buku manual kualiti pelaksanaan sistem pengurusan …repository.um.edu.my/106730/1/manual kualiti...
TRANSCRIPT
1
BUKU MANUAL KUALITI
PELAKSANAAN SISTEM PENGURUSAN
KUALITI BERTERASKAN SYARI’AH
MS1900 DI INSTITUSI PENGAJIAN
TINGGI MALAYSIA:
KE ARAH PENGURUSAN BERKESAN
DAN INOVATIF
HASAN AL-BANNA BIN MOHAMED
AB. MUMIN BIN AB. GHANI
SITI ARNI BINTI BASIR
SHARIFAH HAYAATI BINTI SYED ISMAIL AL-QUDSY
ILHAAMIE BINTI AB. GHANI AZMI
2
MANUAL PELAKSANAAN SISTEM PENGURUSAN KUALITI
BERTERASKAN SYARI’AH MS1900 DI INSTITUSI PENGAJIAN
TINGGI MALAYSIA: KE ARAH PENGURUSAN BERKESAN
DAN INOVATIF
HASAN AL-BANNA BIN MOHAMED
AB. MUMIN BIN AB. GHANI
SITI ARNI BINTI BASIR
SHARIFAH HAYAATI BINTI SYED ISMAIL AL-QUDSY
ILHAAMIE BINTI AB. GHANI AZMI
UNIVERSITI PERTAHANAN NASIONAL MALAYSIA
2015
3
Cetakan Pertama © 2015
© Hak cipta terpelihara. Mana-mana bahagian buku panduan ini tidak boleh dicetak semula,
disalin atau dipindahkan dengan apa juga cara, sama ada dengan komputer, fotokopi, filem dan
sebagainya sebelum mendapat kebenaran daripada penerbitnya secara bertulis.
ISBN: …………………………
Dicetak dan diterbitkan oleh:
Pusat Penerbitan UPNM
Universiti Pertahanan Nasional Malaysia (UPNM)
Kem Perdana Sungai Besi
57000 Kuala Lumpur
4
PRAKATA
Kami mengucapkan syukur ke hadrat Allah SWT serta ribuan terima kasih kepada semua pihak atas kelahiran
BUKU MANUAL KUALITI ini bagi pelaksanaan SPK Islam MS1900 di IPT. Sebenarnya manual kualiti yang
umum telahpun dikeluarkan oleh pihak SIRIM Berhad dengan usahasama pihak-pihak tertentu sebagai panduan bagi
semua organisasi. Namun sehingga kini, masih tidak wujud manual kualiti untuk pelaksanaan MS1900 di IPT.
Justeru, kami merasakan terpanggil untuk merangka satu manual kualiti yang boleh dijadikan panduan untuk pihak
pengurusan, ahli akademik dan golongan pentadbir agar dapat melaksanakan sistem pengurusan kualiti Islam
MS1900 dengan lebih berkesan di IPT masing-masing.
MS1900 merupakan sistem pengurusan kualiti yang bersifat umum atau generik, oleh itu ia sesuai digunakan dalam
pelbagai sektor termasuklah sektor IPT. Namun, pelaksanaannya perlu mengambil kira dengan ciri dan keperluan
sesebuah organisasi. Manual ini bukan sahaja menerangkan aspek-aspek teknikal yang perlu dipatuhi oleh IPT
dalam melaksanakan MS1900, tetapi ia juga menerangkan beberapa ciri penting yang menjadi asas yang membentuk
persekitaran IPT. Ciri-ciri penting itu ialah komponen-komponen utama IPT dan budaya akademik dalam kalangan
pensyarah. Budaya akademik perlu difahami kerana pensyarah yang merupakan golongan intelektual berkepakaran
tinggi merupakan kelompok utama yang menggerakkan aktiviti-aktiviti teras IPT iaitu pengajaran dan penyelidikan.
Perkara ini perlu difahami agar pelaksanaan MS1900 dapat disesuaikan dengan cara pensyarah berfikir dan
bertindak. Keistimewaan lain manual ini ialah ia turut memaparkan langkah-langkah yang perlu diambil sekiranya
IPT merancang untuk menghasilkan inovasi setelah berjaya melaksanakan MS1900. Inovasi yang terhasil dari
pelaksanaan MS1900 akan membawa banyak faedah kepada IPT, sama ada di segi pengurusan ataupun
penyampaian perkhidmatan.
MANUAL KUALITI ini terbahagi kepada beberapa bahagian utama yang dipecahkan kepada pertamanya,
BAHAGIAN PENDAHULUAN, kedua adalah BAHAGIAN LANGKAH-LANGKAH PELAKSANAAN MS1900
DI IPT, bahagian ketiga pula membincangkan aspek ELEMEN MAQASID SYARI’AH DAN KEPERLUAN
SYARI’AH, seterusnya bahagian keempat adalah ELEMEN KUALITI PERKHIDMATAN, kelima ialah FAKTOR-
FAKTOR MEMPENGARUHI KEJAYAAN PELAKSANAAN MS1900 DI IPT dan keenamnya KOMPONEN
UTAMA DI IPT. Bahagian seterusnya iaitu aspek ketujuh ialah BUDAYA AKADEMIK DI IPT, kemudian diikuti
dengan bahagian kelapan iaitu BAHAGIAN PENAMBAHBAIKAN DAN INOVASI PENGURUSAN serta
bahagian kesembilan adalah KESIMPULAN. Pada bahagian akhir manual ini disertakan ILUSTRASI
KERANGKA PELAKSANAAN MS1900 di IPT.
Kami mengharapkan manual ini dapat digunakan sebagai rujukan dan panduan kepada semua pihak di IPT yang
merancang untuk melaksanakan atau sedang melaksanakan SPK Islam (MS1900). Semoga manual ini membantu
warga IPT untuk melaksanakan MS1900 dengan lancar dan sempurna. Kejayaan IPT dalam memenuhi tuntutan
teknikal dan kerohanian dalam menjayakan pelaksanaan MS1900 bukan sahaja akan menjadi asas kepada
pengurusan berkesan dan inovasi, tetapi juga akan mengundang keredhaan Allah SWT.
Manual ini boleh digunakan bukan sahaja di IPT, tetapi juga boleh digunakan di sector berorientasikan
perkhidmatan yang lain seperti sektor perkhidmatan awam, perubatan dan perhotelan. Manual ini juga boleh
digunakan dalam organisasi yang melaksanakan program pengurusan seperti program jaminan kualiti, ISO 9000,
TQM dan MQA kerana kesemua program tersebut berkongsi falsafah, nilai dan asas teknik yang sama.
Sekian, Wassalam.
Ketua Penyelidik,
HASAN AL-BANNA BIN MOHAMED
DISEMBER 2015
5
ISI KANDUNGAN
PRAKATA .................................................................................................................................................... 4
ISI KANDUNGAN ....................................................................................................................................... 5
SENARAI RAJAH ....................................................................................................................................... 7
1.0 PENDAHULUAN ................................................................................................................................ 8
2.0 LANGKAH-LANGKAH PELAKSANAAN MS1900 DI IPT .......................................................... 10
2.1 Kefahaman Terhadap MS1900 ................................................................................................... 10
2.2 Penubuhan Jawatankuasa Kualiti ................................................................................................ 12
2.3 Tanggungjawab Pihak Pengurusan ............................................................................................. 13
2.4 Peruntukan Sumber ..................................................................................................................... 14
2.5 Aduan Pelanggan ........................................................................................................................ 15
2.6 Audit Dalaman ............................................................................................................................ 16
2.8 Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan (MKSP) ......................................................................... 17
2.9 Aktiviti Penambahbaikan Berterusan ......................................................................................... 18
3.0 ELEMEN MAQASID SYARI’AH DAN KEPERLUAN SYARI’AH .................................................... 21
4.0 ELEMEN KUALITI PERKHIDMATAN .......................................................................................... 25
4.1 Dimensi Utama Kualiti Perkhidmatan ......................................................................................... 25
4.2 Model Kualiti Perkhidmatan ........................................................................................................ 25
4.3 Aduan Pelanggan ........................................................................................................................ 27
4.4 Elemen Kualiti Perkhidmatan IPT .............................................................................................. 27
4.5 Piawai Kualiti Perkhidmatan yang Digunakan oleh IPT ............................................................ 27
4.6 Sistem Sokongan ........................................................................................................................ 28
5.0 FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI KEJAYAAN PELAKSANAAN MS1900 ...................... 29
5.1 Komitmen Pemimpin ................................................................................................................ 29
5.2 Gaya Kepimpinan ..................................................................................................................... 30
5.3 Penglibatan Warga Kerja .......................................................................................................... 30
5.4 Budaya Organisasi .................................................................................................................... 31
5.5 Sistem Ganjaran ........................................................................................................................ 32
6
5.6 Komunikasi ............................................................................................................................... 33
5.7 Faktor-faktor Lain ..................................................................................................................... 34
6.0 KOMPONEN UTAMA DI IPT .......................................................................................................... 35
6.1 Golongan Akademik ................................................................................................................. 35
6.2 Golongan Pentadbir .................................................................................................................. 36
6.3 Golongan Pelajar ....................................................................................................................... 36
6.4 Pihak Berkepentingan ............................................................................................................... 37
7.0 BUDAYA AKADEMIK DI IPT......................................................................................................... 38
7.1 Kebebasan Akademik ............................................................................................................... 38
7.2 Profesionalisme ......................................................................................................................... 39
7.3 Individualistik ........................................................................................................................... 40
7.4 Kekawanan (Collegiality) ......................................................................................................... 41
8.0 PENAMBAHBAIKAN DAN INOVASI PENGURUSAN ................................................................ 43
8.1 Kepimpinan ............................................................................................................................... 43
8.2 Hubungan Dengan Pelan Strategik Organisasi ......................................................................... 44
8.3 Pengukuran dan Analisis ........................................................................................................... 44
8.4 Penambahbaikan Berterusan .................................................................................................... 45
8.5 Penubuhan Kumpulan Inovasi .................................................................................................. 45
8.6 Penyediaan Belanjawan ............................................................................................................ 46
8.7 Penggunaan Teknologi .............................................................................................................. 46
8.8 Kesilapan Adalah Pelaburan ..................................................................................................... 47
8.9 Pengiktirafan ............................................................................................................................. 48
8.10 Jalinan Kerja (Network) ............................................................................................................ 48
8.11 Penanda Aras (Benchmark) ....................................................................................................... 49
9.0 KESIMPULAN ................................................................................................................................... 50
KERANGKA PELAKSANAAN ................................................................................................................ 51
RUJUKAN .................................................................................................................................................. 52
BIODATA PENULIS ................................................................................................................................. 54
JAWATANKUASA KONSULTASI ......................................................................................................... 56
7
SENARAI RAJAH
NO. NAMA MUKA
SURAT
1 Rajah 1: Sistem Pengurusan Kualiti Berteraskan Syari’ah MS1900 8
2 Rajah 2: Tiga (3) Asas Piawaian Kualiti Islam 21
3 Rajah 3: Kerangka Pelaksanaan SPK Berteraskan Syari’ah MS1900 50
8
1.0 PENDAHULUAN
Pelaksanaan Sistem Pengurusan Kualiti (SPK) membawa manfaat yang besar kepada sesebuah
organisasi. Oleh itu perlaksanaannya perlu dijalankan dengan sebaik mungkin dengan
mengambil kira faktor-faktor pendorong ataupun halangan yang mempengaruhi pelaksanaannya.
Konsep pelaksanaan SPK sememangnya berteraskan kepada beberapa komponen utama yang
telah disarankan oleh sarjana Barat iaitu termasuklah konsep sistem pengurusan kualiti,
tanggungjawab pengurusan, pengurusan sumber, realisasi produk serta yang terakhir adalah
pengukuran, analisis dan penambahbaikan berterusan. Namun impak pelaksanaan SPK masih
menjadi tanda tanya sama ada ia benar-benar memberi kesan kepada pihak pengurusan, warga
kerja dan pelanggan sesebuah organisasi ataupun hanya terkesan di peringkat luaran sahaja.
Sebab itulah, dewasa kini sarjana Barat mula menumpukan perhatian kepada aspek budaya dan
nilai dalam perbahasan mengenai inisiatif SPK. Isu kemanusiaan atau insaniah yang
mempengaruhi pelaksanaan SPK juga turut dibincangkan oleh sarjana barat. Namun, fokus
tersebut masih belum mencukupi kerana hanya melibatkan hubungan sesama manusia ataupun
makhluk sahaja. Hal ini berbeza dengan konsep pengurusan Islam yang lebih menekankan
elemen hubungan sesama manusia dan juga yang lebih penting adalah hubungan manusia dengan
Penciptanya sendiri iaitu Allah SWT. Oleh yang demikian, konsep pengurusan Islam yang
Syumul, holistik dan memberi lebih penekanan kepada kejayaan yang sebenar iaitu meliputi
kejayaan dunia dan akhirat dilihat lebih unggul sifatnya berbanding dengan sistem pengurusan
yang dikemukakan oleh sarjana Barat.
