NOTA KULIAH BBM3402 MINGGU KE-8 DAN 9

Hlm. 81-89

KAEDAH MENGEJA JAWI

Terdapat 10 kaedah mengeja Jawi iaitu kaedah mengeja kata ulang, diftong, geluncuran, gelinciran, glotis, homograf, kata pinjaman bahasa Arab, kata pinjaman bahasa Inggeris, kata berimbuhan dan kata gabungan.

6.1 KAEDAH DIFTONG

Dalam sistem ejaan Jawi terdapat tiga bentuk diftong yang digunakan iaitu /ai/, /au/ dan /oi/. Dengan adanya sistem ejaan Jawi baru, kegelisahan para pengguna dapat diselesaikan. Sebelum ini, sistem mengeja bagi beberapa perkataan Jawi disamaeja, contohnya pada perkataan-perkataan berikut:

Ejaan Baru Ejaan Lama

Bakau ì×bi@ Baku ì×bi@Engkau ìØËa@ Engku ìØËa@Gulai ïÛì™@ Guli ïÛì™@Petai �Ï@ Peti �Ï@

i. Diftong /ai/

Bagi mengeja perkataan yang menggunakan diftong ini hendaklah ditambah alif sebelum huruf ya, seperti:

Akai ðb×a@Abai ðbia@Balai ðübi@Bagai ib™bð @Cabai ðbib�@Capai ðbÏb�@

Gadai ða…b™@Gulai ðüì™@Hurai ða‰ìç@Intai ðbnäía@Julai ðüìu@Juntai ðbnãìu@Kecai ðb‚×@Keldai ða†Ü×@Lampai ðbÐßü@Lebai ðbjÛ@

Mempelai ðýо@Pantai ðbnäÏ@Petai ðbnÏ@

Raptai ðbnω@Relai ðü‰@Salai ðüb�@

Sampai ðbÐ�@Tapai ðbÏbm@Tupai ðbÏìm@Dawai ðaëa…@

ii. Diftong /au/

Bagi mengeja perkataan yang menggunakan diftong ini pula hendaklah di tambah alif sebelum huruf wau seperti:

Atau ëbma@Bakau ëb×bi@

Cengkau ëbØÌî�@Danau ëbãa…@Enau ëbãa@

Duai ðaë…@Helai ðýç@Inai ðbäía@

Lantai ðbnäÛ@Longlai ðýËìÛ@

Nilai ðýîã@Perangai ðbËaŠÏ@Piawai ðaëbîÏ@Rawai ðaëa‰@

Rumpai ðbÐßë‰@Sampai ðbÐ�@Selesai ðb�Ü�@

Urai ða‰ëa@

Gurau ëa‰ì™@Jangkau ëbØÌu@Kacau ëb�b×@Malau ëübß@Pulau ëüìÏ@

Ranjau ëb¬‰@Saudara a‰a…ì�@Surau ëa‰ì�@Taulan åÛëbm@Walau ëüaë@Wau ëëa @

6.2 BUNYI GLOTIS

Semua perkataan bahasa Melayu yang diakhiri dengan hentian glotal akan dieja dengan menggunakan huruf qaf.

Adik Õí…a@Baik Õíõbi@Cabik Õîib�@Daik Õíõa…@Emak Õßa@Gagak Õ™b™@Herdik Õí…Šç@

Jentik Õînäu@Itik Õînía@

Kolek ÕîÛì×@Lantik Õînãü@Manik Õîãbß@Pokok Öì×ìÏ@Pelik ÕîÜÏ@

Rokok Öì×ë‰@Sauk Öëõb�@Takik Õî×bm@Usik Õî�ëa@

MENGEJA DARIPADA HURUF-HURUF TERTENTU

Ada beberapa huruf Jawi yang mempunyai kaedah tersendiri apabila huruf itu dimasukkan bagi mengeja sesuatu perkataan, misalnya huruf dal, hamzah, ta dan alif.

