepadapengaruhHinduDanBuddhadalammasyarakatMelayubahkanperkataanRajaitusendiripunsudahmemperlihatkanpengaruhHinduyangtebal.BegitujugadariaspekpertabalandanadatistiadatIstanaMelayu,terlihatlagikekuatanunsurHindudanBuddhadalammencorakkanadatMelayuitu.

PeriodatauperingkatyangkeduaialahpengaruhunsurcampuranHindu/BuddhadanIslam.PadazamaniniIslamsudahdatangkeNusantaradanmajoritiorangMelayupunsudahberagamaIslam.NamunpengaruhadatlamayangberteraskanHindudanBuddhamasihdiamalkan.JusteruzamaninidigelarzamancampuranadatHindu/BuddhadanIslamdalammasyarakatMelayu.Padazamanini,walaupunmasyarakatMelayusudahIslam,namunmerekamengamalkanadat-adatyangdianggapmenyimpangdariajaranIslam.SebagaicontohmasyarakatMelayumengamalkanadatmandiSafaryangdianggapsebagaisuatuusahauntukmembuangsialbulanSafardalamkehidupanmereka.IajelasbertentangandenganajaranIslamyangmenganggapperbuatanitusebagaikhurafat.Begitujugaadatpujakampung,pujapantaidansebagainya.IajelasbertentangandenganIslam,tetapitetapdiamalkandenganmeluasdidalammasyarakatMelayuyangmasihtebaldenganpengaruhHindudanBuddhaketikaitu.

PengaruhunsurluaryangketigadidalammasyarakatMelayuialahpengaruhIslamiaitupengaruhyangpalingkuatsekalidalamkebudayaandanadatMelayu.BagimasyarakatMelayu,adatialahkepatuhanyangkeduaselepasagamamerekaiaituIslam.KepatuhankuatorangMelayukepadaagamaIslamdiakuiolehProf.SyedNaquibAl-AttasyangmengatakanIslamtelahmentamadunkanmasyarakatMelayu.Perlembagaa

nMalaysiasendiritelahmendefinisikanMelayusebagaimerekayangberagamaIslam,bertuturdalambahasaMelayudanmengamalkanbudayaMelayu.InimenunjukkanbetapakuatnyaIslamdidalamhiduporangMelayu.

ApayangingindijelaskandisiniialahbetapapentingnyaagamaIslamkepadaorangMelayu.Keranakepentinganitu,padazamanpengaruhIslamyangkuatini,masyarakatMelayumenjadikanIslamsebagaiteraskepadapembentukanadatnya.Adat-adatyangbertentangandenganajaranIslamsemakintidakpopulardalamkalanganmasyarakatMelayudansemakindikurangkanpenggunaanya.NamunpadazamanIslamini,adat-adatlampauyangtidakbertentangandenganajaranIslamtetapditeruskanpengamalanya.

Adat-adatMelayuyangbercirikanIslammerangkumiadatketikaseseorangdilahirk

an,seseorangmeningkatremaja,dewasa,adatdalamkehidupansehari-haridanadatketikaseseorangitumeninggaldunia.Adat-adatyangdiamalkaninisebenarnyamerupakanapayangdisebutsebagaiperkarasunatdidalamajaranIslam.

SebagaipetunjukkepadapengaruhIslamdidalamadatMelayuialahadatketikaseseorangitubarudilahirkan.Antaranyaialahadatbercukur,melaungkanazandaniqamatketelingabayidanadatmembelahmulut.Bercukurialahperbuatanmencukurrambutasalbayisehinggabotak,ianyabiasadiadakanpadahari-hariganjilsepertihariketiga,ketujuh,kesembilandanseterusnya.Bercukurbertujuanmembuangrambutasalbayiyangdianggapkotordantidakakantumbuhdenganbaik.IasesuaidenganajaranIslamyangmementingkanaspekkebersihandankesihatan.

AzandanIqamatpulamerupakantuntutanIslamuntukmemulakanpendengaranseseor

angyangbarudilahirkanitudengankalimat-kalimatyangmulia.AdajugagolongantuaMelayumengatakanianyamerupakansimbolikkepadasingkatnyahidupdiduniainiiaitusesingkatmasayangdiambilantaraiqamatdansolatyangakandidirikan.Ketikadilahirkankitadiazandandiiqamatkan,danapabilakitameninggaldunia,kitadisolatkandengansolatjenazah.

AdatmembelahmulutpulamenjaditradisimasyarakatMelayudenganmelalukanmanisankebibirbayiyangbarudilahirkan.Adakalanyajugadigunakanemasbagimaksuditu.Adatmembelahmulutinibiasanyadilaksanakanolehorang-orangyangdianggapalimolehmasyarakat.Adamasa-masanya,iajugadilakukanolehbidanyangm

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

21/30

enyambutkelahiranbayiitu.Iabertujuansupayabayiyangdibelahmulutnyaakanmengikutperangaiorangyangmembelahmulutnyaapabilasudahdewasananti.

MasyarakatCinadiMalaysiajugasepertimasyarakat-masyarakatlainyangmempunyaiadatdancarahidupnyasendiri.Secarateorinya,dapatkitakatakanbahawaadatkaumCinadiMalaysiaialahwarisandaripadanegaraChina.Inimemandangkanberlakuproseskemasukanbesar-besarankaumCinakeTanahMelayupadaawalabadke19dahulu,kemasukankaumCinakeTanahMelayuketikaitusecaratidaklangsungtelahmembawasekalisegalaadatistiadatmereka.

