PENGENALAN Setiap kanak-kanak mempunyai perbezaan antara satu sama lain sama ada dari segi kognitif, perkembangan fizikal, sosial dan lain-lain. Misalnya, kita akan dapati terdapat kanak-kanak yang lebih tinggi daripada kanak-kanak lain, ada antara mereka yang lebih cekap menyelesaikan masalah matematik berbanding kanak-kanak lain dan ada yang lebih cepat menguasai kemahiran membaca. Namun begitu, setelah menjalani suatu program pendidikan, beberapa perbezaan ini dapat dikurangkan. Walau bagaimanapun, terdapat sekumpulan kecil kanak-kanak yang mana mempunyai ciri-ciri mental, fizikal atau emosi berbeza dari norma kanak-kanak biasa sehingga mereka memerlukan program pendidikan khas atau pendidikan yang khusus mengikut kelainan upaya yang terdapat pada diri mereka. Mereka ini dipanggil kanak-kanak berkeperluan khas ( exceptional children) dan terdiri daripada kanak-kanak yang mengalami kesukaran belajar. Manakala kanak-kanak pintar cerdas (gifted) pula mempunyai kebolehan yang tinggi daripada norma kanak-kanak biasa juga diklasifikasikan sebagai kanak-kanak berkeperluan khas. Kedua-dua kategori pelajar ini memerlukan pengubahsuaian terhadap kurikulum dan kaedah mengajar supaya mereka dapat merealisasikan potensi mereka (Heward, 2003). Menurut Kail (2001), hampir 14% daripada populasi dunia terdiri daripada individu luar biasa atau kanak-kanak berkepeluan khas. Terdapat kanak-kanak yang dilahirkan tanpa boleh mendengar apa-apa bunyi, manakala ada juga yang dilahirkan tanpa mempunyai keupayaan untuk melihat objek atau cahaya termasuk muka ibu bapa sendiri. Selain itu, terdapat juga kanak-kanak yang mengalami kesukaran memberi tumpuan atau mengalami kerencatan mental sejak lahir lagi. Umumnya, kanak-kanak berkeperluan khas berbeza daripada kanak-kanak normal dari segi ciri-ciri mental (pencapaian akademik), keupayaan deria (melihat dan mendengar), keupayaan komunikasi (menulis dan bertutur), tingkah laku (mengawal diri) dan emosi (bercampur gaul) dan ciri-ciri fizikal (bergerak dan menjaga diri). Terdapat beberapa kategori murid yang boleh diklasifikasikan sebagai kanak-kanak berkeperluan khas iaitu Terencat Akal (Mental Retarded), Bermasalah Pendengaran, Autisme, Bermasalah Penglihatan, Disleksia, Serebral Palsi, Hiperaktif (ADHD), Sindrom Down, Spina Bifida, Epilepsy (sawan), masalah emosi dan tingkah laku serta Pintar Cerdas (Gifted).

KANAK-KANAK BERKEPERLUAN KHAS SINDROM DOWN Definisi dan Konsep Kebiasaannya yang kita perhatikan di sekolah-sekolah yang menempatkan kanakkanak berkepeluan khas ini ianya dimonopoli oleh kanak-kanak Sindrom Down. Ini menunjukkan kanak-kanak Sindrom Down mudah dikenali kerana mempunyai ciri-ciri yang istimewa berbanding kanak-kanak berkeperluan khas yang lain. Sindrom Down merupakan salah satu penyakit yang mengakibatkan kecelaruan genetik yang paling dikenali yang boleh menyebabkan kerencatan akal pada kanak-kanak. Menurut National Down Syndrome Society, USA (2003), terdapat 1 daripada 800 hingga 1000 kanak-kanak dilahirkan sebagai Sindrom Down. Ianya menunjukkan punca yang amat jelas , iaitu individu Sindrom Down mempunyai lebihan kromosom pada pasangan kromosom ke-21 dan ia juga dikenali sebagai Trisomi 21. Apabila pasangan kromosom ke-21 melekat bersama-sama, maka individu tersebut automatik mempunyai Trisomi 21. Individu yang mempunyai ciri-ciri fizikal dan mental yang khusus yang secara kolektifnya dikenali sebagai Sindrom Down. Sinndrom membawa maksud satu koleksi tanda-tanda atau ciri-ciri, manakala Down merupakan nama doktor yang berjaya mengesan dan mengumpulkan kesemua tanda dan mencadangkan bahawa tanda-tanda itu berkaitan dengan masalah yang sama. Kromosom adalah struktur seperti benang yang terdiri daripada DNA dan protin dan ia wujud dalam setiap sel tubuh dan membawa maklumat genetik atau baka yang diperlukan untuk sel berkembang. Genes (gen) yang merupakan unit-unit maklumat dan disusun pada DNA. Biasanya sel manusia mempunyai 46 kromosom yang disusun dalam 23 pasangan yang mana daripada 23 kromosom ini , 22 adalah serupa bagi lelaki dan perempuan dan dinamakan sebagai autosomes. Pasangan yang ke 23 adalah merupakan kromosom jantina sama ada X atau Y.

Punca-Punca Sindrom Down Antara punca yang boleh dikaitkan dengan kejadian Sindrom Down terbahagi kepada tiga peringkat iaitu peringkat prenatal (sebelum kelahiran), peringkat perinatal (semasa kelahiran) dan peringkat post natal (selepas kelahiran). Pada peringkat prenatal ataupun sebelum kelahiran, ia melibatkan baka atau genetik yang mengandungi kecacatan pada kromosom. Setiap ahli dalam pasangan kromosom akan membawa maklumat yang sama supaya gen yang sama berada di tempat yang sama di dalam kromosom. Namun begitu, kelainan pada gen mungkin terjadi dan ia dikenali sebagai alleles. Contohnya maklumat untuk warna mata adalah gen, manakala kelainan warna mata untuk biru, hijau dan lain-lain adalah alleles. Pembahagian sel bagi manusia ialah melalui dua cara iaitu mitosis dan meiosis. Pembahagian sel melalui mitosis akan menyebabkan tubuh membesar. Dalam kaedah mitosis, satu sel menjadi dua sel dan mempunyai jumlah dan jenis kromosom sama seperti sel-sel utama. Manakala pembahagian melalui kaedah meiosis berlaku pembahagian sel di dalam ovari dan testikel dan terdiri daripada satu sel dipecah kepada dua. Keadaan ini akan menyebabkan sel hanya mempunyai separuh daripada jumlah kromosom utama yang mengakibatkan sel telur dan sel sperma hanya mempunyai 23 kromosom, bukannya 46. Kromosom yang berlebihan akan masuk ke dalam sel semasa proses pembahagian sel berlaku yang disebabkan oleh kesilapan yang berlaku semasa proses tersebut. Dalam proses meiosis, pasangan kromosom sepatutnya terbahagi kepada dua dan berpindah ke tempat yang berlainan dalam sel yang terbahagi itu dan keadaan ini dikenali sebagai disjunction. Kadang-kadang terdapat sepasang kromosom yang tidak berpacah dan mengakibatkan keseluruhan pasangan kromosom itu berpindah ke dalam satu tempat. Dalam sel-sel terbabit hanya mempunyai 24 kromosom bagi satu sel dan satu sel lagi mempunyai 22 kromosom sahaja.keadaan ini dikenali sebagai nondisjunction. Seandainya sperma atau telur dengan jumlah kromosom yang tidak normal ini bergabung dengan pasangannya yang normal, maka telur yang terhasil akan mempunyai jumlah kromosom yang tidak normal juga. Dalam masalah Sindrom Down, terdapat 95% kes yang terjadi akibat kejadian ini di mana satu sel mempunyai dua kromosom ke-21 bukannya satu sahaja sebagaimana keadaan yang normal. Secara saintifik keadaan ini dinamakan sebagai trisomi 21. Menurut Cunningham (1997), ketidak normalan pada kromosom ini merujuk kepada jenis-jenis Sindrom Down, iaitu Trisomi 21 Standard, Trisomi 21 Mozek dan Trisomi 21 Translokasi. Trisomi 21 Standard terjadi apabila kromosom 21 yang terlebih wujud di dalam sperma atau telur atau di dalam pembahagian pertama sel-sel dan setiap sel yang

kemudiannya akan mempunyai 47 kromosom. Ianya dikenali sebagai Trisomi 21 Standard dan dianggarkan sebanyak 90 hingga 95 peratus kes adalah Trisomi 21 Standard. Rajah di bawah menunjukkan pembahagian sel.

Telur dengan 23 kromosom

Sperma dengan 23 kromosom

Telur subur dengan 46 kromosom

--------------------------------------------PEMBAHAGIAN PERTAMA SEL 47 45 sel ini tidak akan hidup

-------------------------------------------PEMBAHAGIAN KEDUA SEL 47 47

-------------------------------------------PEMBAHAGIAN KETIGA 47 SEL 47 47 47

Rajah 1 : Kromosom yang terlebih terjadi semasa pembahagian pertama sel telur

Trisomi 21 Mozek pula tejadi apabila seseorang itu mempunyai campuran sel-sel yang normal dengan sel-sel trisomi yang terdiri daripada dua barisan sel iaitu normal dan trisomi yang terbentuk apabila kromosom ke-21 gagal berpecah pada pembahagian sel kedua atau pembahagian seterusnya. Selain itu, ia juga terjadi apabila kromosom yang terlebih dalam telur trisomi hilang semasa pembahagian sel terkemudian.

