08 isi pelajaran
Post on 28-Dec-2015
77 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Sejarah perkembangan
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Tajuk 1PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI TANAMAN
SAYUR- SAYURAN
SINOPSIS
Modul ini mendedahkan tentang sejarah perkembangan, kepentingan, jenis-jenis tanaman sayur-
sayuran dan potensi teknologi tanaman sayur-sayuran
Hasil Pembelajaran
1. Menjelaskan sejarah perkembangan sayur-sayuran.
2. Menjelaskan kepentingan jenis-jenis tanaman sayur-sayuran.
3. Menjelaskan potensi teknologi tanaman sayur-sayuran
Kerangka Konsep Tajuk 1
PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI TANAMAN SAYUR-SAYURAN
Kepentingan Jenis sayuran Potensi
sayuran
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
1.0 Pengenalan
Sayur-sayuran adalah kumpulan tumbuhan yang penting dalam pemakanan manusia.
Ianya dimakan secara mentah atau selepas dimasak. Ia membekalkan serat (fiber)
dan mengandungi pelbagai nutrien seperti vitamin, garam mineral, protein dan
karbohidrat. Kekurangan sayur-sayuran dalam sajian menyebabkan sembelit, penyakit
kekurangan vitamin dan bahan galian. Ini menjadikan sayuran sebagai satu aktiviti
pertanian yang sangat penting dan meluas di negara ini. Sayur-sayuran sering ditanam
di kawasan rumah atau kebun sayuran perdagangan. Penanaman sayuran perdagangan
dikenali juga pekebunan pasaran dan kebanyakannya berdekatan dengan bandaraya
atau pekan bagi memudahkan pemasarannya.
1.1 Sejarah perkembangan sayur-sayuran
Lebih daripada 50 jenis sayur ditanam di Semenanjung Malaysia sama ada di dataran
tanah rendah atau di dataran tanah tinggi. Kebanyakan sayur di Malaysia ditanam secara
kecil-kecilan dengan keluasan di antara 0.2-1.2 ha. Dalam tahun 1985, luas kawasan
yang ditanam dengan sayur-sayuran ialah 14,447 ha Kawasan utama ialah Cameron
Highlands (Pahang), Tangkak dan Kulai (Johor), Banting dan Tanjong Karang (Selangor),
Lembah Kinta dan Taiping (Perak) serta Cabang Empat dan Wakaf Stan (Kelantan).
Pengeluaran beberapa jenis sayur di Semenanjung Malaysia masih belum cukup untuk
menampung keperluan tempatan. Jumlah pengeluaran sayur-sayuran bagi setiap tahun
sukar ditentukan. Perubahan pengeluaran disebabkan oleh luas kawasan, jenis sayur,
cuaca, harga dan juga permintaan pada masa tertentu.
1.2 Kepentingan industri sayur-sayuran
Kepentingan sayur-sayuran dari segi ekonomi seperti pengeluaran yang tidak mencukupi
dan harga yang tidak menentu. Mempelbagaikan peluang pekerjaan (seperti penanam,
pemborong, peruncit, pengilang, pembekal input pertanian, pegawai pemasaran, pegawai
pertanian, penyelidik dan sebagainya). Menambah pendapat melalui import dan eksport
dan merupakan sumber pemakanan yang sangat penting di samping mempunyai nilai
estetika.
1.3 Jenis Sayur-sayuran
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Sayur-sayuran boleh dibahagikan kepada empat jenis utama mengikut bahagian-
bahagian makanan.
Bil. Jenis Sayuran Contoh
1 Daun bayam, sawi bunga, sawi putih, kobis,
salad, kailan dan kangkung
2 Kekacang kacang botor/kelisa, kacang buncis,
kacang tanah dan kacang panjang
3 Buah bendi, cili, kundur, terung, petola, timun,
tomato
4 Akar/umbisi halia, lobak putih, lobak merah, ubi
keledek, ubi sengkuang, keladi
Jadual 1: Jenis sayur-sayuran
1.4 Potensi industri sayur-sayuran
Penanaman sayur-sayuran adalah dicatatkan sebagai industri yang pesat berkembang
dalam sektor pertanian dan ia merupakan industri berorientasikan eksport. Masa depan
industri ini adalah cerah, permintaan dunia dijangka akan terus meningkat dengan
berkembangnya penduduk dan perkembangan setiap negara.
Dapatkan perangkaan dari Jabatan Pertanian tentang jumlah
keluasan penanaman sayuran dan pendapatan negara dari
tanaman sayuran bagi tempoh 2005 - 2009 dan isu semasa
tentang penanaman sayur di negara ini dalam tempoh tersebut.
Semua maklumat perlu disimpan dalam folio.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Tajuk 2 DOKUMENTASI DAN PENYIMPANAN REKOD
SINOPSIS
Modul ini mendedahkan tentang jenis-jenis rekod dan kepentingannya.
Hasil Pembelajaran
1. Menyenarai jenis-jenis, ciri dan kepentingan dokumentasi dan rekod.
2. Menyediakan dokumentasi dan rekod tanaman yang diusahakan.
Kerangka Konsep Tajuk 2
Dokumentasi dan penyimpanan rekod
Jenis
Kepentingan
2.1 Jenis Rekod
2.1 Kepentingan Rekod
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Tajuk 3PENYEDIAAN TAPAK PENANAMAN SAYUR-
SAYURAN
SINOPSIS
Modul ini mendedahkan tentang faktor pertimbangan pemilihan tempat, kerja pembersihan,
pembajakan, pembinaan batas dan pembajaan asas.
Hasil Pembelajaran
1. Membincangkan tentang faktor pertimbangan pemilihan tapak penanaman sayur-
sayuran.
2. Membincangkan tentang kerja pembersihan tempat penanaman sayur-sayuran.
3. Membincangkan tentang pembajakan tempat penanaman sayur-sayuran.
4. Menjelaskan tentang pembinaan batas penanaman sayur-sayuran.
5. Membincangkan tentang pembajaan asas penanaman sayur-sayuran.
Kerangka Konsep Tajuk 2
Penyediaan tapak penanaman sayur-sayuran
Pemilihan
Tapak
Kerja
pembersiha
n
Pembajakan Penyediaa
n batas
Pembajaan
asas
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
3.0 Penyediaan tapak
Tanah di Malaysia sering mengalami suhu tinggi dan hujan lebat. Oleh itu pemuliharaan
tanah perlu dilakukan untuk kesuburan tanah. Kesuburan tanah adalah keupayaan
sesuatu tanah untuk menampung pengeluaran hasil tanaman yang memuaskan. Tanah
akan terjejas jika mempunyai sifat seperti berikut:
i. Kandungan nutrien yang rendah – kawasan tropika sering mengalami kadar
proses luluhawa dan larut resap menyebabkan kandudngan nutrien tanah tidak
mencukupi.
ii. Keadaan tanah berasid – tanah asid sulfat dan tanah gambut ialah dua jenis
tanah yang bermasalah di Malaysia kerana pH yang lebih rendah. Tanah asid
sulfat kurang subur dan tanaman yang ditanam di tanah ini biasanya
mengalami ketoksikan aluminium, ferum dan mangan. Tanah gambut
bermasalah kerana kekurangan beberapa mikronutrien seperti kuprum,
mangan, zink, ferum, molibdenum dan boron.
iii. Tanah berlempung – mengandungi tanah liat yang tinggi. Tanah ini menjadi
lekit apabila basah dan berketul bila kering. Kadar saliran dan kadar peresapan
air sangat rendah.
Iv Tanah berpasir – tanah berpasir seperti tanah bekas lombong dan tanah brisk
mengalami saliran lampau sehingga kandungan air tidak mencukupi untuk
keperluan tanaman. Tanah ini tidak mempunyai struktur dan kurang daya
penahan air dan pH tanah jenis ini adalah antara 4.3 hingga 5.8.
3.1 Pemilihan Tapak
Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi pemilihan tapak pertanian antaranya
termasuklah:
i. Berhampiran dengan bandaraya atau pekan bagi memudahkan proses
pemasaran.
ii. Berhampiran dengan sumber air bagi memudahkan penyiraman dan
pembersihan sebelum pemasaran dilakukan.
iii. Di kawasan yang luas dan lapang supaya cahaya matahari terkena terus
kepada tanaman bagi tujuan fotosentisis dan akar pokok tidak bersaing untuk
mendapatkan air dan nutrien.
iv. Mempunyai kemudahan infrastruktur.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
v. Mempunyai tanah yang rata supaya mudah pengurusan. Teres digunakan jika
tanah bercerun.
vi. Jauh dari kawasan yang berpotensi untuk pembiakan agen perosak dan
penyakit.
vii. Berdekatan dengan rumah bagi memudahkan pengurusan dan mengelakan
kecurian.
Cadangan anda perlu berdasarkan kepada tajuk penyediaan
tapak di atas.
Bincangkan dalam OLL
3.2 Kerja pembersihan
Kerja-kerja pembersihan kawasan dimulakan dengan menebang, menebas, mencabut,
mengumpul dan merata. Kerja-kerja ini memerlukan alat jentera yang tertentu. Perlu
berhati-hati semasa membuat kerja-kerja ini supaya lapisan tanah atas yang kaya
dengan bahan organik dan nutrien tidak dikikis agar kesuburan tanah terpelihara. Pada
peringkat ini, racun rumpai yang disyorkan boleh disembur untuk membantu kerja-kerja
pembersihan. Akar-akar serta tunggul kayu boleh juga dibakar. Abu daripada
pembakaran itu dapat menguraikan kalium ke dalam tanah. Di samping itu, semak samun
dapat dibersihkan dan patogen penyakit dapat dibasmi melalui pembakaran.
3.3 Pembajakan
Tanah boleh dibajak apabila kawasan telah bersih, rata dan kesan-kesan
semburan racun rumpai telah mula kelihatan. Pembajakan bertujuan
mengurangkan kepadatan tanah, memecahkan tanah, memusnahkan saki- baki
Cadangkan satu cara untuk mengatasi masalah tanah berlempung di kawasan pertanian anda.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
tanaman dan rumpai serta menyusun semula agregat tanah. Biasanya tanah
dibajak satu pusingan sahaja. Walau bagaimanapun, pembajakan pusingan kedua
boleh dilakukan jikalau tanah terlalu keras bagi memperbaiki saliran dan pengudaraan.