KaumCinadiMalaysiamempunyaibeberapapegangandalammenjalankanproseskehidupanmereka,sepertijugalain-lainkaum,masyarakatCinajugamempunyaiadattentangperkahwinan,kematian,dansebagainya.ApayangmenarikberkenaanadatkaumCinaialahsuatubentukadatdanpetuauntukkehidupanyangmerekanamakanFengShui,yangmanapengaruhnyamasihmenebaldalamkalanganmerekapadahariini.LazimnyaadatistiadatCinadipengaruhiolehunsurBuddhayangmenjadipegangankebanyakanahlidalammasyarakatCina.FalsafahlampaujugabanyakmempengaruhiadatistiadatCinasehinggamenyebabkanmerekamempunyaipelbagaiacara-acaradanpantanglarangyangberorientasikanadat.

SepertijugamasyarakatmajoritiMelayudanIslam,masyarakatCinajugamementingkannasabkeluargadarisebelahlelaki.NamapangkalseseorangiaitunamakeluargadidalammasyarakatCinaialahnamakeluargadisebelahlelaki.Sebagaicontoh,namaProf.Dr.TeoKokSeongdanProf.WangGunwu,namapangkalmerekaiaituT

eodanWangituialahnamawarisankeluargaayahmerekayakninamakeluargasebelahlelaki.InimerupakansalahsatuaspekadatyangmenjadiamalanmasyarakatCina.KaumlelakiCinajugasepertikebanyakanlelakibangsalain,dilantikmenjadiketuakeluarrgadanmerupakanwarisutamapusakakeluarga.

KepentinganmeneruskankesinambungankeluargadidalammasyarakatCinamenyebabkanperkahwinanseoranglelakididalamkeluargaadalahamatpenting.Secaratradisi,perkahwinantersebutakanmengikutibeberapaupacarayangbermuladenganmerisikolehseorangperantarahinggalahperkahwinan.Namun,padazamanyanglebihmodenini,hanyapendaftaranmenurutundang-undangsajayangdiperlukandanakandiadakanmajliskeraianyangmewahdirestoran.

KelahirananakmengikutadatdanpantanglarangCinaialahsangatpenting.Juste

rukesihatansiibudankandunganyaadalahamatdititikberatkan.Siibudigalakkantidurdanmakandenganbaik,membacabukuyangbaikdanmelihatbenda-bendayangcantik.Apabilaanakitudilahirkan,anakitudibersihkandanakandibedung.Padaharike29kelahiran,rambutsianakdicukurdanrambutnyadibungkusdengankainmerah.Rambutituakandigantungberdekatanbantalnyaselama100haridankemudianrambutitudibuangkesungai.Anakitudiharapakanmenjadiberanipadamasahayatnya.Setelahsebulankelahirananakitu,upacaraBulanPenuhakandiadakandenganmeriah.UlangtahunkelahiranseseorangkaunCinatidakakandiperingati,kecualidiperingatiolehanaknyaapabilaseseorangitusudahtuadanianyaakandiadakansecarabesar-besaran.

KematianibubapadalammasyarakatCinaadalahupacarayangamatberhargadanmahalkosnyayangterpaksaditanggungolehanak-anak.Kerandayangbaik,tanahkub

uranyangbaikdanpakaiankematianyangbaguspastinyamemerlukanbelanjabesar.BagimasyarakatCinainilahhadiahterbaikseoranganakkepadaibubapanya.Jikasianaktidakmampu,masyarakatsekelilingpastiakanmembantu.Anaklelakiyangtuamemainkanperananutamamemastikanupacaramandi,memberimakan,kafandanbertanggungjawabmemasukkanmayatkedalamkerandasepertiyangdinasihatkanolehseorangtukangtilik.Kerandatersebutakandijagahinggabeberapaharitertentuuntuklawatandansembahyangseterusnyaakandikebumikanpadasatuhariyangganjil.

DidalammasyarakatCina,upacarapengkebumianadalahacarayangamatmeriahdeng

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

22/30

andipenuhidenganperaturandanadattertentu.Selepaspengkebumianmayat,akandiadakanpelbagaiupacaralainterutamaadatpembakarancolokdanalatanyangdiperbuatdaripadakertassebagaibekalanhidupsimatidialamakhirat.UpacarainibiasanyaakandiketuaiolehseorangSamiyangdiamanahkanolehkeluargasimati.OlehkeranaadatkematianinidianggapterlalupentingdalammasyarakatCina,banyakkepercayaandanpantanglarangmestidiperhatikandandipatuhiapabilaberlakusesuatukematian.

SepanjangtahundalamkehidupanmasyarakatCina,banyaksekaliperayaanyangdiikutidandiraikanolehorangCina.Setiapbulan,pastiadakegiatandanupacaratertentusertadewanyayangberlainanuntukdipuja.AdatresammasyarakatCinaamatbanyakdanianyaakandiamalkanmengikutperubahanmusimpertaniandannegeriChina.

