an sains dan teknologi dalam islam

8/3/2019 an Sains Dan Teknologi Dalam Islam

1/57

Perkembangan Sains danTeknologi Dalam Islam

Sains dan teknologi zaman Anbiya Sains dan teknologi zaman Rasulullah SAW

Sains dan teknologi zaman kerajaan-kerajaan Islam

Sumbangan sains dan tekologi Islam kepada peradaban dunia

Disediakan oleh:Hj Fadzlullah Hj Shuib

[email protected]@gmail [email protected] Kuala Pilah Negeri Sembilan
mailto:[email protected]@gmailmailto:[email protected]@gmailmailto:[email protected]@gmail


2/57

Sejarah Sains dan TeknologiDalam Islam

Keperluan mengkaji sejarahdalam IslamKonsep dan gagasan sejarahIbn Khaldun menyatakan:

Ibn Khaldun merumuskan insan dlm

Konteks perubahan adalah:

5/5/2012 2


3/57

Sejarah Sains dan Teknologi Dalam Islam

Firman Allah SWT:

Maksudnya: Demi sesungguhnya kisah Anbiya` itu mengandungi pengajaran yang mendatangkan iktibar bagi orang2 yang mempunyai akal fikiran.Surah Yusuf ayat 111.S & T Zaman Anbiya`Allah SWT telah mentanzilkan sains dan teknologi

kepada Adam a.s. dan zuriatnya terutama para Anbiya a.s. yang mewarisi kekhalifahan dankepimpinannya.

5/5/2012 3


4/57

Historiografi Islam menerima kewujudanHaramisah ( Hermes atau guru Falsafah danSains ) yang dikenal dalam sejarah sains Baratsebagai Corpus Hermeticum .

Hermes pertama ialah Nabi Idris a.s.yangmerupakan keturunan ke enam Nabi Adama.s..Nabi Idris mempunyai pengetahuan yangmendalam dalam bidang astronomi,matematik

dan teknologi binaan.

5/5/2012 4


5/57

Kemahiran Anbiya` dalam S & TPara Anbiya a.s. seperti Adam a.s.( menguasaiilmu bahasa,pertanian dan kejuruteraan besi),Idris a.s. ( adalah keturunan ke enam dariAdam a.s. mahir dalam lapanganastronomi,perubatan,matematik dankejuruteraan binaan ),Nuh a.s. ( adalah nabiyang ke empat selepas Adam a.s. berkeahliandalam kejuruteraan pembuatan kapal ),NabiIbrahim a.s. ( mendalami astronomi ) dan NabiDaud a.s. ( kejuruteraan besi dan pakar strategipeperangan ) bukan sahaja mahir dalam ilmukerohanian dan teologi tetapi mereka jugamempunyai kemahiran tertentu yang menjadi

mukjizat kenabian untuk melestarikan dakwah

5/5/2012 5


6/57

Penguasaan Nabi Muhammad SAW dalam S &T khususnya Perubatan dan Ketatanegaraan

Kemahiran Nabi Muhammad SAW dalambidangketatanegaraan,pentadbiran,organisasi danpeperangan yang turut menjayakan misikerasulannya pada abad ke 7 M.

Kepakaran Nabi Muhammad SAW dalamsains perubatan dirakamkan oleh Ibn al-Qayyim,Imam al-Bukhari dan Jaafar al-Sadiqdalam karya2 mengenai al -Tibb al- Nabiyy SAW.

5/5/2012 6


7/57

1.2 Sains dan teknologi zamanRasulullah SAW

Zaman Nabi Muhammad SAW 610 632 M Era ini amat penting dalam konteks

tercetusnya budaya ilmu Islam yang

ditayangkan melalui gagasan Iqra yangditiupkan oleh al-Quran dan al-Sunnah. Profesor S.H. Nasr menyatakan bahawa

benih spiritual yang ditanam oleh Nabi

Muhammad SAW sejak abad pertama Islamtelah membuahkan kesan zahir dalam bidangsains dan teknologi pada abad ke 4 dan ke 5Islam.(S.H.Nasr,1992,Pengenalan DoktrinKosmologi Islam).

5/5/2012 7


8/57

Sains dan teknologi zaman kerajaan-kerajaan Islam

Zaman Khulafa al-Rasyidin 632 661 M :Dua usaha penting dalam konteks sains danteknologi Islam pada era ini iaitu pertama,

perluasan wilayah Islam yang meliputisebahagian wilayah Romawi seperiIskandariah dan Parsi yang memiliki pusat-pusat sains.Kedua, penyerapan tradisi Parsidan Yunani dalam bidang pentadbiran danpeperangan terutama pada zaman KhalifahUmar al-Khattab.