3.4 Penyediaan batas
Batas tidak dimestikan kecuali jika terdapat aras air yang tinggi. Walau
bagaimanapun, batas dapat memastikan saliran dan pengudaraan yang baik di dalam
tanah. Ukuran batas bergantung pada jenis sayur yang akan ditanam. Biasanya ukuran
batas yang disyorkan adalah di antara 0.75 - 1.50m lebar dan 0.25 - 0.30m tinggi. Jarak
di antara batas 0.5 - 1.0m. Batas boleh dibuat dengan menggunakan peralatan
jentera tertentu atau dengan cangkul
Rajah 2.1.: Batas Rata
3.5 Pembajaan asas
Baja selalunya dicampur rata dengan tanah semasa menyediakan batas dan sebelum
menyemai biji benih, kerja mencampurkan baja sebelum menyemai dinamakan
pembajaan asas. Biasanya baja organik seperti tahi lembu dan tahi ayam yang reput
dengan kadar 5 kg/meter persegi digunakan. Ini hendaklah dicampurkan 1 – 2 minggu
sebelum menyemai. Baja kimia juga boleh digunakan sebagai baja asas dengan kadar
310 gm/meter persegi dan digunakan 1-2 hari sebelum menyemai
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Tajuk 4 PENANAMAN TANAMAN SAYUR-SAYURAN
SINOPSIS
Modul ini akan membincangkan tentang kaedah atau cara-car.a mengendalikan biji benih,
menyemai biji benih dan proses mengubah anak benih ke batas tanaman
Hasil pembelajaran
1. Menjelaskan kaedah mengendalikan biji benih dari peringkat pemilihan, rawatan dan
menyimpan.
2. Menghuraikan langkah-langkah menyemai biji benih kasar dan halus.
3. Menjelaskan langkah-langkah menjalankan proses mengubah anak benih ke batas
tanaman dari peringkat sebelum, semasa dan selepas mengubah.
4. Menganalisis persekitaran pembelajaran untuk keperluan pembelajaran yang pelbagai
dengan menggunakan teori dan strategi yang sesuai.
KERANGKA KONSEP PENANAMAN TANAMAN SAYURAN
Penanaman Sayuran
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Pengendalian biji benih Penyemaian Pengubahan
4.1 Pengendalian Biji Benih
Kadar percambahan biji benih berkait rapat dengan pemilihan biji benih yang sempurna.
Pemilihan biji benih perlu dilakukan dengan teliti bagi menjamin percambahan dan
pertumbuhan anak benih yang sihat seterusnya membawa pulangan yang tinggi.
4.1.1 Ciri-ciri biji benih yang baik
Ketulenan baka
Besar dan berisi penuh supaya anak benih sihat.
Cukup matang dan bernas supaya kadar percambahan tinggi.
Bebas dari haiwan perosak dan penyakit agar peratus.
Rajah 3.10: Biji benih
4.1.2. Kaedah penyimpanan biji benih sayur-sayuran
Keringkan biji benih supaya tidak bercambah dan tidak diserang penyakit
Gunakan racun serangga dan kulat bagi mengelakkan serangan
serangga dan kulat
Simpan di dalam bekas kedap udara bagi mengelakkan serangan
haiwan perosak
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Labelkan biji benih supaya mudah dikenali.
Simpan ditempat yang kering dan sejuk bagi mengelakkan kerosakan.
4.2 Penyemaian Biji Benih
Faktor utama dalam kaedah menyemai biji benih bergantung kepada saiznya.
4.2..1 Semaian terus untuk biji benih besar / kasar
(contoh: bendi, kangkung, dan peria)
Langkah-langkah penyemaian :
Rendamkan biji benih seharian untuk mempercepatkan percambahan
Tandakan lubang penanaman pada jarak yang sesuai.
Tanam sebiji atau dua biji selubang.
Buat sungkupan dan siram.
Selepas bercambah, lakukan penjarangan.
4.2.1 Semaian terus untuk biji benih kecil / halus
(contoh: sawi, kalian, dan kobis )
Menggunakan dua kaedah:
1. Semaian terus ke batas tetap, diikuti dengan penjarangan.
Kaedah alur - buat alur yang cetek dengan jarak tertentu.
Gaulkan biji benih dengan pasir halus dengan nisbah (1:10)
Taburkan ke dalam alur dan timbuskan sedikit dengan tanah.
Beri perlindungan (sungkupan) dan siram.
Selepas percambahan, buat penjarangan dengan meninggalkan anak
benih yang sihat pada jarak tertentu.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Rajah 3.2: Kaedah menyemai cara alur
2. Menyemai di kotak atau bekas semaian diikuti pemindahan ke batas.
Sediakan kotak atau bekas semaian
Tabur biji benih kedalam kotak atau bekas penanaman dan timbus
dengan lapisan tanah yang nipis.
Beri perlindungan (sungkupan) dan dan siram.
Selepas percambahan, pindahkan anak beniih ke batas tetap dengan
jarak yang sesuai.
Beri sungkupan dan siram
Rajah 3.3 : Kaedah menyemai di kotak semaian
Rajah 3.4 : Anak benih di bekas semaian sedia untuk dipindahkan ke batas
Kebaikan menggunakan kotak atau bekas semaian:
Penjagaan anak benih lebih mudah.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Anak benih yang sihat boleh dipilih untuk diubah ke batas tetap. Ini
memastikan hasil yang bertambah.
Anak benih yang sama saiz boleh dipilih dan akan memberi tumbesaran yang
sama.
Pokok yang rosak dibatas tetap mudah diganti dari batas semaian.
Sila buat rujukan di perpustakaan dapatkan maklumat lengkap
tentang kaedah semaian biji benih. Simpan maklumat tersebut
dalam folio.
4.3
Pengubahan Anak Benih Ke Batas
4.3.1 Pengerasan biji benih
Pengerasan ialah proses mengurangkan perlindungan dan siraman air kepada
anak benih secara berperingkat-peringkat. Pengerasan dijalankan dengan
mendedahkan anak benih kepada pancaran cahaya (mengurangkan sungkupan
dan naungan) sedikit demi sedikit untuk membiasakan anak benih kepada
sinaran matahari penuh dan mengurangkan siraman air.
4.3.2 Mengubah
Proses menanam semula anak benih/pokok ke tempat yang lain. Biasanya anak
benih dari batas semaian diubah ke batas tetap.
Teknik mengubah anak benih:
Segarkan anak benih sebelum diubah
Lakukan ujikaji peratus percambahan biji benih
Anda dikehendaki menyemai biji benih sayuran di dalam bekas
semaian. Rekodkan peratus percambahan biji benih tersebut dan
anda dikehendaki menjaga sayuran anda untuk tugasan
selanjutnya..
Simpankan maklumat tersebut dalam folio
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Lakukan waktu pagi atau petang
Siram batas semaian untuk lembutkan tanah dan untuk mengelakkan
dari tanah pecah semasa mengubah
Dengan menggunakan sudip, cungkil tiap-tiap anak benih dengan ketul
tanah di sekeliling akar
Mesti dilakukan dengan cermat untuk mengurangkan kerosakan akar
Tanam anak benih di batas tetap pada jarak yang disyorkan
Tekan tanah disekeliling anak benih padat-padat supaya akar dapat
pegangan yang kuat.
Buat sungkupan dan naungan
Rajah 3.5: Teknik mengubah anak pokok
Rajah 3.6: Anak benih diubah dari kawasan semaian ke lubang penanaman
1
2
3
4
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Jarak penanaman adalah penting bagi mengurangkan persaingan juga untuk
memudahkan kerja penjagaan.
Bil Kaedah Bentuk
1.
Empatsegi
2
1
2. Tigasegi
1
2
3.Kuinkuk / siku
keluang
1
2
2
1
Petunjuk:
1. Jarak di antara pokok ialah jarak di antara dua pokok dalam
barisan yang sama.
2. Jarak di antara barisan ialah jarak di antara dua barisan pokok.
Jadual 3.7: Corak penanaman sayuran
Ubah anak benih yang telah anda semai ke tapak penanaman
atau bekas bekas penanaman.
Buat analisis tentang ketiga-tiga corak penanaman kemudian
bincangkan kelebihan setiap corak penanaman tersebut.
Bincangkan dalam OLL.
PENJAGAAN
1. SUNGKUPAN & NAUNGAN2. PENYIRAMAN3. PEMBAJAAN4. KAWALAN RUMPAI & PENYAKIT5. PENYEDIAN SOKONGAN
1. PEMUGUTAN HASIL2. PEMEROSESAN HASIL3. PEMASARAN HASIL
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
TAJUK 5PENJAGAAN TANAMAN DAN PENGENDALIAN
HASIL TANAMAN SAYUR-SAYUARAN.
SINOPSIS
Tajuk ini akan membincangkan langkah-langkah penjagaan sayuran serta proses pengendalian
hasil sayuran sehingga peringkat pemasaran.
Hasil Pembelajaran
1. Menjelaskan langkah-langkah penjagaan tanaman sayuran.
2. Membezakan jenis-jenis baja organan dan baja kimia.
3. Menjelaskan langkah-langkah mengawal rumpai dan kepentingannya
4. Membincangkan strategi pemasaran hasil tanaman sayuran
5. Menganalisis persekitaran pembelajaran untuk keperluan pembelajaran yang pelbagai
dengan menggunakan teori dan strategi yang sesuai.
KERANGKA KONSEP PENJAGAAN TANAMAN SAYURAN
PE
NJA
GA
AN
TA
NA
MA
N
DA
N P
EN
GE
ND
AL
IAN
H
AS
IL
PENGENDALIAN HASIL
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
5.1 Penjagaan
5.1.1 Sungkupan dan naungan
Sungkupan ialah proses menutup lapisan permukaan tanah (batas) dengan bahan-
bahan yang sesuai seperti rumput yang dipotong, daun, pelepah dan kompos.
Lapisan sungkupan mestilah jangan terlalu tebal sebab ia akan mengelakkan anak
benih dari bercambah dan menggalakkan haiwan perosak dan penyakit.
