Poomitanan Soalan Kertas I

BOOGIAN A[Timpu posuulan : 35 minit]

[10 marka]

BOOGIAN B[Timpu posuulan : 1 Jaam 10 minit]

[30 marka]

Solimodo' carta pai id siriba. Suato' pomusarahan nu kokomoi karaja do mogiigion id Kampung Sinurambi. Ninaru nopo do ponolinahasan nu nga id pialatan do 150 gisom 200 patod boros.

Ponuat karangan kokomoi iso mantad apat pongudiaan id siriba. Ninaru nopo karangan nu nga mositi kolobi do 300 patod boros.

1. Sabaagi songulun momuruan komulakan id kampung nu, ponuat do surat kumaa Upisor Watas montok mokianau iso dewan komulakan id kinoyonon nu.

2. Papaharo o Unit Bimbingan om Kaunseling do piboi’an roisol. Tumanud ko do piboi’an dii miampai minomili do uhu ‘Kes Popokoruol do Tangaanak Nokoingkawas id Timpu Baino'. Suato' o teks roisol nu dii do poimponu.

3. Id timpu do baino, nokotoguang o pogun tokou mogisuusuai toruol di koligogon. Toruol diti kaanu momorumbak kotoronongon om kopooposion ngawi tulun. Tumanud pomusarahan nu, nunu tadon gisom do nokoimbulai toruol dii om suato' nogi laang-laang montok monolibamban.

4. Ponuat do iso suniba di kosudong do rati tukadan ‘oyopos-yopos nopo dulud nga oyopos-yopos no sinapa'.

Chart Title

a

Chart Title

b c d e

Karaja do Mogiigion id Kampung Sinurambi

Karaja-karaja do suai

Momuumutanom

Mongiingindapu

Pakaraja id Kompeni

Pakaraja id Porinta

6%

41%

23%

14%

16%

Poomitanan Soalan Kertas II

BOOGIAN B[Timpu di posuulon:]

[15 marka]

BOOGIAN A[Timpu posuulan :40 minit]

[20 marka]

Basao' teks id siriba om simbaro' ponguhatan sumusuhut.

Id Nonggo Kinoyonon Tulun Ginumuan id Pogun Diti do Mambasa?Au no songkuro podulon do tulun ponguhatan miagal diti. Oponsol kopio nopo nga koubasanan do mambasa ii minog pasarabakon kumaa toinsanan do mogiigion id pogun diti.

1. Pomonsoi apat ayat nu sondiri mantad apat boros nosugkuan gulu i aanu nu id teks diti.

Ogumu kounalan monoluod do raha. Raha kaanu manampasi do sosongulun. Id timpu aarau-arau miagal ko' mogkosusu toi ko’ haro tulun nosindualan id koligaganan talun-alun, kogumuan nopo diolo nga momoguno do raha di poingopi id walai pongusapan. Nung aiso raha di nokotoluod mantad do hilo, kaanu poporikot kobolingkaangan montok manampasai tulun di nakaampai. Suai ko iri, monoluod do raha kaanu nogi monguhup do tulun di kitoruol kopohompit do raha miagal do toruol hemofilia, anemia, talasemia om suusuai po. Yolo nopo diti nga momoguno do raha di nokotoluod mooi do kaanu popoindalan koposion do tikid tadau. Mantad dii, kanou no monoluod do raha. [8 marka]

2. (a). Basao’ potikan toniba id siriba. Onuai do tukadan di kosudong.

Royohon no di Ansius i tanak dau tu ______. Abagos do kumaraja om oolu po do tusin. Soira do haro bolion di tongotadi dau nga posingawa ginawo dau manahak do tusin tu____yau. Au nogi dau insan do pokigatangan sontob di nakatahak tu mada yau komoyon do ______. Sundung do ingkaa, asaru yau poposorou di tongotadi dau do mingoos balajar mooi do kaanu kootuson tosonog tu_______. [4 marka]

b. Basao' ayat id siriba om onuai do tukadan di kosudong.i. Osodu po rikoton.ii. Abayaan mooi tombului do tambalut.

[4 marka]

c. Poundoliho' ayat toomod id siriba kumaa id ayat ponusugut.i. Minonguhot i Lia do gatang di wakid do pataranon di aman Sorudin do hilo badi.ii. Aranaban kopio i Nani nokorongou do noliid i Malia tu nokotaid do tuod noromuk hilo

id tomulok dau. [4 marka]

Piguli-guli do orongou tokou kokomoi manganu kosiwatan mambasa id nonggo nopo kinoyonon miagal id kinoyonon tulun ginumuan, id walai toi ko' id librari. Ingkuri tokou kokito sosongulun ii mambasa id isoiso' kinoyonon id pogun diti do baabaino. Nung haro okito tokou nga ointob ii do tunturu. Somonu okito tokou do mambasa id pagandadan do baas, naamot mambarai do bil toi ko' magandad korikatan do sosongulun. Kogumuan nopo nga potidungu mintong do telefon kandai, tablet om mogisuusuaiyan kakamot multimedia di suai.