Telur dengan 23 kromosom

Sperma dengan 23 kromosom

Telur subur dengan 46 kromosom

-------------------------------------------------------------------46 46

Nondisjunction (pasangan ke-21 gagal berpecah)

PEMBAHAGIAN PERTAMA SEL

22 pasangan + satu pasangan ----------------------------------------------------------------------------------------PEMBAHAGIAN KEDUA SEL 21 + 2 kromosom seks

46

46

47

45

21 pasangan + satu pasangan 21 +2 kromosom seks. Ini

---------------------------------------------------------------------------------------------------------PEMBAHAGIAN

tidak akan hidup.

KETIGA SEL 46 46 46 46 47 47

Rajah 2 :Sebaran kromosom yang tidak betul yang membezakan Trisomi 21 Mozek

Trisomi 21 Mozek jarang berlaku lebih kurang dua hingga lima bagi setiap 100 kes Sindrom Down. Manakala kajian yang dijalankan terhadap kanak-kanak dan dewasa yang mengalami Sindrom Down telah menunjukkan bahawa tiga hingga lima dalam setiap 100 kes tidak mempunyai kromosom yang berlebih, tetapi sebaliknya kromosom yang berlebih itu akan melekat atau bercantum dengan kromosom lain dan ia dikenali sebagai translokasi kerana kromosom yang berlebih itu berpindah lokasinya. Biasanya, kromosom yang berlebihan itu akan melekatkan dirinya kepada pasangan kromosom yang ke-14 atau dengan pasangan kromosom ke-21 atau 22 yang mana keadaan ini jarang-jarang berlaku. Sekiranya kromosom yang ke-14 bercantum, maka karyotype individu akan ditulis sebagai translokasi 14/21. Percantuman antara kromosom 21 dengan kromosom 14 menyebabkan salah satu daripada kromosom menjadi lebih besar daripada kromosom yang lain dalam kumpulannya iaitu kumpulan pasangan kromosom 13, 14, dan 15. Ciri-ciri Sindrom Down terhasil daripada gangguan perkembangan dan pertumbuhan kanak-kanak pada kromosom 21. Selain itu, jangkitan pada bahagian otak yang diakibatkan oleh masalah kesihatan yang dihadapi oleh ibu juga merupakan punca terjadinya Sindrom Down. Misalnya ibu yang menghidap penyakit caampak, rubella, siplis, influenza dan demam otak yang

memungkinkan kecacatan pada embrio. Pengambilan dadah dan alkohol oleh ibu mengandung juga boleh mengakibatkan perkembangan janin terbantut contohnya dadah dan ubatan yang berbahaya iaitu rokok dan logam berat. Biasanya pengambilan dadah boleh didapati dalam pelbagai bahan seperti bahan pembekuan, pencegahan pembekuan, steroid, kuinina, hormon, antibodi dan autihistamin. Penggunaan dan pengambilan bahan ini oleh ibu mengandung mestilah mendapat nasihat dan persetujuan doktor. Di samping itu, faktor pemakanan juga memberi impak yang paling besar juga di mana kekurangan zat makanan sewaktu proses mengandung dan tiada pemakanan yang seimbang, kekurangan vitamin dan protein. Ianya akan menyebabkan perkembangan janin terbantut. Pencemaran alam sekitar oleh bahan kimia juga turut memberi kesan kepada kesihatan seperti bahan kimia ataupun sinaran X yang dilakukan sewaktu mengandung. Bahan kimia juga akan memasuki badan melalui air, makanan dan udara. Selain itu, terdapat juga pelbagai masalah yang disebabkan oleh masalah mikroorganisma yang mengganggu perkembangan janin atau fetus dan menyebabkan keabnormalan yang kekal seperti kerencatan mental. Faktor umur ibu mengandung juga dikatakan sebagai punca terjadinya Sindrom Down. Semakin lanjut usia ibu ketika mengandung, semakin tinggi

kemungkinan mendapat anak Sindrom Down. Taburan kanak-kanak Sindrom Down mengikut peringkat umur ibu semasa mengandung ada dinyatakan oleh Cunningham, 1997, iaitu:

Umur Ibu Kurang 20 tahun 20 30 tahun 30 34 tahun 35 40 tahun 40 44 tahun Lebih 45 tahun

Taburan Kanak-kanak Sindrom Down Kurang daripada 1 dalam setiap 2000 Kurang daripada 1 dalam setiap 1500 1 di antara 750 hingga 880 1 di antara 280 hingga 290 1 di antara 130 hingga 150 1 di antara 20 hingga 65

Jadual 1 : Umur Ibu dan Kemungkinan Mendapat Anak Sindrom Down Pada peringkat perinatal atau semasa kelahiran, pelbagai masalah boleh timbul ke atas bayi sehingga menyebabkan kecacatan semasa lahir. Antaranya ialah bayi yang dilahirkan dalam keadaan tidak cukup matang ataupun berat badan kurang daripada 2500g mempunyai risiko yang tinggi untuk mengalami kecacatan. Usia kandungan juga penting kerana akan menentukan kematangan organ dalaman janin yang sedang berkembang. Kelahiran pramatang adalah berpunca daripada pemakanan ibu yang tidak seimbang serta penggunaan dadah dan tabiat merokok oleh ibu. Kesukaran seseorang ibu melahirkan anak seperti terpaksa menggunakan forcep dan vakum semasa proses kelahiran juga mempunyai risiko mengakibatkan kerencatan mental. Selain itu,jangkitan penyakit yang disebabkan oleh hubungan seks seperti penyakit herpes simplex juga boleh mengakibatkan kemungkinan melahirkan bayi cacat adalah tinggi. Kecederaan otka boleh diakibatkan oleh kekurangan oksigen semasa kelahiran yang akan menyebabkan kerencatan mental pada bayi. Pada peringkat postnatal atau selepas kelahiran, bayi yang dilahirkan tanpa sebarang kecacatan kurang upaya boleh mengalami kecacatan mungkin disebabkan oleh penyakit, persekitaran dan kemalangan. Antaranya ialah penyakit Encephalitis yang disebabkan oleh sejenis virus yang menyerang otak dan jika tidak dirawat akan menyebabkan kerencatan otak. Virus ini dibawa oleh nyamuk dan haiwan yang dijangkiti rabies. Meningitis juga merupakan salah satu penyakit yang disebabkan oleh virus dan bacteria yang menyerang tisu otak dan tulang belakang. Antara tanda penyakit ini ialah demam, sakit kepala, sakit mata dan muntah. Jika ia tidak dirawat dengan segera, kerencatan akal akan berlaku. Persekitaran juga boleh menjadi punca yang mengakibatkan kecacatan. Antaranya ialah kehidupan keluarga yang miskin menyebabkan kekurangan kemudahan dan bahan memperkembangkan fizikal dan mental. Kebanyakkan saintis berpendapat bahawa IQ seseorang boleh berubah mengikut keadaan alam sekeliling. Pencemaran alam sekitar juga boleh menyebabkan kerencatan mental kanak-kanak di mana kanak-kanak tersebut terdedah dengan logam berat seperti plumbum dan merkuri melalui makanan atau

pernafasan yang menghadapi pelbagai masalah pembelajaran, masalah emosi dan sebahagiannya mengalami kerencatan akal. Contoh keracunan plumbum ialah lead poisoning seperti cat rumah, paip air dan petrol. Namun begitu, menurut Cunningham (1997), dalam kebanyakan kes, Sindrom Down adalah tidak diwarisi daripada ibu atau bapa. Cuma satu daripada 100 kes sahaja yang menunjukkan keadaan itu diwarisi. Sindrom Down yang diwarisi adalah disebabkan sama ada ibu atau bapa merupakan pembawa (carrier).

Gambar 1 : Keadaan bayi semasa pembahagian kromosom

CIRI-CIRI PERKEMBANGAN FIZIKAL, KOGNITIF DAN SOSIAL Perkembangan Fizikal Di dalam perkembangan fizikal kanak-kanak Sindrom Down, biasanya diperhatikan dari segi keupayaan mereka mengangkat, berjalan, berlari dan melompat tidak sama dengan kanak-kanak normal. Kanak-kanak normal mamapu mengangkat benda-benda yang berat tetapi mereka iaitu kanak-kanak Sindrom Down tidak mampu melakukannya disebabkan oleh otot-otot mereka yang agak lemah. Begitu juga dengan keupayaan mereka untuk berjalan, berlari dan melompat di mana mereka tidak mampu melakukan semua aktiviti tersebut kerana kelemahan pada otot-otot mereka tidak sama seperti kanak-kanak biasa yang sebaya dengan mereka. Mereka juga mempunyai ciri-ciri fizikal yang agak unik jika dibandingkan dengan kanak-kanak normal. Jika diperhatikan, ciri-ciri fizikal kanak-kanak Sindrom Down adalah banyak dan pelbagai. Antaranya ialah mempunyai mata yang condong ke bawah atau ke atas (sepet), belahan kelopak mata yang biasanya pendek dan cetek serta bentuk muka yang leper. Selain itu, mereka juga turut mempunyai kepala yang kecil daripada kebiasaan dan bahagian belakang kepala adalah rata dan menjadikan kepala kelihatan bulat, telinga kecil dan berkedudukan rendah dan bentuk leher lebih pendek. Mereka juga menunjukkan ciri-ciri yang yang jelas seperti kaki dan tangan yang pendek, tapak tangan lebar manakala jari-jari yang pendek. Adalah menjadi perkara biasa apabila terdapatnya ruang-ruang di antara ibu jari dengan jari-jari lain adalah luas termasuklah jari tangan. Semasa bayi, kanak-kanak ini mempunyai otot yang lemah ataupun dikenali sebagai hypotomia dan terkelepai (floopy / kendur / lembik) dan tindak balas yang diberikan agak lemah berbanding kanak-kanak lain. Selain itu, terdapat lebih kurang 30% hingga 40% kanak-kanak Sindrom Down menghadapi masalah jantung, iaitu mungkin masalah ringan atau masalah yang lebih besar seperti jantung berlubang.

