MODUL 9

PENGLIBATAN IBU BAPA DAN GURU II

SINOPSIS

Kemahiran ibu bapa dalam mendidik anak-anak mereka akan membantu

membentuk generasi akan datang dan cara bagaimana generasi tersebut

mempengaruhi dunia di sekeliling mereka. Selain daripada itu guru prasekolah

juga perlu membantu usaha ini dengan memahami keperluan dan kehendak

kanak-kanak serta menyemai harga diri yang tinggi dalam diri mereka. Modul ini

mengandungi tiga unit (7.5, 7.6 dan 7.7 masing-masing) berkaitan keibubapaan,

kehendak dan keperluan kanak-kanak dan konsep harga diri kanak-kanak. Unit

Keibubapaan menghuraikan konsep keibubapaan dalam konteks pendidikan awal

kanak-kanak, kemahiran mengawal diri dan pemahaman tentang keluarga bahagia

yang amat penting dan mempengaruhi keberkesanan pendidikan awal kanak-

kanak. Garis panduan untuk membantu keluarga memilih pusat pendidikan awal

kanak-kanak yang bersesuaian dengan falsafah keluarga dan keperluan kanak-

kanak juga dibincangkan. Keperluan dan kehendak kanak-kanak menjelaskan

perbezaan antara keperluan dan kehendak kanak-kanak. Huraian juga

menyentuh bagaimana keperluan dan kehendak kanak-kanak perlu ditangani

dengan baik oleh guru prasekolah. Unit akhir dalam modul ini menyentuh tentang

konsep, kepentingan dan kesan harga diri kanak-kanak, indikator harga diri dan

bagaimana guru dapat meningkatkan harga diri kanak-kanak.

PANDUAN MENGGUNAKAN MODUL

1. Sebelum menggunakan modul sila jawab semua soalan dalam ujian pra.

2. Cuba fahami dan hayati objektif modul ini.

3. Seterusnya anda perlu membaca nota yang berkaitan dengan tajuk. Anda

digalakkan supaya mendapat khidmat kepakaran daripada pensyarah mata

pelajaran anda semasa anda hadir untuk kuliah/sesi interaksi di maktab.

4. Setelah membaca nota, sila jawab soalan ujian pasca.

5. Anda digalakkan untuk membuat refleksi semasa menggunakan modul ini.

7.5 KEIBUBAPAAN

1

HASIL PEMBELAJARAN

Selepas mengikuti unit ini anda akan dapat :

1. menjelaskan konsep keibubapaan

2. mengetahui prinisp-prinsip keibubapaan

3. memahami matlamat & objektif keibubapaan

4. merancangkan pemerhatian ke atas kanak-kanak

5. memahami konsep kawalan diri

6. memahami cara mengekalkan kebahagiaan dalam keluarga

7. memahami cara dan kriteria memilih pusat penjagaan/prasekolah untuk

anak-

Anak

Ujian Pra

1. Apakah maksud keibubapaan dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak?

Huraikan faedah program keibubapaan kepada murid prasekolah.

2. Bagaimanakah kemahiran keibubapaan dapat membantu membentuk keluarga

bahagia?

3. Huraikan bagaimana guru prasekolah dapat menggalakkan ibu bapa kanak-

kanak prasekolah menyertai program keibubapaan di pusat prasekolah.

7.5.1 Konsep Keibubapaan

Ibu bapa merupakan guru pertama dan paling lama bagi anak-anak mereka.

Dalam proses perkembangan yang biasa, ibu bapalah yang banyak menyokong

perkembangan bahasa, sosial dan akademik anak-anak mereka. Terdapat bukti

positif dalam tempoh 30 tahun yang lepas yang menunjukkan bahawa mengajar

kemahiran spesifik kepada ibu bapa dapat membantu dalam perkembangan anak-

anak di bawah jagaan mereka.

2

Ibu bapa merupakan unit asas dalam keluarga dan peranannya sangat penting

dalam pembentukan keluarga yang bahagia. Ini memerlukan pengurusan keluarga

yang dinamik, proaktif dan menepati masa yang kian berubah. Peranan ibu bapa

sangat penting dan perlu dilihat secara makro dan semua ini terlibat secara

komited. Selain daripada faktor keluarga, faktor persekitaran juga perlu diambil

kira. Dalam usaha mendirikan sebuah keluarga yang bahagia dan berkesan,

konsep ‘melentur buluh biar dari rebungnya‘ perlu diberi penekanan . Ibu bapa

merupakan satu unit dan perlu menjalankan pengurusan yang proaktif dari aspek

sains dan kemanusiaan.

Keibubapaan merupakan kerja yang paling sukar sekali, tetapi kebanyakan ibu

bapa menerima sedikit atau tidak mendapat latihan formal langsung dalam

kemahiran keibubapaan. Namun demikian ibu bapa seringkali dikritik bagi setiap

kesilapan yang mereka lakukan. Ahli psikologi telah mengkaji amalan keibubapaan

yang berkesan dan telah mencadangkan latihan dalam kemahiran keibubapaan

untuk para ibu bapa.

Banyak keluarga hendak melibatkan diri dalam pendidikan anak-anak mereka. Ahli

profesional pendidikan awal kanak-kanak mengakui nilai dan kepentingan

mewujudkan kerjasama berkesan dan bermakna dengan ibu bapa dan keluarga.

Penglibatan keluarga dapat dilihat dari pelbagai segi bergantung kepada konteks.

Epstein mencadangkan 6 jenis penglibatan ibu bapa. Teori Epstein menghuraikan

kerjasama yang perlu wujud di antara pihak sekolah, keluarga dan masyarakat.

Jenis penglibatan tersebut bukan berbentuk hieraki tetapi ia merupakan suatu

kerangka untuk menghubungkan keluarga, ahli masyarakat dan ahli profesional

pendidikan awal kanak-kanak. Enam jenis penglibatan ibu bapa mengikut Epstein

ialah :

Jenis 1 : Keibubapaan – membantu keluarga menguasai kemahiran

keibubapaan dan memahami perkembangan kanak-kanak.

Jenis 2 : Komunikasi – mengamalkan pelbagai cara komunikasi yang berkesan

di antara sekolah dan keluarga

3

Jenis 3 : Kesukarelawan – menggalakkan keluarga berkhidmat secara sukarela

dengan pelbagai cara.

Jenis 4 : Pembelajaran di rumah – melibatkan keluarga menyokong aktiviti

pembelajaran di rumah.

Jenis 5 : Membuat keputusan – melibatkan keluarga dalam pengurusan

prasekolah dan organisasi berkaitan.

Jenis 6 : Kolaborasi dengan masyarakat – menyelaras perkhidmatan

masyarakat untuk kebaikan bersama.

Proses keibubapaan perlu dilihat dari sudut mikro dan makro. Kemahiran

keibubapaan adalah asas kepada kesejahteraan keluarga, masyarakat dan

negara. Keibubapaan tidak terhad kepada ibu bapa tetapi juga berhubungkait

dengan kematangan dan kesediaan institusi-institusi lain untuk bekerjasama.

7.5.2 Prinsip-Prinsip Keibubapaan

Keibubapaan boleh memberikan kebahagiaan kepada ibu bapa serta mencabar

kerana ibu bapa perlu menemui cara yang berkesan untuk berkomunikasi dan

mendidik anak-anak mereka. Terdapat beberapa prinsip keibubapaan yang boleh

digunakan untuk membantu ibu bapa dalam menjalankan tanggungjawab mereka.

Amalan prinsip-prinsip ini akan mendatangkan kesan positif terhadap kanak-

kanak.

Mengurus diri dengan baik (Take care of yourself)

Mengurus diri dengan baik haruslah menjadi perkara utama dalam diri ibu

bapa. Sekiranya ibu bapa mengabaikan diri maka kebolehan mereka

mengaplikasikan prinsip-prinsip yang seterusnya akan terbatas. Ibu bapa yang

mengamalkan prinsip ini akan berusaha menguruskan tekanan dalam

kehidupan mereka. Mereka memiliki identiti tersendiri dan menggunakan

kebolehan untuk diri dan keluarga. Mereka akan berusaha mendapatkan ahli

keluarga dan kawan yang boleh memberikan sokongan emosi dan praktikal.