Milo toi komoyon do mambasa soira mintong do telefon, momoloyog do Internet om minwhatsapp id nonggo nopo? Komoyon nopo do mambasa nga mambasa do buuk ii sinuat mantad monuunuat di abaal om nookunan o suang di buuk. Koubasanan nopo nga au noilaan katapatan mantad piipiro media sosial ii kooris do korumbak do pomusarahan kumaa sosongulun. Hontolon nopo do mambasa nga mokiilo bahan di binasa miampai mamarati om kaanu manahak kawagu panahangan nunu ii binasa. Suai ko' ii, kaanu ponontudukan mantad bahan di binasa montok potuduk do koposion monikid tadau. Montok dilo, minog iloon kopio tudu do mambasa montok kounalan kumaa tinan sondii om kogumuan.

Mantad ponoriukan di pinoindalan id pogun diti, soginumu do 10 hopo buuk abasa saalom do sontoun. Osodu pisuayan mantad pogun di nokoburu miagal id Jepun soginumu 10, Amerika Syarikat nopo nga 17 o buuk di abasa do sontoun. Mantad ruputan do media massa, miririkot do soriong o tulun nakarapou id abaabayan Popokitanan do Buuk Sonwinoun id PWTC di ontok 24 Ngiop gisom 3 Mikat di toun 2015. Sorohon tokou nung minomoli ngawi ii nakarapou om basaon diolo nga okito no kopusohon mogiigion kokomoi koubasanan do mambasa id pogun diti

Mogisuusuai kouhupan do porinta montok tulun ginumuan di laid ontok 70-an po. Kogumuan tulun di laid au koilo do mambasa tu au nokosikul mantad. Montok dilo, pinapaharo yolo kalas komoyon ‘kelas dewasa’ id surau, lamin titimungon om mosogid. Songulun mambasa do ologod om omitanan di tulun suai. Koubasanan nopo basaon nga kitab toi ko' buuk mooi do korongou ngawi nunu ii parangahan om iloon diolo. Baino kogumuan do koilo mambasa tu nokosikul om ogumu bahan di basaon. Nosiliu o librari sabaagi tionon do susumikul mongoi pogihum do buuk di basaon. Poingkuro po nga, milo intobon o tulun ginumuan sumuang id librari do mongoi pambasa mulong po do pinotomod do porinta poposodia o koumatan dii.

Kinoyonon miagal id taman, pasar, kadai makan kawasa nogi sabaagi tionon mambasa do naamot. Lobi osonong nung haro popoolos do buuk miampai mambarai kopongunsud do sosongulun orohian do mambasa id kinoyonon dii. Ingkaa nogi id sikul tu noilaan kopio sabaagai tionon tangaanak sikul om mongingia' do mambasa id kalas toi ko' id librari. Maya do program Nilam om Majala id Kalas (MDK) kaanu mongubas do tangaanak aanangan do mambasa.

Montok dilo, minog do tulun ginumuan manganu kosiwatan do mambasa id nonggo nopo. Koubasan do mambasa kaanu monguhup do popoburu do pogun maya mogiigion ii manahak pomusarahan di otolinahas mantad toilaan di naanu diolo soira mambasa.

Nanu om sinimbanan mantad : Dewan Siswa, Ogos 2015.

1. Nunu rati do potidungu id pangaan koduo do teks diti? [1 marka]

2. Nokuro tu ingkuri tokou kokito tulun do mambasa id isoiso' kinoyonon do baabaino? [2 marka]

3. Poingkuro sosongulun di aanangan do mambasa kaanu monguhup komogoton do tinan sondii?

[3 marka]

4. Momoloyog do Internet nopo nga okon ko komoyon do mambasa. Songkuro kookunan nu kokomoi ahal diti?

[4 marka]

5. Panahak pomusarahan nu sondii kokomoi ralan minog onuan do porinta mooi do aanangan tulun ginumuan do mambasa?

[5 marka]

1. Posurato' iso tukadan di kosudong kokomoi kopooposion do momuumutanom manahak kaakanan kumaa tangaanak.

[2 marka]

2. Nokuro tu rumamai ontok wulan Mikat? [2 marka]

3. Potolinahaso' duo ponontudukan i aanu mantad sinding diti? [3 marka]

4. Asaru tokou korongou do ranahon siniliu kinoyonon do pomuwalayan komersil toi ko' kinoyonon pongindopuan. Tumanud pomusarahan nu, kosudong nangku do yadaan om tingkadan tokou do mamaranau o ranahon loolobi id doros do kakadayan?