Gambar 2: Ciri-ciri fizikal kanak-kanak Sindrom Down

Perkembangan Kognitif Dari segi perkembangan kognitif pula, kanak-kanak Sindrom Down ini kurang mempunyai kemahiran menggunakan bahasa, angka, pemikiran, penaakulan, pembentukan konsep dan ingatan. Ini adalah kerana perkembangan kognitif mereka tidak secepat kanakkanak biasa, Tahap pemikiran mereka rendah dibandingkan dengan kanak-kanak biasa. Kanak-kanak Sindorm Down ini didapati sukar berbahasa dan kemahiran motor halus dan motor kasar lambat berkembang pada diri mereka. Perkembangan kognitif kanak-kanak Sindrom Down biasanya dikaitkan dengan kategori keupayaan mental mereka. Pada peringkat awal, perkembangan kognitif atau mental kanak-kanak ini dilabelkan sebagai moron, imbecile, idiot, feeble monded dan sebagainya. Kemudian menggunakan istilah mental subnormal dan kini istilah yang digunakan adalah terencat akal sama ada ringan, sederhana, teruk dan sangat teruk (profound). Perkembangan intelek nereka adalah lambat dan ukuran kecerdasan (IQ) mereka dianggarkan di sekitar 70 pada tahun pertama. Perbezaan perkembangan intelek mereka dengan kanak-kanak normal semakin melebar apabila umur mereka semakin meningkat. Walau bagaimanapun, factor persekitaran boleh mempengaruhi perkembangan intelek kanak-kanak Sinrom Down. Contohnya, kanak-kanak Sindrom Down yang dijaga di pusat-pusat penjagaan menunjukkan perkembangan yang lambat berbanding mereka yang dibesarkan di dalam persekitaran keluarga di rumah. Keupayaan mental mereka boleh diukur menggunakan ujian kecerdaan atau IQ test. Terdapat banyak ujian kecerdasan di pasaran dan di antara ujian kecerdasan yang terkenal adalah Ujian Kecerdasan Stanford-Binet dan Ujian Kecerdasan Weschler. Tahap kecerdasan yang diukur dapat menentukan jenis kerencatan sama ada ringan, sederhana, teruk atau sangat teruk dan juga sama ada kanak-kanak dalam kategori boleh dididik, dialtih atau tidak boleh dilatih. Tahap Ukuran Kecerdasan (IQ) Stanford-Binet Ringan (mild) Sederhana (moderate) Teruk (severe) Sangat teruk (profound) Jadual 2: Tahap kecerdasan dan kategori kanak-kanak Sindrom Down 35 20 19 ke bawah 39 25 24 ke bawah Tidak boleh dilatih 68 52 51 36 Ukuran Kecerdasan Weschler 69 55 54 40 Boleh dididik Boleh dilatih Jenis Pendidikan

Untuk kanak-kanak Sindrom Down ringan yang dikategorikan sebagai boleh dididik, mereka berupaya untuk belajar seandainya proses pengajaran dan pembelajaran dijalankan secara terancang dan sistematik. Pendidikan pra sekolah sangat penting dan perlu dilaksanakan sebagai satu bentuk intervensi awal untuk kanak-kanak ini.

Perkembangan Sosial Perkembangan dari segi sosial kanak-kanak Sindrom Down ini sangat rendah jika dibandingkan dengan kanak-kanak biasa. Antaranya ialah mereka tidak dapat membezakan peranan antara lelaki dan perempuan, belum faham perbezaan lelaki dan perempuan walaupun umur mereka sudah mececah usia belasan tahun. Pergaulan mereka dengan rakan-rakan sebaya juga tidak menampakkan kematangan dan mereka tidak dapat mengikut dan mempraktikkan disiplin kumpulan dengan baik seperti kanak-kanak biasa. Kanak-kanak ini mudah mesra dengan sesiapa sahaja jika dibandingkan dengan kanakkanak normal yang lain.

LANGKAH PENCEGAHAN SINDROM DOWN Pencegahan adalah satu cara untuk mengelak dari sesuatu perkara yang tidak diingini terjadi. Begitu juga dengan Sindrom Down, di mana terdapat beberapa cara untuk mencegahnya daripada terjadi. Antaranya ialah ibu-ibu mengandung perlu menjalani ujianujian pra natal bagi mengesan kecacatan yang terdapat pada janin bagi peringkat awal kehamilan. Ianya boleh dikesan pada peringkat awal kandungan dan ujian ini bertujuan untuk mengesan sama ada janinn yang dikandung berkemungkinan mengalami ketidak normalan atau kecacatan. Ujian yang biasa dijalankan ialah amniocentesis, Chorionic Villus Biopsy (CVB) dan Chorionis Villus Sampling (CVS). Ujian amniocentesis bergantung kepada fakta bahawa sel-sel adalah di dalam cairan mentuban yang melindungi janin dan cairan ini datang daripada sel-sel janin yang

tertanggal apabila sel baru terbentuk. Ultrascan akan dilakukan terlebih dahulu bagi menentukan kedudukan janin dan uri. Kemudian, jarum suntikan akan dimasukkan melalui bahagian bawah perut ibu menembusi rahim hinggalah ke ruangan cairan mentuban. Cairan yang diambil akan diperam selama dua hingga tiga minggu iaitu tempoh yang diperlukan untuk kromosom diwarnakan dan dikira. Kebiasaannya, ujian ini dijalankan semasa kandungan berusia 16 minggu. Ujian Chorionic Villus Biopsy (CVB) dilaksanakan dengan tujuan untuk mengenal pasti ketidak normalan kromosom dan dijalankan dengan mengambil sedikit sampel uri yang mengandungi janin. Ujian Chorionis Villus Sampling (CVS) pula boleh dilakukan pada minggu yang ke lapan hingga ke sepuluh kehamilan dan keputusan boleh diperolehi hanya dalam beberapa hari sahaja. Dengan itu, sama ada untuk menggugurkan janin yang

dikesan bermasalah boleh dibuat sebelum ibu dapat merasai kehadiran janin sebelum ia membesar. Selain melakukan ujian-ujian tersebut, para ibu juga boleh mengambil suntikan pelalian bagi mencegah rubella sebelum proses kehamilan. Ibu-ibu yang mengangdung juga dinasihatkan tidak mengambil atau mengurangkan pengambilan alkohol terutamanya semasa kandungan berusia 12 hingga 8 minggu mengandung iaitu semasa sel otak sedang terbentuk. Ujian-ujian penyaringan seperti penyaringan metabolic, air kencing dan ujian darah dapat dilakukan untuk mengesan penyakit dan kekerapan para ibu berjumpa doktor juga merupakan satu cara untuk mencegah Sindrom Down. Ibu yang berpenyakit berjangkit seperti siflis digalakkan melahirkan anak secara pembedahan. Para ibu juga perlu memastikan umur sewaktu mengandung atau melahirkan tidak melebihi 45 tahun ke atas kerana risiko mendapat anak cacat adalah 1:16 kelahiran. Ibu bapa juga perlu menjarakkan kelahiran bagi memastikan mereka mampu menyara hidup anak-anak dengan diri mereka.

Selepas kelahiran, ibu bapa perlu memastikan anak-anak mereka diberi perhatian untuk proses perkembangan dan pertumbuhan yang baik serta memberi perhatian terhadapkeselamatan bagi mengalakkan diri daripada mendapat kemalangan yang tertentu di bahagian kepala. Ia dilakukan dengan memastikan permainan yang bahaya seperti permainan kasut roda tidak digalakkan dan tidak memakai tali pinggang keledar yang direka khas kepada bayi apabila membawa mereka bersiar-siar perlu diberi penekanan dan perhatian. Langkah pencegahan selepas mendapatis seseorang kanak-kanak mengalami kecacatan ialah dengan melaksanakan program kerjasama dengan kumpulan pelbagai disiplin (multi-discipline-team). Mereka yang dimaksudkan dengan kumpulan pelbagai disiplin ialah terapi bahasa, terapi pertuturan, ahli psikologi, kaunselor dan guru pendidikan khas. Terapi cara kerja merupakan satu kaedah yang digunakan untuk membantu kanakkanak Sindrom Down. Kaedah ini digunakan dengan melatih kanak-kanak ini dari segi kemahiran pergerakan motor, pengurusan diri dan sebagainya. Kanak-kanak ini diajar caracara untuk makan, minum, melompat, berlari, berjalan, mengensot, mengiring, memakai pakaian, meniarap, menyayi, menari dan sebagainya. Latihan pergerakan motor kasar dan halus dilakukan berbeza. Pergerakan motor kasar dibuat dengan menggunakan alatan yang besar seperti penggunaan bola untuk melihat kemahiran mereka dalam membaling dan menangkap bola, bersukan dan sebagainya. Pergerakan motor halus pula dilaksanakan dengan menggunakan alatan yang halus dan kecil seperti memasukkan benag ke dalam jarum, menggunting kertas, membuat bahan kraftangan, melukis lukisan yang mudah, melorek dan menyusun bongkah dan sebagainya. Pengesanan dan intervensi awal juga amat penting sebagai salah satu cara pencegahan. Pelbagai kaedah intervensi awal yang boleh diikuti oleh kanak-kanak yang mengalami Sindrom Down untuk meningkatkan potensi dan kefungsian mereka. Yang pertama ialah terapi pertuturan. Lazimnya alat artikulasi kanak-kanak Sindrom Down perlu dipastikan tidak mempunyai masalah untuk menjalankan terapi pertuturan. Terapi ini dijalankan secara berperingkat-peringkat mengikut kemampuan kanak-kanak tersebut. Mereka akan diajar untuk mengeluarkan bunyi dari peti suara mengikut huruf-huruf yang mudah dengan melaksanakan aktiviti permainan bahasa yang menarik.