9
Lanjutan daripada itu, di Malaysia menerusi kerjasama antara JAKIM, SIRIM, IKIM dan
beberapa agensi lagi telah merangka satu sistem piawaian yang lengkap berteraskan kepada
ajaran Islam yang Syumul. Sistem piawaian atau standard ini dikenali sebagai Sistem Pengurusan
Kualiti Menurut Perspektif Islam yang diperkenalkan pada tahun 2005 lagi, kemudian ditambah
baik pada tahun 2014 dengan diberi nama yang baru iaitu Sistem Pengurusan Kualiti Berasaskan
Syari’ah. Standard ini berpandukan kepada standard asal ISO 9001 iaitu SPK – Keperluan-
keperluan Asas dengan menambahkan keperluan atau elemen Syari’ah di dalamnya seperti
tertera dalam Rajah 1 di bawah.
Rajah 1: Sistem Pengurusan Kualiti Berteraskan Syari’ah MS 1900
KEPERLUAN-
KEPERLUAN MS1900
1. Sistem Pengurusan Kualiti
2. Tanggungjawab Pengurusan
3. Pengurusan Sumber
4. Penghasilan Produk/
Perkhidmatan
5. Pengukuran, Analisis &
Tambahbaik
KEPERLUAN
SYARI’AH
KEPERLUAN PELANGGAN
KEPUASAN PELANGGAN
INPUT
OUTPUT
10
Sistem pengurusan kualiti yang berteraskan Islam atau Syari’ah ini jika dilaksanakan di sesebuah
organisasi atau institusi, pasti mendatangkan impak yang besar berbanding dengan sistem yang
hanya menumpukan elemen teknikal dan kemanusiaan sahaja.
Pada masa kini, semakin banyak organisasi atau institusi di Malaysia sedang melaksanakan
MS1900. Institusi tersebut datangnya daripada pelbagai sektor iaitu sektor pembuatan,
perkilangan, makanan, hospitaliti, perkhidmatan awam, pusat zakat, pentadbiran Islam dan
pendidikan. Antara institusi yang turut melaksanakan Sistem Pengurusan Kualiti Berasaskan
Syari’ah (MS1900) di Malaysia pada masa kini ialah institusi pengajian tinggi.
2.0 LANGKAH-LANGKAH PELAKSANAAN MS1900 DI IPT
Pelaksanaan Sistem Pengurusan Kualiti Berasaskan Syari’ah MS1900 di IPT mengandungi
sembilan (9) langkah. Langkah-langkah tersebut ialah: Pertama, kefahaman terhadap MS1900;
kedua ialah penubuhan jawatankuasa kualiti; ketiga tanggungjawab pihak pengurusan; keempat
peruntukan sumber; kelima aduan pelanggan; seterusnya keenam, audit dalaman; ketujuh audit
luaran; kelapan Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan (MKSP); dan yang terakhir aktiviti
penambahbaikan berterusan.
2.1 Kefahaman Terhadap MS1900
Langkah pertama yang perlu dititikberatkan dalam memastikan kejayaan pelaksanaan MS1900 di
IPT adalah pengetahuan dan kefahaman awal bagi setiap warga kerja terhadap sistem pengurusan
kualiti itu sendiri. Penerangan dan latihan yang mencukupi hendaklah diberikan kepada pihak
pengurusan tertinggi, pentadbir dan pensyarah agar semua pihak mempunyai kefahaman yang
11
jelas tentang MS1900. Kefahaman yang jelas amat penting kerana pelaksanaan MS1900
memerlukan penglibatan semua pihak. Oleh kerana MS1900 mengandungi banyak istilah-istilah
teknikal dan rumit, penerangan dan latihan mengenainya perlu dilaksanakan secara berterusan.
Perkara utamanya adalah sistem MS1900 ini menyamai dengan sistem ISO 9001 secara umum
yang merangkumi pengurusan berkualiti, proses yang bersistematik, lengkap, tersusun,
berkualiti, dan diiktiraf bukan hanya pada peringkat kebangsaan; malah juga di peringkat
antarabangsa. Namun begitu, menjadi keunikan dan kelainan bagi sistem MS1900 ini adalah
dengan kewujudan elemen keperluan Syari’ah dalam pelaksanaannya yang menumpukan
kepatuhan terhadap Aqidah, Fiqh dan Akhlak Islamiyyah. Di samping sistem ini turut
mementingkan aspek memenuhi kehendak dan keperluan pelanggan dalaman mahupun luaran.
Hal ini sekali gus menggambarkan bahawa MS1900 lebih mementingkan penghayatan nilai-nilai
dalam pekerjaan seharian yang selari dengan ajaran Islam seperti aspek kewangan yang tidak
bercampur dengan unsur-unsur penipuan (Gharar) atau Riba, begitu juga dengan aspek
perolehan, hal ehwal pelajar, pergaulan dan batasan perhubungan antara lelaki dan perempuan
semasa bekerja dalam organisasi. Dengan pelaksanaan perkara-perkara tersebut, warga IPT dapat
memahami bahawa kerja mereka bukan hanya sekadar pekerjaan yang perlu dilakukannya,
namun lebih daripada itu yang merupakan satu ibadat umum yang mematuhi keperluan Syari’ah
(perkara yang Halal) ataupun tidak (yang diharamkan dalam ajaran Islam). Para pelajar pula
akan dapat memahami bahawa tanggungjawab mereka bukan hanya untuk menimba ilmu, tetapi
juga perlu mematuhi kehendak Syari’ah dalam setiap perlakuan mereka.
12
2.2 Penubuhan Jawatankuasa Kualiti
Seterusnya, langkah kedua yang perlu ditekankan oleh pihak pengurusan dan warga kerja IPT
sekiranya ingin memastikan MS1900 berjaya dilaksanakan dengan sebaiknya adalah penubuhan
satu jawatankuasa khas bagi mengurus dan memantau berkaitan hal-ehwal pengurusan kualiti
Islam iaitu MS1900. Jawatankuasa tersebut perlu diwakili oleh pihak pengurusan atasan dan
wakil pengurusan setiap unit yang terlibat dengan aktiviti-aktiviti pengurusan kualiti di sesebuah
IPT. Selain itu, Pegawai Syari’ah turut diperlukan kerana beliau bertanggungjawab untuk
menyuntik elemen dan keperluan atau klausa Syari’ah ke dalam sistem pengurusan kualiti yang
digubal dan dilaksanakan. Pegawai Syari’ah juga bertanggungjawab untuk memastikan bahawa
sistem pengurusan kualiti yang dilaksanakan di IPT adalah mematuhi keperluan Syari’ah.
Pelantikan Pegawai Syari’ah secara khususnya akan memudahkan urusan pelaksanaan MS1900
disebabkan individu tersebut mempunyai ilmu pengetahuan dan kepakaran dalam bidang
Syari’ah.
Selain itu, IPT juga boleh menubuhkan jawatankuasa kecil yang terdiri daripada beberapa staf
sebagai pihak pembantu kepada Pegawai Syari’ah yang dilantik yang juga mempunyai ilmu
pengetahuan dan kepakaran dalam bidang Syari’ah ataupun dari pelbagai disiplin ilmu. Mereka
perlu aktif dalam melaksanakan sistem pengurusan kualiti ini dengan penglibatan dalam
penyediaan jadual perancangan audit dalam atau audit luar, menyiapkan agenda mesyuarat
pengurusan kualiti, menyelaras pelbagai kursus yang berkaitan, bengkel semakan dokumen atau
prosedur serta ceramah-ceramah tentang SPK Islam dengan lebih berkesan.
13
2.3 Tanggungjawab Pihak Pengurusan
Tanggungjawab pihak pengurusan merupakan satu lagi langkah seterusnya dalam pelaksanaan
SPK secara Islam ini. Kepemimpinan yang efektif merupakan satu perkara yang berupaya
menjadikan sebarang sistem pengurusan dapat diurus dengan sebaiknya. Pihak pengurusan IPT
perlu mengambil berat, prihatin dan komited dalam usaha mencapai matlamat organisasi. Tidak
kurang penting ialah pihak pengurusan tidak meremehkan elemen-elemen yang ditetapkan oleh
Syari’ah dalam menjayakan pelaksanaan MS1900. Kejayaan sesebuah IPT bukan terletak kepada
kehebatan pemimpinnya sahaja, tetapi turut membabitkan penglibatan para pensyarah, pegawai
dan staff yang setia, ikhlas bekerja, amanah, bersikap terbuka, dan mudah menerima pandangan
orang lain.
Tanggungjawab yang perlu ditunaikan pihak pengurusan IPT dalam menjayakan pelaksanaan
MS 1900 ialah dengan memberi peruntukan sumber secukupnya. Selain itu, pihak pengurusan
hendaklah mengadakan latihan berkaitan dengan pelaksanaan MS1900 agar warga kerja
mempunyai kefahaman dan kepakaran yang diperlukan untuk melaksanakan MS1900 dengan
jayanya. Paling penting ialah pihak pengurusan perlu menjelaskan polisi dan objektif kualiti
yang perlu dicapai kepada seluruh warga IPT. Polisi dan objektif kualiti yang digubal hendaklah
mematuhi kehendak Syari’ah. Maklumat-maklumat penting berkenaan dengan pelaksanaan
MS1900 dan isu-isu kualiti hendaklah disalurkan secara efektif kepada semua peringkat
organisasi dan warga IPT. Tidak kurang penting ialah pihak pengurusan perlu sentiasa
mengambil tahu tentang status dan prestasi pelaksanaan MS1900. Selain itu, pihak pengurusan
14
perlu memberi dorongan secara berterusan kepada para pegawai dan pensyarah agar motivasi
mereka dalam melaksanakan MS1900 dapat dipertahankan.
2.4 Peruntukan Sumber
Langkah seterusnya ialah memberi peruntukan sumber secukupnya untuk pelaksanaan MS1900.
Sumber-sumber yang diperlukan adalah seperti sumber kewangan, infrastrukur dan tenaga
manusia. Aspek kewangan semestinya mampu menyediakan suasana organisasi yang kondusif,
selesa dan teratur untuk warga kerja melakukan aktiviti yang berkaitan dengan perlaksanaan
SPK. Peruntukan yang besar dan khusus perlu diberikan kepada pihak yang terlibat dalam
melaksanakan aktiviti-aktiviti pengurusan kualiti di IPT. Seterusnya infrastuktur yang
membabitkan penyediaan tempat solat yang kondusif perlu disediakan sebaik mungkin agar para
pekerja mudah menunaikan tanggungjawab mereka terhadap Allah SWT. Sumber kewangan
turut diperlukan untuk melaksanakan pelbagai aktiviti kualiti, misalnya program
penambahbaikan berterusan. Peruntukan secukupnya perlu diberikan kerana program
penambahbaikan perlu dipergiatkan sekiranya warga IPT berhajat untuk mencapai
kecemerlangan prestasi IPT melalui pelaksanaan SPK Islam MS1900.
Selain daripada sumber kewangan dan infrastruktur yang mencukupi, aspek bilangan pegawai
dan staf yang mencukupi serta agihan tugas yang saksama turut menjadi perkara yang perlu
diberi perhatian. Hal ini bertujuan untuk mengelakkan berlakunya tekanan kerja berlebihan
dalam kalangan warga kerja yang terbabit secara aktif dalam pelaksanaan MS1900. Bagi IPT
yang besar, sebuah unit atau jabatan khas perlu ditubuhkan untuk menyelaras pelaksanaan
MS1900 dan program-program kualiti. Pihak pengurusan dan seluruh warga IPT perlu
15
memahami bahawa tanggungjawab melaksanakan MS1900 bukan hanya dipikul oleh unit kualiti,
tetapi ia turut melibatkan seluruh jabatan di sesebuah IPT. Pelaksanaan MS1900 juga menjadi
tanggungjawab para pengurus kualiti dan ahli jawatankuasa kualiti. Sumber-sumber IPT
hendaklah dipastikan dari sumber yang halal. Contohnya; sumber kewangan IPT yang
berasaskan sistem kewangan Islam. Selain itu, proses agihan tender kepada pembekal sumber
perlu dilaksanakan dengan telus dan adil.
2.5 Aduan Pelanggan
Langkah berikutnya ialah mengurus dan menangani aduan pelanggan. Setiap aduan pelanggan
hendaklah diberi perhatian serius kerana ia berkait rapat dengan kepuasan pelanggan terhadap
khidmat yang diberi. Lazimnya, pelanggan utama IPT ialah para pelajar. Dalam keadaan tertentu,
warga kerja juga merupakan pelanggan, tetapi kedudukan mereka lebih kepada pelanggan
dalaman.