5/5/2012 8


9/57

Zaman Bani Umayyah 661 750 M :

90 tahun pemerintahan Bani Umayyahtelah bermulanya tahap penterjemahankarya-karya sains asing terutama dalambidang sains amali seperti perubatan,kimia dan astronomi terutama padazaman al-Walid bin Abdul Malik ( 705 715 M ). Perluasan Wilayah Islam jugaturut mensintesiskan sains Islamdengan sainsYunani,Parsi,India,Cina,Babylon dan

Mesir.5/5/2012 9


10/57

Zaman Abbasiyah 750 1258 M

Zaman Abbasiyah diidentitikan oleh parasarjana sejarah sains sebagai Zaman Keemasan Intelektual Islam disebabkanpencapaian cemerlang pada period tersebutdalam berbagai inovasi sains danteknologi.Antara kriteria utama eraAbbasiyah dapat diikhtisarkan sebagaimanaberikut :

5/5/2012 10


11/57

i. Keunggulan polisi sains atau naungan politikpara khalifahnya terutama al- Mamun (813-833 M) terhadap para cendekiawan dankegiatan intelektual mereka.

ii. Kemunculan failasuf saintis spt Jabir binHayyan,Muhammad bin Musa al-Khawarazmi,

al-Kindi,al-Farabi,Ibn Sina,Ibn Haytham, al-Biruni dan al-Ghazzali yang mewakili kaumintelektual masyarakat Neo-MuslimAbbasiyah yang terbilang. Merekamenghasilkan pelbagai disiplin ilmu danmetodologi sains yang merangkumikimia,matematik,perubatan,astronomi,geografi,fizik,biologi,optik,botani,zoologi dll5/5/2012 11


12/57

iii. Era Abbasiyah juga telahmemperkukuhkan penginstitusian ilmu-ilmu tradisi Islam yang bersumberkanal-Quran dan al-Sunnah.Pada era inimuncul aliran-aliran fiqh Islam yangberpengaruhseperti

Malikiyyah,Syafiiyyah,Hanabilah,Hanafi yah dan seumpamanya.Demikian jugalahirnya aliran-aliran pemikiran Islam

dalam bidang tasawuf ,ilmukalam,falsafah,sains dan berbagaibidang pemikiran Islam yang lain.

5/5/2012 12


13/57

iv. Tercetus penginstitusian ilmu yangmeliputi ilmu-ilmu wahyu dan rasional telah

berjalan dengan lebih bersemarak lagidengan kemunculan Bayt al-Hikmah sebagaipusat penterjemahan karya-karya ilmu asingke dalam bahasa Arab yang menjadi wahana

kepada kebangkitan intelektual Islam yangtiada tolok bandingnya.

v. Kemunculan rangkaian Madaris (madrasah-madrasah ),UniversitiNizamiyah,observatori, universiti hospital (bimaristan ), perpustakaan, dan komplekssains yang menjadi mekanisme kebangkitan

sains dan teknologi Islam.5/5/2012 13


14/57

Islam di Andalus /Sepanyol 711 1492 M

Kebangkitan Intelektual Islam Sepanyol jugatelah mewarnai zaman Pertengahan Eropahyang menyumbangkan zaman renaisans

Eropah.Kesarjanaan Ibn Rushd,Ibn Hazm,IbnFirnas,Ibn Tufail,al-Zahrawi dan lain-laintokoh sains dan teknologi Islam Sepanyolatau Andalus telah terpahat di dada sejarahintelektual.Kejatuhan Sepanyol Islam berertibermulanya kebangkitan Eropah KristianModen yang diikuti dengan kemunculanZaman Moden .

5/5/2012 14


15/57

Andalus sebagai anugerah TamadunIslam kepada kebangkitan Eropah

Perluasan wilayah Islam ( al-Futuhat al- Islamiyyah ) di Afrika dan Sepanyol telahberlaku pada zaman pemerintahan BaniUmayyah terutama dalam era pemerintahanAbdul Malik bin Marwan (685-705M) danputeranya Al-Walid bin Abdul Malik (705-715M).Misi perluasan wilayah Islam dikedua-dua benua Afrika dan Eropah telahdijayakan oleh panglima-panglima Islamyang berkaliber.Antaranya Uqbah binNafi,Maslamah,Hasan bin Numan al-Ghassani,Musa bin Nusair dan Tariq binZiyad.5/5/2012 15


16/57

Kerajaan Bani Umayyah di Sepanyolmeliputi empat tahap,iaitu:

Tahap pembinaan (750-852M) Tahap krisis (852-912M) Tahap kecemerlangan (912-976M) era pemerintahan Abdul Rahman III al-

Nasir,912-961M dan puteranya al-Hakam II al-Mustansir,961-976M.

Tahap kemerosotan (976-1002M).