Kesimpulan Kanak-kanak Sindrom Down adalah termasuk dalam kategori terencat akal di mana mereka boleh dididik. Keunikan yang dimiliki oleh individu Sindrom Down adalah disebabkan oleh mereka mudah dikenali berdasarkan bentuk fizikal mereka seperti muka, tangan dan tubuh badan. Selain itu, perkembangan yang ditunjukkan dalam fizikal, kognitif dan sosial juga turut berbeza dengan kanak-kanak normal yang sebaya dengan mereka, di mana mereka menunjukkan perkembangan yang agak perlahan dan lambat dalam semua aspek. Untuk mengatasi masalah SIndrom Down, terdapat beberapa langkah pencegahan awal yang boleh dilakukan oleh para ibu mengandung. Antaranya ialah menjalani ujian-ujian yang boleh dilakukan pada peringkat awal, mengadakan program yang melibatkan kumpulan pelbagai disiplin seperti ahli terapi, kaunselor, guru pendidikan khas, terapi bahasa, ahli psikologi dan sebagainya. Selain itu, ia juga dapat dicegah melalui pengesanan dan intervensi awal yang dilaksanakan sebagai pencegahan selepas mengetahui kanakkanak ini mengalami kecacatan.

Tugasan 2 1. KANAK-KANAK BERMASALAH PENDENGARAN

Pengenalan Setiap individu yang dilahirkan mempunyai keistimewaan dan kelebihan masingmasing. Ada individu yang dilahirkan sempurna dan tidak sempurna. Namun begitu, kelebihan dan kekurangan yang dimiliki, setiap insan mempunyai hak yang sama dalam mendapatkan pendidikan, kebebasan bersuara mahupun mendapatkan perkhidmatan perubatan. Dalam masyarakat kita, kehilangan panca indera seperti pendengaran dilihat sebagai satu keaiban. Namun begitu, sebagaimana individu yang kehilangan penglihatan adalah satu masalah kesihatan yang biasa berlaku di seluruh dunia. Melalui deria pendengaran, kita mula belajar mengenai bunyi yang kuat dan perlahan, bunyi yang serik dengan bunyi yang rendah, bunyi yang merdu atau tidak. Bagi kanak-kanak bermasalah pendengaran, cara mereka menerima makluma ialah melalui deria penglihatan bagi membentuk persepsi terhadap alam persekitaran. Kerosakan deria pendengaran akan menyebabkan mereka sukar untuk belajar bahasadan maklumat dengan sempurna.

Definisi Bermasalah Pendengaran Terdapat pelbagai istilah yang dikaitkan dengan definisi cacat pendengaran seperti istilah pekak, bermasalah pendengaran dan cacat pendengaran. Menurut Kamus Dewan (1994: 996) yang mendefinisikan pekak sebagai tidak dapat mendengar langsung atau tidak dapat mendengar dengan baik. Asmah Haji Omar (1986: 35) mentakrifkan pekak sebagai seseorang yang dilahirkan pada kecacatan deria pendengaran yang tidak dapat mengenal bunyi bahasa, tidak dapat mendengar perbualan orang lain dan tidak dapat mengalami serta menghayati pemikiran dan budaya melalui bahasa. Menurut William (1991), maalah pendengaran merujuk kepada kehilangan pendengaran konduktif, di mana terdapat kerosakan pada bahagian luar dan tengah telinga, dan kehilangan pendengaran sensori-neural, di mana kerosakan wujud pada bahagian dalam telinga. Sekiranya berlaku kehilangan pendengaran, isyarat bunyi walaupun dihantar ke otak oleh saraf auditori tidak dapat diterima dengan betul atau didengar sebagai bunyi.

Seseorang yang mengalami masalah pendegaran mempunyai deria pendengaran yang tidak dapat berfungsi untuk tujuan sehariannya. Mereka juga selalunya memiliki sisa pendengaran yang sangat sedikit. Dari pandangan pendidikan dan

perkhidmatan sosial, perbezaan di antara kehilangan pendengaran par-lingual dan post-lingual adalah penting (Lysons, 1996). Hasnah Udin (1992) mendefinisikan kanak-kanak cacat pendengaran berdasarkan kebolehan kanak-kanak itu menggunakan deria dengarnya dan juga kecacatan itu dialami. Definisi ini boleh dibahagi kepada dua kategori iaitu pekak dan separa pekak. 1. Pekak kanak-kanak yang mempunyai deria dengar yang tidak dapat berfungsi langsung. Kecacatan yang diperolehi sama ada sebelum atau selepas lahir. 2. Separuh pekak walaupun deria dengar mereka rosak, tetapi ia boleh berfungsi sama ada dengan alat bantuan pendengaran atau tidak. Chua Tee Tee (1992) mengatakan kanak-kanak pekak boleh dikatakan lebih tepat sebagai seseorang yang rosak pendengaran kerana ia mempunyai pendengaran yang separa. Dia adalah luar biasa kerana memang dia tidak dapat bertindak ke atas bunyi-bunyi di sekelilingnya. Keadaan pekak itu boleh dibahagikan kepada empat jenis iaitu pekak aliran (conductive), pekak pengamatan (perceptive), pekak pusat (central) dan psokogenik (pychogenic).

a) Jenis-jenis Masalah Pendengaran Terdapat tiga jenis kehilangan pendengaran yang dialami oleh kanak-kanak

bermasalah pendengaran iaitu kehilangan pendengaran konduktif, kehilangan pendengaran sensori neural dan kehilangan pendengaran campuran. Masalah pendengaran konduktif berlaku apabila terdapat masalah atau jangkitan pada telinga luar dan telinga tengah. Sesetengah bunyi boleh didiskriminasikan dan ada yang tidak boleh didiskriminasikan. Selain itu, bunyi vocal yang didengar tidak mempunyai masalah tetapi bunyi-bunyi konsonan akan mempunyai masalah kalau disebut seperti yang didengarnya tidak jelas dan tahap kehilangan pendengarannya yang melebihi 60dB. Contoh masalah dan jangkitan yang boleh menyebabkan masalah pendengaran konduktif ialah ketiadaan lubang telinga (atresia), cuping telinga kecil atau tiada cuping telinga (mikrotia / anotia), sumbatan tahi telinga di salur telinga, jangkitan kuman pada salur telinga atau telinga tengah dan gegendang telinga bocor/pecah. Lazimnya, kehilangan pendengaran jenis konduktif akan melibatkan pengurangan bunyi atau kemampuan untuk mendengar bunyi-bunyi yang kurang jelas. Kehilangan pendengaran ini selalunya boleh diatasi melalui rawatan atau pembedahan. Terdapat sembilan keadaan yang boleh menyebabkan kehilangan pendengaran konduktif seperti cuping telinga yang tidak sempurna, external otitis (telingan bernanah), keadaan bentuk telinga tengah, kegagalan tiub eustachio berfungsi, jangkitan telinga tengah, saluran auditori luat tidak sempurna, bengkak di gegendang telinga, bendasing dalam saluran auditori luar dan ketidakseimbangan tetulang. Masalah pendengaran sensori neural pula berlaku apabila terdapat masalah atau jangkitan pada telinga dalam, tempat di mana koklea dan saraf pendengaran berada dan ia tidak dapat dipulihkan kerana ia merupakan kehilangan pendengaran tetap. Kehilangan pendengaran jenis ini bukan sahaja melibatkan kekurangan tahap bunyi atau kemampuan mendengar bunyi-bunyi yang tidak jelas, malahan turut mempengaruhi kefahaman pertuturan atau kemampuan untuk mendengar bunyi yang dituturkan. Tahap kehilangan pendengaran melebihi 60dB. Masalah ini tidak dapat dilihat secara fizikal (tiada rembesan nanah atau kecacatan fizikal) tetapi hanya dapat dikenal pasti melalui pemeriksaan pendengaran secara menyeluruh. Masalah ini tidak dapat dirawat, tidak seperti masalah pendengaran konduktif yang boleh dirawat secara pengambilan ubat atau pembedahan. Kehilangan pendengaran ini boleh disebabkan oleh penyakit, kecederaan semasa kelahiran, genetik atau keturunan, virus, trauma, tumor atau ketumbuhan dan umur yang semakin lanjut.