Mereka akan berusaha mengamalkan ciri-ciri dan aktiviti tersebut dalam

4

kehidupan supaya anak-anak mereka akan meniru dan mengamalkannya

apabila dewasa nanti.

Kasihi anak-anak (Nurture your children)

Jika kanak-kanak tidak merasa dihargai dan disayangi maka semua usaha ibu

bapa tidak akan memberikan pengaruh yang kuat ke atas mereka. Kanak-

kanak perlu merasa mereka disayangi dan dikasihi oleh ibu bapa mereka.

Bimbing anak-anak (Guide your children)

Kanak-kanak perlu diberikan satu set nilai, panduan dan standard untuk

membantu mereka menguruskan kehidupannya. Bimbingan adalah lebih baik

daripada hukuman, Seorang ibu atau bapa yang membimbing anaknya

mengajar anaknya bahawa kesan positif atau negatif akan menyusuli sesuatu

tingkat laku. Bimbingan membantu kanak-kanak mendapatkan sesuatu dengan

cara yang dipersetujui oleh ibu bapa mereka. Ibu bapa yang membimbing akan

mengajar melalui teladan, menetapkan had yang berpatutan serta melibatkan

kanak-kanak dalam menetapkan had bersesuaian dengan umur mereka.

Membela anak anda (Be your child’s advocate)

Bronfenbrennner mencadangkan bahawa ibu bapa hendaklah menunjukkan

rasa kasih sayang yang amat kuat terhadap anak mereka. Ibu bapa harus

menunjukkan mereka merasa anak mereka lebih baik daripada kanak-kanak

yang lain.

Memotivasikan anak anda (Motivate your child)

Ibu bapa adalah guru pertama kepada anaknya. Ibu bapa hendaklah

menggalakkan anak mereka mempelajari dengan mewujudkan suasana

pembelajaran kondusif di rumah. Sediakan buku dan pelbagai bahan rujukan di

rumah. Ibu bapa harus membaca supaya menggalakkan anak-anak mereka

membaca.

5

Jangan membincangkan masalah tingkahlaku di hadapan kanak-kanak

Apa-apa perkara yang ibu bapa bincangkan di depan anak-anak, ia mungkin

mempengaruhi persepsi anak terhadap dirinya. Sesuatu perkara negatif yang

didengari mungkin dianggap benar. Sebaliknya perkara positif yang didengari

mereka boleh memberikan keyakinan dan menggalakkan tingkah laku positif.

Melindungi kanak-kanak secara keterlaluan

Walaupun kanak-kanak perlu dilindungi, namun perlindungan yang melampau

akan menggalakkan tingkah laku pergantungan dan kanak-kanak yang terlalu

sensitif. Ibu bapa boleh menunjukkan bahawa mereka baik hati tanpa terlalu

bersimpati. Kanak-kanak perlu mempelajari menangani perasaan kekecewaan,

kegagalan dan kehilangan dalam kehidupan mereka. Kanak-kanak yang

mempunyai sikap berdikari akan akhirnya dapat mengatasi pelbagai halangan

dalam kehidupan mereka kelak.

Bersatu, bertolak ansur & bersikap positif terhadap suami/isteri

Tingkah laku suami isteri yang selalu tidak sependapat/sehaluan akan

mengelirukan anak-anak mereka. Anak tidak akan menghormati ibu bapa yang

tidak menghormati satu sama lain.

Menghargai guru, pendidikan & pembelajaran

Pendidikan guru harus dititikberatkan. Kanak-kanak akan memahami

mengenainya dengan jelas jika bapa, datuk dan nenek, misalnya menghargai

pembelajaran. Ceritalah mengenai guru yang anda hormati dan tunjukkan

penghargaan anda terhadap guru anak anda. Ibu bapa harus memberitahu

anak bahawa mereka mengharapkan anak mereka mencapai pendidikan

sehingga peringkat tinggi. Ini adalah untuk mengelakkan anak-anak

6

mengabaikan pendidikan dan tercicir daripada persekolahan terlalu awal.

Bersikap positif terhadap kerjaya

Ibu bapa yang merungut tentang kerjaya akan menggalakkan anak mereka

mempunyai sikap negatif terhadap kerja. Anak-anak akan merungut terhadap

kerja rumah dan tanggungjawab yang diberikan di rumah. Ibu bapa yang tidak

menyukai kerjaya harus berikhtiar menukar kerjaya mereka supaya anak-anak

mereka akan menyedari bahawa pendidikan membuka peluang yang luas

kepada mereka yang berpendidikan tinggi.

Menjadi teladan kepada anak

Kanak-kanak selalu memerhati tingkah laku ibu bapa dan ahli-ahli keluarga

yang lain. Orang dewasa yang bersikap tidak amanah dan tidak beretika akan

dicontohi oleh kanak-kanak. Kanak-kanak akan tertarik dan ingin meniru ibu

bapa yang beretika, bersemangat dan mempunyai sikap ingin tahu yang tinggi.

Mempelajari bersama dengan anak-anak

Ramai ibu bapa menyesal kerana mereka terlepas daripada peluang

mempelajari bersama-sama dengan anak-anak mereka. Jadikan pengalaman

lawatan, perkhemahan dan aktiviti lain suatu pengalaman untuk belajar

bersama dengan anak-anak.

Luangkan masa untuk berseronok

Orang dewasa harus meluangkan masa untuk diri sendiri tanpa melibatkan

anak-anak mereka. Seperti manusia lain, orang dewasa perlu meluangkan

masa makan atau bercuti dan menikmati kehidupan mereka. Pada masa

tersebut anak-anak akan berpeluang menguruskan aktiviti masing-masing

dengan sendiri. Peluang ini akan membolehkan kanak-kanak mempelajari

banyak perkara dan menjadi matang.

7

7.5.3 Matlamat & Objektif

Kajian menunjukkan semua kanak-kanak dilahirkan dengan pelbagai potensi yang

akan berkembang jika digalakkan dengan betul. Perkembangan otak, misalnya,

banyak bergantung kepada pengaruh persekitaran dalam perkembangan awal

kanak-kanak. Sekiranya faktor-faktor tersebut tidak disediakan pada masa–masa

tertentu maka perkembangan kanak-kanak mungkin tidak berlaku.

Kajian juga menunjukkan bahawa pendapatan dan status sosial kurang

mempengaruhi prestasi pencapaian murid dalam sekolah berbanding dengan

tindakan keluarga murid dari segi :

mewujudkan suasana rumah yang menggalakkan pembelajaran

menetapkan jangkaan yang tinggi tetapi realistik terhadap pencapaian

dan masa depan anak

terlibat dalam pendidikan anak dalam sekolah dan masyarakat

Bagaimanakah matlamat tersebut dapat dicapai? Bagaimanakah kemahiran dan

pengetahuan keibubapaan dapat mempengaruhi kanak-kanak di rumah?

Matlamat Keibubapaan

Kajian menunjukkan terdapat beberapa kemahiran yang ibu bapa perlu miliki

supaya mereka dapat membentuk tingkah laku anak-anak dengan berkesan.

Antara kemahiran keibubapaan adalah seperti berikut :

Membentuk dan menjelaskan jangkaan

Mengawal perasaan apabila anak menunjukkan tingkah laku yang tidak

diingini

Melaksanakan sesuatu tindakan positif atau negatif

8

Menjadi teladan yang positif

Membentuk tingkah laku

Memotivasikan anak yang bertingkah laku positif

Keibubapaan ialah satu proses yang kompleks dan ibu bapa memerlukan

pengetahuan dan kemahiran keibubapaan supaya dapat mendidik anak dengan

sebaik mungkin dalam aspek-aspek berikut :

Perkembangan Kanak-Kanak

Memahami perkembangan dan pertumbuhan kanak-kanak berkembang serta

keperluan-keperluan mereka pada setiap perkembangan dalam kehidupan.

Mengenali Diri Sendiri

Memahami diri dari segi dorongan, nilai, dan bagaimana cara mereka dapat

menangani kenakalan anak, pertelingkahan dan sebagainya.

Kemahiran & Strategi Keibubapaan

Memahami kemahiran & strategi keibubapaan spesifik untuk memenuhi

keperluan kanak-kanak dan menangani tingkah laku anak sepanjang proses

keibubapaan.