5/5/2012 16


17/57

Cordoba merupakan pusat pentadbiran danintelektual yang utama di Andalus.Kota inidan kota-kota lain sepertiSeville,Almeria,Badajoz,Granada,Toledo,Valencia,Malaga dan Dervia mencapai puncakkegemilangannya pada zamanpemerintahan Abdul Rahman III dan al-

Hakam II.Naungan politik pemerintah keatas bidang intelektual menyebabkanmekarnya kegiatan keilmuan yangmenaungi bintang-bintang keilmuan seperti

Ibnu Abdul Rabbh (860-940M),al-Qali,al-Zubaydi,Ibn Zaydun(1003-1071M),IbnHazm(994-1064M),Ibn Sidah(md1066M),Said al-Andalusi (md1070M),Marwan Ibn Hayyan (md 1075M),IbnAbdul Barr (md 1071M) dan Ibn al-Qutiyah.5/5/2012 17


18/57

Pada zaman pemerintahan al-Murabitundan al-Muwahhidun yang berpengkalan diAfrika Utara,Andalus telah dianugerahkandengan seangkatan ilmuan yang gemilangdi sekitar abad ke 12 dan 13M yangmerupakan kesinambungankecemerlangan intelectual Islam Andalussebelumnya.Antara mereka ialah IbnBassam (md 1148M),Ibn Khaqan (md1137M),Ibn Basykuwal (md 1183M),al-Idrisi

(md 1115M),Ibn Jubayr (md 1217M),IbnZuhr (md 1162M),Ibn Baytar (md 1248M),IbnArabi (md 1240M),Ibn Sabin (md1269M),Ibn Bajjah (md 1138M),Ibn Tufayl

(md 1185M) dan Ibn Rusyd (md 1198M).5/5/2012 18


19/57

Sejarawan yang terawal muncul di Andalusialah Abdul Malik ibnu Habib (md 845M) yangmenghasilkan 1000 buah karya mengenaisejarah.Tokoh-tokoh sejarawan lain adalahIbnu Musa al-Razi (md 886M) dan Marwanibnu Hayyan (md 1075M) yang menghasilkan

karya-karya sejarah yang terperinci sepertiensiklopedia sejarah.Antara karya besarnyaal-Matin sebanyak 50 jilid dan al- Muqtabis sebanyak 10 jilid.Sejarawan

unggul Andalus berikutnya ialah Ibn Hazm(md 1064M) menghasilkan 400 karya dalamteologi,falsafah,akhlak,perundangan,tatabahasa,puisi,sastera dan sejarah.

5/5/2012 19


20/57

Ahli geografi tersohor Andalus ialah Ahmad binMuhammad al-Razi (md 936M),Muhammad bin Yusufal-Warraq (md 973M),Ahmad bin Umar al- Udhiri (md1084M,al-Bakri ( md 1094M),Abdullah al-Hijari (md1155H),al-Idrisi (1100-1166M) dan Ibn Batutah (md1377M).Ketokohan al-Idrisi sebagai ahli geografiIslam Amat menyerlah.Beliau dianggap orang yang

pertama menghasilkan peta dunia.Ketika berkhidmatdengan Raja Roger II di Sicily,beliau telah menciptaglob yang diperbuat daripada perak yangmenggambarkan keadaan muka bumi secarakomprehensif.Semua usaha al-Idrisi yangdidedikasikan kepada Raja Roger itu telah dibukukanyang dipanggil The Book of Roger atau didalambahasa Arab disebut Nuzhat al-Musytaq fi Ikhtinaq .

5/5/2012 20


21/57

Lapangan geografi telah mencetuskankegiatan pengembaraan.Selain al-Idrisipengembara ilmiah Andalus ialah IbnuJubayr (1145-1219M) dan pengembaraulung Ibnu Batutah (1304-1377M) yangtelah menjelajah ke Afrika

Utara,Syria,Mekah,Iraq,Yaman,AfrikaTimar,Lembah Nil,Laut Merah,AsiaTimar,LautHitam,Crimea,Constantinopla,Afghanistn,I

ndia dan China.Hasil pengembaraan itutelah dirakamkan didalam adikaryanyaRihlah Ibn Batutah .