Antaraupacara-upacarayangdiraikanmasyarakatCinaselaindariTahunBaruCinadanChapGohMehialahadatUlangTahunKematian,adatPujaKampung,adatMencuciKubur,SembahyangHajatdanMenjamuKeramat.Adat-adatinitampakseumpamaperbuatan-perbuatanyangmenjadiamalanmasyarakatMelayu.NamunianyapastilahberbezadandijalankandengancaradanmatlamatyangberbezabagimewujudkanidentitimasyarakatCinayangtersendiri.

SepertijugakaumCina,kaumIndiajugabukanlahpendudukasalMalaysia.KemasukanmasyarakatIndiakeTanahMelayusudahberlakusejaksekianlama.Samadakemasukanitusuatubentukpenghijrahanatausekadarmerantauuntukmencarirezeki,

hakikatnyakemasukaninisudahberlakusejaksekianlama.ApabilaMelakamunculsebagaipusatperdaganganserantaumenjelangabadke15,masyarakatIndiayangterdiridaripadagolonganpedagang,samiBuddhadanHindu,tukangdansebagainyatidakterlepaspandanguntukmemasukiTanahMelayudenganpelbagaikepentingan.Kemasukanmerekainijugasudahpastimembawabentukadatistiadatmerekayangtersendiri.

MasyarakatIndiabiasanyamengikutiadatresamyangberteraskanagamaHindumeskipunramaiorangIndiapadahariiniberagamalain.Sepertikaum-kaumlaindiMalaysia,merekajugamempunyaibudayaberkunjungkerumahrakandansanaksaudarasertaturutbersediamenerimakunjungandarijirantetangga.DidalammasyarakatIndia,jikakitainginberkunjungkerumahtetamu,amatlahdigalakkanmembawabuahtangansebagaitandaterimakasihkepadatuanrumah.Merekajugabiasanyamel

angkahkedalamrumahdengankakikanandahulu.

KaumIndiajugamengamalkanadatbertegursapasesamasendiri.Merekamenyapadengansebutanvanakamdansentiasabertanyakantentangkesihatan,kerja,perniagaanatausebagainyaantararakandansanaksaudaramereka.Apabilatetamubertandangkerumahmereka,tetamusentiasadijamudenganminumanataumakanandantetamumestisudimenerimahidangandenganbaiksebagaitandahormatkepadatuanrumah.DidalammasyarakatIndiajuga,jikamenerimasesuatu,dimestikanmenggunakantangankanansebagaitandakebaikandankesyukuran.

KeluargaamatpentingdalammasyarakatIndia.Meskipunbapamemainkanperananutamatetapiibuadalahinstitusiyangpalingdihormatidandianggapmulia,IbuadalahumpamaTuhandananakperempuanjugadipanggilammasepertiseorangibudidalam

tradisiIndia.Olehitu,penjagaananakperempuanamatdititikberatkanterutamaketikamerekamasihdara.

SeorangsuamipuladidalammasyarakatIndiaadalahTuhanbagiisterinyadanmestisentiasadihormati.Olehkeranaitu,prosesperkahwinanIndiamestiditentukanolehseorangketuaagamayangmembuattilikanmasabertuahsertakeserasianpasanganyangakanberkahwin.Masaperkahwinanyangdianggapbertuahamatlahpentingbagimenjalankansegalaacaradanupacarauntukmengelakkanberlakunyamalapetakaataupunnasibburuk.Untukmengelakkandarikeadaanburuk,makabiasanyaperkahwinandilakukanpadawaktutengahmalamatauwaktumatahariakannaik.Upacara

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

23/30

perkahwinandilakukandirumahpengantinperempuanataupundikuilolehseorangketuaagama.Padasatukawasanempatsegidikuilitu,samiakanmenyalakanapidanmenyembahTuhanuntukmenyaksikanperkahwinanitu.

Sepertijugaadatkaum-kaumlain,kelahiranseorangbayiadalahacarayangpentingkepadakeluargadanmasyarakatIndia.Semuasaudaramaraakandimaklumkanapabilalahirnyaseorangbayi.Selama16hariselepaskelahiranbayi,ahlikeluargatidakbolehmelakukansebarangupacaraagama.Padaharike16kelahiran,upacarapentingdiadakanuntukmenamakananak.Ketikainirumahdanbuaianakandihiascantikdanjiran-jirandijemputbersamameraikanupacaratersebut.

Dalamaspekpemberiannamaanak,namaseoranganakdiperolehidarialmanakHindumengikutibintangdanharikelahirannya.Seorangketuaagamaakandirujukuntukmencarinamabertuahmengikutiaksarabintangnya.Ketikamenamakanitu,bayidipangkuolehorangtuasatupersatusambildinyanyikandoaagamaolehkaumwanitamereka.

Dariaspekperayaan,terdapatbanyakperayaandikalanganmasyarakatIndia.Disepanjangtahun,mengikutkalendarHindumerekaakanmengadakanpelbagaiupacarasembahyangberkaitanmusimdanperubahantahunsepertidinegeriIndia.MasyarakatHinduakanbersembahyangsebanyaktigakalisehariiaitupadawaktupagi,tengaharidanpetangditempattertentudirumah.Merekajugapergikekuiluntukbersembahyangataupunmengadakanupacaraagama.