Masalah pendengaran campuran pula berlaku apabila terdapat kehadiran kedua-dua masalah pendengaran serentak iaitu masalah pendengaran konduktif dan sensorineural hadir bersama. Dalam erti kata lain, kanak-kanak mengalami kerosakan pada kedua-dua anatomitelinga iaitu telinga luar dan telinga dalam atau saraf pendengaran. Tahap kehilangan pendengaran adalah di dalam lingkungan tahap kehilangan pendengaran konduktif dan sensori neural. Contohnya, seseorang yang mempunyai masalah

pendengaran sensorineural juga mempunyai mampatan tahi telinga dikategorikan sebagai mempunyai masalah pendengaran campuran. Apa jua masalah yang berlaku di telinga luar / tengah berserta masalah di telinga dalam disebut sebagai masalah pendengaran campuran. Tahap kehilangan pendengaran boleh dikelaskan kepada: i) ii) iii) iv) Ringan (mild) Sederhana (moderate) Teruk (severe) Amat Teruk (profound) - 30 hingga 50 dB - 50 hingga 70 dB - 70 hingga 85 dB - 85 hingga 110 dB

Gambar 1: Bahagian dalam telinga

b) Masalah-masalah Sampingan Selain daripada masalah pendengaran yang dihadapi oleh kanak-kanak ini, terdapat juga masalah-masalah sampingan yang mereka hadapi akibat daripada cacat pendengaran ini. Antaranya ialah masalah dalam perkembangan bahasa dan pertuturan, kemampuan intelek, pencapaian akademik dan penyesuaian sosial. Kebanyakan masalah yang di

hadapi oleh kanak-kanak pekak atau kanak-kanak masalah pembelajaran ialah masalah pemahaman dan pengeluaran bahasa. Lazimnya, kanak-kanak pekak menghadapi masalah untuk menguasai bahasa berbanding kanak-kanak normal dalam masyarakat. Kehilangan pendengaran adalah berkait apat dengan kemampuan bertutur. Sebanyak 75 peratus kanak-kanak yang di kesan pekak biasanya gagal menguasai bahasa berbanding hanya 14 peratus yang mempunyai kehilangan pendengaran yang teruk mampu menguasai bahasa walaupun tidak sepenuhnya. Kesan daripada kehilangan pendengaran ini, mereka sukar belajar bercakap kerana tidak dapat member tindak balas terhadap bunyi yang mereka hasilkan. Mereka juga tidak dapat mendengar bahasa orang dewasa. Kekurangan pengeluaran bahasa dalam kalangan kanak-kanak bermasalah pendengaran ini disebabkan oleh kegagalan untuk bertindak balas terhadap bunyi bahasa. Menurut Fry (1966), kanak-kanak yang mendengar akan dapat membina gerakan atau tindak balas yang diterima apabila mereka menggerakkan jari, mulut dan lidah, sedangkan kanak-kanak pekak pula sebaliknya. Oleh kerana itu, kanak-kanak pekak tidak dapat mengulang semula bunyi-bunyi perkataan atau pertuturan yang dituturkan. Antara kelemahan bahasa yang dialami oleh kanak-kanak pekak ialah sukar memberi makna daripada teks yang diberi, gagal member tanggapan yang tepat terhadapp maklumat yang diterima, perbendaharaan kata yang terhad, kesialpan dalam sintaksis, sukar memahami perkara-perkara yang abstrak, sering melakukan kesilapan dalam tugasan-tugasan secara bertulis, menagmbil masa yang lebih lama untuk membaca, memahami dan menerima maklumat serta kurang keyakinan diri dalam menghasilkan tugasan akademik. Dari segi kemampuan akademik pula, kebanyakan profesional percaya bahawa kanak-kanak pekak menghadapi kemampuanyang terbatas kerana kekurangan bahasa pertuturan yang dimiliki. Kepercayaan ini berasaskan kepada dua sebab iaitu : a) Andaian bahawa bahasa boleh disamakan dengan kemampuan kognitif (Vygotsky, 1962). Vygotsky juga mengandaikan pertuturan awal kanak-kanak lebih bersifat dalaman dan boleh mempemgaruhi pemikiran.

b) Andaian bahawa individu yang tidak boleh bertutur adalah disebabkan orang pekak tidak mempunyai bahasa. Namun begitu, walaupun mereka tidak mempunyai bahasa pertuturan seperti bahasa Inggeris, sekiranya mereka menggunakan American Sign Langguage (ASL), mereka dikatakan

menggunakan bahasa yang betul dengan struktur tatabahasa tersendiri. Ramai pengkaji mengandaikan bahawa kanak-kanak pekak menghadapi kekurangan dalam kemampuan kognitif mereka akibat daripada kegagalan komunikasi. Pembahagian tumpuan menjadi masalah yang mengganggu perkembangan intelek kanak-kanak pekak walaupun mereka mereka menggunakan bahasa isyarat. Selain daripada perkembangan bahasa dan pertuturan serta kemampuan intelek, kanak-kanak pekak juga menghadapi kekurangan atau kelemahan dalam pencapaian akademik. Lemampuan yang paling terjejas di kalangan kanak-kanak pekak ialah kemampuan membaca. Tahap pencapaian dalam kemahiran membaca bagi kanak-kanak pekak hanyalah satu pertiga daripada kanak-kanak normal. Namum begitu, tidak hairanlah jika remaja pekak yang telah tamat sekolah menengah hanya mampu membaca pada tahap kanak-kanak darjah empat. Terdapat beberapa kajian yang menunjukkan kanak-kanak pekak yang mempunyai ibu bapa yang pekak menunjukkan pencapaian yang lebih baik dalam kemahiran membaca berbanding kanak-kanak pekak yang mempunyai ibu bapa yang bukan pekak. Ia disebabkan oleh dua faktor berikut: a) Ibu bapa yang pekak mampu untuk berkomunikasi dengan lebih baik dengan anak-anak yang pekak menggunakan ASL serta dapat membekalkan mereka keperluan-keperluan sokongan yang diperlukan oleh anak-anak mereka. b) Kanak-kanak pekak yang mempunyai ibu bapa yang juga pekak lebih mahir dalam penggunaan ASL dan ASL dapat membantu kanak-kanak ini mempelajari bahasa penulisan dan pembacaan (Lane, 1992). Selain itu, kanak-kanak pekak juga menghadapi masalah dalam penyesuaian sosial. Menurut Charlson, Strong & Gold, 1992; Loeb & Sarigani, 1986, sosial dan pembangunan personality dalam populasi kanak-kanak atau individu pekak bergantung kepada komunikasi. Situasi ini juga diperlukan dalam komuniti bukan pekak seperti kita. Individu normal tidak menghadapi masalah untuk berkomunikasi dengan orang lain. Bagaimanapun, bagi orang pekak, mereka menghadapi masalah untuk mencari individu lain yang boleh berkomunikasi atau berbual dengan mereka. Kajian menunjukkan bahawa kanak-kanak pekak menghadapi risiko untuk berasa keseorangan.

c) Pakar-pakar Yang Perlu Dilibatkan Pada zaman yang serba canggih dan moden kini, terdapat pelbagai ujian yang disediakan untuk mengenal pasti sama ada seseorang kanak-kanak itu mengalami masalah pendengaran atau tidak. Ujian-ujian yang dijalankan ini dapat mengesahkan seseorang itu mengalami masalah pendengaran dan ia dijalankan oleh pakar-pakar yang mempunyai kepakaran dalam bidang tersebut. Individu yang bertanggungjawab dalam mengenal pasti kanak-kanak bermasalah pendengaran ini dikenali sebagai audiologis. Perkhidmatan audiologi merupakan satu perkhidmatan yang penting bagi individu bermasalah pendengaan yang memerlukan pengesanan dan tindakan awal, penjagaan dan perlindungan yang sesuai. Masalah pendengaran merupakan masalah yang serius sekiranya tidak ditangani dari peringkat awal kerana ia bujan sahaja menyebabkan seseorang tidak dapat mendengar tetapi bahkan ia juga memberi kesan terhadap perkembangan pertuturan setereusnya mekanaisme komunikasi individu. Audiologis ialah professional yang bertauliah yang terlibat dalam pencegahan , pengenalpastian, penilaian dan pengurusan individu-individu yang mengalami masalah pendengaran. Kelazimannya pakar audiologis ini bekerja di hospital atau pusat perubatan, sekolah, industri, Pusat intervensi awal, Jabatan Kesihatan, Jabatan Pendidikan, Universiti dan juga di Pusat Audiologi persendirian. Seorang pakar audiologi mempunyai ilmu pengetahuan dalam bidang audiologi, akustik dan elektronik, anatomi dan fisiologi, patologi pertuturan dan bahasa, psikologi, fonetik dan linguistik, statistik dan kaedah penyelidikan serta perlu menjalani latihan klinikal. Bidang tugas dan peranan seorang audiologis antaranya ialah memberikan perkhidmatan ujian pendengaran pada kanak-kanak dan orang dewasa yang mengalami masalah pendengaran. Ujian pendengaran dijalankan dengan menggunakan peralatan khusus untuk mengekalkan kesahan keputusan berkaitan kehilangan pendengaran. Audiologis akan melakukan pemeriksaan secara terperinci terhadap gegendang telinga menggunakan otoskop, menjalankan ujian diagnostik dan menyiasat sejarah perubatan yang mungkin mempunyai kaitan dengan masalah pendengaran.. Pakar audiologi akan mendiagnosis masalah pendengaran pada kanak-kanak dan mengenal pasti kehilangan pendengaran kanak-kanak pada setiap peringkat yang berbeza. Ini termasuk mendiagnosis serta ujian pendengaran ke atas bayi yang baru dilahirkan serta kanak-kanak. Audiologis akan membekalkan terapi pendengaran serta memakaikan alat bantu pendengaran yang sesuai dengan kanak-kanak yang mengalami masalah pendengaran.