5/5/2012 21


22/57

Lapangan senibina mencapai tahap yang cemerlangdi Andalus.Mencu tanda kegemilangan senibinaialah istana Alhambra yang dinisbahkan sebagaiThe artistic genius of Muslim Spain .Keindahanbangunan-bangunan di Andalus meliputi bahagianluaran dan dalamannya.Antara gubahan keseniansenibina Andalus diilhami rekabentuk geometri yang

halus dan kompleks disulami pula dengan khat danukiran Arab yang syahdu.Al-Muqarri didalamkaryanya Nafh al-Tibb telah memperincikansenibina kota Cordoba yang mengasyikkan.Al-Syaqundi didalam nukilannya Rsalah telahmenditilkan bahawa menjelang abad ke 10MCordoba memiliki 1,600 buah masjid yang indah,900tempat mandi umum,60,300 rumah-rumah pegawaikerajaan dan tentera,213,077 perumahan

penduduknya serta 80,455 gedung-gedung5/5/2012 22


23/57

Astronomis Andalus yang paling terbilangialah Ma SyaAllah (md 815M).Berikutnyamuncul astromis yang bernama Abu Masyar (md 886M),Ibnu Abi Ubaydah,Maslamah al-Majriti (md 1008M),al-Zarqali dariToledo,Jabir ibn al-Aflah (md 1150M) dan

Abu Ishak al-Bitruji ( md 1204M).Karya-karyaastronomi kaum Muslimin Andalus telahditerjemahkan ke bahasa Latin oleh Gerarddari Cremona,Michael Scot dan Kalonymons

David.

5/5/2012 23


24/57

Ahli sains perubatan terawal Andalus ialah AhmadIbn Iyyas (md 856M).Manakala ahli perubatan yangterkenal pada era pemerintahan al-Hakam II dan

Hisyam II di Andalus ialah Ibn Juljul yang dilahirkandi Cordoba pada tahun 943 M. Kemuncak pencapaian sains perubatan Andalus

dijuarai oleh Abu al-Qasim al-Zahrawi (936-1013M)

yang pernah berkhidmat di istana al-Hakam IIsebagai pakar bedah.Beliau telah menghasilkanadikarya dalam bidang sains pembedahan yangdinamakan al-Tasrif .Ahli perubatan tersohorselepas al-Zahrawi ialah Abu Marwan ibn Zuhr (md1162M) yang memiliki kepakaran dalam bidangfarmasi.

5/5/2012 24


25/57

Apa yang menarik kebanyakan failasuf Andalus jugaturut tercebur dalam bidang perubatan.Antaramereka ialah Ibn Bajjah (md 1139M),Ibn Tufayl (1105-1185M),Ibn Rusyd dan Maimonides.Dalam lapanganfalsafah, Ibn Rusyd (1126-1198M) telahmeninggalkan dampak yang mendalam kepadakebangkitan The Enlightenment Eropah.Karya-karya Ibn Rusyd telah dijadikan teks rujukanterpenting di universiti-universiti Eropah pada abadke 14 dan 15 Masihi terutama dalam memahami logikAristotle.Pengaruh aliran falsafah beliau menguasaiEropah sehingga abad ke 17M.Ibn Rusyd telahmerevolusikan pemikiran intelectual golongan elitEropah dan membantu usaha ke arah pembebasanpemikiran yang dibelenggu oleh aliran-aliranklasikal.

5/5/2012 25


26/57

1.4 Sumbangan sains dan tekologi Islamkepada peradaban dunia

Sumbangan Para Intelektual Islam Klasikal dalam Sains dan Teknologi

i Matematik : Bidang matematik Islamberkembang hasil dari aktiviti ahli matematik Islammensintesiskan metodologi matematik

India,Yunani,Mesir dan Mesopotamia.Antarapenemuan matematik Islam ialah sistemnombor,sistem perpuluhanarismatik,algebra,trigonometri dan geometri.Tokoh-tokoh utama bidang ini ialah Muhammad bin Musaal-Khawarazmi ( 780-863 M ),Al-Kindi ( 801-873 M),Al-Biruni ( 973 1051 m ),Thabit bin Qurrah ( 826 901 M ),

5/5/2012 26


27/57

al-Battani ( m.d. 929 M ),Abu Kamil Syuja bin Aslam (850 930 M ),Abu al-Wafa al-Buzjani ( 940 997 M),Abu Bakar al-Karkhi ( m.d. 1024 M ),Abu al-Fath

Umar al-Khayyam ( 1048 M 1121 M ),Abu Jafar Al-Khazini ( m.d. 960 M ), Jamsyid Al-Kashi ( m.d. 1424M ), Abu al-Hasan al-Qalsadi ( 1412 1487 M ) danBaha` al-Din al- Amili ( 1547 1622 M ). Tokoh paling

cemerlang dalam matematik Islam ialah Al-Khawarizmi yang dianggap bapa Algebra.Karyautama beliau ialah Kitab al-Jabr wa al-muqabalah.

5/5/2012 27


28/57

ii Astronomi : Ia merupakan sains kajianbintang yang melibatkan

kedudukan,pergerakan dan perkiraan sertatafsiran yang berkaitan denganbintang.Ahli astronomi Muslim telahmeneruskan tradisi astronomi Ptolemy

serta tradisi Parsi dan India.Ahli-ahliastronomi generasi pertama Islam munculpada pertengahan abad ke 8 Masihi diBaghdad.Rekod terawal mengenaipencerapan astronomi dalam dunia Islambertarikh 184 H apabila Ahmad al-Nahawandi mencerapi pergerakanmatahari di Parsi ( Nasr,1976; 112 ).