Sebab-sebab keperluan sungkupan adalah untuk:
mengurangkan suhu tanah: suhu tanah yang tinggi menyebabkan sejatan
yang keterlaluan dan juga membunuh hidupan tanah yang berguna;
menjaga tanah supaya sentiasa lembab: pengairan akan membantu
kesuburan anak benih dan organisma tanah;
mengelakkan tanah daripada terlalu keras dan padat: tumbesaran akar dan
hidupan tanah sukar untuk hidup di dalam tanah yang keras dan padat;
mengelakkan tumbesaran rumpai;
mengelakkan kesan hujan lebat dari menghakis tanah atau menghanyutkan
biji benih atau anak benih;
bahan-bahan sungkupan bertindak sebagai baja organik apabila ia reput.
Rajah 4.1: Sungkupan
Naungan perlu diberikan kepada anak benih muda atau baru diubah untuk mengurangkan
pancaran cahaya matahari yang terik ke atas anak benih. Cahaya matahari yang terik
mungkin menyebabkan anak benih layu dan mati. Naungan dapat mengelakkan timpaan
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
hujan yang terus ke atas anak benih muda yang akan merosak atau menghanyutkan anak
benih.
Bahan-bahan biasa yang digunakan untuk naungan ialah pelepah kelapa, lalang/rumput
yang dipotong, kertas plastik dan jaring. Naungan jangalah terlalu tinggi kerana cahaya
matahari yang terik dan air hujan boleh masuk menerusi tepi naungan. Naungan haruslah
sedikit demi sedikit dibuang ketika anak benih membesar. Ini akan membolehkannya
menerima cahaya matahari untuk membina makanan.
Rajah 4.2 : Naungan atau pelindungan anak benih
Cari maklumat tentang .ciri-ciri yang sesuai terhadap bahan yang
hendak digunakan sebagai sungkupan dan naungan.
Bincangkan dalam OLL.
5.1.2 Menyiram
Air merupakan agen penting dalam proses penyerapan dan pemindahan nutrien dari
dalam tanah ke bahagian-bahagian pokok melalui akar. Tanpa air proses translokasi
ini akan terganggu. Penyiraman perlu dilakukan dalam kadae yang sesuai dan
kebiasaannya dilakukan dua kali sehari iaitu disebelah pagi dan petang. Siraman
jangan dilakukan terlalu kuat sehingga merosakkan anak benih dan menghanyutkan
tanah. Gunakan penyiram yang mempunyai lubang yang halus.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Rajah 4.3 : Menyiram sayuran dengan kaedah manual
Rajah 4.4 : Kaedah siraman percikan (A) dan siraman titisan (B)
5.1.3 Pembajaan
Sayur-sayuran memerlukan makanan atau nutrien untuk tumbesaran yang sihat.
Terdapat tiga jenis nutrien yang utama iaitu nitrogen, fosforus dan kalium (NPK).
Kalsium, magnesium dan sulfur juga diperlukan oleh sayur-sayuran tetapi dalam
kuantiti yang sedikit. Nutrien tanah yang telah berkurangan boleh ditambah dengan
cara membaja. Baja yang boleh digunakan ialah baja organik dan baja kimia.
Baja
Baja organik (baja semulajadi) Baja kimia (dibuat di kilang)
Contoh: najis haiwan, kompos,
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Baja tunggal (baja yang mengandungi Baja sebatian/ campuran
satu unsur nutrein sahaja) (mengandungi pelbagai unsur
nutrein)
Contoh: nitrophoska, Welgro
Rajah 4.5 : Jenis-jenis baja
Ada dua peringkat membaja semasa menanam sayur-sayuran:
Peringkat pertama ialah membaja semasa menyediakan batas. Ini dinamakan
pembajaan asas. Pada peringkat ini baja organik biasanya digaulkan ke dalam
tanah.
Pada peringkat kedua adalah membaja semasa anak benih sayur-sayuran sudah
tumbuh dan membesar. Ini dinamakan pembajaan permukaan. Baja yang biasa
digunakan ialah baja kimia. Baja ini ditaburkan di sekeliling anak benih dan
digaulkan ke dalam tanah. Selepas itu siram sehingga batas lembab. Kekerapan
membaja pada peringkat ini ialah 2 – 3 minggu sekali.
5.1.4 Pengawalan rumpai
Merumput ialah proses membuang segala tumbuhan yang tidak dikehendaki yang
tumbuh disekeliling tanaman yang ditanam. Tumbuhan yang tidak dikehendaki ini
dikenali sebagai rumpai. Tujuannya ialah untuk mengelakkan persaingan di antara
1. Senaraikan nama-nama baja kimia mengikut kandungan nutrien utama?
2. Nyatakan fungsi-fungsi utama nutrien tersebut kepada sayuran?
Cari maklumat terperinci tentang pembajaan yang sesuai
untuk sayuran anda dan gunakan kaedah tersebut untuk
proses pembajaan sayuran tersebut. Buat refeleksi dan
bincangkan dalam OLL.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
rumpai dengan sayur-sayuran dalam mendapatkan nutrien, air, cahaya dan ruang.
Merumput juga dapat memusnahkan tempat tinggal atau tempat pembiakan perosak
dan agen penyakit. Pengawalan rumpai hendaklah dilakukan semasa penyediaan
tanah dan pada peringkat tumbesaran anak benih sayur-sayuran. Rumpai kecil
boleh dicabut dengan tangan. Rumpai besar atau rumpai kecil yang terlalu banyak
boleh dicabut dengan menggunakan serampang tangan. Tajak boleh digunakan
untuk membuang rumpai di lorong batas. Rumpai di sekeliling tanaman boleh
disembur dengan racun rumpai yang disyorkan.
5.1.5 Penyedian sokongan
Setiap jenis sayur-sayuran mempunyai tabiat tumbesaran yang berbeza. Ada yang
menjalar, melilit atau mempunyai batang yang lemah. Sayur-sayuran yang
memanjat seperti timun dan kacang panjang memerlukan kayu pancang, sementara
sayur-sayuran yang berbatang lemah memerlukan sokongan untuk menyokong
buahnya yang berat.
Tujuan utama memberi sokongan adalah supaya pokok boleh mendapat cahaya
matahari yang secukupnya. Selain itu, ia juga akan memudahkan kerja pengurusan
1. Senaraikan jenis-jenis racun rumpai yang terdapat di pasaran Malaysia?2. Nyatakan masa yang sesuai untuk kerja meracun di kebun sayuran?3. Terangkan persedian-persedian sebelum, semasa dan sesudah menjalankan kerja meracun?
Berdasarkan soalan-soalan di atas, buatkan catatan dan nota-nota
penting mengenai kerja meracun rumpai termasuk kaedah
meracun dan langkah-langkah keselamatan. Rujuk buku Panduan
Meracun keluaran Jabatan Pertanian atau dari mana-mana bahan
yang sesuai
Simpankan maklumat tersebut dalam folio.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
seperti merumput, membaja, memungut hasil dan mengelakkan buahnya daripada
menjadi kotor kerana terkena tanah.
Rajah 4.6: Sokongan jenis junjung
Rajah 4.7: Sokongan jenis para
Rajah 4.8: Sokongan jenis pagar
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Rajah 4.9: Sokongan kayu tunggal
5.1.6 Perosak dan penyakit
Haiwan perosak
Haiwan perosak atau hidupan lain yang menyerang sayur-sayuran boleh
menjejaskan mutu sayur-sayuran. Di samping itu ia juga boleh membantutkan
tumbesarannya. Oleh itu perosak atau agen penyakit ini perlu dikawal bagi
mendapat hasil yang bermutu tinggi.
Tanda diserang perosak ialah daun yang berlubang atau tepinya telah di makan ulat.
Perosak yang biasa menyerang sayur-sayuran ialah ulat beluncas, siput babi, kutu
daun, kumbang, pianggang, koya, teritip dan bari-bari.
Haiwan Perosak Keterangan Tabiat Makan
Kutu daunSerangga kecil dan berbadan
lembut. Berwarna hijau, hitam
atau kelabu. Terdapat dalam
kelompok di bawah permukaan
daun
Menghisap air pokok.
Membawa penyakit virus.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Teritip
Sangat halus berwarna pucat,
Terdapat dalam kelompok pada
pangkal daun
Menghisap air daun
Kumbang
Bermacam jenis, saiz dan warna.
Memakan daun, menebuk
ke batang dan merosakkan
anak benih.
Beluncas
Bermacam saiz dan warnaMemakan daun dan buah.
Menebuk ke dalam batang
Koya
Sangat halus, kecil berwarna
pucat dengan filamen-filamen
pendek di tepi badan. Berupa
debu putih dan bergerak lembut
Menghisap air pokok
Tikus dan siput babi
Mudah dilihat secara fizikal,
membuat sarang dalam kawasan
tanaman.
Tikus – memakan hasil
bijirin
Siput babi – memakan dan
merosakan daun dan
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
batang
Jadual 4.1: Jenis-jenis haiwan makhluk perosak
Rajah 4.9: Langkah-langkah mengawal haiwan makhluk perosak
5.1.7
Penyakit-penyakit biasa sayur-sayuran
Penyakit yang biasa menyerang sayur-sayuran pula ialah melecur anak benih, bintik
daun dan layu bakteria. Berikut adalah jadual yang menerangkan penyakit-penyakit
yang biasa terdapat pada sayur-sayuran di Malaysia.
Penyakit Agen Simptom
Kaedah mengawal haiwan makhluk
perosakKimia
Fizikal
Biologi
Cari maklumat terperinci tentang kaedah kawalan makluk perosak
berserta contoh. Simpankan maklumat tersebut ke dalam folio.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Melecur anak benih Kulat Anak benih layu dan mati
Reput akar Kulat atau bakteria Pokok layu dan mati
Bintik daun Kulat Daun dengan bintik perang atau
hitam
Layu bakteria Bakteria Urat daun menjadi hitam.
Pokok akan layu dan mati
Kulapuk Bakteria Daun yang diserang layu dan
mati
Karat batang/ daun
atau lengai
Kulat Tompok kuning/perang daun
terjangkit akan jatuh
Jadual 4.2: Penyakit-penyakit biasa sayur-sayuran
5.2 Pengendalian Hasil
5.2.1 Memungut Hasil
Kualiti hasil sesuatu jenis sayur banyak dipengaruhi bermula di peringkat
pertumbuhan, kaedah pengutipan hasil dan pengendaliannya semasa di
ladang.Kerosakan yang sering terdapat pada sayur semasa di ladang ialah
kecederaan mekanik yang berpunca daripada pengendalian yang kasar. Kecederaan
mekanik akan menyebabkan sayur menjadi lebam, pecah, patah dan sebagainya.