Cara Berkomunikasi

Memahami cara berkomunikasi dengan anak, pasangan suami isteri dan guru

secara berkesan.

Cara Mengajar

Mempelajari cara bagaimana mengajar sesuatu konsep dan kemahiran kepada

anak.

9

Mengurus Keluarga

Memahami cara menyara keperluan keluarga dan menguruskan sebuah

keluarga.

Mendapatkan Bantuan

Menyedari pentingnya mendapat bantuan daripada orang lain serta cara

mendapatkan bantuan tersebut apabila memerlukannya.

7.5.4 Pemerhatian ke Atas Kanak-Kanak

Lingkungan umur di antara 4-6 tahun memperlihatkan satu tahap pertumbuhan

dan perkembangan kanak-kanak berlaku begitu pesat. Kajian kecerdasan ke atas

remaja pada umur 17 tahun ke bawah menunjukkan bahawa 50% kecerdasan

telah berkembang apabila kanak-kanak mencapai umur 4 tahun.

Pertambahan 30% berlaku apabila kanak-kanak mencapai umur lapan tahun.

Hampir 80% kecerdasan yang terdapat pada umur dewasa, iaitu 17 tahun.

Perkembangan pesat berlaku dalam lingkungan umur prasekolah.

Implikasi daripada dapatan kajian ini sungguh penting bagi ibu bapa menilai apa

yang perlu dilakukan supaya pertumbuhan dan perkembangan dalam semua

aspek fizikal, mental dan sosioemosi dapat dioptimumkan dalam lingkungan umur

prasekolah.

Sebelum seseorang ibu bapa boleh memerhati dan mentafsir mengenai

perkembangan anaknya beliau perlu memahami ciri-ciri kanak-kanak pada tahap

umur tertentu. Berikut adalah ciri kanak-kanak berumur di antara 3-5 tahun.

Ciri Fizikal

Kanak-kanak prasekolah amat aktif.  Mereka dapat mengawal pergerakan

badan dan melakukan aktiviti untuk keseronokannya semata-mata.

10

Kanak-kanak memerlukan waktu rehat lebih kerap. Mereka tidak sedar

keperluan untuk berehat.

Perkembangan otot besar berlaku lebih cepat daripada otot kecil. Kanak-kanak

prasekolah agak kekok dan kurang cekap melakukan aktiviti seperti mengikat

tali kasut dan membutang baju.

Koordinasi tangan dan mata tidak cekap kerana sukar melihat objek kecil. 

Badan kanak-kanak fleksibel, tetapi tulang di bahagian kepala lembut.            

Kanak-kanak lelaki lebih besar daripada perempuan, tetapi perkembangan

kanak-kanak perempuan lebih cepat dalam banyak aspek perkembangan,

misalnya kemahiran motor halus.

Ciri Sosial

Kebanyakan kanak-kanak mempunyai seorang hingga dua orang rakan karib,

tetapi persahabatan tidak berkekalan. Kebanyakannya bersedia bermain

dengan kanak-kanak lain. Kawan karib biasanya dari jantina yang sama, tetapi

persahabatan lelaki dan perempuan mula berlaku.

Permainan secara kumpulan kecil dan tidak terancang dan akan berubah

dengan cepat.

Kanak-kanak kecil menunjukkan beberapa jenis tingkah laku semasa bermain

seperti bermain sendiri, bermain bersama rakan atau sebagai pemerhati

sahaja.

Corak bermain berbeza mengikut kelas sosial dan jantina

Perselisihan sering berlaku, tetapi tidak kekal lama dan cepat dilupai

Menyedari peranan jantina dan perbezaan jantina.

Ciri Emosi 

Meluahkan emosi secara bebas dan terbuka.

11

Perasaan iri hati sering berlaku di kalangan rakan kerana kanak-kanak ingin

mendapat perhatian dan sokongan guru.

Ciri Kognitif 

Kanak-kanak agak mahir dengan bahasa, kebanyakannya suka bercakap

terutama sekali di depan kumpulan.

Menggunakan peraturan bahasa sendiri semasa bertutur

Kecekapan bertambah melalui interaksi, minat, peluang dan galakan.

Hasil daripada pemerhatian, ibu bapa akan mengetahui antaranya :

Bagaimana kanak-kanak belajar

Tahap perkembangan kanak-kanak

Tahap perkembangan kanak-kanak seterusnya

Bagaimana menggalakkan perkembangan kanak-kanak

Bagaimana kanak-kanak membentuk hubungan

Apa yang kanak-kanak ingin pelajari

Maklumat yang dikumpul akan membantu ibu bapa mendapat suatu gambaran

sebenar tentang anak mereka. Ia dapat membantu mereka menentukan apa

masalah yang dialami oleh kanak-kanak dan bentuk bantuan yang diperlukan.

Pemerhatian ke atas kanak-kanak akan memastikan tidak ada masalah berlaku

secara terus menerus tanpa tindakan diambil.

7.5.5 Kawalan Diri

Kawalan diri merujuk kepada kemahiran seseorang untuk mengawal emosi dan

tingkah laku secara positif apabila berhadapan dengan sesuatu situasi dalam

kehidupannya. Kemahiran mengawal diri berkait rapat dengan psikologi

seseorang. Seseorang yang mempunyai kemahiran mengawal diri tinggi akan

12

melihat dirinya sebagai mempunyai kebolehan dan kemahiran untuk berhadapan

dengan cabaran. Apabila persepsinya terhadap situasi adalah positif maka dia

dapat bertindak dengan penuh keyakinan, tenang dan membuat keputusan

dengan berkesan.

Perubahan berlaku dengan begitu pesat dalam masyarakat. Dalam keadaan

demikian keluarga akan sentiasa berhadapan dengan cabaran baru dan lebih

kompleks. Ibu bapa perlu bertindak dengan yakin, tenang dan membuat keputusan

yang wajar. Respon ibu bapa terhadap cabaran akan mempengaruhi kebahagiaan

keluarganya. Masalah dalam kerja yang tidak diuruskan dengan baik, mungkin

akan dibawa ke dalam keluarga dengan cara tidak disedari dan menjejaskan

hubungan dalam keluarga.

Kemahiran mengawal diri amat penting dipelajari oleh ibu bapa kerana ia dapat :

membantu seseorang mengawal emosinya dan bertindak dengan penuh

keyakinan.

membantu seseorang mengekalkan komunikasi secara positif dengan ahli-ahli

keluarga lain.

membolehkan seseorang membuat keputusan yang berkesan

mengelakkan seseorang daripada merasa tertekan

Kemahiran mengawal diri boleh dipelajari dan dipertingkatkan melalui cara-cara

berikut :

memahami kelebihan dan kekurangan dalam diri seseorang.

membuat refleksi tentang pengalaman atau pembelajaran yang lepas. Amalan

refleksi membantu seseorang meneliti tindakan yang telah diambil dan

kesannya.

melibatkan diri dalam banyak aktiviti dan dalam pelbagai situasi supaya

seseorang mendapat pengalaman yang luas. Seseorang yang berpengalaman

luas dan sering kali berjaya akan yakin dengan kebolehan diri dan mempunyai

kawalan diri yang tinggi.

13

7.5.6 Mengekalkan Kebahagiaan

Semua ibu bapa mempunyai hasrat dan cita-cita untuk menjadi ibu yang

cemerlang tetapi pengalaman telah menunjukkan bahawa kebanyakan ibu bapa

merasakan prestasi mereka sebagai ibu bapa tidaklah secemerlang yang

diharapkan. Malah ramai yang beranggapan bahawa mereka tidak mempunyai

keupayaan untuk menjadi ibu bapa yang cemerlang dan mengekalkan

kebahagiaan dalam keluarga.

Usaha membentuk sebuah keluarga yang bahagia memerlukan ibu bapa yang

cemerlang. Apakah maksud ibu bapa yang cemerlang? Ibu bapa yang cemerlang

akan mempunyai personaliti berikut :

Matlamat hidup berkeluarga yang jelas.