5/5/2012 28


29/57

Para astronomis Islam telah membinabalai-balai cerap atau observatori untuk

melakukan pencerapancakerawala.Antara observatori terkenaldibina di Maraghah pada tahun 657

H.Manakala alat astronomi yangterpenting ialah astrolab yangberbilang kegunaannya.Alat inidigunakan untuk menentukan altitudbintang,matahari dan planet.Ia jugaboleh digunakan untuk mengukurwaktu,ketinggian gunung sertadalamnya perigi,sungai atau laut.5 /5/2012 29


30/57

Tokoh-tokoh astronomi Islam ialah Muhammad al-Fazari m.d. 777 M,al-Khawarazmi,al-Faraghani,al-Batani,Abu Sahl al-Kuhi, Abdul Rahman al-Sufi,IbnYunus,Ulugh Beg,Abu Said al-Sijzi,Abu al-Wafa al-Buzjani,Abu al-Qasim al-Majriti,al-Zarqali,al-Biruni,Umar Khayyam,Nasiruddin al-Tusi,Ibn al-Shatir,Qutbuddin al-Shirazi,Muhyuddin al-Maghribi

dan al-Kashani. Sains astronomi menekankan metodempirikal dengan pembinaan balai-balai cerapastronomi sejak zaman al- Mamun hinggalah kezaman Nasiruddin al-Tusi pada zaman Monggol abadke 13 M.Demikian juga pencapaian bidang ini diAndalus dan Mesir dizaman PemerintahanFatimiyyah.

5/5/2012 30


31/57

Sumbangan terpenting astronomi Islam ialah jumlahcerapan bintang dan cakerawala yang mengatasirekod cerapan astronomis Yunani.Ibn Yunus pada

tahun 397 H = 1007 M telah melaporkan di dalamjadual astronominya Kitab al-Zayj al-Kabir al-Hakimi tentang cerapan pertama yang dibuat olehastronomis Islam pada abad yang ke 9 M lagi.Paraastronomis Islam telah diarahkan oleh Khalifah al-Ma`mun untuk mengukur lilitan bumi.Merekamendapati nilai sebanyak 40,253kilometer.Sedangkan nilai yang diukur pada hari inihanyalah 40,068 kilometer melalui Khatulistiwa dan

40,000 kilometer melalui kutub,yakni perbezaankurang daripada 0.5 %.

5/5/2012 31


32/57

Pengukuran-pengukuran yang dihasilkan oleh paraastronomis Islam telah dibukukan dalam bentuk

jadual-jadual berupa taqwim atau

kalendar.Astronomis yang bernama al-Faraghaniyang hidup se zaman dengan al-Khawarazmi telahmenulis dua karya yang penting dalam bidang ini iaituUsul al-Falak ( Prinsip Astronomi ) dan Jawami Ilm al-Nujum wa Usul al-Harakat al-Samiya ( Sains

Bintang dan Prinsip Pergerakan Cakerawala ).al-Batani ,astronomis se zaman dengan al-Faraghanimengarang jadual astronomi yang berjudul Zij al- Sabi .Manakala Abdul Rahman al-Sufi mengarangkarya astronomi berjudul Suwar al-Kawakib .

5/5/2012 32


33/57

al-Biruni pula menghasilkan karya berjudulQanun al- Masudi .Nasir al-Din al-Tusi

,astronomi Islam yang menjadi pengarahobservertori Maraghah menghasilkan karyaastronomi berjudul Tazkirah ( Catatanastronomi ) dan tokoh astronomi Islam dariSamarqand ,Ulugh Beg ( 1393 1449 M )

menghasilkan jadual astronomi berjudul Zij Ulugh Beg .Selanjutnya al-Zarqali,astronomisIslam di Sepanyol telah menghasilkan jadualastronomi berjudul Zij Toledo .

5/5/2012 33


34/57

iii Perubatan : Sains Perubatan Islamadalah hasil sintesis al-tib al-Nabawi atau perubatan Tradisi NabiMuhammad SAW dengan perubatanyang berasal dari budaya ilmu asingYunani,Parsi,Mesir,Babylon,Cina danIndia.Tokoh-tokoh terawal perubatanterdiri dari golongan Arab Nestorian

yang beragama Kristian seperti Hunaynibn Ishaq,Yahya al-Masawayh danJurjis bin Bakhtishu .