[3 marka]

BOOGIAN C[Timpu posuulon : 20 minit]

[10 marka]

Basao' sinding id siriba om onuai sisimbar o pongudiaan sumusuhut. Sinding Kadazandusun

Tokou no Kadazandusun Aparu morobuatRasam tadau au utungon Sumarap sumidang.

Parai no totonomon Ranahon toi ko tidongKoihuman do kaakanan Ponumad tangaanak.

Soira orikot mongomot Sundoiton nga mimpuunSian-sian di anak wagu Au kosimbar di odu.

Orikot wulan lima Wulan di nointutunanRumamai tokou toinsananRumayou munsikou.

Susuminding: Elsie James

BOOGIAN D[Timpu di posuulon: 45 minit]

[15 marka]

Basao' teks id siriba om ponuat do pongintigasan kokomoi tadon kobolingkaangan sosial id pialatan komulakan do timpu diti. Suato' pongintigasan ii kininaru pokiikiro 120 patod boros. Milo nogi momoguno boros sondii miampai au popoundaliu rati do teks.

Ogumu kaantakan do kobolingkangaan sosial id pialatan do komulakan do baino. Mulong po tu asaru pibarasan ralan ponolibamban nga au agayo kinosimbanon. Timpu sabaagi komulakan nopo nga timpu diolo do mogihum kokomoi kointutunan sondii ii opogot do minsingilo om mumbal kawaya kaantakan di wagu. Nung pologoson tomod nga mongowit do kobungahan kumaa diolo sondii om paganakan. Tadon kobolingkaangan id pialatan do komulakan nga mantad no id paganakan sondii. Paganakan dii aiso piunungan mongunsub do komulakan do momonsoi di kouhangan diolo miagal mongidu mantad id walai om mongoi solowot do tambalut di korohian diolo. Molohing di angangau karaja do monikid tadau tantu no aiso timpu mokinongou om mikorumo miampai tangaanak diolo. Lobi korutum soira au tangaanak mamadul do molohing soira koihum do tambalut. Osonong daa kosolowot di tambalut di koilo manahak sokodung om monguhup monolibamban do kobolingkaangan ko' oimbayat momonsoi koimaan di tangaraat miagal momiraag koumatan om sumiliu do monguugumang do tulun suai. Komulakan di au otorodok do ugama oduya do kounsub id kobolingkaangan sosial tu aiso ponotudukan ugama ii kaanu monguhup do pomusarahan diolo do monimbang nunu nopo kaantakan di otimbabaan. Soira atagakan do imatu sondii, kopuriman yolo do nakagabas do mindau-dau om momonsoi korohian sondii. Kowoowoyoo' koposion moden id timpu do baino mongunsub nogi do komulakan do mada tamangan do molohing. Montok dilo, pongia’an ugama minog kopio posotolon id sikul okon nopo ko id sikul ugama nga toinsanan sikul id pogun diti. Unsubon nogi do molohing o tangaanak diolo tumanud nunu nopo program do ugama mooi do monginralom toilaan do tangaanak id suang do kotumbayaan. Suai ko' ii, media massa miagal ko' televisyen kosoruan do popokito filem di kobungou pomusarahan do tangaanak miagal pisangadan, pioduhan, mogiluulumba do motor om suusuai po ii koimbayat do komulakan do momit miagal dii. Agayo koimbayatan do media massa kumaa komulakan gisom monimban do kowoowoyoo' id koposion diolo. Haro nogi komulakan ii natagakan do koubasanan di pinasandad do komolohingan gisom toinsanan ii pogoduhan nga nosiliu iso o koubasanan diolo. Kobolingkaangan sosial nogi nga mantad tangaanak au tumanud kooturan di pinoindalan id sikul. Tantu no kopuriman o tangaanak do nakagabas soira au pogiroton tomod o kooturan id sikul. Miagal di noilaan tu haro sikul dii popologos-logos do tangaanak sikul momonsoi di kouhangan do diolo sondii. Soira au ontokon do danda nga sumiliu koubasanan gisom do kagayo yolo. Id kolimpupuson, sunudan o komulakan ralan di osonong miampai onuan do kouhupan mooi odimpot o iman-imanon sabaagi komulakan di koilo ponokotorigi do pogun diti.