Pengendalian sayuran di ladang bermula daripada kaedah pengutipan hasil dan
diikuti oleh operasi penyediaan seperti pemilihan, pembasuhan dan pembungkusan
sebelum dibawa keluar dari ladang ke tempat pengumpulan.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Hasil sayur-sayuran boleh dipungut mengikut kehendak pengguna. Oleh itu
memungut hasil pada masa yang sesuai adalah penting. Sebagai contoh, jika
sayuran jenis daun dipungut terlalu awal, hasilnya adalah rendah. Sebaliknya jika
lewat dipungut, hasilnya banyak tetapi mutunya rendah kerana mengandungi serat
kasar.
5.2.2 Masa memungut hasil
Masa yang sesuai untuk memungut sayur-sayuran adalah pada waktu pagi atau
lewat petang. Ini bertujuan untuk mendapat hasil yang segar dan memuaskan.
Sayur-
sayuran
Tempoh mula memungut hasil Panduan
Sawi 4 hingga 6 minggu Cukup besar tetapi belum
berbunga
Timun 4 hingga 6 minggu Buahnya muda tetapi
belum bertukar menjadi
warna kekuning-kuningan
Kacang
panjang
6 hingga 8 minggu Lengai mudah di patahkan
tetapi bijinya belum
terbunjul keluar
Sengkuang 20 hingga 24 minggu Daun mula menjadi kuning
dan gugur
Jadual 4.3: Panduan memungkut hasil sayuran
5.2.3 Cara memungut yang betul:
Memotong dengan pisau/sketur
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
contoh - bendi, kundur, peria, petola, timun, labu
Mencabut
Contoh - sayuran jenis daun, sayuran jenis akar atau umbisi.
Memetik
Contoh - sayuran kekacang, cili, terung, tomato dan lain-lain.
Menggali dengan cangkul/serampang
Contoh - sayuran jenis aakr/umbisi seperti keledek, keladi, sengkuang
Rajah 4.10 : Peringkat kutipan hasil sayuran sehingga pemasaran
(Sumber : Panduan Pengeluaran Sayur-sayuran, MARDI 1990)
Simpan rekod kutipan hasil yang anda perolehi dari
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
tanaman anda secara sistematik.
Simpankan maklumat tersebut dalam folio dan bawa
semasa sesi tutorial.
5.2.4 Pemerosesan Hasil
Tujuan Pemerosesan.
Selain untuk dimakan segar, sayur juga boleh diproses untuk tujuan:
Menghasilkan makanan yang dapat disimpan untuk tempoh yang lebih
panjang
Menghasilkan makanan bentuk baru
Mewujudkan barangan yang lebih berharga
5.2.5 Kaedah Pemprosesan
Kebanyakan sayur tidak boleh bertahan lama kerana ianya bersifat asid rendah.
Pemprosesan yang teliti dapat menghalang mikroorganisma jenis perosak dan jenis
pengeluar racun daripada membiak. Kaedah pemprosesan yang lazim digunakan
ialah:
Mengetin
Mengering
Membuat Sos
Jeruk dan peraman
Pembekuan
Penggulaan
Mengutip hasil
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Mengetin Penyejukbekuan
Rajah 4.11 : Carta alir contoh kaedah pemerosesan sayur bendi
“Berbagai-bagai jenis sayur boleh diproses dan apa yang perlu difahami
bagi mewujudkan perusahaan ini ialah pengetahuan yang mendalam
dari segi pertumbuhan mikroorganisma dan proses pembasmian kuman.
Selain itu, perkara penting yang perlu diambil kira ialah bahan yang
dihasilkan mesti mencerminkan hasil keluaran yang bermutu, berkhasiat
dan bersih. Perundangan negara dan Akta Makanan mesti dijadikan
garis panduan yang tidak boleh diabaikan. Kebersihan yang menyeluruh
termasuk kilang, bahan mentah, peralatan, kebersihan diri dan
penggunaan bahan tambahan yang dibenarkan mesti difahami dengan
betul.” (MARDI, 1990)
Dari penyataan di atas, beri komen dan pandangan anda.
5.2.6 Pemasaran hasil
Sayuran yang dipungut mestilah dibasuh, digredkan, dan dibungkus dengan
sempurna sebelum dipasarkan. Sayuran perlu dipasarkan segera.
Pemasaran ialah suatu aktiviti penyampaian produk (keluaran) atau perkhidmatan
daripada pengeluar kepada pengguna.
5.2.7 Proses pemasaran hasiI:
Mengenalpasti kehendak pengguna,
Merancang dan mengeluarkan keluaran yang dikehendaki,
Menentukan harga,
Pengiklanan
Penyampaian keluaran atau perkhidmatan kepada pengguna.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
5.2.8 Agen pemasaran
Terdapat tiga agen pemasaran yang mengendalikan aktiviti pemasaran iaitu:
pemborong,
pemproses dan
peruncit.
Pengeluar
Pemborong Pengeksport Penjual Runcit
Pasaraya Pembeli Institusi Penjual Runcit
Rajah 4.12 : Pemasaran sayuran tempatan
5.2.9 Masalah pemasaran
Masalah asas pemasaran ialah sifat sayur yang mudah rosak dan tidak tahan lama.
Selain dari itu terdapat beberapa masalah dalam pemasaran sayur. Di antaranya
ialah:
Ketidakstabilan harga
Masalah ini disebabkan oleh faktor-faktor penawaran dan permintaan yang
tidak menentu. Seperti pengaruh cuaca, musim perayaan dan sebagainya.
Saluran pasaran tetap
Apabila pengeluaran berlebihan dengan aliran permintaan menjadi tepu,
Penual akan terpaksa menjual dengan harga rendah. Manakala lebihan
produk terpaksa disimpan. Hal ini akan meningkat kos pengeluaran seperti
kos simpanan dan pengangkutan. Saluran pemasaran tetap hanya kepada
Singapura. Ini bermakna pasaran ke negara lain masih perlu ditingkatkan
agar produk sayuran dari negara ini dapat di pasarkan dengan mudah..
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Kurang maklumat pasaran
Bagi sesetengah pengeluar, maklumat terkini tentang pasaran produk
seperti harga, penawaran, permintaan dan saluran pasaran dalam dan luar
negeri masih di tahap yang rendah. Ini akan menimbulkan masalah dalam
membuat keputusan untuk pemasaran hasil produk.
Kekurangan kemudahan prasarana
Pusat atau tempat jualan di mana perjumpaan antara pengeluar dan pembeli
dapat membantu kelancaran proses pemasaran. Di negara ini kerajaan
melalui beberapa kementerian telah mengwujudkan kemudahan tempat
jualan seperti pasar tani. Namun bilanganya masih belum menampung
keperluan semasa.
Kekurangan kemudahan
Kemudahan penyimpanan dan pemprosesan khasnya bagi menampung
lebihan pengeluaran yang masih belum dipasarkan masih menjadi masalah
kepada sebahagian besar pengeluar di negara ini.
Kemudahan perhubungan
Kemajuan teknologi yang sangat pesat banyak membantu dalam proses
pemasaran. Namun, sesetengah pengeluar di negara ini khasnya petani-
petani di luar bandar masih jauh ketinggal dari aspek ini. Penggunaan
internet mampu melebarkan peluang pasaran ke peringkat global
Anda sebagai seorang pengurus di sebuah ladang
sayuran merancang untuk memasarkan hasil sayuran
anda ke pasaran dalam negara. Cari maklumat tentang
strategi pemasaran dan bincangkan bagaimana anda
Simpan maklumat tersebut ke dalam folio.
Tajuk 6
TEKNOLOGI PENANAMAN SAYUR-SAYURAN
TANPA TANAH SECARA HIDROPONIK DAN
FERTIGASI
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
SINOPSIS
Modul ini mendedahkan mengenai teknologi tanaman sayur-sayuran secara hidroponik/fertigasi.
Hasil Pembelajaran
1. Menghuraikan konsep asas, kebaikan dan kelemahan dan teknik penanaman dan
penjagaan sayur-sayuran secara hidroponik/fertigasi.
Kerangka Konsep Tajuk 6
TANAMAN SAYURAN SECARA HIDROPONIK /FERTIGASI
Pengenalan Kebaikan
dan
kelemahan
Teknik
penanaman
Alat dan
bahan
Pengurusan
Pengenalan
Hidroponik berasal daripada perkataan Greek. Hidro bererti air dan ponus bermaksud
kerja. Ringkasnya hidroponik bermaksud ‘kerja air’. Sistem penanaman secara hidroponik
adalah salah satu daripada kaedah penanaman tanpa tanah. Menerusi modul ini,
penanaman tanpa tanah hanya tertumpu kepada sistem hidroponik (dalam takung).
6.1 Tanaman secara Hidroponik
Penanaman secara hidroponik ialah satu kaedah menanam tumbuhan tanpa
menggunakan tanah. Kaedah ini menggunakan larutan zat makanan di dalam takungan
yang berisi air. Ianya amat mudah dan tidak memerlukan penjagaan yang rumit.