PerayaankaumIndiadiadakandenganmengikutiperedaranbulandansetiapbulanditandakanolehbulanmengembangdanbulanmenirus.Terdapat21jenisperayaandidalamadatmasyarakatIndia.Perayaan-perayaanitutermasuklahDeepavali,ThaipusamdanThaiponggal.

Deepavaliialahperayaancahayasebagaitandakejayaancahayakeatasgelapatauataskejahilanataupunkeadilanmengatasikezaliman.InilahperayaanpalingutamimasyarakatIndia.Padahariinisembahyangakandiadakanterutamauntukmendoakanrohkeluargayangsudahmeninggaldunia.

ThaipusampulaadalahperayaanbulanThaiuntukmembersihkandiridenganmenggunakansusu,madudanbungadikuildanmembuatpersembahankepadaDewaSubramaniam.Padamasaperayaaninidiadakan,kavadiyangberisibuah-buahan,susudanakandi

bawapelbagaipersembahan.

Thaiponggalpulamerupakanperayaanmenuaidanmasakpadibarusertamemujasemangatpadi.Iaadalahmasayangamatbaikuntukmangadakanperkahwinandanupacaralain.Rumahakandibersihkandandihiasi,ponggalpulaakandimasakdidalamperiukbaruuntukdipersembahkankepadaDewaMataharidanjugadisedekahkankepadajirantetangga.

Melanjutkanperbicaraanterdahuluberkaitanadatataudisebutjugabudayamasyarakat-masyarakatutamaMalaysia,apayangcubadigambarkanbukanlahbagaimanabentukadat-adattradisimasyarakatdiMalaysiasemata-mata,tetapikitaberusahauntukmelihatbagaimanasetiapkaumitumempunyaiadatdankepercayaanyayangmembentukidentitidankeperibadianmerekayangtersendiri.Secaratidaklangsungj

ugadidalambahagianitukitatelahmembicarakankepentinganadatkepadakaum-kaumtersebut.Walaupuntidakdinyatakandenganjelas,namunjikaditeliti,kitapastiakanmemahamiakankepentinganadat-adatitusekurang-kurangnyasebagaiperlambanganidentitidanperibadimasyarakatmereka.

Bercakapberkenaanidentitidankeperibadianmasyarakat.KitasediamemaklumibahawadiMalaysia,kitatidakhanyamempunyaisatubangsasahaja.Malaysiamerupakansebuahnegarayangbangsa-bangsadidalamnyaadalahbercampurataupundalamistilahyanglebihmudah,masyarakatyangmajmuk.JusteruapayangingindijadikantopikdisiniialahbagaimanakepelbagaianadatdidalammasyarakatMalaysiayan

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

24/30

gmembentukidentitimasing-masinginimampudisatukandandijadikansebagaicerminanperibadidanidentitikepelbagaianitusecaramenyeluruhdanbersifatnasional.MaknanyakitaperlumembicarakantentangbagaimanakepelbagaianadatdiMalaysiaitudapatdisatukandandijadikansebagaiadatyangsatubagimenjadilambangidentitidanperibadinasional.Perludibincangkanjugaialahapakahaspekterasyangmenjadigarispanduanbudayanasionalini.

Dalammengungkappermasalahanini,kitasebenarnyahanyaperlumencariaspekadatyangmenjaditeraskepadapembentukanadatnasionalyangmenjadiperlambanganidentitidankeperibadianseluruhrakyatMalaysiadanapakahkepentinganaspekadatitusertakepentinganidentitidankeperibadiankebangsaanitusendiri.

AspekadatyangmenjaditeraskepadapembentukanidentitinasionallebihmudahkitafahamimelaluipembentukanDasarKebudayaanKebangsaanyangdigubalpada1971.DasarinidiputuskanmelaluiKongresKebudayaanKebangsaanyangdirasmikanolehPerdanaMenteriKedua,TunAbdulRazakdanianyadihadiriolehwakil-wakildarisetiapkaumdiMalaysia.

Melaluipembentukanini,secararasmitelahdigariskanbeberapaperkarayangmenjaditeraskepadapembentukanidentitidankeperibadianseluruhrakyatMalaysia.JusterumelaluikewujudanDasarKebudayaanKebangsaanyangmemangdigagaskanbagimaksuditu,kitaakandapatmengungkapaspekadatyangmenjaditeraskepadapembentukanidentitinasionalyangmenjadifokustulisanini.

AntaraaspekterasdalampembentukanidentitidanperibadinasionalialahidentitidankepribadianMalaysiaharuslahberteraskanadatasalrantauini.DefinisigeografiberkaitanrantauiniialahkawasanyangmerangkumiMalaysia,Indonesia,Filipina,Singapura,Brunei,Thailand,KampucheasertaKepulauanSelatanPasifikiaituPolynesia,Melanesia,OceaniasehinggakeMadagascar.RantauiniadalahmerupakanbahagianutamadarikawasantamadunataubudayaMelayu.Rantauinimerupakanpusatpemancaran,pengembanganwarisanadatmasyarakatMelayusejakzamanberzamandanditandaipulaolehkegemilangandankeagungantamadunMelayuyangberpusatdiMelakayangmenggunakanBahasaMelayusebagaibahasaperhubunganantarabangsayangjugadipanggilsebagailinguafranca.