Aduan yang diambil tindakan dengan cepat dan segera mampu memberikan kepuasan terhadap
pengadu yang mengemukakan permasalahan atau pandangan tentang sesuatu isu atau
perkhidmatan yang disediakan IPT. Oleh itu, pihak pengurusan IPT perlu membangunkan sistem
yang berkesan untuk mengurus aduan pelanggan. Kaedah yang boleh dilakukan adalah kaedah
tradisional menerusi peti aduan ataupun kaedah penggunaan teknologi terkini seperti e-aduan
dan sebagainya. Aduan yang diterima daripada pelajar atau pelanggan perlu diselesaikan
mengikut waktu yang ditetapkan. Output daripada pengurusan aduan perlu dibentangkan dalam
Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan (MKSP) untuk sesi perbincangan. Pengurusan aduan
pelanggan yang dilaksanakan mestilah mematuhi kehendak Syari’ah. Misalnya, aduan pelanggan
16
hendaklah dijalankan secara telus dan teratur. Perkara atau perkhidmatan yang sepatutnya
menjadi hak pelanggan atau pelajar seperti kemudahan pengangkutan dan kemudahan sukan
mestilah diberikan kepada mereka. Selain itu, isu-isu yang timbul antara pihak pelajar dan IPT
hendaklah diselesaikan secara adil dan berhemah. Komen dan aduan daripada pelajar perlu
diambil serius oleh pengurusan IPT kerana ia amat berkait rapat dengan kebajikan para pelajar
itu sendiri.
2.6 Audit Dalaman
Langkah seterusnya ialah audit dalaman. Aspek pemantauan pelaksanaan SPK Islam MS1900
dalam sesebuah organisasi perlu dijalankan secara berkala dengan kaedah pemantauan yang
spesifik dan berstrategi. Kaedah yang kebiasaannya dilakukan adalah menerusi aktiviti audit.
Audit dalaman merupakan langkah yang dilakukan untuk menyemak sama ada prosedur kerja
telah dipatuhi atau tidak. Perkara lain yang turut disemak semasa audit ialah pencapaian objektif
kualiti, perjalanan penyampaian perkhidmatan IPT dan aduan pelanggan. Selain itu, semakan
turut dilakukan kepada seluruh skop pelaksanaan MS1900 untuk melihat sama ada ia mematuhi
keperluan Syari’ah ataupun tidak. Ketidakpatuhan kepada keperluan Syari’ah perlu ditangani
dengan segera kerana ia boleh menjejaskan prestasi keseluruhan sistem pengurusan kualiti yang
dilaksanakan.
IPT atau organisasi yang telah memperoleh pensijilan MS1900 akan diaudit secara paling
minimum satu (1) kali setahun. Bagi melancarkan perjalanan aktiviti audit, pihak institusi perlu
mengenal pasti ahli-ahli auditor dalaman yang berkelayakan dan telahpun menghadiri kursus
khas berkaitan audit tersebut.
17
Aktiviti audit dalaman merupakan suatu program pemantauan yang berkesan bagi mengetahui
kelemahan atau kekurangan, peluang atau ancaman yang perlu dibuat tindakan penambahbaikan
yang berterusan. Segala penemuan daripada audit dalaman akan dibentangkan secara teperinci
kepada pihak pengurusan atasan dalam Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan (MKSP).
Sekiranya wujud sebarang ketidakpatuhan yang ditemui, maka pihak yang bertanggungjawab
perlu membuat tindakan pembetulan dengan segera atau melakukan penambahbaikan. Selain itu,
pihak terbabit juga perlu melakukan tindakan pencegahan bagi mengelakkan ketidakpatuhan
daripada berulang lagi.
2.7 Audit Luaran
Audit luaran perlu dijalankan untuk menilai sama ada warga IPT telah melaksanakan kerja
dengan mematuhi prosedur kerja yang ditetapkan. Audit luaran juga akan menilai sama ada
pelaksanaan ISO 9000 telah memenuhi klausa-klausa atau keperluan-keperluan MS1900. Audit
luaran dijalankan oleh pihak ketiga seperti SIRIM, iaitu badan akreditasi yang akan
menganugerahkan pensijilan MS1900. Sekiranya auditor luaran mendapati pelaksanaan sistem
pengurusan kualiti telah memenuhi keperluan-keperluan MS1900, maka pensijilan MS1900 akan
dianugerahkan kepada IPT terlibat.
2.8 Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan (MKSP)
Langkah seterusnya ialah pelaksanaan Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan (MKSP) yang
diadakan secara berkala, konsisten dan mempunyai agenda penambahbaikan berterusan bagi
18
pelaksanaan MS1900 ini. Mesyuarat ini bertujuan memantau keberkesanan pelaksanaan MS1900
di IPT.
Mesyuarat juga perlu membincangkan pencapaian kualiti objektif dan aspek kepatuhan kepada
keperluan Syari’ah. Mesyuarat ini kebiasaannya dijalankan selepas selesai aktiviti audit dalaman.
Ahli-ahli mesyuarat terdiri daripada pihak pengurusan tertinggi IPT. Mesyuarat tersebut turut
dihadiri Ketua Unit Kualiti dan Ketua Auditor Dalaman di IPT tersebut.
Semua pihak yang terlibat dalam mesyuarat akan membentangkan dapatan daripada laporan
audit dalaman yang dijalankan serta memberi maklum balas terhadap perkara berkaitan sama ada
ia merupakan aspek OFI (Opportunity for Improvement) iaitu skop peluang penambahbaikan
ataupun NCR (Non-Compliance Report) iaitu skop ketidakpatuhan yang ditemui. Hasil kajian
kepuasan pelanggan juga perlu dibentangkan dalam mesyuarat. Di sinilah terserlahnya elemen
perbincangan bersama atau konsep Syura dalam kalangan ahli mesyuarat demi menyelesaikan
sebarang isu yang timbul berkenaan dengan pelaksanaan MS1900. Malah mesyuarat ini
dijadikan satu agenda penting yang wajib dilakukan sebelum datangnya audit pihak ketiga atau
audit luaran.
2.9 Aktiviti Penambahbaikan Berterusan
Langkah terakhir dalam pelaksanaan MS1900 ialah melaksanakan aktiviti penambahbaikan
berterusan. Aktiviti penambahbaikan berterusan yang dijalankan oleh semua warga IPT
merupakan langkah penting untuk meningkatkan keberkesanan pelaksanaan SPK menurut
keperluan MS1900. Pelaksanaan MS1900 bukan terhenti apabila IPT berjaya mendapat
19
pensijilan, tetapi usaha-usaha perlu diteruskan untuk terus memperbaiki perlaksanaan SPK agar
ianya benar-benar membantu IPT dalam meningkat keberkesanan pengurusan organisasi secara
holistik.
Hal ini kerana setiap aspek yang tidak mematuhi peraturan piawaian atau tidak memenuhi
keperluan Syari’ah adalah tidak dibenarkan. Antara tindakan yang boleh dijalankan oleh pihak
IPT bagi memastikan penambahbaikan berterusan sentiasa dilaksanakan adalah menerusi kaedah
borang soal selidik kepada pelanggan atau warga kerja sama ada berpuas hati dengan
perkhidmatan yang diberikan atau sebaliknya. Kemudian, ahli jawatankuasa khas dalam SPK
tersebut bertanyakan pula kepada pihak atasan sama ada warga kerja mereka sememangnya
bertindak seperti yang dikehendaki ataupun tidak. Langkah ini dilakukan bagi tujuan semakan
atau pemantauan oleh pihak jawatankuasa untuk memastikan maklum balas yang diberikan
daripada kedua-dua pihak adalah benar.
Fenomena sebegini bertepatan dengan keperluan piawaian MS1900 iaitu penilaian atau
pemantaun perlu dijalankan oleh pihak pengurusan bagi mengetahui kehendak pelanggan dan
warga kerja. Pemantauan juga penting untuk menilai sejauh mana keperluan Syari’ah dipatuhi
dalam IPT terbabit. Sebelum sesuatu program dijalankan, pihak penganjur perlu memaklumkan
tentatif program terlebih dahulu kepada jawatankuasa Syari’ah untuk memastikan tidak berlaku
perkara-perkara yang melanggar kehendak Syari’ah, seperti tempat duduk yang bercampur
antara hadirin lelaki dan wanita, dan acara yang melalaikan. Sesuatu program atau aktiviti bukan
setakat diluluskan begitu sahaja, malah Pegawai Syari’ah akan turun dalam program berkenaan
untuk membuat pemantauan tentang kepatuhan kepada keperluan Syari’ah.
20
Secara keseluruhannya, kesemua langkah pelaksanaan SPK Islam MS1900 di IPT yang
dinyatakan dalam manual ini tidak boleh lari dengan kepatuhan terhadap kehendak Syari’ah dan
ajaran Islam. Hal ini bukan hanya bertujuan mendapatkan pensijilan MS1900 semata-mata,
bahkan lebih penting lagi untuk mendapat keredhaan Allah SWT serta memperoleh keberkatan
di dunia dan akhirat. Justeru, penekanan pelaksanaan SPK dengan penghayatan nilai-nilai murni
seperti yang disarankan oleh ajaran Islam harus dijadikan keutamaan. Nilai-nilai murni seperti
tanggungjawab, amanah, integriti, adil, ikhlas, prihatin, pentingkan kecemerlangan dan
mengutamakan pelanggan perlu dijadikan amalan dan budaya seharian bagi setiap warga kerja
IPT. Di samping, pengasingan antara lelaki dan perempuan muhrim dalam sesuatu majlis atau
aktiviti secara tidak langsung mendatangkan keberkatan dari Allah SWT serta menjauhkan
sebarang perkara yang bercanggah fitrah manusia itu sendiri. Kepatuhan kepada Syari’ah seperti
berpakaian dengan menutup aurat pula akan mewujudkan suasana selesa dalam kalangan warga
kerja.
21
3.0 ELEMEN MAQASID SYARI’AH DAN KEPERLUAN SYARI’AH
Keperluan untuk mencapai kualiti adalah bertepatan dengan tuntutan Syarak yang menghendaki
agar setiap perkara dilakukan dengan sebaik-baik usaha. Rasulullah SAW bersabda:
“Sesungguhnya Allah SWT menyuruh berlaku ihsan (sebaik-baik amalan) dalam
setiap perkara”. (Riwayat Imam Bukhari)
Maksud Maqasid Syar`iah adalah matlamat yang ingin dicapai perlu memenuhi piawaian Syarak
untuk memberi kemaslahatan (kebaikan) serta menghindarkan keburukan untuk memenuhi
keperluan dan menyempurnakan kehidupan manusia. Amalan Islam itu kesemuanya merujuk
kepada maslahah, sama ada dengan mendatangkan maslahah mahupun mengelakkan mafsadah
atau mudharat. Matlamat tersebut juga dinamakan sebagai Dharuriyyat al-Khams (lima (5)
kepentingan dharuri (asas) iaitu matlamat agama, nyawa, keturunan, akal dan matlamat harta.
Maqasid terbahagi kepada dua (2) iaitu maqasid umum dan maqasid khusus. Maqasid umum
ialah maqasid yang dapat dilihat dalam hukum-hukum yang wajib dan melibatkan semua
individu secara umum. Manakala maqasid khusus pula ialah cara yang digunakan oleh Syari’ah
bagi merealisasikan kepentingan umum melalui hukum berdasarkan tindak-tanduk perseorangan.
Contohnya; hukum merekodkan perjanjian hutang.
Contoh daripada tindakan para sahabat jelas menunjukkan pengamalan mereka berdasarkan
Maqasid Syar`iah antaranya ijtihad mereka mengumpulkan al-Qur’an dalam satu Mashaf,
menjatuhkan talak tiga dengan satu lafaz dan tidak membahagikan tanah rampasan perang
kepada tentera.
22
Manakala asas kepada kualiti dalam Islam yang memenuhi Maqasid Syar`iah pula adalah dengan
mengambil kira tiga (3) aspek utama secara berterusan; iaitu aspek input ataupun sumber yang
Halal, aspek proses kerja yang Halal dan aspek penghasilan (outcome) dan output yang Halal
seperti Rajah 2 di bawah:
Rajah 2: Tiga (3) Asas Piawaian Kualiti Islam
ELEMEN 1 - INPUT atau SUMBER YANG HALAL:
Ia merujuk kepada faktor material dan bukan material sebagai sumber yang perlu diperoleh
dengan cara yang Halal. Contoh dalam input material ialah ianya hendaklah tidak melibatkan
unsur Gharar (penipuan) seperti rasuah, suapan, manipulasi, hasil perjudian atau pelaburan
Syubhat. Manakala input bukan material misalnya bukan input yang diperoleh daripada sumber
plagiarism atau maklumat yang termasuk di bawah Akta Rahsia Rasmi, sulit dan yang menyalahi
peraturan organisasi. Bukan juga misalnya daripada input yang samar kesahihannya untuk
dijadikan asas dalam pembuatan keputusan atau pembentukan sesuatu polisi.