Terdapat beberapa sistem penanaman secara hidropnik tetapi hidroponik takungan
adalah satu kaedah yang paling mudah untuk dikendalikan, tidak memerlukan kemahiran
yang tinggi dan boleh ditanam di kawasan yang terhad/sempit.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
6.2 Kebaikan dan kelemahan
Kelebihan Kelemahan
Penggunaan kawasan lebih
cekap
Kos bina tinggi
Mudah kawal kandungan
nutrien dalam larutan
Perlu pengetahuan dan kemahiran
urus nutrien
Tiada penyakit bawaan tanah Perlu bekalan elektrik berterusan
Tidak perlu kawal rumpai Sesuai untuk tanaman tertentu sahaja
Penanaman sepanjang tahun
Hasil bersih, sseragam dan
berkualiti
Boleh ditanam di ruang terhad
Jadual 5.1 : Kebaikan dan kelemahan hiroponik
6.3 Teknik-teknik penanaman
6.3.1. Kultur tanpa agregat (kultur cecair)
i. Kultur cecair ringkas
- unit penanaman kecil
- sayur daun seperti kailan, sawi, bayam dan salad
- tiada pengaliran larutan nutrien
- pengudaraan akar kurang sempurna
ii. Kultur aliran nutrien
- guna pam untuk mengalirkan nutrien
- untuk tanaman saiz besar seperti tomato dan timun
- stuktur dibuat secara komersil ialah Teknik Nutien Tipis (NFT)
- palung tutup rapat untuk elak tumbuh alga
iii. Aeroponik
- untuk salad, bayam, tomato
- nutrien diberi secara semburan halus
- semburan beberapa saat setiap selangan 2 – 3 minit
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
6.3.2 Kultur agregat
- guna bahan lengai untuk menyokong tanaman
- seperti pasir, vermikulit dan kelikir
- agregat terendam dalam takung
- larutan nutrien dipam ke dalam medium agregat
- agregat dibasah atau terendam dari bawah
6.4 Larutan nutrien dan bahan penanaman
Terdapat beberapa fomalisi larutan nutrien hidroponik yang digunakan di antaranya
ialah
6.4.1 Penyediaan Larutan Hidroponik
StokNo Komponen
Nama Komponen Formula Kimia ElemenGram/1000Liter Larutan
A1 Calcium Nitrate Ca(NO3)2. 4H2O Ca,N 800.002 Ferrum EDTA [CH2N(CH2COO)2]2FeNa Fe 2.50
B1
3 Potassium Nitrat K NO3 K,N 800.004 Magnesium
SulphateMgSO4. 7H2O Mg,S 500.00
5 Mono Potassium Phosphate
KH2PO4 K,P 270.00
B2
6 Boric Acid H3BO3 B 3.007 Cupric Sulphate CuSO4. 5H2O Cu,S 0.058 Magnesium
SulphateMnSO4. 4H2O Mn,S 4.00
9 Ammonium Molybdate
(NH4) 6Mo7O24. 4H2O N,Mo 0.02
10 Zinc Sulphate ZnS SO4.7H2O Zn,S 0.22
Jadual 5.2: Formulasi am penyediaan larutan hidroponik
Campuran larutan
STOK BLARUTAN STOK A
STOK A
Ca(NO3)2. 4H2O 800g[CH2N(CH2COO)2]2FeNa 2.5g
STOK B1
K NO3 800gMgSO4. 7H2O 500gMnSO4. 4H2O 40gKH2PO4 270gZnS SO4.7H2O 2.2g
Campurkan air hingga menjadi 5 litre
STOK B 2
H3BO3 3.0gCuSO4. 5H2O 0.05gMnSO4. 4H2O 40g(NH4) 6Mo7O24. 4H2O 0.2gZnS SO4.7H2O 2.2g
Campurkan air hingga Menjadi 2 litre
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Campurkan air hingga menjadi 10 litre
Semua 200ml
200 ml 200ml
Campurkan air hingga menjadi 50 litre~1takung
Rajah 5.1: Campuran larutan hidroponik takung
6.4.2 Alat kelengkapan dan bahan penanaman hidroponik.
i. Medium semai terdiri daripada bahan seperti span, benang, rock wool dan
sebagainya
ii. Set takung hidroponik berkapasiti 50 liter atau yang setara termasuk cawan
iii. Sedikit racun kulat dan detergent
iv. Meter pH
v. Meter elektokonduktiviti (sekiranya perlu)
vi. Biji benih sayur-sayuran seperti salad, sawi, kangkung dan sebagainya
vii. Kelalang penyukat 500 ml dan 200ml
viii. Kapur pertanian GML(Ground Magnesium Limestone) atau yang setara
atau NaOH)
6.5 Pengurusan tanaman
6.5.1 Penyemaian
Basuh bersih dan steril(nyah kuman) ke atas semua alat
Ramas medium dengan air yang dicampur sedikit racun kulat hingga
basah
Masuk atau letakkan biji benih ke dalam medium – 5 – 6 biji benih
setiap satu cawan hidroponik
Semai di atas air biasa (tanpa baja)
Pastikan air mencecah medium semaian
Campurkan air hingga menjadi 10 litre
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Tunggu hingga biji benih bercambah sebelum di ubah ke set taking
sehingga muncul 3 hingga 6 lai daun (Panduannya 5-8 hari selepas
semaian dilakukan)
6.5.2 Penanaman/Mengubah
Sediakan air paip bersih di dalam set takung (9/10 penuh)
Tuang 200 ml larutan nutrient A dan 200 ml larutan nutrient B ke dalam
takung yang berisi air
Kesan nilai pH(pH yang disyorkan ialah di antara 5.0 – 6.5)
Masukkan kapur sedikit-sedikit sekiranya pH pada mulanya kurang
daripada 5.0
Ingat pengawalan pH sangat penting!!!
Letakkan kesemua anak benih ke dalam slot cawan dengan hati-hati dan
kemas
Pastikan bahagian akar benih menyentuh campuran larutan di dalam air
Sekarang set takung sudah boleh diletakkan di bawah sinaran matahari
sepenuhnya(Elakkan anak benih yang baru dipindahkan itu, terhalang dari
sinaran cahaya mata hari!)
Namun penggunaan rumah hijau atau rumah lindungan hujan sangat
digalakkan untuk mengelakkan timpaan air hujan
Ingat konsep rumah hijau bukan bermaksud rumah berwarna hijau!!!
Rumah hijau berbumbungkan plastic lutsinar sudah memadai
Pantaulah pH dan larutan dari semasa ke semasa
Kapas yang digunakan untuk medium penanaman hidroponik
didapati berlumut (hijau) semasa peringkat pertumbuhan pokok.
Apakah faktor kemungkinan yang menyebabkan fenomena
tersetut dan cadangkan kaedah menyelesaikan masalah
tersebut. Cari maklumat dan bincangkan dalam OLL
6.6 Tanaman secara fertigasi
Tahukah anda?
Kaedah penanaman secara fertigasi telah diamalkan secara
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
meluas di negara Timur Tengah dan Eropah untuk berbagai
tujuan. Dalam bidang pengeluaran tanaman makanan secara
komersil, Holland merupakan negara yang terkenal
menggunakan teknik ini. Di Malaysia, kaedah ini mula diamalkan
secara komersil pada awal 1990 an. Sebelum ini dilakukan
beberapa plot pemerhatian dan percubaan.
6.6.1 Apa itu fertigasi ?
Fertigasi berasal daripada perkataan fertigation (‘fertitiser’ and ‘irrigation’) atau baja
dan pengairan. Ini merupakan satu daripada sistem hidroponik beraggregat.
Penanaman secara fertigasi adalah kaedah di mana baja lengkap dalam bentuk
larutan nutrien diagihkan ke pangkal tanaman (zon perakaran) melalui
sistem pengairan (titisan). Pokok ditanam di dalam bekas atau polibeg yang sesuai
mengandungi medium bukan tanah (soiless culture).
Kaedah ini merupakan kaedah alternatif terbaik mengatasi masalah tanah
(kesuburan atau jangkitan penyakit dari tanah). Prestasi tanaman sangat dipengaruhi
oleh kualiti nutrien (keseimbangan, kepekatan, pH, jumlah), mutu air dan input yang
dibekalkan. Pada umumnya, kaedah penanaman secara fertigasi boleh dipraktik
kepada semua tanaman tetapi lebih cenderung kepada sayuran jenis berbuah
termasuk strawberi, tomato, terung, cili, bell pepper, anggur, labu, tembikai wangi
dan lain-lain. Transformasi teknologi berjaya memberi inisiatif beberapa jenis
sayuran tanah tinggi boleh ditanam dengan kaedah ini dikawasan tanah pamah.
5.6.2 Kelebihan kaedah fertigasi
Kaedah penanaman secara fertigasi mempunyai beberapa kelebihan tersendiri
berbanding dengan kaedah konvensional yang ada. Antara kelebihannya ialah:
i. Keperluan nutrien lengkap diberi dan boleh dikawal dari segi jumlah dan
kehendak tanaman mengikut peringkat pertumbuhannya.
ii. Medium tumbesaran dan persekitaran menjamin kebersihan dan menghindar
masalah penyakit
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
iii. Meningkatkan hasil per unit kawasan dengan kepadatan tinggi.
iv. Kos merumpai sangat rendah.
v. Kualiti hasil yang lebih baik
vi. Penggunaan baja yang cekap.
vii. Mengurangkan penggunaan racun ke atas tanaman.
viii. Hasil lebih tinggi (boleh mencapai sehingga 700% atau tujuh kali ganda)
ix. Tidak perlu penggiliran tanaman.
6.6.3 Keperluan fertigasi
Usahawan yang berjaya mengamalkan kaedah fertigasi sebagai kaedah
pengeluaran tanaman makanan atau lain-lain mempunyai minat mendalam,
pengetahuan teknikal, pengurusan ladang dan tanaman terutama pemakanan
tumbuhan dan penyakit/perosak tanaman. Kemudahan infrastruktur dan
kelengkapan lain yang perlu ada ialah:
a Rumah lindungan hujan
Sama ada berjejaring atau tidak (ikut jenis tanaman). Bumbung dan dinding
boleh ditembusi cahaya yang mencukupi. Bentuk yang baik ialah separa bulat
(berlubang angin atau tiada). Sangat diperlukan untuk tanaman tomato.
Tanaman lain yang ditanam menggunakan pelindung hujan adalah lebih baik
berbanding secara terbuka. Rangka : Aluminium, G.I pipe, kayu, black pipe dsb.
Bumbung : Plastik, arcylic, carbonated dsb
b. Sistem pengairan
Jenis titisan. Beroperasi secara manual atau automatik. Aliran larutan baja
dilakukan secara graviti, pam elektrik, injektor dsb. Antara komponen yang
berkaitan ialah tangki nutrien, tangki stok nutrien, timer, pam, penapis, injektor,
paip utama, paip kedua, penitis, injap sehala, injap udara, ‘pressure regulator’
dan sebagainya.
c. Sumber air
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Bersih, tidak berbau, jernih, tidak tercemar, tidak terputus bekalan, pH/EC/TDS
sesuai. Contoh: air paip JBA, telaga bumi, air gunung, tasik, anak sungai yang
mengalir
d. Baja
Baja hidroponik/khas lengkap mengandungi semua jenis unsur/zat pemakanan
yang diperlukan oleh tumbuhan. Formulasi disesuaikan mengikut jenis tanaman.