Pakar audiologi juga berhak menilai, memilih dan mendispensi alat bantuan pendengaran. Selain itu pakar audiologi juga memberikan perkhidmatan untuk pelajar sekolah. Audiologis membekalkan sepenuhnya perkhidmatan pemulihan pendengaran di sekolah-sekolah awam kerajaan mahupun swasta bagi semua tahap pendidikan. Perkhidmatan yang diberikan lebih mengutamakan perkembangan pertuturan, bahasa dan kemahiran pembelajaran dalam kalangan kanak-kanak bermasalah pendengaran. Audiologis juga berperanan dalam bidang kaunseling. Seorang audiologis mempunyai sifat yang mengambil berat dan mempunyai kemampuan pendengaran yang baik. Audiologis juga berperanan menjalankan program pemuliharaan kemampuan pendengaran. Pendedahan kepada bunyi-bunyi bising yang keterlaluan secara berterusan boleh menyebabkan kehilangan pendengaran kekal. Sehubungan itu, audiologis

bertanggungjawab terhadap pencegahan kehilangan pendengaran. Iaitu melaksanakan program-program untuk melindungi pendengaran individu-individu yang terdedah kepada kebisingan persekitaran industri atau situasi taman rekreasi. Kajian berkaitan pendengaran juga merupakan bidang tugas dan peranan audiologis. Di samping itu pakar audiologi juga bertanggungjawab dan turut serta bersama profesional lain dalam memilih calon yang sesuai untuk implan koklea serta melakukan pemetaan koklea. Oleh itu dalam menangani masalah pendengaran, audiologis boleh membantu mengesan masalah pendengaran dan imbangan yang dihadapi oleh seseorang individu serta membekalkan rawatan bukan perubatan serta khidmat nasihat. Selain itu, terdapat juga beberapa ujian yang dijalankan bagi mengesan kanak-kanak bermasalah pendengaran. Antaranya ialah ujian Crib-o-gram yang dijalankan oleh pakarpakar untuk mengenal pasti kanak-kanak bermasalah pendengaran. Ujian ini dijalankan dengan tujuan untuk membuat saringan. Ia digunakan di hospital untuk menguji kehilangan pendengaran bayi yang baru lahir atau dalam rawatan rapi. Ujian ini hanya member gambaran kasar kehilangan pendengaran. Di samping itu, ujian Observation Audiometry Behavioral (BOA) turut digunakan dan ia merupakan prosedur penilaian yang pasif di mana ia menumpukan pemerhatian tindak balas bayi kepada bunyi yang didedahkan kepada mereka. Sekiranya bayi tidak menunjukkan tindak balas terhadap bunyi yang

diperdengarakan, maka bayi tersebut dikategorikan sebagai kanak-kanak bermasalah pendengaran. Ujian Pure-tone Audiometry atau ujian bunyi tulen juga boleh dijalankan bagi mengenal pasti kanak-kanak yang mengalami masalah pendengaran. Rangsangan yang digunakan bagi ujian ini ialah bunyi yang tulen dengan menggunakan alat audiometer. Kanak-kanak akan menerima bunyi sama ada melalui earphone atau ujian melalui tulang telinga (aircondition/ bone conduction). Ujian mestilah dijalankan di dalam bilik yang kedap bunyi (acoustic room) dan hasil ujian direkodkan dalan carta audiogram.

Menurut Meadow-Orlans (1984) dari sumber internet, ujian Speech Audimetry pula merupakan sejenis ujian mengenai kepentingan terhadap bahan-bahan atau alat pertuturan dan pentingnya memperoleh atau memehami pertuturan. Ujian ini menjadi alat fundamental yang digunakan dalam penaksiran kehilangan pendengaran. Ujian ini boleh digunakan untuk mengesahkan keberkesanan ujian dan digunakan secara diagnostic untuk mengenal pasti kebolehan bertutur melalui sistem auditori.

d) Pelan tindakan membantu mendidik kanak-kanak bermasalah pendengaran

Langkah

awal

perlulah

diambil

bagi

mengatasi

masalah

pendengaran

terutamanya di kalangan kanak-kanak. Jika tidak diatasi dengan segera, ia akan mendatangkan kesan buruk terhadap perkembangan bahasa dan pertuturan kanak-kanak tersebut. Keadaan ini akan merencatkan perkembangan sosial, komunikasi, psikologi dan vokasional individu berkenaan. Masalah pendengaran perlu dikesan sejak dari lahir lagi agar pemasangan alat bantu dengar yang bersesuaian serta program rawatan seterusnya dapat dilakukan. Ini adalah bertujuan untuk mengurangkan kesan masalah pendengaran yang dihadapi oleh kanak-kanak yang dilahirkan tanpa pendengaran tidak dapat bertutur. Mereka patut diajar tentang cara-cara untuk mendengar, menyampaikan buah fikiran, menyatakan keperluan dan melepaskan perasaan. Selain itu, terdapat juga kanak-kanak yang dapat mendengar suara yang kuat selalunya mengalami perkembangan pertuturan yang lambat. Dengan keadaan ini, mereka patut diajar mendengar dan bercakap dengan baik. Mereka juga boleh berkomunikasi dengan cara lain iaitu dengan menggunakan bahasa isyarat. Kaedah yang sesuai untuk melatih kanak-kanak yang boleh mendengar tetapi tidak boleh bertutur denagn baik ialah dengan melatih mereka supaya mencari jalan untuk menyalurkan buah fikiran, keperluan dan perasaan. Kanak-kanak ini juga mudah meradang dan sukar menumpukan perhatian pada sesuatu perkara yang agak lama. Oleh itu, kita perlu memikirkan cara atau aktiviti yang boleh menarik minat mereka untuk terus mendengar. Sebagai ibu bapa dan guru, sebelum bercakap kita perlu menarik perhatian mereka terlebih dahulu supaya mereka tahuu yang kita sedang bercakap dengannya. Kita juga perlu memastikan kanak-kanak melihat muka orang yang bercakap dengannya semasa bercakap dan meminta kanak-kanak ini bercakap secara perlahan, menyebut serta menulis apa yang dikatakan. Oleh itu, jangan menutup mulut semasa bercakap dan berpaling muka sebelum habis bercakap. Selain itu, sebagai orang yang terdekat dengan kanak-kanak bermasalah pendengaran, kita perlu mempelajari bahasa isyarat supaya kita dapat berkomunikasi dengan baik dan dapat mendidik kanak-kanak ini dengan baik. Selain itu, penggunaan alat bantu pendengaran dan alat sokongan kuga amat penting dalam membantu untuk memberi pendidikan kepada kanak-kanak masalah pendengaran. Menurut Simser (1997), alat bantu pendengaran adalah alat teknologi amplikasi bunyi seperti alat bantu pendengaran binaural, unit sistem FM dan alat acoustically tuned earmould untuk mengesan bunyi dan menguatkan bunyi. Alat bantu pendengaran ini dapat membantu pelajar bermasalah pendengaran dalam proses pembelajaran dan pengajaran mereka di sekolah. Teknologi alat bantu dengar yang lebih baik ialah alat bantu dengar transposisi frekuensi dan koklea implan membolehkan majoriti

diri kanak-kanak bermasalah pendengaran mencapai potensi pendengaran yang mencukupi untuk belajar mendengar dan seterusnya mempelajari bahasa pertuturan . Oleh kerana kanak-kanak masalah pendengaran mempunyai kekurangan satu deria penting, maka guru-guru perlu memainkan peranan yang bijak dalam memilih media yang sesuai dengan menekankan kepada aspek deria penglihatan dan deria sentuhdengan menyediakan bahan-bahan maujud supaya dapat dilihat dan dirasai oleh kanak-kanak tersebut. Guru-guru boleh menggunakan bahan seperti carta, gambar, OHP (ABM bagi deria penglihatan) dan model serta spesimen biologi (ABM bagi deria sentuh). Pengurusan dan susun atur dalam bilik darjah juga memainkan peranan yang penting bagi memastikan kanak-kanak bermasalah pendengaran dapat mengikuti pembelajaran dan pengajaran di dalam kelas. Susun atur dan kedudukan perabut yang sesuai ialah susun atur yang dinamakan U-shape. Susun atur seumpama ini merujuk kepada susunan tempat duduk murid yang berbentuk menyerupai huruf U (bentuk ladam) dan guru mengajar murid sambil duduk

Sesi komunikasi total

Meja Guru

Kerusi pelajar disusun berbentuk U

Meja pelajar digunakan untuk kegunaan melakukan kerja Sudut kerja Rajah 1: Susunan bilik darjah murid-murid masalah pendengaran

di samping itu, sesi pembelajaran kanak-kanak bermasalah pendengaran terbahagi kepada dua iaitu sesi komunikasi total iaitu semasa sesi segala penyampaian pengajaran diberikan secara total oleh guru tanpa melibatkan sebarang aktiviti lain melainkan aspek murid menumpukan perhatian terhadap pengajaran guru melalui penggunaan bahasa isyarat. Sesi kedua pula merupakan sesi sudut kerja iaitu sebaik sahaja murid telah habis melalui komunikasi total maka mereka akan berpindah ke meja-meja yang diletakkan di bahagian belakang bilik darjah bagi melakukan aktiviti-aktiviti seperti penulisan dan sebagainya.