Input / Sumber yang
Halal
Proses Kerja yang Halal Output / Outcome
Penghasilan yang Halal
MAQASID SYARI’AH
23
ELEMEN 2 - PROSES KERJA YANG HALAL:
Ia merujuk kepada kerja yang dilaksanakan secara berakhlak dan beradab. Iaitu dengan
mengamalkan nilai-nilai murni seperti jujur, amanah, ikhlas, dedikasi dan teliti, mematuhi etika
dan peraturan, mengelakkan eksploitasi tenaga, kerja berlebihan sehingga membawa pelbagai
bentuk kemudaratan seperti menjejaskan kesihatan dan masa berkualiti untuk diri sendiri,
keluarga dan masyarakat. Justeru, proses kerja yang tidak beradab dan menyalahi prosedur,
bidang kuasa, peraturan dan kepentingan awam adalah tidak menepati Maqasid Syar`iah.
ELEMEN 3 - OUTPUT dan OUTCOME PENGHASILAN YANG HALAL
Perkara ini merujuk kepada hasil yang bermanfaat untuk jangka panjang, manfaatnya bersifat
menyeluruh kepada pelbagai kumpulan sasaran, tidak merupakan hasil untuk kepentingan
peribadi dan tidak mengakibatkan kemudaratan. Ia seperti menyimpang daripada akidah Islam,
lalai dalam menyempurnakan amalan fardhu, menjejaskan keselamatan dan kesihatan dan
mengakibatkan pembaziran dan pengeksploitasian sumber manusia. Justeru, sekiranya matlamat
organisasi tercapai, namun membawa kesan outcome atau output yang dinyatakan seperti di atas;
maka ia adalah maslahah yang ditolak dalam Syara’ atau Maslahah Mulghah.
Sarjana Islam membangkitkan persoalan beban yang terhasil daripada sesuatu tanggungjawab.
Hal ini kerana bukanlah tujuan Syari’at untuk membebankan dan menyusahkan (al-Haraj);
sebaliknya Islam amat menganjurkan amalan kerja berdasarkan nilai memudahkan dan toleransi
(al-Taysir dan al-Samahah). Walau bagaimanapun, beban yang munasabah dalam kadar yang
24
tidak memudaratkan daripada tanggungjawab tidak dapat dielakkan, kerana itu merupakan tabiat
sesuatu tanggungjawab (Taklif).
Pelaksanaan kualiti sama ada tindakan mahupun keputusan yang didasarkan kepada Maqasid
Syar`iah juga perlu menitikberatkan tiga (3) tahap keutamaan; iaitu:
1) Tahap Dharuriyyat (Keperluan Asasi) seperti keperluan tempat tinggal, makanan dan
pakaian;
2) Tahap Hajiyyat (Keperluan Semasa) seperti keperluan pendidikan dan pekerjaan;
3) Tahap Tahsiniyyat (Keperluan Kesejahteraan) seperti sistem yang efektif, keselesaan
tempat kerja dan kemudahan canggih.
Pelaksanaan MS1900 di IPT hendaklah menepati konsep Maqasid Syari’ah. Ia juga hendaklah
membantu pencapaian lima komponen Maqasid Syari’ah iaitu menjaga kepentingan agama,
nyawa, keturunan, akal dan matlamat harta. Misalnya, pelaksanaan MS1900 hendaklah direka
bentuk untuk melindungi kepentingan pelanggan IPT iaitu para pelajar. Para pensyarah dan
golongan pentadbir juga tidak sepatutnya dibebankan tanggungjawab berlebihan sehingga
menjejaskan kesihatan mereka. IPT juga perlu menyediakan masjid atau surau yang selesa
supaya para pelajar dan warga kerja dapat menunaikan solat dalam keadaan selesa.
25
4.0 ELEMEN KUALITI PERKHIDMATAN
Kualiti perkhidmatan ialah tahap perkhidmatan yang diingini oleh pelanggan yang mesti
diberikan kepada pelanggan atau pengguna oleh sesebuah syarikat atau organisasi yang
cemerlang dalam sesuatu sektor.
4.1 Dimensi Utama Kualiti Perkhidmatan
Terdapat lima (5) dimensi utama kualiti perkhidmatan iaitu kebolehpercayaan, ketaraan,
responsif, jaminan dan empati.
4.2 Model Kualiti Perkhidmatan
Terdapat lima (5) jurang di antara pihak pengurusan dan pelanggan iaitu:
a. Jurang Pertama:
Perbezaan antara harapan pelanggan dan tanggapan pihak pengurusan mengenai harapan
pelanggan atau dikenali sebagai Jurang Pemahaman. Jurang ini berlaku disebabkan oleh
pengurusan tidak memahami ciri-ciri yang memberi kualiti tinggi kepada pelanggan, ciri
perkhidmatan yang diperlukan oleh pelanggan dan tahap prestasi yang diperlukan untuk
menyampaikan perkhidmatan berkualiti tinggi.
b. Jurang Kedua:
Perbezaan antara harapan pihak pengurusan mengenai tanggapan pelanggan dan spesifikasi
kualiti perkhidmatan. Jurang ini dikenali sebagai Jurang Reka Bentuk. Jurang ini berlaku
disebabkan pihak pengurusan menekankan kepada objektif lain seperti pengurangan kos
26
dan keuntungan jangka pendek dan mengambil pendekatan berdasarkan kualiti dan
bukannya pendekatan pengguna.
c. Jurang Ketiga:
Perbezaan antara spesifikasi kualiti perkhidmatan dan penyampaian perkhidmatan sebenar
atau dikenali sebagai Jurang Penyampaian. Jurang ini berlaku disebabkan oleh kesukaran
untuk mengikuti piawai atau spesifikasi untuk mengekalkan kualiti perkhidmatan
(contohnya, kadar kesilapan dalam penyata kurang daripada satu (1) peratus disebabkan
oleh perbezaan dalam prestasi pekerja).
d. Jurang Keempat:
Perbezaan antara penyampaian perkhidmatan dan komunikasi luaran mengenai
perkhidmatan tersebut kepada pihak pelanggan. Jurang ini dikenali sebagai Jurang
Komunikasi. Kebanyakan syarikat atau organisasi terlalu gemar untuk memberi janji lebih
daripada keupayaan mereka. Hal ini disebabkan oleh peningkatan persaingan dalam sektor
perkhidmatan.
e. Jurang Kelima:
Perbezaan antara harapan perkhidmatan-tanggapan perkhidmatan. Jurang ini berlaku
disebabkan oleh adanya perbezaan antara tanggapan pihak pelanggan mengenai prestasi
perkhidmatan sebenar dalam konteks perkara yang mereka harapkan. Sehubungan itu,
tanggapan kualiti pelanggan adalah dipengaruhi oleh satu siri yang mengandungi empat
jurang yang berbeza di sebelah pihak penyedia atau penyampai perkhidmatan. Jurang
27
tersebut akan menghalang berlakunya penyampaian perkhidmatan yang tinggi kualitinya
menurut tanggapan pelanggan.
4.3 Aduan Pelanggan
Aduan pelanggan merupakan ukuran atau penunjuk kualiti perkhidmatan. Ia juga merupakan
maklumat tentang prestasi kualiti perkhidmatan sama ada baik atau tinggi ataupun tidak.
Justeru, adalah penting bagi sebarang organisasi untuk mengumpul aduan pelanggan bagi
mengetahui tahap kualiti perkhidmatan mereka.
4.4 Elemen Kualiti Perkhidmatan IPT
Maklumat mengenai elemen kualiti perkhidmatan IPT ini boleh diperoleh daripada pelanggan
atau pelajar dari segi komen dan aduan mereka seperti responsif; kebolehpercayaan seperti
menepati masa, ketepatan fakta, ketaraan seperti kemudahan yang lengkap, teratur dan kemas,
keprihatinan seperti keterbukaan dan hubungan yang baik serta keyakinan seperti mesra
pengguna atau pelanggan. Sehubungan itu, setiap pelanggan yang berbeza mempunyai persepsi
yang berbeza terhadap elemen kualiti perkhidmatan IPT.
4.5 Piawai Kualiti Perkhidmatan yang Digunakan oleh IPT
Agensi Kelayakan Malaysia atau Malaysia Quality Assurance (MQA), Sistem Pengurusan
Kualiti ISO 900 dan Sistem Pengurusan Kualiti Berasaskan Syari’ah (MS1900) adalah antara
piawaian yang digunakan oleh sesebuah IPT bagi memastikan terdapatnya kualiti dalam
perkhidmatan yang disampaikan oleh mereka. MQA merupakan satu badan atau institusi yang
ditubuhkan pada tahun 2007 dan bertanggungjawab bagi memastikan setiap IPT melalui proses
dan prosedur yang telah ditetapkan dalam memastikan perkhidmatan pendidikan yang berkualiti
28
telah disampaikan kepada pelajar. Pendek kata, MQA merupakan badan tunggal yang menyelia
dan menyelaras jaminan kualiti dan akreditasi pendidikan tinggi negara. Sementara itu, Sistem
Pengurusan Kualiti (SPK) dilaksanakan di IPT berdasarkan kepada ISO 900 bagi memastikan
terdapat piawaian dalam pelaksanaan sebarang tugasan dalam penyediaan dan penyampaian
perkhidmatan pendidikan kepada pelajar. Manakala Sistem Pengurusan Kualiti Berasaskan
Syari’ah (MS1900) adalah sistem pengurusan kualiti yang diintegrasikan dengan keperluan
Syari’ah dan ia turut dilaksanakan di IPT di Malaysia. Pensijilan untuk kedua-dua Sistem
Pengurusan Kualiti ISO 900 dan Sistem Pengurusan Kualiti Berasaskan Syari’ah (MS1900)
secara asasnya dikendalikan oleh badan akreditasi piawaian kualiti iaitu SIRIM.
4.6 Sistem Sokongan
Selain daripada itu, bagi memastikan pelaksanaan sistem pengurusan kualiti berjalan lancar,
elemen-elemen sokongan di IPT seperti peranan pihak pengurusan, sistem latihan dan
pendidikan, sistem penghargaan, proses komunikasi, kepemimpinan yang berkarismatik dan
struktur organisasi perkhidmatan berkenaan sangat diperlukan. Perkara ini penting kerana
dengan penyediaan dan penyampaian kualiti perkhidmatan yang tinggi, pelanggan akan berpuas
hati dan mereka akan setia dengan sesuatu penyedia atau penyampai perkhidmatan terutamanya
IPT.
29
5.0 FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI KEJAYAAN PELAKSANAAN MS1900
Faktor-faktor utama yang mempengaruhi pelaksanaan SPK Islam MS1900 di IPT meliputi
komitmen pemimpin, gaya kepimpinan, penglibatan warga kerja, budaya organisasi, sistem
ganjaran dan komunikasi yang kesemuanya mempengaruhi kejayaan pelaksanaan MS1900.
5.1 Komitmen Pemimpin
Faktor komitmen pemimpin dalam memberi rangsangan untuk para pentadbir dan pensyarah
untuk melaksanakan aktiviti-aktiviti atau program kualiti di IPT mempunyai impak yang besar.
Semestinya organisasi yang mantap memerlukan komitmen yang jitu dan berterusan daripada
segenap lapisan pekerja bermula peringkat bawah sehinggalah pihak atasan. Hal ini demikian
kerana warga kerja yang komited akan lebih menyumbangkan jasanya terhadap pembangunan
dan kecemerlangan institusinya sendiri. Oleh itu, SPK perlu diteliti dan sentiasa dipantau supaya
setiap kerja yang dilaksanakan bertepatan kehendak prosedur kerja. Akhirnya, komitmen dan
sokongan pihak atasan dalam program-program kualiti seperti penggubalan prosedur kerja, audit
dan aktiviti penambahbaikan diharapkan berupaya membentuk satu suasana persekitaran yang
baik dan kondusif. Hal ini sekali gus melahirkan sikap kasih sayang, rasa puas hati dan kesetiaan
terhadap IPT. Komitmen pemimpin adalah bersesuaian dengan nilai dalam Islam iaitu Istiqamah
seperti mahfum daripada Firman Allah SWT yang bermaksud:
“Sesungguhnya orang-orang yang menegaskan keyakinannya dengan berkata:
Tuhan kami ialah Allah, kemudian mereka tetap teguh di atas jalan yang betul
(dengan pengakuan iman dan tauhidnya itu), maka tidak ada kebimbangan (dari
30
sesuatu yang tidak baik) terhadap mereka, dan mereka pula tidak akan
berdukacita”. (Surah al-Ahfaq, 13)
5.2 Gaya Kepimpinan
Pihak pengurusan atasan memainkan peranan yang besar dalam memastikan kejayaan sesebuah
IPT khasnya dalam aspek pelaksanaan kualiti. Gaya kepimpinan yang betul mampu
membangunkan nilai murni dan membantu dalam pencapaian objektif kualiti. Gaya kepimpinan
juga akan menentukan kepuasan hati dan motivasi bekerja dalam kalangan warga kerja.