6.3.1 HURUF DAL

Terdapat beberapa kaedah bagi mengeja huruf dal ini, iaitu dal sebagai /de/, dal sebagai kata depan, dal sebagai kata perbuatan dan dal dalam

hukum aha (3اه ). i. Huruf dal asal yang berbunyi /de/, seperti:

Dengan åË…@Dekat o×…@Debar Ši…

ii. Huruf dal sebagai kata depan atau awalan, seperti:

Di bawah êëbi…@Di dalam �a……@Di gedung Î놙…@Di halaman åßýç…@

Di jalan åÛbu… iii. Huruf dal dalam hukum ha – aha, seperti:

Dahulu ìÛìç…@Dahaga ābç…

iv. Huruf dal sebagai kata kerja, seperti:

Diambil …cÝîjß @Dibuang Îaìi…@

Dicangkul ÞìØÌ�…@Didaki ï×a……@Digari ð‰b™…@

Dihukum âìØy…@Dijual Þaìu…@

Dikupas �Ïì×…@Dilempar ŠÐàîÛ…@Dimakan å×bß…@

Dipahat oçbÏ… Dirasa ‰…÷a @

Disiram â��…@Dituang Îaìm…@Diungkit oîØËëc…@Diwakaf ë…قف

6.3.2 HURUF HAMZAH

Dalam tulisan Jawi huruf Hamzah banyak mengambil alih huruf vokal, seperti alif, ya dan wau.

i. Hamzah sebagai ganti alif , seperti:

Setiausaha bè�ëõbîn�@Ong Îëõ@Ng õÎ

ii. Hamzah sebagai ganti wau , seperti:

Kuih éíõì×@Buih éíõìi

iii. Hamzah dipakai pada perkataan yang bermula dengan huruf dal,

kaf dan sin yang diikuti dengan vokal seperti:

Di atas �mc…@

Seekor ‰ìØíd�@

Keaslian ´Ü•d×@

iv. Hamzah berfungsi sebagai vokal e (taling) dan vokal i, seperti:

Eh éíg Inn åíg

6.3.3 HURUF TA (p , ñ ) Ada dua jenis ta yang digunakan dalam tulisan Jawi, iaitu ta panjang

(p) dan ta bulat (ñ). Ta panjang terdapat pada perkataan Melayu atau

Inggeris, sementara ta bulat digunakan pada istilah Arab, seperti:

Niat نية Net oîã@Akhirat اخرية Alit oîÛa@Berkat تبرك Belat oÜi@Fatihah فاحتة Eksport p‰ìÐ�Øía@Fidyah فدية Format فورمت

Hadrat حضرة Hangat oËbç@Istiadat تاستعاد Ikut pìØía@Iradat ارادة Jabat oibu@Qamat قامة Jimat oàîu@Isyarat تاشار Kadet oí…b×@

Istirahat استراحة Kabinet oîäîib×@Ibadat عبادة Lambat oj½@Ibarat تعبار Laut pëõü@

Kaabah كعبة Majistret oí��îubß@

Malaikat مالئكة Maklumat oßìÜÈß@Rakaat ركعة Pasport p‰ìÐ�Ï@

Riwayat ترواي Sawit oíëb�@Rukyah روءية Semat o�@Syariat شريعة Susut pì�ì�@Tabiat طبيعة Ulat oÛëa@Tarekat تطريق Volt ëúp @

6.3.4 PENULISAN HURUF ALIF DI AKHIR KATA

Jika kita meneliti sistem tulisan Jawi sekarang, masalah penggunaan huruf alif perlu dititikberatkan. Huruf alif kadangkala dihidupkan, kadangkala dimatikan atau ditiadakan dan pada ketika tertentu pula huruf alif dipindahkan ke belakang. Alif mempunyai sifat yang beraneka ragam. Di bawah ini diterangkan beberapa hukum yang berkaitan dengan penggunaan alif.

i. Penggunaan alif pada suku kata akhir terbuka

Angsa b�Ëa@Cipta bnÐî�@Ela ýía@

Haloba biìÜç@Juara a‰aìu@Lena bäîÛ@Nusa b�ìã@Roda a…ë‰@

Bendera aŠí†äi@

Dosa b�ë…@Gempa bÐà™@

Istimewa aìîàîn�ía@Kuda a…ì×@

Mertua aìmŠß@Piala übîÏ@Sula üì�@

Waspada a…bÐ�ë

ii. Pengguguran alif pada suku kata akhir terbuka

Angka ÙËa@Cuaca „aì�@Kaya ðb×@Istana æbn�ía@Jaya ðbu@Kaca „b×@Laga āü@Mata pbß@Nama âbã@Raba la‰@Raja xa‰@

