BAB 5:

ETIKA SHINTO

Latar Belakang Shinto

Kerohanian Tuhan

(wujud dalam semua benda dan

menjelma sebagai berbagai bentuk)

Falsafah

(falsafah hidup, gaya

hidup dan kod etika)

Laluan ke arah Ketuhanan

“Kami no Michi”

(Kami – Tuhan atau

ketuhanan, Michi – Laluan

atau Jalan)

Menghormati semua ciptaan Tuhan

Perlakuan yang betul

Kepekaan

Kesucian

Keikhlasan

Kebersihan

(Shen Dao)

Ciri-ciri Agama Shinto

Tiada pengasas

Tiada kitab bertulis

Tiada badan perundangan agama

Tiada kod nilai dan moral yang ketat

Mempunyai badan kepaderian yang diorganisasi secara longgar

Tuhan Kami dan Amaterasu

(a) Kami:

Tuhan atau prinsip “ketuhanan”

Wujud dalam semua ciptaan dan boleh mengambil sebarangbentuk misalnya batu-batuan, tumbuh-tumbuhan, air, haiwan,manusia dan sebagainya.

Diletakkan di kuil dan tempat-tempat suci Shinto.

Sesetengah keluarga tradisional di Jepun juga meletakkan Kamidi dalam rumah mereka di atas Kami-dana (pelantar Kami), dimana patung yang melambangkan kami diletakkan di tengah-tengah tempat menyembah ini.

(b) Amaterasu:

Dewi Matahari yang menyatukan dewa-dewi lain.

Mempunyai kedudukan yang tertinggi.

Torii - Pintu Gerbang Shinto

Sebelum seseorang itu memasuki kuil Shinto, dia perlu melalui torii, iaitu pintugerbang Shinto.

Sesiapa yang melalui torii akan meninggalkan dunia sebenar dan memasukidunia yang tidak terbatas.

Penganut Shinto mempercayai bahawa mereka akan meninggalkan segala dosaduniawi apabila mereka melalui torii ini.

Alam sekitar merupakan manifestasi kuasa Tuhan dan bahawa Tuhanmenguasai alam sekitar.

Oleh itu, nilai-nilai seperti menghormati alam sekitar, kebersihan, kejujuran dansebagainya telah meresap ke dalam budaya dan kehidupan masyarakat Jepun.

Kitab Shinto

Shinto mempunyai dua kitab suci yang sebelum ini hanya wujud

secara lisan sahaja.

Kitab-kitab ini mengisahkan sejarah, geografi dan sastera Jepun

purba.

1. Kojiki atau “Rekod Hal-Hal Purba”

2. Nihon-gi atau “Tawarikh Jepun”

Jenis-jenis Shinto Jepun

Koshitsu Shinto (Shinto Imperial)

• Perayaan terpenting adalah niinamei-sai (pesta menuai)

Jinja Shinto (Shinto Kuil)

• Merupakan Shinto yang tertua.

• Hampir kesemua kesemua Shinto yang diamalkan hari inimerupakan Shinto kuil. Ahlinya terdiri oleh hampir 80,000 kuil.

Shuha Shinto (Shinto Bermazhab)• Terdiri oleh 13 mazhab utama yang terbentu terbentuk semasa kurun

ke-19.

• Aktiviti keagamaan dijalankan di dewan mesyuarat dan bukan kuil.

Minzoku Shinto (Shinto Rakyat)• Merupakan sebahagian daripada budaya dan kepercayaan tradisi Jepun.

• Tidak mempunyai mempunyai organisasi yang formal.

• Merupakan amalan dan ibadat di kampung-kampung tempatan.

Shinto dan Nasionalisme Jepun

Maharaja merupakan ketua negara yang memegang kuasa mutlak keatas negara dan masyarakatnya.

Sistem baru ini berasaskan sebuah unit keluarga tradisional. Bapamerupakan ketua keluarga dan semua ahli keluarga bekerjasama demikepentingan bersama. Masyarakat Jepun bersatu di bawah bapa-maharaja dan bekerjasama demi kepentingan negara.

Agama Shinto menerima sokongan yang kuat daripada kerajaan.Matlamatnya adalah untuk memupuk semangat nasionalisme antaramasyarakat serta memupuk kesetiaan kepada maharaja dan negara.

Shinto menekankan kepentingan kesetiaan kepada negara. Kerajaanketenteraan telah menggunakan agama Shinto untuk mengembangkankawasan mereka.

Selepas Jepun tewas pada Perang Dunia Kedua, Maharaja Hirohitotelah melepaskan status ketuhanannya.

Namun demikian, Shinto masih berkait rapat dengan sistem nilai Jepunserta gaya hidup dan pemikiran masyarakat Jepun.