Tegas

Berakhlak mulia

Mengambil berat terhadap keluarga

Komitmen yang tinggi

Yakin terhadap diri sendiri

Berketrampilan dalam pelbagai bidang

Konsisten dalam melakukan sesuatu

Pemikiran yang kreatif dan positif

Boleh diharap

Sentiasa bertenaga

Kemahiran berkomunikasi

Mudah mesra dan penyayang

Kuat bekerja

Pandai bergurau

14

Ibu bapa perlu mendidik anak supaya menjadi insan berakhlak mulia

Rahsia Membentuk Rumah Tangga Bahagia

Landasan ilmu yang kukuh

Amalan berkasih sayang & kasih-mengasihi

Penyuburan bakat

Kejujuran & keikhlasan

Membentuk suasana kondusif

Memainkan peranan & tanggungjawab

Membuat keputusan bersama

Mempamerkan kasih sayang

Mengawal emosi & tindakan

Memberikan tumpuan masa kepada keluarga

Tidak mementingkan diri sendiri

Sentiasa berdoa untuk keluarga

Mendedahkan ajaran agama kepada anak-anak

Bersikap adil terhadap ahli keluarga

7.5.7 Memilih Pusat Penjagaan Prasekolah Untuk Kanak-Kanak

Ibu bapa menganggap prasekolah akan menyediakan peluang untuk anak-anak

mereka berkembang sebagai seorang pelajar. Hal ini akan berlaku jika ibu bapa

15

merasa yakin dengan kualiti guru dan prasekolah.

Terdapat 3 langkah yang perlu diambil oleh ibubapa untuk memastikan kanak-

kanak prasekolah mendapat pengalaman positif iaitu :

Memilih pusat prasekolah yang betul

Menyediakan kanak-kanak untuk prasekolah

Menyokong kanak-kanak semasa belajar di prasekolah

Pemilihan pusat prasekolah untuk anak hendaklah dilakukan beberapa bulan

sebelum sesi persekolahan bemula. Terdapat 4 langkah dalam memilih

prasekolah, iaitu :

(a) Meneliti falsafah pusat prasekolah

Terdapat ibu bapa berpendapat prasekolah adalah tempat untuk membolehkan

anak-anak mereka mengembangkan kemahiran asas dalam akademik. Ibu bapa

yang lain mungkin melihat prasekolah sebagai tempat yang menyediakan peluang

untuk kanak-kanak membentuk hubungan yang baik dengan rakan sebaya.

(b) Mendapatkan senarai pusat prasekolah tempatan.

Selepas menentukan falsafah prasekolah, dapatkan senarai pusat prasekolah

untuk dipertimbangkan.

(c) Mengumpul maklumat tentang pusat prasekolah

Sebelum melawat ke prasekolah, dapatkan maklumat tentang prasekolah. Ibu

bapa perlu bertanya kepada pengelola prasekolah mengenai falsafah, lokasi, kos,

bilangan hari pembelajaran dan sebagainya. Berdasarkan maklumat tersebut ibu

bapa boleh menentukan pusat prasekolah yang sesuai dengan kehendak mereka

16

dan melawat untuk meninjau lebih lanjut.

(d) Melawat & memerhati pusat prasekolah

Tetapkan temujanji dengan pihak prasekolah untuk melihat dan menemubual

stafnya. Semasa lawatan, perhatikan persekitaran, bilik darjah, jadual, aktiviti

pembelajaran, dan interaksi guru dan murid. Semasa sesi temu bual,

pertimbangkan peraturan disiplin, tahap penglibatan ibu bapa dan kelayakan staf

dan sekolah.

Semasa lawatan ibu bapa boleh menggunakan garis panduan berikut untuk

membantu mereka :

Guru Prasekolah

Kelayakan, pengalaman & latar belakang guru

Samada guru menghadiri latihan professional secara berterusan

Jangkaan berbeza untuk kanak-kanak berlainan umur & minat

Adakah kanak-kanak & guru nampak mesra

Adakah kanak-kanak mendapat perhatian individu

Adakah guru bertindak secara positif terhadap kanak-kanak dan

berkomunikasi pada tahap kanak-kanak

Adakah guru mendengar percakapan murid dan bertindak balas secara

aktif

Adakah guru menekankan kekuatan dan kejayaan murid

Samada guru menunjukkan ciri kecindan

Samada guru mempunyai falsafah mendidik kanak-kanak yang sama

dengan ibu bapa

Adakah ibu bapa merasa mesra dan yakin dengan guru prasekolah

Samada guru pandai menyelesaikan konflik di kalangan murid

17

Interaksi Kanak-Kanak

Adakah kanak-kanak merasa selesa dan gembira

Adakah kanak-kanak berpeluang meluahkan pandangan

Adakah kanak-kanak mempercayai guru untuk bantuan

Adakah guru membantu kanak-kanak bertimbang rasa semasa asertif

Aktiviti Harian

Adakah jadual tetap untuk kanak-kanak

Bagaimana cara guru mengurus waktu rehat

Apa jenis aktiviti disediakn untuk kanak-kanak dan samada aktiviti sesuai

dengn umur kanak-kanak

Apakah fokus aktiviti – pembelajaran, permainan kreatif atau kedua-duanya

Keseimbangan aktiviti fizikal luar dan dalam

Samada kanak-kanak dibenarkan memilih aktiviti yang disukai mereka

Adakah guru menghargai nilai main dan menggalakkan kreativiti

Kepelbagaian bahan permainan yang disediakan

Adakah aktiviti main melambangkan masyarakat pelbagai budaya tanpa

diskriminasi

Disiplin

Bagaimana kanak-kanak dikawal

Adakah kawalan disiplin berpatutan dan menekankan pengajaran tingkah

laku yang bersesuaian

Adakah 'time out' memberi peluang kanak-kanak membuat refleksi kendiri

dan bukan sebagai hukuman

18

Adakah kanak-kanak dilibatkan dalam membuat keputusan dan

menyelesaikan masalah

Nisbah orang dewasa dan kanak-kanak

Apakah nisbah yang dibenarkan untuk prasekolah

Berapa bilangan kanak-kanak di bawah jagaan dan umur kanak-

kanak

Adakah bilangan orang dewasa mencukupi untuk melayan kanak-

kanak

Persekitaran

Ruang mencukupi untuk kanak-kanak bergerak bebas

Ruang untuk kanak-kanak bermain, belajar secara senyap dan aktif

Bilik selesa, menggalakkan, menarik dan ceria

Hasil kerja murid dipamerkan

Makanan & minuman

Makanan berzat dan pelbagai disediakan pada masa sesuai

Guru dapat menyediakan makanan khas untuk kanak-kanak yang

memerlukannya

Penyimpanan dan penyediaan makanan dalam keadaan memuaskan

Layanan khas

Adakah guru dapat melayan kanak-kanak dengan keperluan khas

Penglibatan ibu bapa

Galakan penglibatan dalam aktiviti yang dianjurkan oleh prasekolah

Adakah ibu bapa digalakkan untuk hadir atau memerhati semasa kelas

dijalankan

19

Keselamatan

Cahaya lampu, dan pengudaraan mencukupi

Peralatan selamat dan dalam keadaan baik

Ubat-ubatan dan bahan merbahaya disimpan dengan baik

Alat keselamatan disediakan

Pelan pemindahan kecemasan disediakan dan dilatih dari masa ke semasa

Maklumat kecemasan disimpan dalam fail untuk setiap orang kanak-kanak

Sakit

Peraturan jika kanak-kanak jatuh sakit

Samada pembantu yang bertauliah ada untuk membantu sekiranya guru

jatuh sakit atau mengalami kecemasan

Berdasarkan maklumat dan pemerhatian, ibu bapa boleh membuat keputusan

mengenai prasekolah yang sesuai untuk anak masing-masing.

Kesimpulan

Untuk menjadi seorang ibu bapa yang berkesan, seseorang perlu mempunyai

dedikasi, kasih sayang dan mengelakkan diri daripada suka memberi hukuman.

Keibubapaan adalah kerja dan peranan yang mungkin paling penting bagi

seseorang. Seseorang perlu meluangkan banyak masa, tetapi ia mendatangkan

ganjaran yang amat berharga pada jangka masa panjang. Generasi akan datang

(anak-anak kita) akan berkembang secara positif apabila kita memberi sepenuh

perhatian dan usaha dalam mendidik mereka.