RUMUSAN Kanak-kanak bermasalah pendengaran mempunyai masa depan yang cerah sekiranya mereka diberikan pendedahan yang awal. Namun begitu, perkara yang paling penting ialah pendedahan awal sepatutnya diserapkan kepada ibu bapa yang mempunyai anak-anak yang bermasalah pendengaran kerana ibu bapa bertindak untuk tidak menghantar anak-anak mereka ke sekolah walaupun kanak-kanak ini mempunyai tahap kecerdasan yang tinggi. Sekiranya didapati anak-anak mengalami simptom-simptom kehilangan pendengaran , hendaklah segera membawa anak-anak berjumpa pakar audiologist untuk mengesahkannya dan memberi rawatan yang sepatutnya. Selain itu, kita juga perlu melayan kanak-kanak bermasalah pendengaran ini sama seperti kanak-kank normal yang lain.

2. KANAK-KANAK BERMASALAH PEMBELAJARAN CEREBRAL PALSY

Pengenalan

Kanak-kanak khas Palsi Serebral atau Cerebral Palsy adalah seperti kanak-kanak berkeperluan khas yang lain, memerlukan perhatian yang sewajarnya. Kanak-kanak golongan ini sering menghadapi masalah pembelajaran disebabkan oleh keadaan fizikal yang mereka hadapi sekiranya masalah yang mereka hadapi itu serius. Cerebral Palsy berkait rapat dengan ketegangan otot yang tidak selaras. Ada yang mengalami ketegangan otot yang terlalu tinggi dan ada yang mengalami ketegangan otot yang terlalu rendah. Didapati dua per tiga daripada individu cerebral palsy mempunyai mental yang lebih rendah atau mengalami masalah intelektual. Satu per tiga daripadanya hanya mengalami masalah intelektual pada tahap minimum. Satu per tiga lagi pada tahap sederhana atau teruk. Individu yang menghadapi masalah cerebral palsy yang lain (satu per tiga daripada mereka) mempunyai kecerdasan mental yang normal, malah ada yang lebih tinggi. Seseorang yang mengalami masalah intelektual akan menghadapi kesukaran dalam sesetengah aspek kehidupan. Mereka mungkin menghadapi kesukaran dalam pengurusan diri dan menjalani aktiviti-aktiviti harian, kemahiran sosial, kemahiran bermain atau melibatkan diri dalam aktiviti lapang dan juga bekerja. Kesukaran yang dihadapi oleh mereka adalah berbeza antara satu sama lain.

Definisi Cerebral Palsy Kanak-kanak Cerebral Palsyy mengalami ( sebahagian besarnya) kerosakan pada kawasan motor dalam otak yang mengakibatkan kekurangupayaan untuk melakukan pergerakan otot-otot dan menegakkan badan. Kecacatan otak dan saraf otot ini lazimnya berlaku sebelum, semasa dan diperingkat awal kelahiran bayi iaitu ketika bahagian otak sedang berkembang dengan pesat. Menurut Batshaw (1997), Cerebral Palsy adalah kecelaruan tang melibatkan pergerakan dan postur badan yang sering berlaku kepada kanak-kanak sekolah. Keadaaan ini kekal akibat kecederaan otak atau ketidaknormalan pertumbuhan otak. Terdapat banyak penyakit yang boleh mengakibatkan kecederaan otak dan menyebabkan cerebral palsy. Selain itu, terdapat juga definisi yang mengatakan bahawa cerebral palsy adalah kecacatan anggota disebabkan oleh cacat hubungan saraf di antara bahagian otak dengan bahagian

badan semasa dilahirkan atau pada awal usia. Cerebral berkaitan dengan otak manakala Palsy bererti tidak dapat mengawal otot-otot dengan sepenuhnya. Palsy juga dikenali sebagai kelumpuhan anggota bahagian kaki, tangan, leher, tulang belakang atau pinggul. Cerebral palsy adalah berkeadaan kekal, tidak progresif, iaitu keadaan kecacatan otak itu tidak akan menjadi lebih serius atau tenat. Ia juga diklasifikasikan dengan dua cara iaitu melalui peregrakan anggota badan (kaki dan tangan) yang berpalsi itu.

.

.

a. Jenis-jenis Cerebral Palsy Cerebral Palsy boleh dikelaskan mengikut jenis-jenis yang tertentu. Terdapat empat jenis yang utama yang dijeniskan mengikut simptom-simptom nyata yang berkaitan dengan bahagian otak yang rosak iaitu: a) Palsi Serebral Spastik Palsi Serebral Spastik ataupun otot-otot mengeras biasanya berlaku sebab satu atau beberapa kumpulan otot badan yang terlalu menegang. Ketegangan ini meyebabkan pergerakan-pergerakan anggota badan terhad atau tidak berkordinasi. Apabila penghidap palsi serebral bergerak, pergerakan permulaaannya seakan-akan tersekat dengan diikuti dengan satu lonjakan tenaga yang menyebabkan pergerakan kurang terkawal. Contohnya apabila dia ingin mencapai sesuatu, pergerakan tangannya bermula dengan amat perlahan seolah-olah ada sekatan dan akan tiba-tiba bergerak pantas seakan-akan menerkam sehingga menolak benda yang ingin dicapai ke arah lain. b) Palsi Serebral Athetoid Pergerakan seseorang pengidap palsi serebral athetoid lebih meliuk atau lembik, tidak terkawal dan luar biasa. Apabila seseorang pengidap palsi serebral ini hendak mengambil sesuatu benda, tangannya akan meliuk ke hadapan dan ke belakang, membengkok dan kemudian akan melurus dalam satu pergerakan ke hadapan yang amat perlahan ke arah benda yang hendak dicapai. c) Palsi Serebral Ataxia Seseorang yang mengidap penyakit palsi serebral ataxic atau ataxia mempunyai imbangan anggota badan dan keseimbangan badan yang tidak baik di samping pergerakan anggota badan yang tidak berkordinasi. Orang yang mengidap masalah palsi serebral ataxia ini berjalan seolah-olah sedang berja;an di dek sebuah kapal yang sedang beroleng dipukul ombak atau seakan-akan seorang yang mabuk. Dalam erti kata lain, individu ini berjalan dengan terhuyung-hayang.

d) Palsi Serebral Gabungan Palsi Serebral Gabungan adalah satu keadaan di mana seorang itu mengidap lebih daripada satu jenis palsi serebral pada satu-satu masa. Contohnya, Natalie mengidap palsi serebral spastik dan athetoid yang menyebabkan kawalan otot-otot badan termasuk lehernya tidak berkordinasi, pergerakan tangan dan lengan kiri yang amat terhad, bermasalah penglihatan dan tahap kecerdasannya amat rendah. Dia menggunakan pendakap (braces), penutup mata (eye patch) dan telah melalui pelbagai jenis pembedahan (termasuk pembedahan spinal fusion) (Richard M.Gargiulo, 2003: 533)

Gambar 1: Jenis-jenis Cerebral Palsy

b. Masalah-masalah Sampingan

Selain daripada mengidap palsi serebral, kanak-kanak ini akan terdedah dengan menghadapi masalah-masalah sampingan yang lain. Antaranya ialah mereka akan mengalami kerencatan akal atau tahap kecerdasan yang rendah. Bagi permasalahan dalam tahap kecerdasan, lazimnya individu palsi serebral baik yang mempunyai kecerdasan normal atau lebih rendah juga berkemungkinan mengalami masalah pembelajaran. Mereka yang mengalami masalah pembelajaran bukan bermaksud tidak boleh belajar, tetapi mereka mungkin memerlukan strategi pembelajaran yang berlainan dan khusus atau memerlukan masa yang lebih panjang untuk belajar dan mereka juga boleh mencapai kejayaan dalam pelajaran. Selain itu, kanak-kanak ini juga mempunyai masalah atau kerencatan dalam pertuturan. Bagi membolehkan komunikasi yang efektif berlaku, seseorang mesti

berkebolehan menerima maklumat auditori yang kompleks dan memprosesnya dalam masa yang singkat. Namun begitu, kebanyakan individu palsi serebral menghadapi masalah pada salah satu atau lebih daripada satu proses tersebut. Mereka yang menghadapi masalah untuk mengawal pergerakan otot-otot pada mulut dan lidah serta masalah respirasi akan berasa sangat sukar untuk menyebut perkataan dengan jelas. Kanak-kanak ini juga turut mengalami kerencatan pada penglihatan dan