5/5/2012 34


35/57

Selepas generasi Hunayn baru muncul tokoh-tokohperubatan Islam seperti Zakaria al-Razi ( 865 925 M). Al-Razi mempelajari ilmu perubatan dari Hunaynbin Ishaq di Baghdad.Al-Razi sebagai seorangdoktor yang mempunyai daya analisis yang tajamtentang gejala-gejala dan kesan-kesan penyakit,carapendekatan serta pemulihannya.Beliau meletakkan

etika perubatan di tempat yang tinggi danmenentang sebarang unsur penipuan danpenyelewengan dalam amalan perubatan.Beliautelah menghasilkan 200 buah karya perubatan.

5/5/2012 35


36/57

Antara yang terkenal ialah Kitab Al- Hawi, Kitab Al-Mansur dan Kitab al-

Asrar yang merupakan tiga buahensiklopedia perubatan Islam yangagung sebelum Ibn Sina.Sumbanganterbesar al-Razi dalam sains perubatanialah kajian beliau tentang penyakit danpemulihan campak,cacar tulen ( small pox ) dan campak biasa ( measles ).Beliau juga merupakan pengasas danpengarah pertama hospital Baghdad.

5/5/2012 36


37/57

Tokoh kedua terpenting dalam bidangperubatan Islam ialah Ibn Sina ( 980

1037 M ) yang juga turut dikenalisebagai failasuf dan tokohperubatan.Beliau telah menghasilkan

250 buku dalam berbagai bidangfalsafah dan sains.Sehubungan inibeliau menghasilkan sebanyak 116buah karya dalam bidang sainsperubatan.

5/5/2012 37


38/57

Karya agung beliau dalam bidang iniialah al-Qanun fi al-Tib yang merupakan

gabungan pengalaman perubatanYunani,Islam dan hasil cerapan beliausendiri.Keunggulan kitab ini apabila iamenjadi rujukan bukan sahaja di duniaIslam malah di Eropah selama enamratus tahun.Kitab yasng merupakanensiklopedia perubatan ini terdiridaripada 14 jilid yang bolehdibahagikan kepada lima bahagianpenting iaitu ;

5/5/2012 38


39/57

i Asas-asas umum dalam perubatan ii Ubat-ubatan mudah iii Jenis-jenis penyakit pada anggota

dalaman tubuh iv Penyakit-penyakit biasa yang

merebak ke seluruh tubuh sepertidemam.

v Ubat-ubatan sebatian.

5/5/2012 39


40/57

Sumbangan besar Ibn Sina kepadasains perubatan ialahmemperkembangkan ilmu psikologi ,perubatan psikisomatis (psychosomatic medicine ) dan

memperkembangkan kaedah diagnosismelalui denyutan jantung ( pulse diagnosis ) untuk mengenal pastiketidaklseimbangan humor dalampenemuan dan penentuan jenispenyakit.

5/5/2012 40

Abu al-Qasim Khalaf bin Abbas al-Zahrawi (


41/57

Abu al-Qasim Khalaf bin Abbas al-Zahrawi (936 1013 M ) merupakan sebuah namabesar dalam bidang pembedahan di

Andalus.Karya terpenting beliau dalambidang pembedahan ialah Kitab al-Tasrif Li Man Ajiza al-Talif .Kitab mengandungi 30bahagian yang terdiri daripada perbahasan

berikut : i Manual tentang peralatan pembedahan

yang direka oleh al-Zahrawi.

ii Seni amalan perubatan iii Rawatan kauteri untuk menghentikanpendarahan.Bahagian ini mengemukakantesis pembedahan berilustrasi dan

pembekaman.5/5/2012 41


42/57

Tokoh perubatan Islam yang lain ialah ; 1 Ibn Rusyd ( 1126 1198 M ) yang juga

tersohor sebagai failasuf Islam Sepanyol.Karya utama beliau dalam bidang perubatanialah al-Kulliyat fi al-Tibb .

2 Ala` al-Din Ibn Nafis ( m.d 1288 M ) dariSyria yang menghasilkan karya perubatanberjudul al-Syamil fi al- Sinaat al-Tibbiyah yang memberi penjelasan tentang sistemperedaran darah melalui rongga-ronggajantung dan paru-paru.

3 Ali bin Isa dari Baghdad pengarang kitabperubatan dalam kajian optalmologi berjudul

Tazkirat al-Khaza`in .5/5/2012 42


43/57

4 Ali ibn al-Abbas al-Majusi ( m.d. 944 M ) tokohperubatan farmakologi yang melakukan penemuananalgesik ( dadah yang menghilangkan rasakesakitan atau pembiusan ).Beliau telahmenghasilkan karya perubatan berjudul Kitab al- Maliki yang terdiri dari 110 bab.

5 Ibn Zuhr ( m.d. 1161 M ) menghasilkan karya

perubatan berjudul Kitab al-Taysir fi al-Morawah wa al-Tadbir .Ia merupakan kitab perubatan yangmenjelaskan perawatan penyakit batu karang danpenyakit telinga.