20

Ujian Pasca

1. Apakah maksud keibubapaan dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak?

Huraikan faedah program keibubapaan kepada murid prasekolah.

2. Bagaimanakah kemahiran keibubapaan dapat membantu membentuk keluarga

bahagia?

3. Huraikan bagaimana guru prasekolah dapat menggalakkan ibu bapa kanak-

kanak prasekolah menyertai program keibubapaan di pusat prasekolah.

Unit 7.6 : KEPERLUAN & KEHENDAK KANAK-KANAK

HASIL PEMBELAJARAN

Selepas mengikuti unit ini anda akan dapat :

21

1. Memahami keperluan dan kehendak kanak-kanak

2. Membezakan antara keperluan dan kehendak kanak-kanak dan bagaimana

menanganinya

Ujian Pra

1. Apakah yang dimaksudkan dengan keperluan dan kehendak kanak-kanak?

2. Senaraikan 5 keperluan kanak-kanak pada umur 5 hingga 6 tahun

3. Sebagai seorang guru prasekolah, bagaimanakah anda menangani

kehendak

kanak-kanak yang tidak terbatas?

7.6.1 Memahami Keperluan Kanak-kanak

Keperluan adalah kehendak atau kemahuan individu untuk mengurangkan atau

membetulkan keadaan kekurangan, kekacauan atau keadaan tidak seimbang

berhubung individu tersebut. Keperluan boleh wujud dalam bentuk fisiologi dan

psikologi.

Keperluan fisiologi lebih kuat, lebih tetap dan memberi motivasi dalaman kepada

seseorang individu. Ini juga dipanggil dorongan. Keperluan psikologi pula lahir

akibat hubungan antara manusia dengan pelbagai aspek persekitaran. Kedua-dua

bentuk keperluan fisiologi dan psikologi ini mempunyai kaitan yang sangat rapat.

Oleh kerana perkaitan yang rapat itu, makna sesuatu keperluan juga dilihat melalui

cara memenuhi keperluan tersebut. Sebagai contoh, makanan adalah satu

keperluan fisiologi tetapi disebabkan oleh faktor budaya dan agama, makanan

bagi sesuatu kaum tidak menjadi makanan bagi kaum lain. Contoh paling mudah

bagi keadaan ini adalah daging lembu yang boleh dimakan oleh kaum Melayu

beragama Islam tidak boleh dimakan oleh kaum India beragama Hindu.

Setelah memahami konsep keperluan, kita akan melihat dan mengaplikasi konsep

tersebut kepada kanak-kanak. Konsep keperluan menjadi asas untuk kita

memahami keperluan kanak-kanak. Keperluan makanan bagi kanak-kanak

22

mungkin berbeza dengan keperluan makanan bagi orang dewasa. Begitu juga

dengan keperluan-keperluan lain.

7.6.2 Jenis-jenis Keperluan

Jenis-jenis keperluan manusia digambarkan dengan jelas oleh Maslow (1954)

yang memperkenalkan Hieraki Keperluan Manusia seperti ditunjukkan dalam

Rajah 1.

Rajah 1 : Hieraki Keperluan Maslow

Kita akan membincangkan keperluan manusia yang ada dalam Hieraki Maslow itu

berdasarkan kepada keperluan kanak-kanak.

23

Fisiologi : makanan, air, oksigen, tidur, kepuasan deria

Keselamatan : perlindungan

Kasih Sayang dan Rasa Dimiliki

Keperluan Penghargaan

Kesempurnaan Kendiri

Pengetahuan

Estetik

Keperluan fisiologi

Keperluan fisiologi merupakan keperluan untuk makanan, air, oksigen, aktiviti

(yang diserlahkan dalam bentuk gerakan atau bermain), dan kepuasan deria

(seperti merasa makanan yang digemari, melihat gambar berwarna-warni atau

mendengar lagu gembira)

Keperluan keselamatan

Kanak-kanak memerlukan jaminan keselamatan selepas keperluan fisiologi

mereka dipenuhi. Mereka memerlukan penjagaan ketika sakit, ibu bapa

sebagai tempat bergantung, jaminan ketenteraman (fizikal dan emosi) dan

dunia rutin yang teratur.

Keperluan kasih sayang dan rasa dimiliki

Setelah keperluan fisiologi dan keselamatan dipenuhi, keperluan seterusnya

adalah menerima dan memberi kasih sayang, juga rasa dimiliki iaitu

penerimaan orang lain terhadap mereka. Kanak-kanak mahu diterima dan

diberi perhatian dalam sesuatu kelompok. Keperluan ini merupakan permulaan

kepada keperluan psikologi. Kekurangan perhubungan kasih sayang boleh

menjadi punca psikopatologi atau kecelaruan personaliti yang mungkin

mengakibatkan tingkah laku agresif dan antisosial.

Keperluan penghargaan

Keperluan ini menghendaki seseorang itu menghormati dirinya sendiri,

mendapat penghargaan daripada orang lain dan juga dapat menghormati

orang lain. Penghormatan dan penghargaan yang diperlukan adalah hasil

daripada pencapaiannya. Keperluan ini dipuaskan dengan cara yakin diri dan

mendapat pengakuan, pemerhatian atau penghargaan daripada orang lain.

Keperluan pengetahuan

Rasa ingin tahu, penerokaan dan keinginan mendapatkan pengetahuan

tambahan lebih nyata bagi sesetengah kanak-kanak sahaja. Apabila

keperluan ini sangat kuat maka kanak-kanak akan mula menyusun, mengatur,

24

mencari perhubungan di antara perkara-perkara yang dilihat atau didengarnya.

Keperluan Estetik

Keperluan ini biasanya ditunjukkan oleh sesetengah individu yang telah

matang tetapi boleh juga diperlihatkan secara ketara oleh sebahagian kanak-

kanak. Keperluan ini merupakan keinginan yang mendadak untuk kecantikan,

keindahan, keadaan teratur/kemas dan simetri.

Kesempurnaan Kendiri

Keperluan kesempurnaan kendiri berlaku apabila seseorang itu berkebolehan

menjadi apa yang ia mampu. Pada tahap ini potensinya harus disempurnakan.

Sebelum tahap keperluan ini dicapai, keperluan-keperluan lain sebelumnya

harus dipuaskan terlebih dahulu. Apabila keperluan ini tercapai, seorang

individu yang sihat dari segi mental dan emosi yang telah berjaya mempunyai

pencapaian potensinya akan terhasil.

Selain daripada keperluan seperti yang dinyatakan oleh Maslow, kanak-kanak juga

mempunyai keperluan untuk :

mendapat kepercayaan

Kanak-kanak mengharapkan orang lain dapat mempercayai mereka.

Kepercayaan ini termasuk dari aspek keupayaan menjalankan aktiviti dan

kepercayaan terhadap kejujuran mereka.

berdikari

Kanak-kanak perlu berdikari untuk memberi ruang kepada mereka

berkembang dan menunjukkan potensi diri. Peluang untuk memenuhi

keperluan ini boleh diberikan dalam bentuk melakukan aktiviti rutin seperti

menyusun barangan peribadi, mengikat tali kasut atau dalam aktiviti

pembelajaran.

kawalan diri

Keperluan kawalan diri lebih merujuk kepada keupayaan kanak-kanak

mengawal emosi mereka. Keperluan ini akan membolehkan kanak-kanak

mempunyai emosi yang sihat dan mengurangkan tekanan perasaan dalam

25

proses tumbesaran mereka.

Perlukah kita memenuhi semua kehendak yang disuarakan oleh kanak-

kanak?

7.6.3 Kehendak Kanak-kanak

Sebagai guru prasekolah, kita perlu memahami kehendak kanak-kanak.

Kehendak meliputi apa sahaja yang disuarakan oleh kanak-kanak secara verbal

atau non-verbal. Kehendak berbeza daripada keperluan. Kehendak kanak-kanak

biasanya tidak terbatas dan melampaui daripada keperluan. Perbezaan antara

keperluan dan kehendak berdasarkan Hierarki Keperluan Maslow dapat

digambarkan dengan lebih jelas seperti dalam Jadual 1.