Prinsip dan Asas Etika

Agama yang paling mempengaruhi agama Shinto adalah agama

Buddha dan Confucianisme.

Shinto wujud bersama dengan agama Buddha dan

Confucianisme.

Nilai-nilai etika Confucianisme berpengaruh besar ke atas

masyarakat Jepun dan nilai-nilai Shinto.

Penganut agama Shinto secara umumnya mematuhi kod etika

Confucianisme.

Ciri-ciri Etika Shinto

Menggalakkan kehidupan yang bersederhana dan harmoni

antara Kami, alam sekitar dan manusia.

Berdasarkan kepentingan bersama dan bukan kepentingan

individu.

Menekankan amalan, sikap dan kepekaan yang betul.

Menekankan ketaatan kepada Kami serta kesyukuran kepadanya

kerana rezeki yang diberi serta kemurahan hati nenek moyang.

Bersikap positif dan memfokus kepada masa kini.

Mempercayai bahawa manusia adalah secara nalurinya bersikap

baik, dilahirkan suci dan berpandangan jelas, manakala sebarang

kejahatan atau keburukan merupakan cabaran sementara dan

mesti ditangani.

Etika Keseluruhan Shinto (Makoto):

Nafsu yang bersifat

mementingkan diri,

perasaan benci dan

hasad dengki patut

ditangani kerana ia

membuka pintu kepada

kejahatan.

Kebaikan wujud melalui

keharmonian dalaman,

keikhlasan hati, niat yang

baik dan semangat

bekerjasama.

• Menghargai setiap detik yang

berlalu dan memastikan

bahawa setiap saat itu bernilai

• Berusaha dengan sepenuhnya

dan bukannya berharap

kepada takdir sahaja.

Pengaruh Agama Buddha dalam Etika Shinto

Kebanyakan daripada tempat-tempat suci yang digunakan untuk kuilShinto turut digunakan untuk kuil Buddha.

Perbezaan antara agama Shinto dan agama Buddha yang diamalkan diJepun agak kabur kerana terdapat banyak unsur-unsur yang dikongsibersama.

Terdapat peribahasa Jepun yang berbunyi demikian: “Lahir sebagai(penganut) Shinto dan mati sebagai (penganut) Buddha”.

Secara lazimnya, agama Shinto tidak berapa menyentuh hal-hal yangberkaitan dengan kematian dan kecenderungan ini dapat dilihat dalamkehidupan seharian masyarakat Jepun.

Contohnya, agama Shinto merupakan pilihan mereka untuk meraikankelahiran anak, akil baligh dan perkahwinan.

Manakala mereka lebih cenderung memilih agama Buddha bagi hal-halyang berkaitan dengan kematian kerana agama ini menangani kematiansecara positif.

Pengaruh Confucianisme dalam Etika Shinto

Etika Confucianisme seperti toleransi, menghormati golongan yangberumur, mematuhi pihak berkuasa dan sebagainya disanjung tinggioleh masyarakat Jepun.

Kebanyakan daripada nila-nilai ini, terutamanya nilai keharmonian,masih dipentingkan oleh masyarakat Jepun pada hari ini.

(i) Pemerintah dan Masyarakat – Masyarakat harus taat dan setiakepada pemerintah.

(ii) Suami dan Isteri – Isteri harus taat dan setia kepada suaminya.

(iii) Ibu Bapa dan Anak – Anak harus setia kepada ibu bapanya, menjagamereka ketika mereka berumur dan taat kepada perintah mereka.

(iv) Golongan Berumur dan Golongan Muda – Golongan muda perlumenghormati golongan berumur dan taat kepada mereka.

(v) Sahabat dan Sahabat – Sahabat perlu setia, jujur dan sanggupberusaha demi kepentingan sahabat mereka.

Prinsip-Prinsip Etika Shinto Keharmonian:

• Keharmonian wujud bersama dalam masyarakat, isi rumah dan keluarga, serta alam sekitar.

• Keharmonian mendatangkan rezeki kepada keluarga dan masyarakat.

• Ia lebih penting daripada kehendak dan keperluan individu.

Kesucian:

•Kesucian luaran (fizikal, misalnya kesucian badan)

•Kesucian dalaman (rohani, misalnya kesucian hati).

•Kesucian juga merangkumi kebaikan, kebenaran, kecantikan, kesucian minda dankejujuran dalam amalan peribadi. Seseorang itu patut menhindari daripadapencemaran seperti penyakit atau kematian, serta perbuatan anti-sosial sepertimembunuh atau berzina.

Keikhlasan:

•Keikhlasan dan kesopanan merupakan penghapusan nafsu yang bersifatmementingkan diri.