Mudah larut. Kepekatan dan jumlah bergantung kepada jenis tanaman,
peringkat tanaman dan cuaca (suhu, cahaya, angin , RH dsb)
e. pH/EC/TDS meter
Untuk mengukur larutan dan medium secara saintifik dan tepat.
f. Medium
Boleh memegang air (60 – 80%), mengandungi ruang pengudaraan 20 – 40%,
boleh diubahsuai keadaan pH nya, mudah didapati, tidak mencemar alam,
murah dan praktikal.
g. Bekas tanaman
Untuk diisi medium. Purata ketinggian 25 – 35 cm. lebar 30 – 45 cm. Warna
putih, hitam dll. Bahan bekas seperti polibeg plastik, pasu (plastik , tanah liat dsb)
boleh digunakan tetapi mesti mempunyai lubang aliran air keluar atau memberi
ruang pengudaraan kepada akar.
h. Biji benih terpilih
Sangat penting untuk jaminan hasil. Disyorkan biji benih hibrid F1 dan precision
seed (mempunyai jaminan seperti resistan: TmV,C5, N, F1 Fr dan dijual dalam
bentuk jumlah bilangan bukan berat). Dapatkan bekalan dari sumber yang betul.
6.6.4 Persedian awal
Sebelum melaksanakan projek fertigasi beberapa perkara perlu diambil kira dalam
merancang perjalanan dan tujuan projek. Ini termasuklah:
i. Jumlah polibeg dan keluasan
ii. Pemilihan dan kesesuaian kawasan
iii. Bajet yang ada atau disediakan
iv. Sistem operasi yang akan digunapakai
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
v. Jenis tanaman atau produk
vi. Sumber keperluan asas
vii. Mulakan pembinaan dan siapkan infrastruktur
6.6.5 Pengurusan Semaian
Pengurusan tapak semaian adalah asas yang sangat penting menentukan
kelancaran program pengurusan seterusnya di ladang. Walaupun kerja pengurusan
semaian kelihatan mudah tetapi banyak yang gagal mengurusnya dengan baik
kerana kekurangan kemahiran dan pengalaman.
a. Penyediaaan medium semaian
Berbagai medium semaian terdapat dipasaran boleh digunakan. Medium yang
baik menghasilkan percambahan yang tinggi, bebas penyakit dan kos yang
berpatutan. Medium yang biasa digunakan ialah, peat moss, vermikulit dan
habuk sabut (cocoa peat atau ‘coir dust’). Medium diisi ke dalam bekas semaian
seperti pot plastik 8 x 8 cm, dulang semaian khas, keratan PVC 2”, polibeg kecil
dan lain-lain.
b. Menyemai biji benih
Biji benih yang telah dirawat terus disemai di dalam bekas semaian berisi
medium semaian. Letakkan biji benih 0.5 – 1.0 cm dari paras atas medium.
Kedalaman lubang untuk biji benih yang kecil seperti kobis adalah lebih cetek
berbanding biji benih tembikai. Tutup lubang (timbuskan biji benih) tersebut
dengan medium tanpa memadatkannya. Teknik menyemai yang betul
mempengaruhi percambahan dan pertumbuhan yang seragam di tapak
semaian. Oleh itu kerja-kerja menyemai mesti dibuat dengan teliti.
Jumlah semaian yang disemai hendaklah 20 – 30% lebih daripada jumlah yang
sebenar diperlukan diladang. Ini penting diambil kira semasa penakaian dan
pemilihan anak pokok terbaik sahaja yang dipindah ke ladang
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Rajah 5.2: Teknik semaian
c Menyiram
Siraman yang terbaik ialah siraman kabus atau semburan halus atau kaedah
rendaman. Siraman bertujuan mengekalkan kelembapan sekitar 60% dilakukan
setiap hari dengan kekerapan 1 – 2 kali/hari bergantung kepada medium digunakan.
Sebelum cambah : Semaian disiram dengan air bercampur racun kulat (contoh:
previcur)
Selepas cambah : Minggu pertama:
Air dan larutan baja 1.5 mS/cm (bacaan E.C. meter)
Minggu kedua dan seterusnya:
Air dan larutan baja 1.5 – 2.0 mS/cm (bacaan E.C. meter)
d. Tempoh semaian
TANAMAN HARI
Cili 25 – 30
Terung 25 – 35
Tomato 18 - 25
Tembikai Wangi 8 - 12
Timun Jepun 7 – 10
Kobis/kobis bunga 14 - 20
Jadual 5.3 : Tempoh semaian sayuran
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
6.6.6 Pengurusan ladang
Berikut adalah ringkasan kerja-kerja pengurusan ladang fertigasi yang perlu
dilakukan.
a. Mengisi medium & Menyusun bekas tanaman
Isi dan padatkan medium atau campuran medium didalam bekas yang telah
dipasang. Medium yang biasa digunakan ialah habuk sabut, arang sekam atau
campuran keduanya (50:50)
b. Membilas medium
Semua medium perlu dibilas atau dibasahi dengan air terlebih dahulu untuk
menghilangkan kemungkinan toksik atau bahan tercemar. Selain itu bilasan juga
boleh mengelakkan stress terhadap pokok semasa baru dipindahkan ke ladang.
c. Mengubah ke ladang
Anak pokok semaian yang telah cukup tempoh, subur, sekata, tiada jangkitan
penyakit dipindahkan ke ladang dengan cermat. Setiap bekas ditanam dengan
satu pokok kecuali tomato 2 pokok/beg.
Rajah 5.4 : Anak benih di lubang penanaman
d. Menyulam
Kebiasaannya jumlah pokok yang disulam sangat minimum jika kerja mengubah
dilakukan dengan cermat. Lakukannya dengan segera untuk mendapatkan
pertumbuhan yang sekata.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
e. Menyedia & mengagih nutrien
Kerja ini amat penting, kritikal dan memerlukan kemahiran yang lebih. Bermula
dengan membuat campuran bahan, menyediakan larutan stok, penyediaan
larutan nutrien untuk tanaman dan pengagihan ke ladang.
Pengagihan nutrien ke ladang boleh dilakukan dengan beberapa kaedah
mengikut situasi dan kemudahan infrastruktur yang ada. Antaranya secara
graviti, pam elektrik, injektor dan gabungan antaranya. Sistem ini beroperasi
secara manual atau automatik.
Berikut adalah contoh beberapa campuran baja yang digunakan:
i. Formula MARDI
CAMPURAN A CAMPURAN B
Bahan Berat Bahan Berat
Kalsium nitrat 9.360 kg Kalium nitrat 8.120 kg
Fe EDTA 164 gm Mono Kalium Posfat 2.630 kg
Magnesium sulfat 4.962 kg
Mn sulfat 15.0 gm
Zn sulfat 2.2 gm
Cu sulfat 0.78 gm
Amm. Molibdat 0.18 gm
Asid borik 30.0 gm
ii. Formula Cameron Highland
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
CAMPURAN A CAMPURAN B
Bahan Berat Bahan Berat
Kalsium nitrat 37.0 kg Kalium nitrat 21.0 kg
Kalium nitrat 6.0 kg Kalsium sulfat 2.0 kg
Ammonium nitrat 2.0 kg Magnesium sulfat 18 kg
Fe - EDTA 334 gm Mono Kalium Posfat 8 kg
Zn sulfat 90 gm
Mn sulfat 80 gm
Cu sulfat 10 gm
Soluble boric 300 gm
Natrium molibdat 5 gm
iii. Formula Cooper
CAMPURAN A CAMPURAN B
Bahan Berat Bahan Berat
Kalsium nitrat 20.06 kg Kalsium nitrat 11.6 kg
Fe - EDTA 1058 gm Magnesium sulfat 10.26 kg
Mono Kalium Posfat 5.26 kg
Zink sulfat 8.8 gm
Mn sulfat 122.0 gm
Cu sulfat 7.8 gm
Amm. Molibdate 7.4 gm
Asid borik 34.0 gm
f. Memeriksa dan menyeleggara sistem pengairan
Perlu dilakukan setiap hari dengan teliti. Sistem pengairan merupakan nadi kaedah
penanaman secara fertigasi. Periksa bahagian penitis, tempat sambungan, aliran
titisan, penapis dan lain-lain.
g. Mendiagnosis masalah tanaman
Mengenalpasti semua simptom pada tanaman sama ada serangan perosak,
penyakit atau kekurangan nutrien dan sebagainya. Pengesanan awal dapat
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
mencegah daripada masalah menjadi besar. Periksa ladang setiap hari dan ambil
tindakan segera.
h. Mengawal perosak dan penyakit
Semburan kawalan perosak dan penyakit dimulakan sebaik saja pokok dipindahkan
ke ladang. Kebiasaannya dilakukan setiap 4 – 5 hari sekali menggunakan bahan
yang sesuai dengan tanaman dan jangkitan/perosak.
i. Melatih tanaman ‘tree-trainning’
Dua perkara terlibat iaitu memasang trellis dan membuat cantasan (pembentukan
dan penjagaan). Kerja ini amat kritikal dan sangat mempengaruhi hasil serta
kekemasan ladang.
Rajah 5.4 : Cantasan
j. Sanitasi ladang
Kebersihan ladang perlu diutama sebagai langkah pencegahan jangkitan penyakit
atau pencemaran. Semua sisa tanaman, bekas racun kimia atau pembungkus,
rumpai dan sebagainya diselenggara dengan betul.
k. Hasil
Pada umumnya hasil sayuran yang ditanam secara fertigasi adalah lebih tinggi
berbanding kaedah konvensyonal. Sebagai contoh hasil tomato, cili dan terung
secara fertigasi adalah seperti dilampiran.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
l. Anggaran Kos
Kos mewujudkan satu kawasan penanaman secara fertigasi agak tinggi berbanding
kaedah konvensyonal. 60% kos adalah membina rumah pelindung hujan. Kapasiti
bekas tanaman bagi keluasan 1.0 hektar ialah 15,000 beg. Tanaman seperti terung
tidak memerlukan pelindung hujan.
a. Kos Pembangunan
Penyediaan tanah RM 10 000.00
Rumah lindungan RM 250 000.00
Sistem pengaiaran (automatik) RM 60 000.00
pH/EC/TDS meter RM 1 000.00
b. Kos Operasi (1 pusingan - ~ 6 bulan)
Bekas tanaman RM 3 000.00
Medium RM 6 250.00
Baja RM 20 000.00
Medium semaian RM 1 500.00
Batas RM 9 000.00
Trellis RM 300.00
Biji benih RM 4 000.00
Racun kulat/serangga/hormon RM 12 000.00
Elektrik/bahanapi RM 2 400.00
Gaji RM 24 000.00
Lain-lain 10%
Cari maklumat tentang jenis-jenis rumah pelindungan.