Pentadbir dan pensyarah yang gembira dengan persekitaran IPT mampu meningkatkan prestasi
kerja masing-masing. Sesungguhnya, gaya kepimpinan atau pengurusan yang menitikberatkan
proses perbincangan atau perundingan antara semua pihak merupakan satu tuntutan yang utama
dalam ajaran Islam. Hal ini kerana konsep bermesyuarat dalam setiap tindakan harian seseorang
telah menjadi satu keperluan yang dikenali sebagai Syura dalam Islam itu sendiri. Ia dijelaskan
dalam al-Qur’an, Surah al-Syura, ayat 38 yang bermaksud:
“Dan urusan mereka dijalankan secara bermesyuarat sesama mereka”.
5.3 Penglibatan Warga Kerja
Faktor kedua penglibatan warga kerja secara kolektif bagi menjayakan sistem pengurusan kualiti
MS1900 di IPT. Seluruh warga kerja termasuk golongan pentadbir, pensyarah dan staf sokongan
perlu melibatkan diri secara aktif kerana pelaksanaan MS1900 melibatkan semua unit dan
bahagian di IPT. Ia juga memerlukan tugasan yang banyak dan sentiasa berulang. Aspek penting
ketika melaksanakan sesuatu amanah adalah berkait rapat dengan seseorang pekerja yang
berkualiti. Hal ini demikian kerana warga kerja yang berkualiti mampu melahirkan sikap yang
31
jujur, berani kerana benar, berkemahiran tinggi, akhlak yang mulia, dan sekali gus penyumbang
kepada kejayaan sesebuah organisasi. Ketiadaan pekerja yang memilikki ciri-ciri tersebut sudah
pasti sesebuah IPT itu sukar mencapai visi an misi yang ditetapkan. Justeru, pekerja berkualiti
menurut pandangan Islam ialah seseorang individu yang berkemampuan untuk menghubung kait
antara kedudukannya dan amanah yang dipikul dengan kesetiaan dan kepatuhan kepada Allah
SWT. Malah ia lebih berjaya apabila individu itu sendiri yang mempunyai sikap ingin berubah
ke arah yang lebih baik. Perkara ini bertepatan dengan mahfum ayat al-Qur’an dalam Surah al-
Ra’d, Ayat 11 yang bermaksud:
“Sesungguhnya Allah tidak mengubah nasib sesuatu kaum sehingga mereka
mengubah keadaan yang ada pada diri mereka sendiri”.
5.4 Budaya Organisasi
Faktor budaya organisasi turut berperanan penting dalam memberi impak kepada pelaksanaan
MS1900 di IPT. Budaya yang terbuka, bekerjasama antara satu sama lain, budaya
penghakupayaan, dan berorietasikan sifat keinsanan mampu menjayakan pelaksanaan SPK
dalam IPT tertentu. Jika disoroti dalam pandangan Islam, budaya organisasi yang perlu
diterapkan secara berkesan adalah seperti berikut:
(1) Pembentukan budaya organisasi yang strukturnya menekankan konsep pengagihan kuasa
dalam kalangan pekerja organisasi tersebut. Pemimpin yang efektif ialah seorang majikan
yang berkeyakinan dengan para pekerjanya.
32
(2) Pemimpin organisasi perlu menerapkan sikap proaktif dalam diri masing-masing. Oleh
itu, setiap bahagian organisasi perlu berasaskan kepada keperluan mencapai pernyataan
misi dan visi organisasi tersebut.
(3) Pertindihan tanggung jawab dan peranan seseorang pekerja antara bahagian atau jabatan
perlulah dikurangkan. Pemimpin organisasi perlu menyelaras dan menetapkan fungsi atau
peranan yang khusus serta terperinci bagi setiap bahagian atau unit dalam organisasi.
(4) Peranan dan bidang hierarki kuasa mestilah jelas diperlihatkan dalam organisasi tanpa
sebarang kekeliruan. Oleh itu, pihak pengurusan perlulah menyatakan pembentukan
struktur organisasinya sebagai contohnya secara terang dan diberitahu kepada semua
lapisan kakitangan agar mereka tidak berasa sangsi.
5.5 Sistem Ganjaran
Faktor yang turut mempengaruhi pelaksanaan SPK MS1900 dengan lebih efektif adalah faktor
sistem ganjaran yang ditetapkan di sesebuah IPT. Hal ini kerana sistem ganjaran merupakan satu
suntikan dorongan kepada seseorang pekerja yang bertujuan meningkatkan prestasi organisasi
secara keseluruhannya. Ganjaran boleh berbentuk sama ada yang bersifat kewangan (gaji atau
bonus) ataupun bukan kewangan (pengiktirafan, sijil atau kenaikan pangkat). Pelaksanaan SPK
Islam MS1900 melibatkan beban kerja yang banyak, oleh itu amat wajar jika warga kerja diberi
pengiktirafan dan ganjaran yang setimpal agar mereka sentiasa berpuas hati dan mempunyai
sikap kesetiaan yang tinggi.
33
5.6 Komunikasi
Faktor lain seperti faktor komunikasi juga memainkan peranan penting dalam memastikan
kejayaan pelaksanaan MS1900 di IPT. Hal ini kerana sistem komunikasi yang berkesan mampu
memastikan kelangsungan organisasi tersebut, yang akhirnya meningkatkan sikap kesetiaan dan
kepuasan hati para pekerja. Sebenarnya, setiap pengurus organisasi menggunakan masa kerja
mereka sebanyak 95 peratus untuk tujuan berkomunikasi, adapun pekerja hanya menggunakan
sebanyak 60 peratus masa kerja untuk pelbagai bentuk interaksi. Oleh sebab itu, IPT yang
berjaya memerlukan kedua belah pihak untuk mengaplikasikan sistem komunikasi dengan
berkesan. Pelbagai maklumat penting berkenaan pelaksanaan SPK hendaklah disalurkan kepada
warga kerja. Warga kerja pula boleh bertanyakan isu-isu penting mengenai SPK dengan pihak
atasan.
Budaya komunikasi di IPT yang berkesan seperti yang disarankan dalam ajaran Islam seharusnya
tidak mempunyai batasan antara dua pihak iaitu majikan dan para pekerja. Panggilan yang
digunakan seharusnya dengan menggunakan intonasi yang mesra, jelas, dan tidak tertumpu
kepada kedudukan atau pangkat seseorang. Sekiranya hal seperti ini diamalkan dalam
pelaksanaan SPK Islam MS1900, ia akan mewujudkan suasan kerja yang kondusif. Selain itu,
sistem komunikasi yang menggunakan media moden yang terkini seperti emel, WhatApps,
elektronik board, kaedah secara online dan juga kaedah-kaedah tradisional seperti surat, poster,
dan sebagainya berupaya menambah baik sistem pengurusan di sesebuah IPT. Malah medium
komunikasi yang terkini mampu mempercepatkan lagi penyampaian informasi kepada pelanggan
dan warga kerja serta dapat menjimatkan masa, tenaga dan sumber.
34
5.7 Faktor-faktor Lain
Selain faktor-faktor yang dinyatakan tersebut, terdapat juga faktor dorongan pelaksanaan
MS1900 di IPT termasuklah faktor kerohanian, sikap dalaman para pekerja dan tindakan
pelaksanaan secara berhemah. Kesemua faktor tambahan ini memberikan impak yang besar dan
positif terhadap pelaksanaan SPK Islam MS1900 di IPT. Sebagai contohnya, penganjuran
aktiviti kerohanian ataupun keagamaan yang berkaitan dengan sistem pengurusan kualiti seperti
majlis tazkirah, bicara nilai murni dan membaca al-Qur’an. Aktiviti-aktiviti tersebut mampu
memberi peringatan kepada pihak pengurusan, pentadbir dan pensyarah untuk melaksanakan
amanah dalam konteks pelaksanaan MS1900 dengan penuh integriti dan akauntabiliti. Hal ini
kerana wujudnya kepercayaan dalam kalangan mereka bahawa tujuan kejayaan sebenar bukan
hanya memperoleh kesejahteraan hidup di dunia, akan tetapi juga kejayaan dan ketenangan pada
hari akhirat.
35
6.0 KOMPONEN UTAMA DI IPT
IPT mengandungi tiga (3) komponen utama, iaitu golongan pentadbir, akademik dan pelajar.
Setiap kelompok tersebut mempunyai peranan masing-masing yang perlu dipenuhi. Golongan
pentadbir dan ahli akademik ataupun pensyarah merupakan agen penyampai perkhidmatan di
IPT. Manakala golongan pelajar merupakan golongan yang menerima perkhidmatan yang
ditawarkan di IPT. Dalam erti kata lain, pelajar adalah pelanggan utama atau pelanggan luaran
kepada IPT. Dalam keadaan tertentu, para pentadbir dan pensyarah juga merupakan pelanggan
kepada IPT, tetapi kedudukan mereka adalah lebih kepada pelanggan dalaman. Malah,
sesetengah sarjana menambah bahawa terdapat juga peranan besar yang dimainkan oleh pihak
berkepentingan (stakeholders) dalam sesebuah IPT.
6.1 Golongan Akademik
Golongan akademik atau pensyarah merupakan kelompok utama yang melaksanakan aktiviti
teras di IPT, iaitu aktiviti akademik. Golongan ini menjalankan tugas-tugas hakiki yang bersifat
akademik seperti pengajaran, penyelidikan dan penerbitan. Pensyarah juga perlu menjalankan
tugas-tugas pentadbiran dalam masa-masa tertentu. Para pensyarah hendaklah menjalankan
semua tugas-tugas tersebut dengan bersungguh-sungguh sehingga mencapai tahap kualiti yang
dikehendaki. Sewaktu menjalankan tugas pengajaran misalnya, pensyarah hendaklah
menyampaikan pengajaran dengan bersungguh-sungguh, menepati masa dan menggunakan
pendekatan yang menarik. Perkara ini bertujuan untuk mempastikan bahawa khidmat pengajaran
yang disampaikan kepada pelajar dapat dilaksanakan dengan berkesan.
36
6.2 Golongan Pentadbir
Pentadbir merupakan golongan yang melaksanakan tugas-tugas pentadbiran di IPT. Tugas-tugas
pentadbiran melibatkan skop yang pelbagai termasuklah berkaitan dengan pendaftaran pelajar,
proses akreditasi program, hal ehwal pelajar, pengurusan sumber manusia, kewangan, harta
benda, perpustakaan dan lain-lain lagi. Skop pentadbiran juga melibatkan pengurusan kolej
kediaman pelajar. Selain itu, pengawalan keselamatan juga termasuk dalam skop tugas-tugasan
pentadbiran.
Golongan pentadbir ini hendaklah melaksanakan tugas mereka dengan berdedikasi untuk
mencapai tahap kualiti yang ditetapkan. Tugasan pentadbiran yang dilaksanakan dengan cekap
dan berkesan akan membantu kepada pencapaian kualiti aktiviti-aktiviti teras IPT, iaitu aktiviti-
aktiviti yang berkaitan dengan tugasan akademik. Oleh kerana pelaksanaan Sistem Pengurusan
Kualiti Islam memerlukan penyertaan menyeluruh ahli organisasi, golongan pentadbir dan
akademik hendaklah bekerjasama secara erat agar objektif-objektif kualiti IPT dapat dicapai.
6.3 Golongan Pelajar
Golongan pelajar merupakan pihak yang menerima khidmat yang disampaikan oleh IPT, iaitu
khidmat pengajaran. Selain ditawarkan khidmat pengajaran, aktiviti pembelajaran para pelajar
turut disokong dengan pelbagai kemudahan seperti program yang ditawarkan, infrastruktur
fakulti, kemudahan makmal dan peralatan pembelajaran. Selain itu, pelajar juga menerima turut
kemudahan lain seperti penginapan, perpustakaan, tempat makan, kemudahan sukan,
pengangkutan dan kesihatan. Para pelajar hendaklah berusaha bersungguh-sungguh agar
37
matlamat IPT untuk melahirkan graduan yang cemerlang di segi pencapaian akademik dan
sahsiah dapat direalisasikan.
6.4 Pihak Berkepentingan
Dalam melaksanakan penyampaian perkhidmatannya sebagai sebuah institusi pengajian tinggi,
IPT perlu berhadapan dengan pelbagai pihak yang mempunyai kepentingan. Pihak-pihak
berkepentingan tersebut adalah termasuk ibu bapa, penaja, badan akreditasi, badan profesional,
majikan, kementerian dan kerajaan. Pihak berkepentingan lain juga termasuklah agensi pengubal
dan pelaksana dasar serta peraturan, kelab alumni, masyarakat setempat dan juga media massa.