Jadual 1 : Perbezaan Keperluan dan Kehendak Kanak-kanak

Hieraki Keperluan (Teori Maslow)

Keperluan kanak-kanak

Kehendak kanak-kanak

Implikasi kepada guru

Keperluan fisiologi Makanan seimbang Makanan manis, snek, makanan segera dengan mainan, minuman bergas

Menyediakan makanan seimbang dengan hiasan yang menarik dan berwarna-warni

Keperluan keselamatan

Keselamatan diri dan tempat belajar

Mencuba sesuatu aktiviti mencabar dengan gembira tanpa sedar aspek keselamatan

1. Memastikan alat permainan selamat dan tidak menyebabkan kecederaan.

2. Menyediakan tempat bermain yang selamat

Hieraki Keperluan (Teori Maslow)

Keperluan kanak-kanak

Kehendak kanak-kanak

Implikasi kepada guru

Keperluan kasih sayang dan penerimaan

Perhatian dan kasih sayang, diterima tanpa syarat

Perhatian berlebihan, sentiasa ingin dimanjakan, cemburu bila guru

Guru adil dalam memberi perhatian, bersikap mesra dengan semua murid

26

mendekati orang lain, nakal kerana ingin menarik perhatian

Keperluan penghargaan

Keupayaan, usaha dan pencapaian diakui dan diberi pujian/penghargaan

Pujian berlebihan, mahu sentiasa diberi ganjaran/hadiah berbentuk material

Guru memberi penghargaan atas keupayaan sebenar, bukan semata-mata memuji tanpa sebab yang jelas. Penghargaan diseimbangkan, tidak hanya berbentuk material, tidak mengkritik kesilapan, sebaliknya memberi dorongan untuk memperbaiki usaha

Keperluan pengetahuan

Mendapatkan pengetahuan baru, cuba menghubungkait pengetahuan sedia ada dengan pengetahuan baru, ingin tahu

Pertanyaan berlebihan sehingga mengganggu pengajaran dan pembelajaran (P&P), membuat aktiviti untuk bermain semata-mata tanpa mengambil kira unsur pengetahuan

Guru merancang aktiviti pembelajaran berbentuk permainan yang menarik dan merangsang pemikiran mereka serta menimbulkan sifat ingin tahu.

Keperluan estetik Menyusun peralatan dengan kemas, mengemas diri, melihat gambar berwarna-warni

Inginkan peralatan peribadi yang mempunyai karektor yang digemari mereka (seperti ”Garfield”), menghias diri secara berlebihan, berpakaian mengikut fesyen terkini

Guru menggunakan alat bantu mengajar (ABM) yang menarik dan berwarna-warni, menghias bilik darjah, menyusun peralatan dengan kemas, guru sentiasa ceria, bersih dan kemas.

Hieraki Keperluan (Teori Maslow)

Keperluan kanak-kanak

Kehendak kanak-kanak

Implikasi kepada guru

Kesempurnaan kendiri

Menyerlahkan potensi diri

Berbangga dengan potensi diri, sentiasa mahu mendahului

Membimbing murid supaya gemar mencuba dan pada masa yang

27

dalam melaksanakan setiap aktiviti hingga tidak memberi peluang kepada orang lain

sama memberi peluang kepada orang lain, merancang aktiviti pengayaan untuk murid yang berpotensi, memberi keyakinan kepada murid tentang kebolehan dan bakat mereka

KESIMPULAN

Setelah kita memahami perbezaan keperluan dan kehendak kanak-kanak, sebagai

guru prasekolah kita perlu lebih berusaha memenuhi keperluan mereka, bukan

sentiasa mengikut kehendak mereka. Keperluan kanak-kanak yang dipenuhi akan

menghasilkan individu yang sihat dan tampil sebagai manusia sempurna yang

mempunyai keseimbangan diri.

Ujian Pasca

1. Apakah yang dimaksudkan dengan keperluan dan kehendak kanak-kanak?

2. Senaraikan 5 keperluan kanak-kanak pada umur 5 hingga 6 tahun

3. Sebagai seorang guru prasekolah, bagaimanakah anda menangani

kehendak

kanak-kanak yang tidak terbatas?

Unit 7.7 : HARGA DIRI

HASIL PEMBELAJARAN

28

Setelah mengikuti unit ini anda akan dapat :

1. menjelaskan konsep harga diri

2. menjelaskan bagaimana konsep diri terbentuk

3. menghuraikan kepentingan dan kesan harga diri

4. menyatakan indikator bagi harga diri tinggi dan harga diri rendah

5. menyatakan strategi untuk meningkatkan harga diri kanak-kanak

Ujian Pra

1. Apakah yang anda tahu tentang harga diri dan bagaimana anda

mendapat

harga diri anda?

2. Mengapakah terdapat kanak-kanak yang pasif, pesimis dan terlalu

mengharapkan bantuan orang lain di dalam kelas?

3. Apakah yang dapat seorang guru lakukan untuk membantu

pembentukan

harga diri tinggi dalam diri kanak-kanak?

7.7.1 : Konsep Harga Diri

Harga diri melibatkan perasaan dan penilaian yang menyeluruh ke atas diri sendiri.

Ada pakar-pakar psikologi yang mengatakan harga diri ialah sejauh mana

seseorang itu dapat menerima diri sendiri sebagaimana yang sebenarnya.

Maksudnya dapatkah seseorang itu menerima bahawa dia mempunyai crri-ciri

yang istimewa pada dirinya dan juga ciri-ciri yang tidak istimewa. Dia juga

menerima bahawa dia bukan hanya sudah melakukan banyak perkara yang baik

dan bijaksana, tetapi juga pernah melakukan perkara-perkara yang bodoh dan

tidak bijaksana. Dia dapat mengakui ada masanya dia berjaya, tetapi ada

masanya dia gagal kerana tersilap. Harga diri juga memberitahu sejauh mana

seseorang itu berasa dirinya seorang yang baik dan berguna, tanpa mengira apa

yang sudah berlaku pada dirinya selama ini. Contohnya walaupun seseorang itu

sudah gagal mendapat gred yang baik di sekolah, apabila dia tidak pula berasa

dirinya seorang yang bodoh di sekolah malah dia berasa dia seorang yang

29

berbakat dan istimewa, maka itu adalah tanda-tanda dia mempunyai harga diri

yang sihat.

Bagaimanakah harga diri kita terbentuk?

Harga diri ialah sebahagian daripada unsur dalam konsep kendiri di mana harga

diri adalah bahagian yang menilai diri sendiri. Harga diri mempunyai kaitan yang

amat kuat dengan keyakinan diri dan kejayaan. Kanak-kanak tidak lahir dengan

konsep diri atau harga diri tetapi harga diri terbentuk melalui cara orang lain di

sekeliling mereka bertutur, bertindakbalas dan melayan mereka. Sebelum kanak-

kanak menjejakkan kaki mereka ke sekolah, ibu bapa atau pengasuhlah yang

sangat mempengaruhi pembentukan harga diri mereka. Apabila kanak-kanak

mulai ke sekolah, guru juga mempunyai pengaruh yang kuat ke atas pembentukan

harga diri kanak-kanak. Guru boleh mengurangkan harga diri kanak-kanak tanpa

disedari. Kanank-kanak yang dicap malas, bodoh, lembab dan bermasalah akan

mengurangkan harga diri kanak-kanak. Guru akan menjadi penghalang kepada

pembentukan harga diri yang tinggi apabila mereka membanding-banding,

mengkritik atau memberikan perlindungan yang yang berlebihan kepada kanak-

kanak. Sebaliknya kalau mereka sering diberi pujian dan galakan harga diri akan

terbentuk dan harga diri inilah yang akan menjamin kesejahteraan sepanjang

hidup mereka.

Setiap kanak-kanak adalah istimewa. Mereka mempunyai bakat dan kebolehan

yang unik yang membezakannya dengan kanak-kanak lain. Tanggungjawab ibu

bapa dan guru ialah menolong mereka mengetahui kenyataan ini. Sekiranya

kanak-kanak membesar dengan harga diri yang tinggi, mereka akan mempunyai

keberanian dan keyakinan untuk mencuba perkara baru, menghormati idea orang

lain dan menghadapi cabaran kerana mereka tahu bahawa mereka akan berjaya

sekiranya mereka bersungguh-sungguh dalam melaksanakan sesuatu perkara.