Kumpulkan maklumat tersebut dan simpan di folio.
TAJUK 7 TEKNOLOGI PEMBIAKAN TANAMAN HIASAN
SINOPSIS
Bab ini akan menerangkan dengan jelas tajuk-tajuk berkenaan kaedah pembiakan
pokok hiasan. Pembiakan pokok hiasan terdiri daripada kaedah pembiakan secara
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
seks dan secara aseks Cara-cara pembiakan akan dijelaskan beserta gambar rajah
yang sesuai. Selain kaedah pembiakan, bahan dan teknik melakukan juga
ditunjukkan. Penjagaan pokok hiasan juga dibincangkan dalam bab ini
HASIL PEMBELAJARAN
Setelah mengikuti matapelajaran ini, pelajar akan dapat:
1. Menerangkan pelbagai amalan pembiakan tumbuhan hiasan
2. Menerangkan serta melakukan aktiviti pembiakan / tumbuhan hiasan secara seks atau
tampang.
KERANGKA TAJUK-TAJUK
KANDUNGAN ISI
Pembiakan Tanaman Hiasan
Terdapat pelbagai kaedah pembiakan untuk pokok hiasan. Pembiakan bermaksud keupayaan
tanaman menghasilkan zuriat atau benihnya bagi membolehkannya menambah dan menyambung
kelangsungan hidup spesiesnya di muka bumi agar tidak pupus selamanya. Antara kaedah
pembiakan yang dimaksudkan ialah dengan menggunakan biji benih serta spora dan juga
menggunakan bahagian pokok seperti daun, batang, anak sulur, bebawang dan sebagainya.
Kaedah pembiakan
Kaedah Seks Kaedah Aseks
Cantuman Markot (Tut) Keratan
Keratan
akar
Keratan
daun
Akeratan
batang
Kayu kera
s
Kayu Sederhana
Kayu lemb
ut
Pembiakan rumpun
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Pembiakan yang menggunakan biji benih, dinamakan pembiakan cara seks di mana
persenyawaan di antara benih jantan dan benih betina berlaku secara semula jadi lalu terhasillah
buah dan biji benih. Persenyawaan benih-benih juga boleh dilakukan dengan menggunakan
kaedah saintifik di makmal untuk menghasilkan baka jenis baru yang dipanggil hibrid. Contohnya
banyak hibrid pokok orkid dihasilkan bertujuan untuk mengeluarkan bunga yang lebih cantik dan
tahan lasak dari spesies asalnya.
Pembiakan menggunakan batang, daun dan sebagainya dinamakan aseks yang hanya
menghasilkan anak pokok yang serupa seperti pokok induknya.
KAEDAH PEMBIAKAN SECARA SEKS
Pembiakan seks dalam tumbuhan adalah melalui penggunaan biji benih.Pembentukan biji benih
memerlukan bahagian bunga jantan dan bahagian bunga betina.Biji benih mempunyai embrio,
hasil daripada proses persenyawaan game jantan dengan gamet betina. Embrio ini akan
berkembang menjadi anak pokok yang baru apabila biji benih itu bercambah.Pembiakan seks
adalah sesuai bagi sesetengah tumbuhan yang tidak dapat dibiakkan dengan mudah melalui
kaedah lain,
Ciri-ciri pokok yang dibiakkan dengan biji benih adalah seperti berikut:-
Menyediakan Bekas Penanaman
Ciri-ciriPembiakan biji benih
Pokok menjadi besar, tinggi
dan hidup lama
Masa yang lama untuk
berbunga dan berbuah
Mempunyai akar tunjang /pokok lebih
kukuh
Lambat membesar
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
a. Pilih bekas semaian yang tidak kotor dan telah dibersihkan terlebih dahulu.
b. Bekas semaian yang digunakan mesti mempunyai lubang saliran.
c. Tutup lubang saliran dengan serpihan pasu, pecahan batu, atau net hijau untuk
mengelakkan medium terkeluar bersama dengan air siraman yang berlebihan.
d. Isikan medium semaian ke dalam bekas 2.5 cm daripada bibir bekas semaian.
Menyediakan Medium Menyemai dan Menyemai Biji Benih
a. Medium semaian yang sesuai terdiri daripada campuran tanah loam, bahan organik
yang telah reput dan pasir sungai.
b. Sukat bahan-bahan yang diperlukan tadi mengikut kadar :
2 bahagian tanah loam : 1 bahagian bahan organik : 1 bahagian pasir sungai
c. Tapis semua bahan tadi untuk memastikan medium bebas daripada bahan
asing. Kemudian gaulkan sehingga rata.
d. Gaulkan medium dengan kapur dan baja fosfat dalam nisbah 4.5 liter medium semaian
: 2.5 g kapur : 5.0 g baja fosfat.
e. Hapuskan kuman atau bakteria dalam medium dengan cara menyembur medium
dengan larutan formalin.
f. Biarkan medium semaian selama 48 jam sebelum digunakan.
Bahan Medium FungsiTanah loam Mengukuhkan pokokBahan organik Membekalkan nutrien, berupaya menyimpan air, dan membaiki
struktur tanah.Pasir sungai Memastikan saliran dan pengudaraan yang baik.Baja fosfat super Menggalakkan pertumbuhan pokok
Penyemaian biji benih melibatkan penyediaan bekas semaian dan cara menyemai biji benih. Biji
benih dapat disemai dengan cara :
a. menabur biji benih
b. membuat alur dan menanam biji benih ke dalamnya.
c. Menekan biji benih ke dalam medium(cara poket).
Teknik-teknik penyemaian biji benih
Menabur
a. Taburkan biji benih selepas digaulkan dengan pasir dalam nisbah 1:5
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
b. Timbus biji benih yang sudah ditaburkan itu dengan satu lapisan nipis medium
c. Biji benih hallus seperti benih Celosia sangat sesuai dengan kaedah ini.
Cara alur
a. Buat alur yang panjang pada medium mengikut bekas
b. Masukkan biji benih dalam alur
c. Timbus biji benih dengan selapisan medium
d. Kaedah ini sesuai untuk biji benih yang sederhana saiznya.
Cara poket
a. Buat beberapa lubang pada medium
b. Jarak antara lubang-lubang itu ialah 10 cm
c. Masukkan biji benih ke dalam lubang tadi.
d. Timbus lubang itu dan mampatkan medium
e. Kaedah ini sesuai untuk biji benih yang kasar seperti bunga matahari dan Helianthus
f. Selepas biji benih disemai, siramlah medium dan letakkannya di tempat teduh.
Penjagaan
Biji benih yang disemai memerlukan penjagaan seperti berikut;
a. Membekalkan lembapan dengan semburan yang halus.
b. Mengurangkan kehilangan air dengan menutup kotak semaian dengan plastik lutsinar
atau kaca cerah.
c. Meletakkannya di tempat teduh.
d. Apabila anak benih mula bercambah kotak semaian didedahkan terus pada cahaya
matahari untuk mengekalkan pertumbuhan dan mengelakkan etiolasi.
e. Plastik lutsinar dibuka untuk menambahkan penerimaan air, ruang dan pertumbuhan
anak benih.
f. Merumput dilakukan untuk mngelakkan persaingan antara rumpai dan anak pokok.
g. Anak benih perlu diubah apabila mempunyai 2-3 helai daun.
h. Sebelum menggubah anak benih perlu dilakukan pengerasan. Ini bertujuan
mengurangkan renjatan semasa anak benih diubah dari tapak semaian.
Apakah tujuan merumput?
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Apkah yang dimaksudkan dengan pengerasan?Apakah kepentingannya?Bagaimanakah ia dilakukan?
Kepentingan Perlindungan, Air dan Siraman
Air memainkan peranan yang sangat penting dalam pertumbuhan pokok. Ia diperlukan
sebagai medium bagi pengaliran nutrien dan garam galian dari dalam medium tanaman.
Air juga diperlukan dalam proses transpirasi
a. Anak benih yang disemai perlu diberikan perlindungan, air dan siraman bagi
memastikan peratus pertumbuhan yang maksimum.
b. Anak benih hanya memerlukan 50-60 % cahaya matahari ketika masih kecil
bagi mengelakkan kematian.
c. kerja-kerja menyiram dilakukan 2 kali sehari.
d. Air penting untuk melarutkan nutrien supaya mudah diserap oleh akar tumbuhan.
e. Teknik penyiraman yang biasa digunakan ialah bekas menyiram bermuncung halus
atau sistem pemercik air.
Apakah maksud dan proses transpirasi
Apakah kepentingan transpirasi kepada tumbuh-tumbuhan
Pembajaan
Selain medium tanaman yang sesuai, air dan cahaya yang mencukupi, pokok juga
mempunyai pembajaan yang sempurna dan sesia untk pembesarannya.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
a. Membaja dilakukan untuk membekalkan anak benih dengan nutrien yang lengkap dan
mencukupi.
b. Dua jenis baja digunakan, iaitu baja organik dan baja kimia
c. Membaja dilakukan 2-3 minggu sekali dengan kadar yang disyorkan.
KAEDAH PEMBIAKAN MENGGUNAKAN
KERATAN BATANG LEMBUT DAN KAYU KERAS
Pokok yang boleh dibiakkan menggunakan kaedah keratan batang lembut ini termasuklah
Scindapsus atau Sireh Puteri, Tradescantia, Hedera serta banyak lagi.