Pihak IPT hendaklah sentiasa berusaha untuk memenuhi ekspektasi kesemua pihak terbabit agar
hubungan yang baik dapat dijalinkan. Hubungan baik dengan pihak berkepentingan akan
membawa pelbagai faedah kepada IPT itu sendiri dan para pelajarnya.
38
7.0 BUDAYA AKADEMIK DI IPT
Budaya akademik merupakan amalan-amalan yang diamalkan oleh para pensyarah di IPT. Ia
merupakan cara para pensyarah berfikir, bergelagat dan berinteraksi sesama mereka atau
berinteraksi dengan pihak lain. IPT atau universiti merupakan entiti yang paling tua di dunia.
Berbanding dengan organisasi pentadbiran, IPT yang berorientasikan pendidikan dan pemikiran
tahap tinggi, sudah pasti memilikki ciri-ciri tertentu dan budaya yang unik. Pihak atasan dan
pihak pentadbir perlu mengambikira budaya akademik dalam pelaksanaan Sistem Pengurusan
Kualiti berasaskan Syari’ah MS1900 agar pelaksanaannya akan mendapat penerimaan dan
sokongan para pensyarah.
7.1 Kebebasan Akademik
Kebebasan akademik bermaksud ahli akademik atau pensyarah mempunyai kebebasan dalam
menjalankan tugas-tugas pengajaran, penyelidikan dan penerbitan. Para pensyarah juga
memilikki kebebasan dalam menyuarakan idea dan pendapat mereka terhadap isu-isu tertentu.
Oleh itu, hendaklah dipastikan bahawa pelaksanaan MS1900 tidak akan mengganggu atau
menghalang kebebasan akademik pensyarah. Perkara ini perlu diberi perhatian utama kerana ciri
MS1900 yang menekankan perincian, prosedur kerja dan pendokumentasian boleh menimbulkan
birokrasi dan sekatan-sekatan tertentu. Ia sangat berbeza dengan sifat pensyarah yang sukakan
cabaran dan aliran idea yang pantas.
Pensyarah juga terdorong untuk melontarkan idea berkaitan dengan isu-isu yang dihadapi oleh
masyarakat dan negara. Oleh itu, prosedur kerja dan fail kursus hendaklah dirangka agar ia tidak
terlalu rigid. Birokrasi dalam penyelidikan perlu dikurangkan. Selain itu, peraturan atau undang-
39
undang yang menghalang kebebasan pensyarah hendaklah dielakkan. Dengan adanya fleksibiliti
dalam pelaksanaan MS1900, ia akan memberi ruang yang besar kepada pensyarah untuk
berkarya dan berhujah mengenai bidang kepakaran mereka. Kebebasan ini penting sebagai asas
untuk melestarikan kreativiti dan inovasi dalam kalangan pensyarah di IPT.
7.2 Profesionalisme
Profesionalisme bermaksud seseorang ahli akademik atau pensyarah yang sentiasa berusaha
mempelajari perkara dan ilmu baru agar mereka tidak ketinggalan dalam bidang keilmuan yang
sentiasa berubah. Pensyarah juga terbuka untuk menerima input-input yang boleh digunakan
untuk mempertahankan tahap profesionalisme mereka. Profesionalisme juga membawa maksud
bahawa seseorang pensyarah itu lebih setia kepada disiplin atau kepakaran mereka berbanding
dengan tempat organisasi mereka bekerja. Selain itu, profesionalisme mempunyai kaitan rapat
dengan kebebasan akademik yang menjadi ciri utama pensyarah.
Pelaksanaan MS1900 hendaklah direka bentuk agar ia membantu perkembangan kerjaya dan
profesionalisme pensyarah. Misalnya, hasil penilaian pelajar pada setiap sesi pengajian
hendaklah digunakan untuk menambahbaik pengajaran pensyarah, bukan menghukum mereka.
Komen-komen daripada pelajar hendaklah digunakan untuk menambah baik teknik pengajaran.
Sekiranya pensyarah mendapat markah yang agak rendah dalam penilaian pelajar, mereka
hendaklah dihantar untuk menjalani latihan agar kaedah pengajaran dapat diperbaiki. Selain itu,
input daripada pelajar juga boleh digunakan untuk memperbaiki kandungan sesuatu kursus.
Pensyarah tidak gemar jika sistem pengurusan kualiti direka bentuk dengan memberi penekanan
kepada akauntabiliti, tetapi lebih suka jika ia dijadikan alat untuk meningkatkan kecekapan dan
profesionalisme pensyarah.
40
7.3 Individualistik
Ahli akademik atau pensyarah memiliki kapasiti dan autonomi individu untuk menentukan
kandungan, bahan, topik, metodologi, pengurusan masa dan hubungan dengan pelajar dan staff
lainnya. Sikap individualisme pensyarah dipengaruhi oleh disiplin atau bidang keilmuan,
kepakaran dan skim kenaikan pangkat. Pensyarah yang menikmati pelantikan tetap memilikki
sikap individualisme yang lebih tinggi. Setiap disiplin memilikki konsep, metod dan asas yang
tersendiri. Oleh itu, setiap pensyarah mempamerkan budaya tertentu yang merangkumi sikap,
aktiviti dan kaedah kognitif yang tersendiri. Kreativiti yang diperlukan daripada pensyarah juga
menjadikan mereka bersikap menyendiri dan individualistik. Penilaian prestasi juga melihat
kepada keupayaan individu pensyarah, dan ini menyuburkan lagi sifat individualistik dalam
kalangan mereka. Setiap jabatan yang mengkhususkan kepada bidang tertentu juga amat
mempengaruhi sikap individualistik pensyarah.
Pelaksanaan MS1900 hendaklah mengambil kira ciri individualistik tersebut. Contohnya,
pensyarah hendaklah diberi kebebasan untuk merangka kandungan kursus yang diajar. Kaedah
pengajaran dan penilaian hendaklah diserahkan kepada pertimbangan pensyarah itu sendiri.
Pensyarah juga hendaklah diberikan autonomi individu untuk merangka skema kepada soalan
peperiksaan kerana mereka merupakan golongan pakar dalam bidang masing-masing. Selain itu,
penilaian prestasi dan peluang kenaikan pangkat pensyarah hendaklah dirangka dengan
mengambil kira kepelbagaian dalam sumbangan mereka kerana setiap individu pensyarah
memiliki potensi dan kecenderungan berbeza.
Sebagai contoh, terdapat pensyarah yang begitu komited kepada penyelidikan dan penerbitan
berbanding dengan tugas lain. Terdapat pula pensyarah yang lebih berminat dengan tugas-tugas
41
pengajaran dan tugas pentadbiran. Standard penilaian prestasi untuk setiap individu pensyarah
hendaklah memberi penekanan seimbang kepada semua aspek sumbangan pensyarah yang
pelbagai iaitu pengajaran, penyelidikan, penerbitan, pentadbiran, konsultansi dan khidmat
masyarakat. Langkah mengiktiraf bakat dan sumbangan yang berbeza-beza ini akan melahirkan
kelompok pensyarah yang memilikki pelbagai kepakaran dan potensi. Suasana ini akan
membangun dan memantapkan bidang kepakaran dan bidang tujahan IPT yang melaksanakan
MS1900.
7.4 Kekawanan (Collegiality)
Kekawanan atau collegiality mempunyai tiga (3) ciri utama iaitu proses pembuatan keputusan
secara bersama oleh sekumpulan kekawanan mengenai perkara akademik, sokongan ampuh
dalam mempertahankan integriti akademik dalam kalangan ahli kumpulan, dan penguasaan
terhadap sesuatu bidang ilmu dan amalan. Menjadi amalan sebahagian besar para pensyarah
bekerja di IPT yang sama dalam jangka masa lama, oleh itu amat penting untuk mereka diiktiraf
sebagai ahli kumpulan akademik. Di IPT, salah satu aset amat berharga ialah jaringan sistematik
yang secara sosialnya dibangunkan oleh kumpulan-kumpulan pakar atau ahli profesional, yang
mana aset-aset tersebut mampu memainkan peranan lebih berkesan dalam kerangka
berkumpulan atau collegiate. Ciri ini mempengaruhi pembentukan kumpulan-kumpulan
penyelidikan dan perjalanan operasi sesebuah jabatan dan seterusnya IPT.
Semenjak 1980an, ciri-ciri kepengurusan atau managerialisme yang dipinjam dari sektor awam
dan swasta mula meresapi pentabiran IPT, iaitu penekanan mula diberi kepada aspek pengurusan
kewangan, sistem kawalan, laporan dan penjimatan kos. Pentadbiran secara hierarki juga
semakin menonjol di IPT. Para pentadbir di IPT pula mula mengubah proses akademik kepada
42
asas yang bukan bercirikan akademik dengan faktor kewangan dijadikan sebagai asas utama
dalam aspek pentadbiran dan penilaian. Managerialisme telah mengurangkan kuasa kawalan ahli
akademik kerana semakin besarnya kuasa para pentadbir, dan juga kerana pensyarah semakin
dilibatkan kepada aktiviti-aktiviti pentadbiran di IPT.
Ahli akademik sebenarnya tidak mengalu-alukan penekanan berlebihan terhadap managerialisme
di IPT. Program kualiti merupakan salah satu contoh ciri managerialisme di IPT. Justeru,
pelaksanaan MS1900 di IPT hendaklah meminimumkan pendekatan managerialisme, sebaliknya
menggunakan pendekatan persefahaman kumpulan yang diintegrasikan dengan ciri kepimpinan
unggul. Dalam melaksanakan MS1900, para pentadbir dan pensyarah perlu mencari istilah yang
sesuai dengan nilai dan terminologi dunia akademik; misalnya perkataan pelanggan, pembekal,
kos, output dan pemprosesan hendaklah ditukar kepada istilah yang lebih dekat dengan ahli
akademik. Perkataan ‘pelanggan’ misalnya lebih sesuai ditukar kepada perkataan ‘pelajar’ atau
‘mahasiswa’. Penekanan kepada ciri kuantitatif dalam menilai hasil pensyarah dan IPT
hendaklah diubah kepada ciri yang menekankan aspek kualitatif. Misalnya, kejayaan pensyarah
bukan hanya dinilai kepada pencapaian akademik pelajarnya, tetapi juga pencapaian pelajar
dalam aspek pembangunan peribadi dan sikap-sikap terpuji. IPT adalah sebuah institusi yang
menawarkan pendidikan yang kompleks sifatnya, oleh itu aspek pentadbiran dan penilaian
hendaklah mengambil kira unsur-unsur kualitatitif dan subjektif yang banyak terkandung dalam
komponen, operasi dan perjalanan IPT.
43
8.0 PENAMBAHBAIKAN DAN INOVASI PENGURUSAN
Pelaksanaan MS1900 yang berkesan mampu membantu IPT meningkatkan kecekapan
pengurusan. Pengurusan yang cekap dan berkesan, disertai dengan proses penambahbaikan yang
dilaksanakan secara berterusan merupakan pra-syarat utama untuk menghasilkan inovasi dalam
penyampaian perkhidmatan dan pengurusan di IPT. Inovasi yang dibangunkan daripada
pelaksanaan MS1900 perlu memberi tumpuan bukan sahaja kepada aspek teknikal, tetapi juga
turut memberi penekanan kepada aspek nilai dan insaniah. Hal ini demikian kerana inovasi
berteraskan sistem pengurusan kualiti Islam mestilah memberi tumpuan yang seimbang kepada
aspek lahiriah dan spiritual.
Selain itu, inovasi yang dilaksanakan hendaklah menepati kehendak-kehendak Syari’ah seperti
yang ditekankan oleh MS1900. Berikut adalah aktiviti-aktiviti yang perlu dilaksanakan oleh
pihak pengurusan dan seluruh warga IPT dalam usaha mereka untuk melaksanakan agenda
inovasi yang berteraskan daripada pelaksanaan MS1900.
8.1 Kepimpinan
Islam meletakkan tanggungjawab kepimpinan sebagai suatu tanggungjawab penting yang mesti
dipenuhi. Pelaksanaan inisiatif inovasi memerlukan motivasi dan komitmen yang tinggi dari
pelbagai pihak di IPT. Oleh itu, pemimpin atau pengurusan atasan hendaklah menunjukkan
komitmen yang tinggi terhadap pelaksanaan MS1900 yang menjadi asas kepada inovasi.
Misalnya dengan meletakkan pelaksanaan MS1900 sebagai agenda utama, memperuntukkan
belanjawan dan mengadakan latihan. Selain itu, pemimpin IPT perlu memastikan inovasi yang
dilaksanakan di IPT menepati kehendak Maqasid Syari’ah atau objektif Syari’ah. Kepimpinan
44
cemerlang dalam pelaksanaan MS1900 akan menjadi asas kepada pembangunan inisiatif-inisiatif
inovasi di IPT.