•Menekankan “makoto no kokoro” atau “magokoro” yang bermaksud keikhlasan dankesucian hati serta kesolehan niat dan berusaha sebaik mungkin dalam kerja,perhubungan dengan orang lain, serta perhubungan dengan Kami.

Komuniti:

•Menghargai kesinambungan dan pembangunan demi kepentingan semua.

•Konsep dosa dan nilai etika bergantung kepada sistem nilai komuniti tersebut.

•Ahli komuniti perlu melepaskan kehendak peribadi demi keperluan semua. Sikapindividualisme dan egoisme tidak diterima.

Etika Shinto dalam Konteks Diri dan KeluargaNenek Moyang : Disembah dandipuja denganharapan yang mereka akan

memberipertolongan danperlindungan.

Ibu bapa: Ketua keluarga(suami). Dihormati dan

dihargai.

Anak lelaki sulung: Bakal ketuakeluarga. Tinggal bersama ibu bapa

dan menjaganya pada hari tuamereka.

Anak lelaki lain: Menghormati ahli keluarga dan abang. Perlu menyumbang kepada keluarga.

Anak perempuan: Mengikut tradisi Jepun, anak perempuan selalunya akan inferior dan berstatus rendah berbanding dengan

lelaki.

Nilai-nilai Agama Shinto

Digalakkan antara diri dan keluarga adalah seperti berikut:

(a) Taat dan setia kepada ibu bapa

(b) Hidup secara bersederhana.

(c) Ihsan.

(d) Mencari ilmu, memupuk kesenian dan menjaga kepentingan

bersama.

(e) Bersedia untuk melindungi negara sekiranya perlu atau

sekiranya berlaku darurat.

Etika Shinto dari segi Sosial dan Interpersonal

Etika Shinto menekankan keharmonian sosial dan ini termasuknilai-nilai saling-mempercayai sahabat, kesederhanaan dan sikapberhemah, persaudaraan, pembangunan intelektual masyarakatserta menyumbang kepada pembangunan masyarakat secaraumumnya.

Apa sahaja yang menggembirakan komuniti adalah “baik” dansebaliknya.

Ketaatan kepada maharaja serta kesetiaan kepada negara danmasyarakat merupakan nilai sosial yang terpenting dalammasyarakat Shinto Jepun. Rakyatnya bersatu padu ke arahkejayaan negara.

Pada kurun ke-17, ramai ketua tentera telah berusaha untukmenjauhi pengaruh agama Buddha dan Confucianisme dan telahmereka kod etika yang dikenali sebagai Bushido atau Jalan ParaPahlawan.

Kod Etika Bushido

Bushido membincangkan gaya hidup ideal bagi seorang samurai.

Mengikut ajaran bushido, adalah lebih baik sekiranya seorangsamurai membunuh diri daripada mencemarkan namanya,dimalukan atau sebagai cara menunjuk perasaan.

Struktur sosial Jepun adalah berasaskan hierarki dan masyarakatJepun mempunyai kod etika dan kesopanan yang amat formal.

Kod etika ini dikenakan kepada berbagai aspek kehidupantermasuk susunan tempat duduk, kata ganti nama, tundukanhormat dan sebagainya.

Bahasa juga tertakluk kepada kod etika ini.

Keigo merupakan sebuah sistem bahasa sopan yang digunakandalam kehidupan seharian pentutur Bahasa Jepun.

Ketinggian keigo yang digunakan bergantung kepada umur,status sosial dan jantina orang yang sedang berkomunikasi

Jalan Para Pahlawan (Bushido)

Hormat

Keberanian

Kesetiaan

Ketaatan

Kebenaran

Kesopanan

Keikhlasan

Bermurah hati

Kejujuran

Etika Jepun – Menunduk Hormat

Budaya Jepun menekankan memberi salam dengan cara yang

betul dan sopan kerana ini merupakan lanjutan daripada konsep

Kotodama (bahasa boleh mendatangkan kesan yang ajaib).

Ini merupakan sebahagian daripada gaya hidup masyarakat

Jepun.

Amalan sosial dan interpersonal Shinto telah melahirkan budaya

yang kaya dengan perasaan hormat, disiplin dan bermaruah

tinggi.

Etika Shinto - Konteks Perniagaan & Perdagangan

Etika Shinto Kesan ke atas Tempat Kerja/Perniagaan

Menghormati golongan

yang lebih berumur

dan berkuasa

Golongan yang muda atau berpangkat rendah perlu menghormati

golongan yang lebih superior melalu gaya percakapan dan

peradaban mereka. Golongan yang lebih berumur lebih cenderung

dinaikkan pangkat atau dinaikkan gaji.