Adatserantauinijugadigambarkanmelaluipersamaan-persamaandibidangbahasayangberasaskankeluargabahasaMelayuiaituAustronesia,kedudukangeografi,pe

ngalamansejarah,kekayaanalam,keseniandannilai-nilaikeperibadiannya.JusterudalamaspekMalaysia,secaramudahnya,aspekadatyangmenjaditeraskepadapembentukanidentitinasionalialahadatmasyarakatMelayu.

HalinitidakdapatdipertikaikanolehmasyarakatlainkeranaadatataubudayaMelayupadahariinimerupakancarahidup,lambangidentitidanasasukurankeperibadiankepadalebih200jutaumatmanusiayangmenuturkansaturumpunbahasayangsama.MakaapabiladipersetujuiadatmasyarakatasalserantaudijadikanidentitiMalaysia,pastilahdiMalaysia,adatMelayuyangpalinglayakdiletakkandidalamkategoriitu.Prof.EmeritusTanSriDr.KhooKayKimsendiri,walaupunberbangsaCina,turutmengakuibahawamasyarakatMelayuialahnukliusataupunterasdalammasyarakatMalaysia.JusteruadatMelayudijadikanterasidentitisemuakaumdiMalaysiaadalahsangatberpatutanataupundalamistilaharabdipanggilad

il.

Aspekteraspembentukanidentitiyangkeduaialahmenggunakanunsur-unsuradatdankebudayaanluaryangsesuaidanwajaruntukditerimasebagaiidentitiMalaysia.Aspekinibertepatandengansituasipendudukberbilangkaumyangmewarisipelbagaiadatdanbudaya.Denganituunsur-unsuradatCina,India,Kadazandusun,Arab,Baratdanlain-lainunsuradatyangsesuai,bolehdiberipertimbanganuntukditerimadandijadikansebagaiidentitikebangsaan.

Kesesuaianpenerimaandalampenyerapaniniadalahbergantungkepadakerelevenann

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

25/30

yayangpastitidakbolehbercanggahdenganPerlembagaan,prinsip-prinsipRukunNegara,kepentingannasional,asas-asasmoralsertakerohaniansejagatpadaamnyadanpadaIslamsebagaiagamarasminegarakhasnya.

Dalampenerimaanteraskeduaini,kitamelihatberlakutolakansursesamakaumdiMalaysiadalamsoalpembentukkankeperibadiandanidentitikebangsaan.BukansahajaidentitiMelayudiangkatsebagaiidentitikebangsaan,tetapijugaidentitikaum-kaumlaindiMalaysia.Iajugaditerimakeranaterdapatunsur-unsuradatyangsamadanseiringdenganadatterasiaituadatdankebudayaanMelayu.

Namun,halinijugatidakbolehdijadikanisusamadaidentitikebangsaanituorientasinyaadalahdaripadawarisanadatkaumyangmana.Inikeranapembentukkanidentitidankeperibadiankebangsaanitubukanlahbertujuanuntukmempromosikanadatmasing-masinguntukdigunakanolehsemuarakyatMalaysia,sebaliknyaiajelasberperananuntukmenyeragamkanidentitimasyarakatyangpelbagaiuntukdijadikanidentitiMalaysiayangsatu.Namunidentitibangsajugamasihbolehdikekalkandandipeliharakelangsunganya.

AspekketigayangmenjaditeraskepadapembentukkankeperibadiandanidentitikebangsaanialahagamaIslam.AgamaataukepercayaankepadaTuhanmerupakanunsurpentingdidalamprosespembangunandanperpaduannegara.Agamajugaperlubagimerealisasikanpembentukanrakyatyangberakhlakdanberperibadimulia.

AgamaIslammemberipanduankepadamanusiadalammengimbangdanmemadukanusaha

bagimengisikehendak-kehendakemosidanfizikal.Keranaituiapatutdijadikanunsuryangpentingdalampembentukanidentitikebangsaan.InijugamemandangkankedudukanIslamsebagaiagamarasminegara.Disampingitu,telahwujudnyafaktasejarahdannilai-nilaiIslamyangtelahsediadidukungolehsebahagianbesarrakyatrantauinisejakdahululagi.

Bercakappulatentangkepentinganaspek-aspekadatyangdijadikanteraskepadapembentukanidentitidankeperibadiankebangsaan,aspekterasyangdisenaraikansepertiadatmasyarakatrantauini,adatluaryangsesuaidanadatyangberpandukanIslampastimempunyaikepentingannyayangtertentu.

Yangpertama,kepentinganadatMelayudijadikansebagaiterasdalampembentukanidentitinasionalialahuntukmemastikankestabilansosialdanpolitikdiMalays

iaterusterpelihara.HaruskitafahamiapabilakitabercakapberkenaanMalaysia,majoritipenduduknyaialahorangMelayu.KeranaorangMelayuialahmajoritididalammasyarakatMalaysia,adalahpentinguntukmenjadikanadatkaumyangmajoritisebagaiikutankepadakaum-kaumlainyanglebihkecilpopulasinya.InibagimemastikantidakberlakupertikaiankepadamasyarakatlaindiMalaysiakhususnyakepadamasyarakatMelayusendirisebagaientitiyangterbesardanbertarafperibumidiMalaysia.KedudukanmasyarakatMelayuyangdianggapnukliusdidalamsistemsosialdiMalaysiajugamerupakankepentinganyangperludiambilberatsesuaidengankedudukanistimewanyayangdijaminPerlembagaan.