7.7.2 Kepentingan Dan Pengaruh Harga Diri Yang Tinggi

30

Harga diri kanak-kanak adalah sangat penting dalam menentukan perkembangan

kanak-kanak yang sihat dalam semua aspek. Harga diri yang rendah akan

mengakibatkan pembentukan personaliti yang kurang menarik sebaliknya harga

diri yang tinggi akan menjamin kesejahteraan hidup dan kejayaan.

Seseorang kanak-kanak yang mempunyai harga diri yang tinggi akan

mempunyai prestasi yang lebih baik dalam pembelajarannya. Ini adalah

kerana beliau berani mencuba, bertanya dan meneroka.

Kanak-kanak yang mempunyai harga diri yang rendah tidak berani melibatkan

diri dan tidak mahu bertanya. Mereka sentiasa takut akan pandangan orang

lain terhadap diri mereka.

Kanak-kanak dengan harga diri tinggi juga akan lebih pandai menyesuaikan

diri dalam pergaulan sosial mereka. Mereka tidak senang tersinggung oleh

komen atau pendapat rakan sebaya.

Disebabkan oleh keberanian untuk mencuba dan meneroka, kanak-kanak

dengan harga diri tinggi juga lebih kreatif dalam pemikiran dan hasil kerja

mereka.

Kanak-kanak yang mempunyai harga diri yang rendah akan cenderung

mengalami keciciran dalam persekolahan mereka.

Kanak-kanak yang tidak dihargai tidak berani melibatkan diri dalam aktiviti

pembelajaran dan tidak berani bertanya sekiranya mereka tidak memahami

sesuatu. Bila prestasi mereka tidak baik, guru akan mengkritik atau menghina

mereka ataupun mengabaikan kanak-kanak sedemikian. Akhirnya mereka

akan tercicir dalam pelajaran mereka.

Ada juga yang membentuk kumpulan dan menunjukkan kenakalan mereka

kerana mereka telah hilang minat untuk belajar. Akibat kenakalan mereka ,

mereka mungkin didenda atau dimarahi. Masalah ini akan berlarutan

sekiranya tidak diatasi pada peringkat awal.

Kanak-kanak yang sering tidak mahu melibatkan diri dalam aktiviti

pembelajaran akan menjadi pasif dan akhirnya mereka sering tidak berupaya

melaksanakan tugasan yang mudah.

Oleh yang demikian harga diri yang tinggi adalah sangat penting dalam

31

memastikan kanak-kanak berkembang secara sihat baik dari aspek emosi, kognitif

atau sosial.

Pernahkah anda memarahi atau memberi komen negatif kepada kanak-kanak di

bawah jagaan atau didikan anda?

7.7.3 Kesan Harga Diri Yang Rendah Kepada Kanak-kanak

Kanak-kanak dengan harga diri yang rendah akan mempamerkan sifat-sifat

berikut:

Pesimis

Mereka akan melihat sesuatu secara negatif dan tidak bersemangat dalam

aktiviti harian mereka. Kesan daripada sikap ini akan menyebabkan kanak-

kanak hilang minat untuk melibatkan diri dalam aktiviti pembelajaran kerana

melihatnya sebagai sesuatu yang tidak bermakna.

Keliru

Kanak-kanak akan sering keliru kerana tidak faham apa yang sedang berlaku

di sekelilingnya. Keengganan mereka bertanya kerana malu atau takut akan

memburukkan keadaan ini. Sekiranya mereka sering diejek dan disindir ini

akan menambahkan kekeliruan mereka.

Bimbang

Kanak-kanak akan cenderung bimbang dan mempamerkan tingkah laku yang

menunjukkan kebimbangan mereka. Ini disebabkan mereka tidak yakin

tentang kebolehan diri mereka dan situasi di sekelilingnya.

Terlalu mengharap

Golongan ini tidak berinisiatif, tidak mahu berusaha atau mencuba sesuatu

dengan kemampuan diri mereka. Mereka sering mengharapkan pertolongan

orang lain dan akan rasa mereka tidak berupaya melaksanakan sesuatu yang

dipertanggungjawabkan kepada mereka.

32

Kesilapan menerima mesej

Harga diri yang rendah akan menyebabkan mereka tidak memberi tumpuan

kepada apa yang disampaikan oleh guru. Akibatnya mereka sering tidak

dapat menerima mesej dengan cekap.

7.7.4 Indikator Harga Diri Tinggi

Kanak-kanak yang mempunyai harga diri yang tinggi akan menunjukkan tingkah

laku berikut :

Mempamerkan kebolehan

Kanak-kanak demikian tidak akan segan silu untuk menunjukkan kebolehan

mereka sama ada dalam aktiviti nyanyian, lakonan, aktiviti fizikal dan

sebagainya. Ini disebabkan oleh keyakinan mereka terhadap diri mereka

kerana penghargaan yang diberikan oleh orang lain kepada mereka.

Contoh kanak-kanak dengan keyakinan diri yang tinggi

33

Mampu mempengaruhi orang lain

Dalam pergaulan dengan rakan sebaya, kanak-kanak yang mempunyai harga

diri yang tinggi sentiasa berinisiatif dan menonjolkan sifat kepimpinan mereka

dan cara mereka mempengaruhi kawan-kawan yang lain. Kanak-kanak

sedemikian sering menjadi pemimpin dan kanak-kanak lain akan mendengar

cakap atau arahan mereka.

Sifat kepimpinan merupakan indikator harga diri tinggi Suka belajar perkara baru

Kanak-kanak dengan harga diri tinggi akan sentiasa riang dan gembira serta

bersemangat apabila mereka mempelajari sesuatu yang baru. Apa juga

pelajaran baru yang diajar oleh guru akan berjaya menarik minat mereka.

Mereka tidak akan takut dengan cabaran yang harus ditempuhi.

Sabar

Golongan kanak-kanak ini juga sabar dalam menunggu giliran , sabar dengan

karenah kawan-kawan, tidak banyak bergaduh. Harga diri tinggi menyebabkan

mereka yakin giliran mereka akan sampai dan hak mereka tidak akan ke mana.

Mereka juga tidak perlu menunjukkan karenah mereka bagi menarik perhatian

orang lain. Sifat tolak ansur juga menyebabkan mereka tidak banyak

34

bergaduh.

Bertolak ansur

Mereka sedia bekerjasama dan bertolak ansur dan tidak takut diri mereka akan

rugi sekiranya mereka bertolak ansur. Ini adalah disebabkan oleh cara mereka

menghargai orang lain dan menghargai diri mereka sendiri.

Bertanggungjawab

Kanak-kanak dalam golongan ini juga sentiasa melaksanakan sesuatu yang

dipertanggungjawabkan kepada mereka. Tugasan seperti menolong

mengemas kelas, menolong kawan dan sebagainya dilaksanakan dengan

penuh tanggungjawab.

Memberi respon

Mereka akan sentiasa memberi respon sekiranya ditanya atau diajak bercakap.

Kanak-kanak yang tidak mahu memberi respon ialah mereka yang tidak yakin

pada diri sendiri dan takut respon mereka akan disindir atau diperkecil-

kecilkan.

Pada pendapat anda adakah murid anda mempunyai harga diri yang sihat?

Sekiranya tidak bagaimankah anda dapat membantu mereka?

7.7.5 Strategi Membantu Kanak-kanak Membentuk Harga Diri Tinggi

Guru prasekolah perlu membantu kanak-kanak membina harga diri yang tinggi.

Antara strategi yang boleh digunakan :

Bentuk peraturan yang jelas dan nyatakan tingkah laku yang diharapkan.

Apabila kanak-kanak ada batasan dan tahu tingkah laku yang diharapkan

daripada mereka, mereka akan membentuk harga diri yang tinggi.

Galakkan kebebasan dalam diri kanak-kanak. Guru perlu tahu masa yang

sesuai untuk memberi kebebasan kepada mereka.

Berikan peluang kepada kanak-kanak untuk bergembira, menjelajah,

35

meneroka, ketawa dan mempamerkan kreativiti mereka.

Izinkan kanak-kanak membuat keputusan senidiri serta memikul

tanggungjawab.