pendengaran. Bagaimanapun, hanya segelintir sahaja individu palsi serebral yang mengalami masalah pendengaran. Masalah pendengaran boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu conductive dan sensorineutral. Masalah pendengaran conductive adalah masalah pada telinga luar atau telinga tengah yang mengahalang aliran suara dari persekitaran daripada sampai ke saraf auditori yang sempurna. Masalah pendengaran sensorineutral pula merupakan kerosakan pada telinga dalam atau saraf auditori yang menghalang otak daripada menerima signal yang betul. Kedua-dua jenis masalah pendengaran boleh berlaku pada individu individu palsi serebral. Mereka juga turut terdedah pada masalah penglihatan. Salah satu masalah penglihatan yang mungkin dihadapi ialah strabismus yang menyebabkan double vision. Keadaan tersebut terjadi akibatt terdapat perbezaan kekuatan otot-otot mata kiri dengan mata kanan yang menyebabkankedudukan kedua-dua mata yang tidak selari. Biasanya pembedahan akan dilakukan bagi mengatasi masalah ini. Terdapat juga individu yang menghadapi masalah penglihatan seperti hemianopia yang merupakan keadaan di mana sebahagian mata seseorang itu menghadapi masalah penglihatan atau buta. Kanak-kanak yang mengidap palsi serebral juga akan mengalami sawan atau epilepsy. Individu ini akan lebih berisiko mengalami sawan berbanding orang lain yang tidak mengalami masalah saraf. Inidividu yang mengalami palsi serebral jenis spastik lebih

cenderung mengalami sawan berbanding palsi serebral lain. Keadaan ini terjadi kerana salah satu bahagian otak yang menyebabkan epilepsy atau sawan merupakan bahagian otak yang menyebabkan palsi serebral jenis spastik. Selain itu, individu palsi serebral juga menghadapi masalah mengenai pernafasan dan terdapat beberapa keadaan yang menyebabkan keadaan ini terjadi. Antaranya ialah kesukaran menelan, batuk dan sebagainya. Kesukaran untuk menelan makanan dan minuman serta tersedak semasa makan boleh menyebabkan makanan atau minuman yang sedang dimakan atau diminum di dalam perut memasuki paru-paru. Ini akan menyebabkan jangkitan pada paru-paru seperti paru-paru berair yang dikenali sebagai pneumonia. Individu palsi serebral terutamanya kanak-kanak juga berkemungkinan untuk mengalami masalah-masalah yang berkaitan dengan proses perkumuhan. Antaranya ialah sembelit. Kesukaran untuk bergerak dan menelan merupakan salah satu punca mereka mengalami masalah sembelit di mana mereka terpaksa baring dan tidak dapat minum air dengan secukupnya. Kekurangan air dan cecair di dalam badan merupakan penyebab terjadinya sembelit. Selain itu, mereka juga mengalami masalah untuk membuang air kencing kerana mengalami masalah untuk mengawalnya. Keadaan ini disebabkan oleh masalah saraf yang mengawal pembuangan air kencing di mana air kencing akan keluar sedikit demi sedikit.

.

.

c. Pakar-pakar yang Perlu Dilibatkan Terdapat pelbagai rawatan dan terapi yang boleh disalurkan buat kanak-kanak yang mengidap serebral palsi ini. Selain itu, individu yang mempunyai kepakaran dalam mengendalikan sesi rawatan juga amat penting. Antara pakar yang perlu dilibatkan ialah yang mempunyai kepakaran dalam bidang terapi cara kerja (Occupational Therapy). Terapi ini lebih memfokuskan kepada peningkatan perkembangan motor halus seperti tangan, kaki, muka dan jari tangan. Juru terapi akan mengajar kemahiran asas seperti cara berpakaian, cara makan, cara pergi ke tandas dan sebagainya. Mereka juga akan diajar cara menggunakan alat sokongan seperti kerusi roda bagi memudahkan kehidupan mereka. Selain itu, terapi pertuturan juga diperlukan bagi melatih pergerakan bibir dan lidah. Individu yang bertanggungjawab untuk menjalankan terapi ini ialah ahli patologi bahasapertuturan. Mereka menyediakan terapi pertuturan, intervensi bahasa, koordinasi oral

seperti mengunyah dan menelan serta komunikasi augmentatif dan alternatif. Ahli terapi fizikal pula bertanggungjawab dan dalam perkembangan Mereka dan

mengekalkankemahiran

motor,

pergerakan

postur

badan.

selalunya

menyarankan latihan yang sesuai untuk meningkatkan kawalan otot dan keperluan penggunaan alat bantuan seperti penyokong secara berkesan. Prosedur yang biasa digunakan ialah seperti urutan dan memasukkan aktiviti lain seperti berenang, rawatan pemanasan serta panduan kedudukan makan dan di tandas yang betul. Selain itu, pakar prosthetis pula bertindak sebagai orang yang bertanggungjawab untuk memberi nasihat kepada individu yang memerlukan anggota badan palsu bagi memastikan anggota badan palsu itu sesuai dengan pesakit. Pakar orthopis pula member nasihat berkaitan dengan pemakaian penyokong atau alat bantuan lain yang diperlukan. Jurutera biomedik pula mengadaptasi teknologi untuk memenuhi keperluan khas individu bermasalah fizikal dan kesihatan. Di samping itu, pembantu kesihatan juga

bertanggungjawab dalam memberi perkhidmatan penjagaan kesihatan dan prosedur rawatan dalam kelas. Pekerja sosial perubatan pula membantu kanak-kanak dan keluarga untuk berfungsi sepenuhnya dengan tidak menjadikan masalah yang dihadapi sebagai penghalang.

d. Pelan tindakan membantu mendidik kanak-kanak Cerebral Palsy

Sebagai orang yang bertanggungjawab terhadap kanak-kanak yang mengidap palsi serebral, kita perlulah mengambil beberapa inisiatif untuk memastikan kanak-kanak ini mendapat pendidikan yang sempurna sebagaimana kanak-kanak normal yang lain. Antara tindakan yang perlu dilakukan untuk memberikan didikan kepada kanak-kanak ini ialah dengan memastikan terdapat persekitaran yang selamat dan kondusif ke arah pembelajaran perlu disediakan untuk kanak-kanak ini. Selain itu, pengubahsuaian kurikulum juga perlu dilakukan bagi memastikan ianya bersesuaian dengan tahap kecacatan dan keperluan mereka. Bagi kanak-kanak palsi serebral yang mempunyai masalah komunikasi memerlukan intervensi awal untuk menggalakkan komunikasi. Sistem komunikasi gabungan boleh disertakan dengan program terapi pertuturan untuk memberi peluang kepada kanak-kanak itu berkomunikasi sementara menjalani terapi pertuturan. Di samping itu, para pendidik juga perlu berusaha untuk membinakan program pembangunan konsep kerana kanak-kanak jenis ini sering mempunyai masalah pengalaman umum tentang konsep. Peralatan yang digunakan juga merupakan peralatan khas seperti peralatan atau media untuk mewarna, harus disesuaikan dengan keperluan kanak-kanak serebral palsi ini. Sumbangan idea dan pengetahuan daripada golongan-golongan yang berkenaan serta pakar-pakar di dalam bidang yang berkaitan juga perlu diubah suai atau digunakan sepenuhnya demi kejayaan program yang sedang dijalankan. Selain itu, bagi memastikan tahap pencapaian kanak-kanak ini, perlunya diadakan Rancangan Pengajaran Individu (RPI) dalam menentukan tahap kanak-kanak ini dalam aspek-aspek tertentu. Sekiranya kanak-kanak ini sudah dapat menguasai sesuatu kemahiran, maka perlulah diadakan pengayaan bagi memberikan kesan yang positif dalam kemahiran tersebut. Penilaian terhadap kemahiran pergerakan motor juga perlu diadakan bagi mengukur kemajuan dan tahap kemahiran yang dicapai. Bagi memastikan tahap pencapaian kanak-kanak ini dalam kemahiran berbahasa dan pertuturan, penilaian juga perlu dilaksanakan. Kanak-kanak ini juga memerlukan terapi yang bersesuaian dengan kecacatan dan keperluan mereka. Antara terapi yang diperlukan ialah terapi cara kerja, fisioterapi, terapi pertuturan, terapi berkuda, terapi air dan sebagainya. Aktiviti terapi perlu dijalankan bagi memulihkan saraf dan memperbaiki pergerakan motorhalus dan motor kasar mereka.

RUMUSAN

Individu yang mempunyai masalah dari segi fizikal, akan mempunyai masalah dengan struktur atau kefungsian anggota badan. Ia melibatkan sistem skeletal iaitu sama ada tulang, sendi, otot atau tangan dan kaki. Kanak-kanak serebral palsi tidak boleh sembuh sepenuhnya. Akan tetapi terdapat palbagai kaedah rawatan yang boleh membantu mereka memaksimumkan keupayaan dan kekuatan fizikal dan seterusnya dapat memperbaiki kualiti kehidupan mereka. Rawatan atau terapi yang dijalankan membolehkan mereka mengurus kehidupan seharian sendiri seperti kebolehan menjaga kebersihan diri, pengurusan pakaian, kebolehan bertutur walaupun tidak lancar dan sebagainya. Ibu bapa perlulah memainkan peranan yang penting dalam memberi perhatian kepada kanak-kanak ini sebaik sahaja mereka dilahirkan. Oleh kerana sesetengah penyakit boleh diperolehi semasa tumbesaran berlaku, maka ibu bapa perlu memastikan sebarang keganjilan yang berlaku kepada anak mereka. Pengesanan awal dapat memberi peluang kepada anak-anak untuk pulih adalah lebih cerah.