KedudukanRaja-Raja,YangDipertuaNegeridanYangDipertuanAgongjugamerupakanaspekyangpentinguntukmenjadikanadatMelayusebagaipemangkinidentitinasional.Raja-RajadanYangDipertuanAgongmerupakantuankepadanegeri-negerida

nnegaraMalaysiasendiri.MerekajugamerupakanorangMelayu.KedudukanmerekayangmenjadilambangperpaduannegarainimenyebabkanadatistiadatmerekaiaituadatistiadatMelayuditerimasebagaisuatuunsurterasdalammelaksanakanidentitiMalaysiasecarabersama.JusteruuntukmemastikanInstitusiRaja-RajaMelayuterusdilindungidandihormati,makadalamusahauntukmembentukidentitidanperibadikebangsaan,adatMelayutidakbolehdikesampingkan.

Kitajugaharusmelihatkepentinganuntukmenerimamana-manaunsuradatdanbudayaluaruntukdijadikanadatdanbudayakebangsaan.WalaupuntelahdipersetujuibahawaadatMelayumerupakanadatterasyangdijadikanikutansetiaprakyatMala

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

26/30

ysia,namunketetapanitutidakbermaksudhanyaitusahajaadatyangakanditerimakearahpembentukanidentitiyangseragamdalammasyarakatMalaysia.AdatdanbudayakaumlainyangsesuaijugadapatdipraktikkanasalkanianyatidakbertentangandengansemangatPerlembagaandanRukunNegara.Inibagimemastikantiadasuara-suarayangmempertikaikantindakankerajaanyangmenggariskanunsur-unsurpentingkearahmembentukbudayakebangsaan.Pendekkata,penerimaanunsur-unsurasinginiialahsupayakeharmoniankaumdiMalaysiaakanterusberlangsungdenganjayanya.

Unsur-unsuradatdanbudayaluarjugapentinguntukdijadikanadatdanbudayakebangsaankeranabagimenghasilkanbudayakebangsaanyangtidakterlalustereotaipdenganadatdanbudayaMelayu,adatlainjugaperludisenaraikan.BudayakebangsaandiwujudkanuntukmenunjukkanperibadidanidentitimasyarakatMalaysiayangpelbagai,bukanhanyauntukmelambangkanbudayadanadatMelayusemata-mata.Denganadanyaunsur-unsuryangdiluardaripadaadatdanbudayaMelayuyangsesuai,makaakanterhasilsuatumodulidentitimasyarakatyangpelbagaidanbersifatluwes.

UnsurIslamyangdijadikanteraskebudayaankebangsaanjugapentingbagimenjaminkedudukannyayangmerupakanagamarasmiMalaysia.Islamtidakbolehdantidakdapatdisamakandenganagama-agamalainkeranaiamerupakanagamayangsebenar.Makadalamusahamenerapkanidentitikebangsaan,Islamtidakbolehdikesampingkan.SelainkeranakedudukanIslamsebagaiagamarasmi,iajugapentingkeranaIslammerupakantunjangkepadakehidupanmasyarakatMelayuiaitumasyarakatperibum

idanmajoritidiMalaysia.WalaupunidentitidanperibadikebangsaanadalahberteraskanIslam,namunagama-agamalainbebasuntukdilaksanakandengansyaratamalanagama-agamalaintidakakanmenggugatkedudukanagamaIslamsebagaiagamautamadiMalaysia.

MasyarakatMalaysiasudahmempunyaiadatyangtersendiri,tetapikenapakerajaanmasihberkehendaksupayadiwujudkansuatuadatdanbudayabarubagimencerminkanidentitidankeperibadianMalaysiayangseragam?Adakahdenganbudayadanadatkaum-kaumyangsediaadadiMalaysiatidakcukupuntukmencerminkanidentitinegara?

BagimewujudkanidentitiyangseragamseiringdengankesanggupanpelbagaikaumuntukhidupbersamadiMalaysia,tidakdapattidak,penyeragamanidentitidankep

eribadiankebangsaaniniperludilakukan.AntarakepentinganmasyarakatMalaysiadisatukanmelaluiadatdanbudayakebangsaanialahuntukmelahirkansatucarahidupmasyarakatMalaysiayangmempunyaipelbagaibangsa,agama,budayadanbahasapertuturantetapidapathidupberdampingan,bergandingbahu,bertimbangrasadanpenuhdengansikaptoleran.Penyeragamanidentitidankeperibadianberbagai-bagaietnikadalahperluuntukrakyatMalaysiahidupbersatupadudanamandaripadapersengketaansertakucar-kacir.Dalamertikatayanglain,identitidankeperibadianyangseragaminiakanmembolehkanperpaduannasionalberlangsungdenganlebihutuhlagi.

Identitidankepribadiankebangsaanjugaberkepentinganuntukmenghindarkanmasyarakatdarime1akukanperkara-perkarayangmenyalahinorma-normadangarispanduandalamkehidupanbermasyarakat.Budayakebangsaaninipentingkearahmelahirk

ansatunegarabangsaMalaysiayangmaju,progresif,saintifikdanbersatupadutanpaadaunsur-unsurnegatifdalamkehidupansehariansesamasendiri.TigaetnikterbesariaituMelayu,CinadanIndiayangmengamalkankebudayaan,adatresarn,agarnadanbahasamasing-masingdiharapakandapatbersatumelaluiusahabersamayangmurniini.