Sediakan persekitaran yang selamat bagi kanak-kanak untuk menyatakan

perasaan dan pendapat mereka.

Tunjukkan rasa hormat kepada semua kanak-kanak di dalam kelas tanpa

mengira bangsa, jantina, agama dan latar belakang.

Sediakan banyak peluang untuk kanak-kanak menikmati kejayaan.

Galakkan kanak-kanak mencuba perkara-perkara baru dan sanggup

menerima cabaran.

Elakkan daripada mempunyai jangkaan yang terlalu tinggi pada kanak-

kanak. Guru harus tahu kebolehan setiap anak muridnya.

Sering gunakan galakan dan pujian daripada kritikan dan pernyataan

negatif.

Bantu kanak-kanak melihat diri mereka sebagai unik dan istimewa.

Bincangkan ciri-ciri fizikal, personaliti, bakat dan minat yang berbeza.

Jangan harapkan yang kanak-kanak itu sempurna. Tunjukkan kepada

mereka bahawa sekiranya mereka gagal, itu bukanlah suatu kesalahan.

Bantu mereka belajar menyelesaikan kesilapan serta belajar melalui

kesilapan.

Jangan menegur kanak-kanak secara negatif atau dalam keadaan yang

menyakitkan hati mereka di khalayak ramai dan jangan benarkan kanak-

kanak memperkecil-keclkan diri sendiri ataupun orang lain.

36

Jalani kehidupan ini dengan penuh semangat dan dengan harapan yang

tinggi. Fikirkan tentang diri anda, situasi anda dan kanak-kanak di bawah

jagaan anda secara positif.

Berikan banyak senyuman dan peneguhan positif kepada kanak-kanak

supaya mereka tahu diri mereka dihargai.

7.7.6 Aktiviti-aktiviti Menggalakkan Harga Diri Tinggi

Terdapat berbagai-bagai aktiviti yang boleh dikendalikan oleh guru sebagai

galakan peningkatan harga diri seperti :

Minta kanak-kanak melihat diri mereka dalam cermin dan nyatakan perkara

yang mereka suka berkenaan diri sendiri.

Pilih seorang kanak-kanak setiap minggu. Buat poster besar yang

mengandungi gambar, kegemaran, binatang kesayangan dan sebagainya

tentang kanak-kanak berkenaan.

Minta kanak-kanak bercakap berkenaan kebaikan kawannya.

Kerap meminta kanak-kanak memberi peneguhan kepada diri sendiri

tentang keunikan dan keistimewaan diri sendiri.

Galakkan kanak-kanak melukis gambar dan bercerita tentang diri sendiri.

Simpan gambar kanak-kanak dalam album kelas.

Galakkan kanak-kanak membuat buku “Diri Saya’. Kandungannya ialah

lukisan gambar keluarga, rumah, kawan, sekolah, perkara yang disukai dan

37

tidak disukai dan sebagainya.

Minta kanak-kanak melengkapkan ayat : “Saya istimewa

kerana…………….”

Buat satu poster “Saya boleh”. Suruh kanak-kanak melukis atau menulis

ayat berkenaan perkara-perkara yang dapat mereka lakukan.

Minta kanak-kanak beratur dalam dua barisan dan berhadapan satu dengan

yang lain. Seorang demi seorang berjalan dalam lorong. Secara bergilir-gilir

kanak-kanak yang sedang berbaris akan menyentuh kanak-kanak tersebut

dan nyatakan sesuatu yang positif.

KESIMPULAN

Persekitaran yang menggalakkan, iaitu suasana yang mesra, penuh rasa hormat

dan peneguhan positif akan membuat kanak-kanak merasa disayangi dan

dihargai. Pembentukan harga diri yang tinggi merupakan hadiah yang paling

‘tahan lama’ dan berkesan yang dapat diberikan oleh seseorang guru kepada

kanak-kanak pada peringkat ini. Oleh yang demikian guru yang komited dan

bertanggungjawab tidak akan mengabaikan tanggungjawab ini kerana mereka

sedar bahawa apa yang mereka lakukan pada peringkat ini akan memberi kesan

yang mungkin berlarutan sepanjang hidup kanak-kanak yang dididik mereka.

Ujian Pasca

1. Apakah yang anda tahu tentang harga diri dan bagaimana anda mendapat

harga diri anda?

2. Mengapakah terdapat kanak-kanak yang pasif, pesimis dan terlalu

38

mengharapkan bantuan orang lain di dalam kelas?

3. Apakah yang dapat seorang guru lakukan untuk membantu pembentukan

harga diri tinggi dalam diri kanak-kanak?

BIBLIOGRAFI

Ainon Mohd. (2004). Panduan Menggunakan Teori Motivasi Di Tempat Kerja.

Bentong : PTS Publications & Distributors Sdn. Bhd.

7.

8. Krulik, N. (2005). Raise Your Child’s Self-Esteem! 99 Easy Things To Do.

9. New York : Scholastic Inc. Pvt. Ltd.

Maslow, A.H. (1954). Motivation and Personality. New York : Harper & Row

Publishers. Ms 80-106.

Mohd Fadzilah Kamsah & Rahmat Ismail ( 1997 ). Kecemerlangan

Kekeluaragaan.

Menjadi ibu Bapa Cemerlang. Utusan Publications & Distributions Sdn. Bhd.

Mohd Fadzilah Kamsah & Rahmat Ismail ( 1999 ). Kecemerlangan Mendidik

Anak.

Utusan Publications & Distributions Sdn. Bhd.

Mok Soon Sang (2004). Ilmu Pendidikan Untuk KPLI Sekolah Menengah. Edisi 3.

Subang Jaya : Kumpulan Budiman Sdn. Bhd.

Nor Hashimah Hashim & Yahya Che Lah (2003). Panduan Pendidikan

Prasekolah.

Bentong : PTS Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Rahil Mahyuddin dan Habibah Elias (2003). Psikologi Pendidikan Untuk

Perguruan.

Shah Alam : Karisma Publications Sdn. Bhd.

39

PANEL PENGGUBALAN MODUL

Bil. Nama Kelayakan / Pengalaman

1. En. Tan Lay YenInstitut Perguruan Sarawak, Miri, Sarawak

BA (Hons)Diploma Pendidikan Diploma Pengurusan (MIM)Diploma Pengurusan Pentadbiran (UK)MSc. (Pengurusan)Pengalaman Sekolah : 4 tahunPengalaman IPG : 18 tahun

2. Pn. Low Siew FahInstitut Perguruan Tunku Bainun,Bukit Mertajam, Pulau Pinang

BA (Hons)Diploma PendidikanMEd. (Psikologi Pendidikan)Pengalaman Sekolah : 10 tahunPengalaman IPG : 6 tahun

3. Pn. Rashidah EliasInstitut Perguruan Sarawak, Miri, Sarawak

BSc. (Hons)Diploma PendidikanMSc. (Pembangunan Sumber Manusia)Pengalaman Sekolah : 7 tahunPengalaman IPG : 5 tahun

4. Nor Fauziyana Mohd. YusofPusat Latihan KEMAS,Kepala Batas,Pulau Pinang

Sijil Tinggi PelajaranSijil Pendidikan Awal Kanak-kanakJurulatih : 11 tahun

40

PANEL PEMURNIAN MODUL

Bil. Nama Kelayakan / Pengalaman

1. Pn. Low Siew FahInstitut Perguruan Tunku Bainun,Bukit Mertajam, Pulau Pinang

BA (Hons)Diploma PendidikanMEd. (Psikologi Pendidikan)Pengalaman Sekolah : 10 tahunPengalaman IPG : 6 tahun

2. Pn. Rashidah EliasInstitut Perguruan Sarawak, Miri, Sarawak

BSc. (Hons)Diploma PendidikanMSc. (Pembangunan Sumber Manusia)Pengalaman Sekolah : 7 tahunPengalaman IPG : 5 tahun

3. Pn. Nor Fadhilah KamahijazKEMAS Daerah Kuala Muda,Kedah.

Sijil Jurulatih Pendidikan Awal Kanak-kanakSijil Teknologi Pendidikan USMJurulatih : 22 tahunPengetua Pusat Latihan KEMAS : 2 tahunPegawai KEMAS Daerah : 2 tahun

41