Saka Úb�@Taja bubm@Baca „bi@Duka Úë…@Haba lbç@Jana æbu@Jelata pýu@Laba lü@Leka ÙîÛ@

Mereka ÙíŠß@Paduka Úë†Ï@Raga āa‰@Saja xb�@Sasa ÷b�@Tapa Òbm@

Utama âbmëa@Wacana æb�aë@

iii. Penyembunyian alif pada suku kata akhir tertutup

Adab l…a@Balak ÕÛbi@

Dendam â†ã…@Formal فورمل

Hinggap ÑšÌîç@Jantan ³äu@

Lambak Õj½@Pakat o×bÏ@

Umpan åÐßëa@Acar Š�a@Curah ê‰ì�@

Demam áß…@Gagal Ý™b™@Ingkar ŠØÌía@Kolam �ì×@Onak Õãëa@Tukar Š×ìm@Waja xaë@Ziarah ñ‰bí‹

6.3.5 HURUF-HURUF BERBUNYI KE ATAS HALUS /e/

Semua huruf Jawi boleh berbunyi sendiri tanpa bantuan huruf saksi iaitu bunyi ke atas halus. Misalnya, huruf alif selain berbunyi /a/ seperti dalam perkataan anak, ia juga boleh berbunyi /e/ seperti dalam perkataan emak. Sungguhpun begitu 20 huruf sahaja lazim digunakan:

Alif /e/ emak a@–@Õßa@ @Ba /be/ betul l@M@Þìni@ @Ta /te/ telur p@M@‰ìÜm@ @

Sa /se/ selasa ث@M@ثالt @Jim /je/ jemu x@M@ìº@ @Ca /ce/ cerah „@M@êŠ�

Dal /de/ dekat …@M@o×… @Ra /re/ resah ‰@@M@é�‰ @

Sin /se/ senang ÷@M@Íä� @Nga /nge/ ngeri Î@@M@ðŠË @Pa /pe/ petang Ò@M@ÍnÏ @Qaf /ke/ kedah Ö@@M@�†Ó

Kaf /ke/ keras @Ú@M@÷Š× @Ga /ge/ gelap ā@@M@ÑÜ™ @

Lam /le/ lemas Þ@M@�½ @Mim /me/ menang â@M@Íäß @

Nun /ne/ negeri æ@@M@ðŠšã @Wau /we/ wewenang ë@M@Íãëë @

Ha /he/ helang ê@M@ÍÜç @Nya /nye/ nyenyak t@@M@Õrq @

6.3.6 SISTEM MENULIS KATA DASAR TIGA SUKU KATA

Kata seumpama ini boleh dibahagikan kepada dua iaitu:

i. Kata dasar yang berdiri bebas seperti:

Angkara a‰bØËa@Cemburu ë‰ìj¼@Fantasi فنتاسي

Ibadat ñ…bjÇ Jejaka Úbvu@

Balairung ÎëŠíübi@Dahaga ābç…@

Gembala übjà™@Halaman åßýç@Kemudi ð…ìà×@Mamalia bîÛbßbß@

Opera aŠÏëa@Taklimat òàîÜÈm@Umpama âbÐßëa@

ii. Kata-kata yang terbina dengan menerima penambahan pada kata

dasar dua suku kata, seperti:

Acara a‰b�a@

Cendekiawan æëbî׆ä�@

Empangan åÌÐßa@

Idealisme óà�îÛbí†ía@

Kurungan åËë‰ì×@

Mayapada a…bÏbíbß@

Orientalis �îÛbnäî÷í‰ëa@

Qiamullail âbîÓ@ÝîÜÛa @

Belajar Šuýi@

Dermasiswa aì�î�b߉…@

Fikiran فيكرين

Kebajikan åÔîubj×@

Jambangan åÌjº@

Larutan åmë‰ü@

Nasionalisme óà�îÛbãìî�bã@

Pendakwaraya ða‰aìdžäÏ@

Radioaktif راديواكتيف

Temujanji ïväuì·