KebudayaandanadatahlimasyarakatMalaysiawalaupunberbeza,namunmempunyaiasasyangsamaiaitumembentukkeperibadiandanjatidiriindividukearahyanglebihbaik.Melaluiusahamembentukidentitidankeperibadiankebangsaan,iamembolehkanmasyarakatnegarakitaberinteraksidenganlebihbaikdiantarasatusam

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

27/30

adalammelaksanakanmatlamatyangsamaiaituuntukmembentukmasyarakatMalaysiayangbepegangteguhdenganajaranagamamasing-masingdanmementingkannilai-nilaimurniyangdiajardidalarnagamamereka.Interaksiantarakauminipentinguntukmenghindarimasyarakatdaripadamelakukanaktiviti-aktivitiyangtidaksihatdanmenyalahinorma-normakehidupan.Interaksiantarakaumyangbaikjugaadalahmerupakansatujalankearahperpaduannasionaldanmencetuskanmasyarakatyangharmonisdanbersatupadu.

BudayayangseragambagirakyatMalaysiajugapentingbagimemastikanperancangandantindakankerajaanuntukmenerapsertamenanamnilai-nilaimurnikedalamakalfikiran,hatibudisertaperilakumasyarakatMalaysiadipelbagailapisanmasyarakatdapatdirealisasikan.Amalanbudibahasadannilai-nilaimurniyangmerupakanperkarapentingdalamDasarKebudayaanKebangsaanseharusnyaditegaskansebagaisebahagiandariprosespembangunanidentitiuntukmencapaitahapkeutuhanperibadidanperilakuyangmuliadanberbudibahasa.Makaidentitidankeperibadiankebangsaaninidiharapakanmeneguhkankembalikekuatanperibadidanjatidirimasyarakat.

SegalatindakanidealismekebangsaaninijugaadalahsuatuusahauntukmembinabangsaMalaysiamelaluisemangatRukunegara.PerisytiharanRukunegaradenganjelasmeletakkannegaradiatascita-citaperpaduan,kehidupandemokratik,keadilan,tradisibudayasertamasyarakatprogresif.Olehitu,budayadanidentitiseragaminipentinguntukmemastikancita-citatersebutdapatdirealisasikandenganjayanya.

Berbagaiusahatelahdijalankanbagimencapaimatlamatuntukmewujudkanidentitidankeperibadiankebangsaan.Secaraumumnyapencapaianmatlamatdanobjektifhasratinitelahmenunjukkankejayaanyangbolehdibanggakan.Perludiingatbahawadidalampembentukandanpewujudansatukebudayaankebangsaan,prosespenyerapandanpenerimaannyaakanmengambilmasayanglamadanmungkinmelangkauisatugenerasikesatugenerasiyanglain.

Penggubalandanpelaksanaandasarini,meskipunmasihlagibaruusianyanamunpembentukanidentitinasionaldanperpaduankaumdannilaimurniIslamtelahpundilaksanakan.Adalahdidapatibahawapencapaiankearahinitelahpunjelaskelihatansemenjakiamuladiterapkan.IdentitikewarganegaraandanadatMalaysiapadahariinibolehdidapatididalamperayaan-perayaanantarabangsadanjugadidala

mkegiatansenisukandanperayaanpelbagaikaumdiMalaysiasamaadasecararasmiatautidakrasmi.

SecararingkasbolehlahdikatakanaspekadatyangmenjaditerasidentitidankeperibadiannegaraMalaysiatelahdapatditerimadandiikutisecaraberansur-ansurolehsetiapgolonganrakyatMalaysia.Namundemikianpelaksanaannyapastirumitdantidakakandapatdicapaidalammasayangsingkat.Kesedarandankefahamanyangluasakandapatmembantumencapaihasratdancita-citapelaksanaaninikeranadengankeinsafanitusahajaadatyangmembentukidentitidankeperibadiankebangsaanakandapatdibezakandenganadatyangbersifatkesukuanatauperkauman.Identitidankeperibadianyangdipupukituakanmencirikansifat-sifatpersamaanyangmelampauibatas-batassukukaumdanakanmemperlihatkankeperibadiankebangsaanMalaysiaitusendirisebagaisebuahnegarayangmerdekadanbermaruah.

BIBLIOGRAFI

___________________,2004,BukupanduanBudiBahasaBudayaKita,K.Lumpur.KEKKWA.A.AzizDeraman,2001,MasyarakatDanKebudayaanMalaysia(EdisiBaharu),K.Lumpur,DBP.AnwarDin(Penyunting),2008,.AsasKebudayaanDanKesenianMelayu,Bangi,PenerbitUKM.Gullick.J,1981,Malaysia:EconomicExpansionandNationalUnity,,London,Westv

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

28/30

iewPress.HanapiDollah,1986,AsimilasiBudaya:KajianKesKomunitiCinaDiKelantan,Bangi,PenerbitUKM.M.Rajantheran&S.Manimaran,1994,PerayaanDanKeraianOrangIndia,K.Lumpur,FajarBakti.Mohd.TaibOsman,1983,BungaRampaiKebudayaanMelayu,K.Lumpur,DBP.PutiRenoRaudhaThaib,1989,PeranAdatDalamPengembanganKepariwisataan,Jakarta,PustakaAksara.WanAbd.KadirYusoff&ZainalAbidiBorhan,1985,IdealogidanKebudayaanKebangsaan,K.Lumpur,Jab.PengajianMelayu,UMalaya.WanRamliWanMuhd&HanapiDollah,1999,PantangLarangOrangMelayuTradisional,K.Lumpur.UtusanPublications.