8.2 Hubungan Dengan Pelan Strategik Organisasi
Pelaksanaan MS1900 hendaklah dihubungkan secara jelas dengan pelan strategik IPT. Dengan
itu, warga IPT akan dapat melihat dengan jelas bagaimana MS1900 membantu mencapai objektif
dan matlamat pelan strategik yang lebih besar dan signifikan sifatnya kepada para pentadbir dan
pensyarah. Selain itu, MS1900 juga perlu dihubungkan dengan program atau inisiatif di IPT,
misalnya dengan mengintegrasikan pelaksanaan MS1900 dengan pelaksanaan MQA dan inisiatif
teknologi hijau.
Islam menggalakkan umatnya berfikir secara strategik kerana ia penting untuk mencapai
kejayaan. Pelan strategik juga melibatkan matlamat jangka panjang dan cakupan yang lebih luas.
Apabila warga IPT dapat melihat fungsi program MS1900 dalam menjayakan matlamat IPT
yang lebih besar dan signifikan, sudah pasti mereka akan bersikap lebih positif dalam
menjalankan tugasan mereka. Perkara ini akan melicinkan lagi pelaksanaan MS1900 dan
seterusnya proses inovasi yang dilaksanakan.
8.3 Pengukuran dan Analisis
Data-data daripada laporan audit dan komen pelanggan hendaklah dianalisis dan hasilnya
hendaklah dijadikan input untuk menambah baik pelaksanaan MS1900 di IPT. Pelaksanaan
MS1900 yang berkesan akan membawa banyak faedah dan kesan positif sama ada kepada para
pentadbir, pensyarah dan pelajar. Input untuk daripada pihak-pihak berkepentingan juga perlu
diambil kira untuk menambah baik pelaksanaan MS1900 di IPT dan seterusnya menjana proses
45
inovasi. Islam merupakan agama yang mementingkan kebenaran. Manakala kebenaran pula
mestilah diasaskan kepada kekuatan hujah dan fakta. Menganalisis data untuk mencari input dan
hujah bagi melaksanakan aktiviti penambahbaikan merupakan langkah yang selari dengan
kehendak Islam.
8.4 Penambahbaikan Berterusan
IPT boleh mengambil langkah-langkah penambahbaikan dalam pelbagai bentuk, misalnya
dengan memudahkan proses kerja dan mengurangkan birokrasi. Selain itu, tempoh sesuatu
proses kerja yang panjang perlu disingkatkan. Tempoh proses kerja yang lebih singkat akan
memendekkkan tempoh seleai sesuatu urusan dengan pelajar dan pihak-pihak berkepentingan.
Program penambahbaikan yang dilaksanakan secara berterusan dengan dengan dibantu teknik
yang betul merupakan langkah pertama kepada proses inovasi. Semua pihak di IPT hendaklah
memberi komitmen yang padu kepada pelaksanaan program penambahbaikan. Islam sangat
mementingkan istiqamah dalam melakukan sesuatu pekerjaan. Justeru, penambahbaikan secara
berterusan yang dilaksanakan pihak IPT akan dapat memenuhi tuntutan untuk istiqamah seperti
yang dianjurkan oleh Islam.
8.5 Penubuhan Kumpulan Inovasi
Kumpulan-kumpulan projek inovasi hendaklah ditubuhkan. Kumpulan inovasi tersebut
hendaklah dianggotai sebahagiannya daripada pengurus atau ahli jawatankuasa program kualiti
MS1900. Input daripada pelaksanaan MS1900 hendaklah disuntik kepada inisiatif atau projek
inovasi yang akan dijalankan. Langkah ini secara langsung akan mempercepatkan aliran idea
inovasi dalam kalangan mereka yang mempunyai kepakaran dan input yang diperlukan. Islam
46
adalah agama yang menggalakkan perubahan. Perubahan dalam konteks inovasi adalah
perubahan yang besar, atau lebih tepat lagi dinamakan sebagai islah. Islah (penambahbaikan)
yang dilaksanakan dengan penuh komitmen akan mempercepatkan lagi perjalanan IPT ke arah
kecemerlangan.
8.6 Penyediaan Belanjawan
Pelaksanaan MS1900 melibatkan banyak prosedur dan gerak kerja. Oleh itu, ia memerlukan kos
yang tinggi. Pihak pengurusan tertinggi hendaklah memperuntukkan belanjawan mencukupi
untuk melaksanakan aktiviti penambahbaikan. Aktiviti-aktiviti penambahbaikan perlu
dilaksanakan secara berterusan sehingga ia mampu menghasilkan inovasi yang diharapkan.
Belanjawan perlu disalurkan untuk mendapatkan peluang latihan dan kepakaran yang diperlukan
untuk membangunkan inovasi. Selain itu, belanjawan juga penting untuk tujuan perolehan
peralatan, mesin, teknologi dan perisian penting yang akan menjayakan proses inovasi.
Islam menekankan kebijaksanaan dalam mengurus belanjawan. Pihak pengurusan IPT hendaklah
memastikan belanjawan untuk inovasi diurus sebaik mungkin agar projek inovasi dapat dibiayai
dan dalam masa yang sama, ia tidak membazir serta mampu membawa pulangan setimpal
kepada IPT.
8.7 Penggunaan Teknologi
Inovasi yang dijana melalui pelaksanaan MS1900 memerlukan prasarana teknologi yang
canggih. Analisa data, perkhidmatan secara talian dan reka bentuk projek inovasi memerlukan
peralatan dan kemahiran berkaitan dengan teknologi. Misalnya, laman interaksi dengan pelajar,
pihak berkepentingan dan masyarakat yang dibangunkan secara dalam talian memerlukan
47
perisian teknologi maklumat yang terkini. Penggunaan teknologi akan meningkat produktiviti
kerja, seterusnya mempercepatkan penghasilan inisiatif-inisiatif inovasi di IPT.
Pada masa kini wujud persaingan hebat antara IPT, oleh itu inovasi perlu dipacu kerana ia akan
memberi kelebihan bandingan dan meningkatkan daya saing sesebuah IPT. Islam bersikap
terbuka kepada penggunaan teknologi selagi mana ianya digunakan untuk kemaslahatan ummah.
Oleh itu, warga IPT hendaklah mempergiatkan usaha untuk mencari dan menggunakan pelbagai
teknologi yang mampu meransang proses inovasi.
8.8 Kesilapan Adalah Pelaburan
Proses inovasi memerlukan proses kerja yang panjang. Ia juga memerlukan gerak kerja yang
dilakukan secara berulangkali. Pelaksanaan sistem kualiti begitu terdedah kepada kritikan dan
komen yang datang dari pelbagai pihak. Oleh itu, kritikan dan komen tersebut perlu dianggap
sebagai perkara normal. Kekurangan atau kelemahan yang berlaku dalam perlaksanaan proses
kerja dan penyampaian perkhidmatan pembalajaran tidak sepatutnya menjadi alasan untuk
menyalahkan para pentadbir dan pensyarah. Sebaliknya, kesilapan yang terjadi perlulah dianggap
pelaburan untuk merintis kepada idea dan ciptaan baharu di IPT.
Sikap menyalahkan orang lain akan menjatuhkan motivasi warga IPT. Sebaliknya, sikap terbuka
kepada kesilapan akan membangunkan sifat berani di kalangan pentadbir dan pensyarah untuk
memberi idea dan melaksanakan inisiatif dan teknik baru dalam pentadbiran dan pengajaran.
Islam adalah agama yang mementingkan ihsan, antaranya bersikap pemaaf. Bersikap terbuka dan
pemaaf di atas kelemahan dan kesilapan orang lain akan menimbulkan jalinan ukhuwwah yang
48
tinggi. Iklim organisasi seperti ini akan mendorong semangat kerja yang tinggi dalam usaha
menghasilkan inovasi.
8.9 Pengiktirafan
Kejayaan menghasilkan inovasi daripada pelaksanaan MS1900 hendaklah diberi pengiktirafan
dan penghargaan yang sewajarnya. Pelaksanaan MS1900 banyak melibatkan kerja-kerja
pentadbiran. Oleh itu, kerja-kerja tersebut hendaklah diberi pemberatan yang sepadan dalam
penilaian prestasi tahunan dan penilaian untuk kenaikan pangkat. Inovasi yang terhasil akan
membawa pulangan yang besar kepada IPT, oleh itu ganjaran yang mapan hendaklah diberikan
kepada pihak yang terlibat dalam program MS1900 dan inovasi.
Islam adalah agama yang menjaga kebajikan dan kepentingan semua pihak. Pengiktirafan yang
diberi kepada warga kerja atas sumbangan mereka adalah selari dengan kehendak Islam. Warga
kerja yang berpuashati dengan aspek ganjaran akan lebih setia dengan IPT. Kepakaran para
pentadbir dan pensyarah sangat penting untuk menghasilkan inovasi. Oleh itu, adalah penting
untuk mengekalkan mereka dalam sesebuah IPT. Salah satu kaedah mengekalkan mereka ialah
dengan menyediakan skim ganjaran yang setimpal dan menarik.
8.10 Jalinan Kerja (Network)
Proses inovasi memerlukan banyak input daripada pelbagai pihak. Oleh itu, IPT hendaklah
membangunkan jalinan kerja atau network yang baik dengan pelbagai pihak. Jalinan kerja
penting untuk mendapatkan input dan dan data berguna untuk meningkatkan keberkesanan
pelaksanaan MS1900. Pembangunan proses inovasi daripada pelaksanaan MS1900 di IPT juga
memerlukan kepakaran daripada agensi-agensi tertentu. Pihak-pihak tertentu seperti
49
Kementerian Pengajian Tinggi, Yayasan Inovasi Malaysia, SIRIM dan Jabatan Standard
Malaysia mampu memberi input untuk membangunkan program inovasi.
Menjalin hubungan baik dengan pelbagai pihak merupakan amalan yang sangat dituntut dalam
Islam. Hubungan baik yang dijalinkan dengan pihak luar akan membawa banyak faedah kepada
proses inovasi di IPT. Faedah tersebut boleh datang dalam pelbagai bentuk, misalnya faedah
berbentuk sokongan, aliran maklumat, data dan kemudahan infrastruktur.
8.11 Penanda Aras (Benchmark)
Pihak IPT perlu mencari penanda aras yang sesuai sebagai organisasi rujukan dalam usaha untuk
menjayakan program inovasi. Misalnya, IPT hendaklah menjadikan universiti-universiti terkenal
di dunia yang sebagai penanda aras dalam melaksanakan sistem pengurusan kualiti. IPT perlu
mempelajari tentang komponen-komponen penting yang menjayakan program kualiti dan
inovasi di universiti terbabit. Komponen-komponen yang dipelajari bukan hanya melibatkan
aspek teknikal, tetapi juga termasuk aspek falsafah dan paradigm yang menjadi tunjang kepada
kehebatan dan pencapaian universiti terbabit. IPT juga boleh mempelajari inovasi di organisasi
awam dan korporat yang telah mendapat pengiktirafan.
Islam adalah agama yang menggalakkan perubahan dan kemajuan. Islam juga menganjurkan
agar umat Islam mencari ilmu pengetahuan dan mengambil hikmah daripada orang atau pihak
lain. Menjadikan IPT atau organisasi lain sebagai penanda aras akan mendorong pihak
kepimpinan dan seluruh warga IPT untuk berusaha dengan lebih gigih untuk menjayakan
program inovasi.
50
9.0 KESIMPULAN
Secara tuntasnya, buku manual kualiti ini diharapkan dapat memberi sedikit garis panduan
kepada pihak pengurusan yang berhasrat untuk melaksanakan Sistem Pengurusan Kualiti Islam
(MS1900) dalam organisasi masing-masing khususnya berkaitan dengan institusi pengajian
tinggi. Hal ini demikian kerana suasana dan persekitaran IPT adalah sangat berbeza dengan
organisasi yang berlandaskan produk atau keuntungan secara materialistik semata-mata. Justeru,
model pelaksanaan yang dikemukakan oleh para pengkaji boleh dijadikan contoh untuk
memastikan SPK Islam MS1900 berjaya diaplikasikan dalam organisasi mereka sendiri, malah
bukan sehaja bermanfaat kepada para pekerja mereka, akan tetapi yang lebih penting perjalanan
organisasi tersebut pada setiap saat dan masa adalah sentiasa mematuhi keperluan Syari’ah serta
diharapkan mendapat kerahmatan dan keberkatan daripada Allah SWT.