Kesetiaan Pekerja Jepun sangat setia kepada syarikat mereka dan

menganggap syarikat mereka sebagai sebahagian daripada keluarga

mereka. Mereka bekerja keras demi kejayaan syarikat. Masyarakat

Jepun juga mengamalkan budaya penggajian sepanjang hayat.

Keikhlasan dan Saling

Hormat-Menghormati

Setiap pekerja bekerja keras demi kepentingan semua dan ini akan

membantu membina perhubungan yang rapat (namun demikian ini

tidak semestinya berlaku di kalangan wanita).

Tanggungjawab Sosial Syarikat digalakkan mengamalkan budaya ketelusan maklumat

supaya masyarakat dapat mengakses maklumat ini sekiranya perlu.

Urusan yang adil dan

jujur

Setiap urusan perniagaan perlu dijalankan dengan adil. Etika

perniagaan Jepun melarang daripada sebarang monopoli. Setiap

syarikat digalakkan mengamalkan perniagaan yang adil, telus dan

persaingan bebas.

Etika Shinto - Konteks Perniagaan & Perdagangan

Etika Shinto Kesan ke atas Tempat Kerja/Perniagaan

Keharmonian Keharmonian dan mengelak daripada berlakunya

konflik merupakan antara nilai yang terpenting

dalam etika perniagaan Jepun.

Struktur yang bersifat

hierarki dan

berstruktur

Zaibatsu, sebuah konglomerat industri perniagaan

dan kewangan Jepun, adalah ibarat bapa sebuah

keluarga di mana syarikat-syarikat dan cawangannya

adalah ibarat anak-anaknya.

Keikhlasan Pekerja cenderung mengorbankan masa lapang

mereka demi kepentingan syarikat dan sanggup

bekerja tanpa berehat. Mereka jarang bercuti.

Etika Bidang Perubatan, Sains dan Kesihatan

(a) Menderma organ dilarang sama sekali oleh agama Shintokerana kesucian dan keutuhan fizikal amat dipentingkan.Mengikut ajaran Shinto, sebarang sentuhan dengan mayat akanmembawa nasib malang dan mayat dianggap tidak suci.

(b) Kebanyakan daripada masyarakat Jepun, termasuklah segelintirdaripada komuniti perubatan, enggan menerima standard “matiotak” yang merujuk kepada golongan yang memerlukan mesinsokongan hayat.

(c) Masyarakat Jepun mempercayai bahawa pengguguran anakmerupakan sesuatu “keperluan yang amat mendukacitakan”.Kuil-kuil menjual patung dan azimat bagi melambangkanpermohonan maaf ibu bapa kepada si anak yang digugurkan.

(d) Agama Shinto bersifat toleransi terhadap membunuh diri daneuthanasia (Bantuan membunuh diri bagi menghindarkanpenderitaan).

Etika Shinto dan Alam Sekitar

Shinto merupakan kepercayaan yang berasaskan alam semulajadi.Kebanyakan daripada kepercayaan dan ibadahnya berkait rapat denganalam semulajadi.

Penganut agama Shinto mempercayai bahawa hasil daripada usahamereka merupakan sebahagian daripada alam semulajadi.

Etika Shinto sentiasa memupuk perasaan mencintai alam sekitar. Shintomempercayai bahawa alam semulajadi adalah suci dan bahawaseseorang itu dapat mendekati tuhan Kami melaluinya.

Masyarakat Jepun mencintai alam persekitaran mereka dengan penuhkesetiaan.

Penganut Shinto mempercayai bahawa manusia, alam semulajadi dantuhan Kami merupakan sebahagian daripada alam semesta danbahawa bumi dan alam sekitar merupakan anak kepada tuhan Kami.

Segala makhluk di dunia berasal daripada tuhan Kami dan kehidupansemua makhluk terikat kepada tuhan Kami.

Penebangan hutan merupakan masalah yang kian meruncing diseluruh dunia. Namun demikian, hampir separuh daripada tanahdi Jepun masih berhutan kerana pengaruh Shinto yangmenekankan kehidupan yang berharmoni dengan alamsemulajadi.

Berdasarkan sistem nilai Shinto, gunung-ganang dianggapsebagai ciptaan yang suci. Kepercayaan ini membawa kepadapemuliharaan hutan gunung dan pemuliharaan ekosistem.

Walaupun kepercayaan Shinto menuntut kepada pemuliharaanalam semulajadi, namun disebabkan oleh sesetangah amalan:-

Permintaan yang tinggi ke atas kayu-kayan.

Penggunaan tradisional kayu iaitu dalam sektor pembinaanserta penyepit pakai buang.

Amalan menggunakan berlapis-lapis kertas untuk membaluthadiah

Etika Shinto dan Alam Sekitar