SistemPendidikandiMalaysia-PuncaMasalahPerkauman?OlehJohnLee

Pemimpin-pemimpinkitagemarmengadumengenaimasalahpolarisasikaum.Biarlahdiuniversitiataupundipejabat,sesiapapunbolehlihatbahawarakyatjelatalebihgemarbergauldenganrakandarikaumyangsama.InilahsebabkerajaanmengadakanprogramKhidmatNegara-supayadewasa-dewasamudatidakperlutakutberkawandanbergauldenganrakan-rakandarikaumyanglain.Memangbenar,usahainiharusdilaung,tetapiiabukansatupenyelesaianuntukmasalahpolarisasikaumyangsudahketahapyangamatserius.Dariumurkecillagi,masyarakatkitadibaha

gimengikutkaum;dankalaumenjelangumur18tahun,barulahkitamenggalakkanperpaduankaum,ternyatalahtindakaniniadalahterlalulambat.Olehkeranaitu,sistempendidikanrendahdanmenengahkitamestidibentuksemulauntukmengelakpembahagiandanperpisahanmengikutbarisankaum.

Sebelumpemodenan,sebelumtiap-tiapanakmemasukisekolah,tidaksusahmembuatkawandaripadakaumdanbangsayanglain.Dalammasyarakatkitayangcukupmajmuk,padabila-bilamasakanak-kanaktentulahbermaindanberborakdenganrakanseumurmereka,tidakkirabangsa.Masalahnyamunculapabilakanak-kanakmasuksekolah.Kalaumerekasemuamenghadirisekolahyangsama,tiadalahmasalah-tetapiolehkeranapihakkolonialisengganmenyokongsatusistemsekolahuntuksemuarakyat,kitasudahbiasadenganmenghantaranak-anakkitakesekolahmengikutketurunanmasing-masing.

Kalauterdapatcukuppeluanguntukkanak-kanakbergauldanberinteraksidenganrakan-rakanmerekadaripadaketurunanlaindiluarsekolah,kitamasihbolehmengelakpersoalanpolarisasikaum.Tetapidalamzamanurbanisasiini,kitahidupdalammasyarakatdimanakanak-kanaktidakberinteraksidenganjirankeranamerekalebihgemarbersembangdanbergauldenganrakansekolah.

Hakikatnyasekarangialah,anakMelayupergisekolahkebangsaan,kalauanakCinapergisekolahjeniskebangsaanCina,kalauanakIndiapergisekolahjeniskebangsaanTamil,manaadanyaperpaduannasional?Realitinya,kitasudahmengamalkan

7/31/2019 kebudayaan kebangsaan1

29/30

suatusistempendidikanberdasarkansegregasi.

SayakadangkalamembangkitkanisuinidenganrakanketurunanCinasaya,tetapiresponmerekahampirselalunyasama:pendidikandalambahasaibundakritikaluntukmengekalkanbudayadanidentityCina!Tambahanpula,katamereka,denganpembangunanpesatdinegaraCina,sesiapayangfasihdalambahasaMandarin,tentulahmasahadapannyacerah.Namundemikian,padapendapatsayakompromiantarakaum-kaumdiMalaysiasangatmustahak,demimasadepannegarakita.

Biasanyapenyokongsistemyangdiamalkansekarangakanmengelakkanisuperpaduandanpergaulanantarapelajar-pelajardaripadaketurunanyangberlainan.Tetapi,inibukanlahisuyangkecil;kalauandahanyamempunyaikawanbaikdaripadasatukaum,apakemungkinanandabolehbergaul,berinteraksidenganmerekayangmengamalbudayadanagamayanglain?

Olehitu,mustahilmenafikankenyataanini:sistempendidikankitapadamasasekarangmenjejaskanperpaduannasional.Penyelidik-penyelidikdiBritainsudahmendapatikanak-kanakyangmenghadirisekolahdimanaparapelajarterdiridaripadakanak-kanakyangterutamanyadarisatukaumsahaja,lebihmungkinbertembungdenganmasalahberkawandengandanmemahamiorangdaripadaketurunandankaumyanglain.

Inibukanmaksudkitamestimemansuhkansekolahjeniskebangsaan;bagisebahagianrakyat,sistemsekolahinimungkinlebihsesuaidaripadasekolahkebagsaan.Te

tapisayaberpendapatsekolahkebangsaanseharusnyamemadaibagikebanyakanpelajardanibu-bapa.

Jadibangkitlahsoalanseterusnya:mengapakebanyakankeluargaCinadanIndiamembuatkeputusanuntukmenghantaranak-anakmerekakesekolahjeniskebangsaan?Sayafikirterdapatduasebabutama:isuakademikdaniklimsosial.

Sebagaiseorangyangtelahmenghadirisekolahkebangsaan,sayabolehberitahuanda:kualitiakad