51
KERANGKA PELAKSANAAN
SISTEM PENGURUSAN KUALITI BERTERASKAN SYARI’AH (MS1900) DI
INSTITUSI PENGAJIAN TINGGI: KE ARAH PENGURUSAN BERKESAN DAN
INOVATIF
LANGKAH-LANGKAH
PELAKSANAAN MS 1900
1. Kefahaman Terhadap
MS1900
2. Penubuhan Jawatankuasa
Kualiti
3. Tanggungjawab Pihak
Pengurusan
4. Peruntukan Sumber
5. Aduan Pelanggan
6. Audit Dalaman
7. Audit Luaran
8. Mesyuarat Kajian Semula
Pengurusan
9. Aktiviti Penambahbaikan
Berterusan
MAQASID SYARI’AH
PENAMBAHBAIKAN DAN
INOVASI PENGURUSAN
AKTIVITI-AKTIVITI
1. Kepimpinan
2. Hubungan Dengan Pelan
Strategik
3. Pengukuran & Analisis
4. Penambahbaikan Berterusan
5. Tubuhkan Kumpulan Inovasi
6. Sediakan Belanjawan
7. Penggunaan Teknologi
8. Kesilapan adalah Pelaburan
9. Pengiktirafan
10. Jalinan Kerja
11. Penanda Aras
BUDAYA AKADEMIK
Kebebasan Akademik
Profesionalism
Individualistik
Kekawanan
&
OUTPUT
Pengurusan Berkesan &
Inovatif
52
RUJUKAN
1. Albacete-Sáez, Carlos A., Fuentes-Fuentes, Maria Mar dan Bojica, Ana María. (2011).
Quality Management, Strategic Priorities and Performance: The Role of Quality
Leadership. Industrial Management & Data Systems 111 (8), 1173-1193.
2. Al-Izz ibn Abdul Salam (t.t), Qawaid al-Ahkam fi Masalih al-Anam. Beirut: Dar al-
Ma'rifah, Jld.1, 9.
3. Al-Syatibi. (1996). Al-Muwafaqat. Beirut: Dar al-Ma'rifah.
4. Bharudin Che Pa, Siti Arni Basir dan Shukeri Mohamed. (2010). Pelaksanaan Siyasah
Shar'iyyah dalam Pentadbiran di Malaysia. Jurnal Al-Tamaddun, 5(1), 57-72.
5. Faisal Talib, Zillur Rahman, dan Qureshi, M.N. (2013). An Empirical Investigation of
Relationship between Total Quality Management Practices and Quality Performance in
Indian Service Companies. International Journal of Quality & Reliability Management 30
(3), 280-318.
6. Gamboa, Antonio Jorge dan Melao, Nuno Filipe. (2012). The Impacts and Success Factors
of ISO 9001 in Education: Experiences from Portuguese Vocational Schools. International
Journal of Quality & Reliability Management 29 (4), 384-401.
7. Hasan Al-Banna Mohamed, Ab. Mumin Ab. Ghani & Siti Arni Basir. (2015). Factors
Influencing the Implementation of Islamic QMS in a Malaysian Public Higher Education
Institution (MPHEI). Total Quality Management & Business Excellence. DOI:10.1080/14783363.2015.1064765.
8. Jabatan Standards Malaysia. (2005). Quality Management Systems – Requirements From
Islamic Perspectives (MS 1900:2005). Selangor: SIRIM Berhad.
9. Krizan A.C., Merrier, P., Logan, J. dan Williams, K. (2011). Business Communication, ed.
ke-8. Ohio, USA: South-Western Cengage Learning.
10. Muhammad Ahmad Burkab. (2002). Al-Masalih al-Mursalah wa Atharuha fi Murunah al-
Fiqh Islami. Dubai: Dar al-Buhuth.
11. Nuruddin Mukhtar, al-Khadimi. (1998). Al-Ijtihad al-Maqasidi. Qatar, 96.
12. Poksinska, B., Eklund, J.A.E. dan Dahlgaard, J.J. (2006). ISO 9001:200 in Small
Organisations. International Journal of Quality and Reliability Management, 23(5), 490-
512.
13. Mangiarotti, G. & Riillo, C.A.F. (2014). Standards and Innovation in Manufacturing and
Services: The Case of ISO 9000. International Journal of Reliability & Quality
Management, 31(4), 435-454.
14. Shafiza Shaari. (2010). Analisis Standard Pensijilan Halal Malaysia (MS 1900:2005) dari
Perspektif Pengurusan Pembangunan Islam: Satu Cadangan Penyelidikan. Makalah,
53
Seminar The 5th ISDEV International Graduate Workshop (INGRAW 10), Peringkat
Seminar Antarabangsa, Pusat Kajian Pengurusan Pembangunan Islam (ISDEV) dan Institut
Pengajian Pasca Siswazah, USM, Dewan Persidangan Universiti, USM, 21-22 September
2010.
15. Shafiza Shaari. (2011). Pendekatan Pengurusan Modal Insan dalam Sistem Pengurusan
Kualiti dari Perspektif Islam. Makalah, Seminar antarabangsa The 6th ISDEV International
Graduate Workshop (INGRAW 10), Peringkat Seminar Antarabangsa, Pusat Kajian
Pengurusan Pembangunan Islam (ISDEV) dan Institut Pengajian Pasca Siswazah, USM,
Dewan Persidangan Universiti (DPU), USM, 11-12 Oktober 2011.
16. Sharifah Hayaati Syed Ismail al-Qudsy. (2011). Integriti Menurut Perspektif Islam Dan
Moden: Asas Sistem Penyampaian dan Perkhidmatan Berkualiti. Jurnal Pengurusan
Awam, 8(1), 1-24.
17. Sharifah Hayaati Syed Ismail al-Qudsy, Asmak Ab Rahman & Mohd Izani Mohd Zain.
(2009). Pengukuhan Nilai dan Profesionalisme di Kalangan Penjawat Awam Ke Arah
Efektif Governan Di Malaysia, Jurnal Syariah, 17(3), 559-592.
18. Siti Arni Basir. (2010). The Establishment and Requirements of Malaysian Quality
Management System MS1900 from Islamic Perspective. Prosiding Persidangan
Antarabangsa Islam dalam Masyarakat Malaysia (PAIMM), Prakata: Arba’iyah Mohd.
Noor, Jabatan Sejarah dan Fakulti Sastera dan Sains Sosial, Universiti Malaya, KL, 5-6
Oktober 2010), 2, 347-362.
54
BIODATA PENULIS
HASAN AL-BANNA BIN MOHAMED
AB. MUMIN BIN AB. GHANI
SITI ARNI BINTI BASIR
Pensyarah di Jabatan Pengurusan Sumber Manusia Pertahanan, Fakulti
Pengajian dan Pengurusan Pertahanan, UPNM sejak tahun 2006. Sebelum itu,
bertugas sebagai pensyarah di ATMA (Akademi Tentera Malaysia) sebelum
dinaik taraf sebagai UA yang terakhir. Sekarang menjawat jawatan lantikan
sebagai Pengarah Pusat Jaminan Kualiti dan Pengurusan Data serta ahli SENAT
di UPNM. Memperoleh sijil Falsafah Kedoktoran dari Akademi Pengajian Islam
(APIUM), Universiti Malaya dalam bidang Sistem Pengurusan Kualiti Islam.
Banyak menulis dalam bidang pengurusan sumber manusia, pembangunan
manusia, pengurusan kualiti dan pengurusan Islam.
Boleh dihubungi di alamat e-mel: [email protected]
Profesor Madya dan pensyarah di Jabatan Syari’ah dan Pengurusan, APIUM,
Kuala Lumpur. Kepakaran beliau dalam Sistem Kewangan Islam, Perakaunan
Islam dan Pengurusan Islam di samping menjadi panel penasihat kepada
beberapa buah bank di Malaysia seperti Hong Leong Bank Islamic dan juga
Bank Rakyat. Memperoleh sijil Falsafah Kedoktoran dari Universiti Malaya
(UM). Berpengalaman menulis pelbagai buku, artikel jurnal dan sering
membentangkan kertas kerja di seminar-seminar peringkat kebangsaan dan
antarabangsa. Beliau bertugas di Jabatan Syari’ah dan Pengurusan di Akademi
Pengajian Islam (APIUM), Universiti Malaya, Kuala Lumpur.
Boleh dihubungi di alamat e-mel: [email protected]
Pensyarah kanan di Jabatan Siasah Syar’iyyah, Akademi Pengajian Islam, UM.
Beliau berkelulusan Sarjana Muda Ekonomi (UM), Sarjana Pentadbiran Awam
(UM) dan Ijazah Kedoktoran dalam bidang Sistem Pengurusan Kualiti
(University of Salford, UK). Siti Arni memiliki kepakaran dalam bidang Sistem
Pengurusan Kualiti ISO 9000, Sistem Pengurusan Kualiti Islam MS1900 dan
pengurusan organisasi. Beliau aktif melakukan kajian dan menulis berkaitan
dengan isu-isu pengurusan kualiti dan pentadbiran Islam di Malaysia. Tumpuan
kajian beliau banyak memfokuskan kepada aspek budaya dan kemanusiaan atau
insaniah dalam konteks pengurusan kualiti dan pentadbiran Islam. Selain itu,
kajian beliau turut memberi tumpuan kepada aplikasi sistem dan program kualiti
dalam melonjakkan prestasi organisasi ke arah inovasi dan kecemerlangan.
Boleh dihubungi di alamat e-mel: [email protected]
55
SHARIFAH HAYAATI BINTI SYED ISMAIL AL-QUDSY
ILHAAMIE BINTI AB. GHANI AZMI
Beliau memegang jawatan Profesor Madya di Jabatan Syari’ah dan Pengurusan,
Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya, Kuala Lumpur. Penulis
memperoleh sijil falsafah Kedoktoran dari USM dalam bidang Pengurusan
Sumber Manusia, Sarjana Pentadbiran Perniagaan dari UKM dan Sarjana Muda
Pentadbiran Perniagaan dari UIAM. Beliau aktif dalam penyelidikan dan
penulisan dalam bidang pengurusan sumber manusia, pengurusan kualiti,
keusahawanan dan pengurusan Islam.
Boleh dihubungi di alamat e-mel: [email protected]
Profesor Madya dan Pensyarah kanan di Jabatan Siasah al-Syar’iyyah,
Akademi Pengajian Islam Universiti Malaya, Kuala Lumpur. Beliau
berkelulusan Doktor Falsafah dalam bidang Pentadbiran dan Kajian Dasar dari
University of Bristol, England, Sarjana Perbandingan Undang-undang
(Universiti Islam Antarabangsa Malaysia) dan Sarjana Muda Syariah dengan
Kepujian Kelas Pertama dari Universiti Malaya. Beliau aktif dalam melakukan
kajian dalam bidang Efektif Governan Islam, Etika Penjawat Awam dan Wanita
dalam Organisasi menurut Islam. Termasuk Penyelidikan Penilaian Semula
Dasar Wanita Negara, Kajian Bersama Kementerian Pembangunan Wanita,
Keluarga and Masyarakat (2005-2006).Beliau berpengalaman sebagai Fellow
Penyelidik di Oxford Centre for Islamic Studies di bawah Tajaan Association of
Commenwealth Universities (ACU Titular Fellowship) (2015) dan sebagai
Fulbright Visiting Specialist (2007). Butiran beliau boleh didapati di laman
sesawang: http://umexpert.um.edu.my
Boleh dihubungi di alamat e-mel: [email protected]
Boleh dihubungi di alamat e-mel: [email protected]
56
JAWATANKUASA KONSULTASI
Bersama dalam buku manual ini, disenaraikan nama ahli jawatankuasa perundingan (konsultasi)
untuk pelaksanaan Sistem Pengurusan Kualiti Islam MS1900. Ahli jawatankuasa tersebut akan
memberikan penjelasan dan penerangan kepada pihak-pihak yang inginkan khidmat nasihat
secara terperinci bagi melaksanakan Sistem Pengurusan Kualiti Islam MS1900 di IPT atau
organisasi masing-masing. Kepelbagaian kepakaran dalam kalangan ahli jawatankuasa
perundingan (konsultasi) ini mampu memberikan perkhidmatan perundingan yang sebaiknya
agar setiap proses kualiti dapat diterapkan elemen kepatuhan kepada Syari’ah serta menepati
Maqasid al-Syari’ah.
Berikut adalah nama-nama Ahli Jawatankuasa Perundingan (Konsultasi) untuk
pelaksanaan MS1900:
BIL NAMA JAWATANKUASA KONSULTASI
1 DR. HASAN AL-BANNA BIN MOHAMED
2 DR. AB. MUMIN BIN AB. GHANI
3 DR. SITI ARNI BINTI BASIR
4 DR. SHARIFAH HAYAATI BINTI SYED ISMAIL AL-QUDSY
5 DR. ILHAAMIE BINTI AB. GHANI AZMI
6 DR. SYED DAWILAH BINTI AL-EDRUS
7 DR. ROSLINA BINTI AB. WAHID
57
Terima Kasih
Kepada Semua yang Terlibat
Secara Langsung dan Tidak Langsung
Diterbitkan oleh:
PUSAT PENERBITAN
UNIVERSITI PERTAHANAN NASIONAL MALAYSIA
KEM PERDANA SUNGAI BESI, 57000
KUALA LUMPUR