6 Ibn al-Quff ( 1233 1286 ).Beliau juga merupakanpakar bedah Islam yang menghasilkan karya dalambidang ini berjudul al- Umdah fi al- Sinaah al- Jurahah.

5/5/2012 43


44/57

iv Kejuruteraan : Sains kejurutertaan yangdianggap oleh para cendekiawan Islam klasikal sebagaisebahagian daripada sains matematik terdiri daripadadua belas sub-bidang,iaitu;

i Bangunan xi Mekanik ii Ukur xii Industri

iii Pelayaran dan pengapungan iv Optik v Cermin membakar vi Mesin perang

vii Pusat graviti viii Pengangkatan bebas berat ix Neraca x Pertanian5/5/2012 44


45/57

Islamic Technology : An Illustrated History ( 1986),oleh Ahmad Y.al-Hassan dan Donald R.Hillmembahagikan teknologi kejuruteraan kepada lapan

bahagian ,iaitu ; i Kejuruteraan mesin ii Kejuruteraan awam iii Kejuruteraan militeri iv Kejuruteraan perkapalan ( Navigasi ) v Kejuruteraan kimia vi Kejuruteraan tekstil,kertas dan kulit (

pembuatan ) vii Kejuruteraan pertanian

viii Kejuruteraan logam dan galian .

5/5/2012 45

D i i k j I l i l h


46/57

Dua prinsip kejuruteraan Islam ialah : i Kesetaraan ( mizan ) : Prinsip

kesetaraan membawa maksud bahawatiap-tiap sesuatu berada di dalamkedudukan yang betul di dalam sistem.

ii Keseimbangan ( tawazun ) : Prinsipkeseimbangan pula bahawa sistem itukeseluruhannya diperlukan untukmengekalkannya di dalam kedudukantersebut.

5/5/2012 46


47/57

Terdapat dua faktor kenapa hasil-hasil karyateknologi kejuruteraan amat berkurangan jikadibandingkan dengan sumbangan saintis Islam

dalam bidang yang lain : i Para jurutera Islam pada era inovasi sains dan

teknologi Islam dari abad ke 8 M hingga abad ke 12M lebih banyak menumpukan usaha-usaha mereka

ke arah penggunaan teknologi yang dicipta daripadamempergiatkan kerja-kerja penulisan. ii Setelah kejatuhan empayar Islam baik di Timur

mahu pun di Barat banyak buku-buku dan manuskripyang dihasilkan oleh saintis dan jurutera Islam telahmenghadapi kemusnahan.

5/5/2012 47


48/57

Sungguhpun demikian karya-karya yang masihwujud untuk dianalisis oleh generasi terkemudiantetap ada antaranya :

i Karya-karya Banu Musa di abad ke 9 M sepertikitab al-Hiyal ( Kitab Pengetahuan Peranti Mekanik )yang menjelaskan tentang mesin roda pengangkutair serta mesin untuk mengisar jagung dan bijirin

yang lain. ii al-Muqaddasi ( m.d. 390 H = 1000 M )

menerangkan tentang mesin roda air di sepanjangSungai Ahwaz ,Iran.

iii al-Idrisi di Toledo,Sepanyol menulis sebuahmakalah pada tahun 584 H = 1154 M tentangkejuruteraan mesin roda air yang digunakan untukmengangkut air dari Sungai Tagus untuk dibekalkan

ke Kota Toledo .5/5/2012 48

i T i ddi j I l b d k 12 M l h


49/57

iv Taqiyuddin ,jurutera Islam abad ke 12 M telahmenulis dan menghasilkan mesin pengangkut airyang dikenal sebagai syaduf,saqiya dan

naura .Mesin-mesin itu digerakkan dengan tenagabinatang dan kuasa air atau haidro. v al-Jazari pada abad ke 13 M telah menghasilkan

mesin pemancut cairan yang boleh mengubah jetpancutannya secara automatik.

vi al-Himyari seorang jurutera Islam dari Sepanyolmenulis buku kejuruteraan berjudul Kitab al-Rawd al-Mitar pada tahun 661 H = 1262 M.Buku itumenjelaskan tentang kincir angin yang digunakansebagai mesin penggiling gula dan tepung.

vii Penciptaan jam telah diusahakan olehsebilangan jurutera Islam seperti Ibn Haytham ( m.d.1039 M ),al-Zarqali di Sepanyol,al-Khazini danMuhammad al- Saati .5/ 5/2012 49

P d ki I l l h b i b


50/57

Para cendekiawan Islam telah memberi sumbanganyang tiada tolok bandingnya kepada tamadun dankemajuan sains dan teknologi dunia.Hakikat ini

begitu menyerlah dengan terdapatnya lebih daripadasuku juta manuskrip karya saintis Islam yangditemui di dalam perpustakaan-perpustakaanterbesar di dunia.Manuskrip-manuskrip tersebutmasih tersimpan di negara-negara umat Islam danEropah,walaupun sebahagian besarnya telahdimusnahkan oleh tentera Tartar pada tahun 1258 Matau dimusnahkan oleh pihak tentera SepanyolKristian pada tahun 1492 M berikutan kejatuhan kota

Granada di Sepanyol.

5/5/2012 50


51/57

Sebahagian besar karya-karya cendekiawan Islam ituadalah tentang sains dan teknologi.Malangnyaberbagai pihak yang berpandangan serong dancemburu dengan Islam tetap berusaha menafikansumbangan para cendekiawan Islam dalam berbagailapangan sains.Walhal saintis Islamlah yangmenyumbangkan saham yang besar kepada

tercetusnya era renaisans di Eropah dankemunculan zaman Moden di Barat.Amatmenyedihkan lagi apabila sebilangan besarpenganalisis tamadun Moden Barat mengungkapkankekagumannya kepada tamadun Yunani yangdianggap satu-satunya peradaban yangbertanggungjawab melahirkan tamadun Barat Modenyang gemilang .

5/5/2012 51

Sebenarnya tamadun Yunani setelah tumbangnya


52/57

Empayar Romawi telah gagal menyelamatkanEropah dari zaman kegelapan selama 500tahun.Kemunculan tamadun Islam dalam tempoh itu

yang dipanggil zaman pertengahan sejak abad ke 7M hingga abad ke 16 M telah menyelamatkan Eropahdari terus menerus berada dalam kegelapan dankejahilan.Malah pihak berotoriti di Eropah di kala itu

menindas dan menekan saintis dan failasuf merekayang telah menerima cahaya ilmu sains danteknologi Islam dari universiti-universiti Islam diSepanyol.Benar sekali rumusan yang dibuat olehsarjana sains Amerika yang bernama George Sartonsehubungan dengan ini .

5/5/2012 52


53/57

Dalam A Guide to the History of Science George Sarton berkata: ;

.dalam menjelaskan sejarah budaya Eropah,kita boleh meninggalkan langsung sumbangan Hindu dan Cina dalam perkembangan matematik,tetapi

meninggalkan sumbangan Muslim akan memusnahkan ceritanya,kerana tidak boleh diterima akal.Sarjana Muslim menandingi sarjana Yunani,sepeertilah kaitan Amerika dengan Eropah pada masa sekarang.

5/5/2012 53

RUMUSAN


54/57

RUMUSAN Para cendekiawan Islam telah memberi sumbangan

yang tiada tolok bandingnya kepada tamadun dankemajuan sains dan teknologi dunia.Hakikat inibegitu menyerlah dengan terdapatnya lebih daripadasuku juta manuskrip karya saintis Islam yang

ditemui di dalam perpustakaan-perpustakaanterbesar di dunia.Manuskrip-manuskrip tersebutmasih tersimpan di negara-negara umat Islam danEropah,walaupun sebahagian besarnya telahdimusnahkan oleh tentera Tartar pada tahun 1258 Matau dimusnahkan oleh pihak tentera SepanyolKristian pada tahun 1492 M berikutan kejatuhan kotaGranada di Sepanyol .

5/5/2012 54

Sebahagian besar karya-karya cendekiawan Islam itu


55/57

adalah tentang sains dan teknologi.Malangnyaberbagai pihak yang berpandangan serong dancemburu dengan Islam tetap berusaha menafikan

sumbangan para cendekiawan Islam dalam berbagailapangan sains.Walhal saintis Islamlah yangmenyumbangkan saham yang besar kepadatercetusnya era renaisans di Eropah dan

kemunculan zaman Moden di Barat.Amatmenyedihkan lagi apabila sebilangan besarpenganalisis tamadun Moden Barat mengungkapkankekagumannya kepada tamadun Yunani yangdianggap satu-satunya peradaban yangbertanggungjawab melahirkan tamadun Barat Modenyang gemilang.Sebenarnya tamadun Yunani setelahtumbangnya Empayar Romawi telah gagalmenyelamatkan Eropah dari zaman kegelapan

selama 500 tahun.5/5/2012 55


56/57

Kemunculan tamadun Islam dalam tempohitu yang dipanggil zaman pertengahan sejakabad ke 7 M hingga abad ke 16 M telahmenyelamatkan Eropah dari terus menerusberada dalam kegelapan dan kejahilan.Malahpihak berotoriti di Eropah di kala itu

menindas dan menekan saintis dan failasufmereka yang telah menerima cahaya ilmusains dan teknologi Islam dari universiti-universiti Islam di Sepanyol.

5/5/2012 56


57/57

an sains dan teknologi dalam islam

Documents