Bahan yang diperlukan adalah:
a) Beberapa keratan batang pokok berkenaan (Scindapsus) sepanjang lebih kurang 1 kaki
b) Gunting pokok atau 'sekateur'
c) Bekas tanaman
d) Medium pasir sungai
e) Plastik atau bekas lutsinar
f) Hormon penggalak akar
g) Air siraman
Kaedah pembiakan:
1 Sediakan bekas dan medium tanaman dengan memasukkan pasir sungai ke dalam bekas
tanaman sehingga dua inci ke paras bibir bekas, ratakan. Goncang sedikit bekas tanaman
untuk memadatkan sedikit medium bagi menyenangkan pertumbuhan pokok.
2 Potong pokok Scindapsus di bawah buku batang dan pastikan sekurang-kurangnya dua buku
bagi setiap potongan. Buangkan daun di buku paling bawah bagi mencepatkan pertumbuhan
tunas baru dan mengelakkan pereputan batang. Jika terdapat akar udara yang tumbuh di
buku keratan, jangan dipotong kerana akar ini akan mencepatkan pertumbuhan tunas baru.
Sapukan hormon penggalak akar di bahagian buku dan akar udara.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
3 Buatkan beberapa lubang bagi memenuhi setiap ruang medium tanaman, tanam keratan
batang tadi sehingga medium menutupi buku batang yang paling bawah sekali dan padatkan
medium di sekeliling batang keratan.
4 Siram medium dan letakkan bekas tanaman dalam plastik atau bekas lutsinar serta di tempat
teduh. Tunas serta akar baru akan tumbuh dalam masa beberapa minggu.
Apabila pertumbuhan batang menjangkau melebihi lima ruas, anda bolehlah memindahkannya
untuk ditanam sama ada dalam beg politena atau pasu cantik menggunakan medium tanaman
untuk pokok berpasu. Selepas itu anda bolehlah mula membajanya dengan baja kandang (najis
ayam atau kelawar) atau baja kimia berwarna hijau untuk pertumbuhan daun dan batang yang
cepat.
1) Kaedah pembiakan cara di atas juga sesuai untuk pokok berkayu keras seperti pokok bunga raya dan bunga kertas tetapi batangnya dikerat secara menyerong di bawah bahagian tumbuhnya daun bagi menyediakan luas permukaan yang lebih besar untuk mencepatkan pertumbuhan akar dan tunas baru
2) Medium air dan jeli boleh juga digunakan untuk pembiakan cara ini tetapi hasilnya kurang memuaskan berbanding pasir sungai. Air perlu ditukar setiap minggu bagi mengelakkan pereputan
3) Pasir sungai adalah medium terbaik untuk pembiakan menggunakan keratan batang kerana ia mempunyai pengudaraan dan saliran yang baik, bersih serta tidak menghalang pertumbuhan akar baru
4) Menutup bekas tanaman dengan plastik lutsinar bagi mengekalkan kelembapan dan mencepatkan pertumbuhan akar dan tunas baru pokok
KAEDAH PEMBIAKAN BELAHAN DAN PEMBAHAGIAN RUMPUN
Pokok yang boleh dibiakkan menggunakan kaedah ini ialah Sansevieria (lidah jin), Chlorophytum,
Caladium (keladi) dan sebagai-nya.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Kaedah pembiakan:
1 Siram air atau rendam pasu tanaman berkenaan di dalam air bertakung seketika. Ini bertujuan
bagi melembutkan medium tanaman serta memudahkan kerja-kerja mengeluarkan tanaman
berkenaan daripada pasunya.
2 Pusingkan pasu dengan permukaannya ke bawah dan hentakkan permukaan pasu di atas
permukaan yang keras secara perlahan bagi memaksa rumpun pokok keluar daripada
pasunya. Keluarkan rumpun tanaman tadi daripada pasunya secara perlahan bagi
mengelakkan rumpun pokok terjatuh ke tanah.
3 Gunakan tangan atau cangkul serta pisau untuk memotong rumpun pokok kepada beberapa
rumpun kecil. Tanam rumpun ini dalam bekas tanaman dengan medium yang baru. Pokok
akan segera tumbuh segar selepas air disiram serta disembur ke daunnya. Letakkannya di
tempat teduh bagi menyesuaikannya dengan pasu dan medium yang baru. Selepas seminggu
bolehlah diberi baja dan diletakkan di tempat yang sesuai untuknya.
KAEDAH PEMBIAKAN LENTURAN BATANG ATAU RANTING
Pokok yang boleh dibiakkan menggunakan kaedah ini ialah Scindapsus, Tradescantia, pokok
lelabah (Chlorophytum comosum) dan sebagainya. Kebanyakan pokok menjalar boleh dibiakkan
dengan kaedah ini.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Kaedah Pembiakan:
Kaedah 1:
1 Lenturkan batang atau ranting pokok berkenaan dalam air untuk merangsang pertumbuhan
akar baru.
2 Setelah berakar, panjangnya kira-kira setengah inci, kerat batang atau ranting tadi di bahagian
bawah tempat ia berakar untuk memisahkannya dari pokok asal dan tanam dalam pasu
dengan medium yang sesuai untuk pokok berkenaan.
Kaedah 2:
1 Lentur terus ke dalam medium tanaman dalam pasu.
2 Siram dan beri baja bagi menggalakkan batang pokok berakar dan boleh tumbuh dengan
sendirinya.
3 Apabila didapati tumbuh daun baru yang menunjukkan pokok berkenaan sudah boleh hidup
dengan sendirinya, potong bahagian bawah tempat yang berakar untuk memisahkannya dari
pokok induk dan terus hidup sebagai pokok baru.
KAEDAH PEMBIAKAN CARA MENGETUT
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Pokok yang boleh dibiakkan menggunakan kaedah ini ialah pokok berbatang keras berkayu
seperti bunga kertas, bunga raya dan sebagainya.
Kaedah Pembiakan:
1 Pokok dilukakan atau dipotong kulit sekeliling ranting atau batangnya.
2 Medium tanaman yang basah untuk menggalakkan pertumbuhan akar diletakkan di sekeliling
keratan tadi.
3 Balut medium tanaman dengan plastik yang lutsinar dan ikat di kedua bahagian hujung atas
dan bawah dengan tali rafia supaya medium tidak jatuh dan wap air tidak terkeluar daripada
medium tadi. Selang beberapa minggu, akar akan tumbuh di bahagian yang dipotong tadi
kerana pokok menggunakan bahan makanan daripada medium tadi dan merangsang
pertumbuhan akar.
4 Apabila akar sudah panjang kira-kira satu inci, bolehlah dipotong bahagian berkenaan di
bawah tempat berakar tadi untuk ditanam dalam medium tanaman yang sesuai untuknya.
Terdapat tiga kaedah menyediakan medium tanaman untuk mengetut:
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Kaedah 1:
2 bahagian tanah peroi : 1 bahagian bahan organik
Kaedah 2:
4 bahagian habuk papan : 2 bahagian baja organik
Kaedah 3:
Lumut sphagnum moss atau sabut kelapa lembap
TIPS
1) Untuk mencepatkan pertumbuhan akar, sapukan hormon penggalak akar di bahagian atas
keratan tut
2) Bagi memastikan medium senang lekat di bahagian yang dilukakan atau dipotong tadi,
bancuhan medium mestilah pekat dan melekit
KAEDAH PEMBIAKAN MENGGUNAKAN KERATAN DAUN
Pokok yang boleh dibiakkan melalui kaedah ini ialah Sansevieria, Begonia Peperomia dan
sebagainya. Kaedah ini tidak menjanjikan anak pokok yang tumbuh akan menyerupai keseluruhan
pokok induknya.
Kaedah pembiakan:
1 Kerat daun pokok berkenaan kepada beberapa keratan kecil.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
2 Letakkan hormon penggalak akar di bahagian bawah keratan tadi dan tanam dalam medium
pasir sungai.
3 Siram dan tutup pasu semaian dengan plastik lutsinar dan letak di tempat teduh. Kaedah ini
dilakukan bagi mengekalkan kelembapan medium tanaman dan keadaan sekeliling keratan
pokok bagi mencepatkan pertumbuhan anak pokok yang baru.
4 Selang beberapa minggu, apabila anak pokok telah tumbuh pindahkan dan tanam dalam
medium tanaman yang sesuai untuk pokok berkenaan.
1) Pilih daun pokok yang sudah matang dan dewasa untuk mendapatkan pertumbuhan anak pokok dengan cepat dan subur
2) Gunakan gunting pokok yang tajam untuk memotong dedaun yang dipilih bagi mendapatkan hasil yang memuaskan
KAEDAH PEMBIAKAN MENGGUNAKAN SULUR ANAK
Pokok yang boleh dibiakkan menggunakan kaedah ini ialah pokok Orkid, Bromeliad dan Episcia.
Kaedah pembiakan:
1 Biasanya sulur anak akan keluar dari sisi pokok induk yang menyerupai pokok induknya.
Ceraikan anak sulur berkenaan daripada induknya dengan menggunakan tangan atau gunting
pokok.
2 Potongkan serapat mungkin ke arah pokok induknya dan seboleh-bolehnya biar terdapat
sedikit akar untuknya mula tumbuh sendiri.
3 Tanam segera dalam medium tanaman yang sesuai untuknya.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
TIPS
1) Untuk sulur anak yang tidak berakar, sapukan sedikit hormon penggalak akar di bahagian
bawahnya untuk mencepatkan pertumbuhan akar
2) Jangan biarkan medium tanaman kering kerana ini akan membantutkan pertumbuhan akar
baru anak pokok berkenaan
KAEDAH PEMBIAKAN MENGGUNAKAN BIJI BENIH DAN SPORA
Banyak pokok hiasan berbunga boleh dibiakkan menggunakan biji benih seperti Balsam, Cosmos,
Tegetes dan sebagainya. Manakala kaedah pembiakan cara spora hanya berlaku kepada pokok
hiasan jenis paku pakis sahaja.
Kaedah pembiakan biji benih
Biji Fl
Biji benih Fl untuk pokok berbunga semusim seperti Petunia, Zinnia, Celosia dan sebagainya yang
diimport dari luar negara boleh dibeli di pusat tanaman. Biji ini hanya dapat digunakan untuk
menanam pokok berkenaan untuk satu musim sahaja. Pokok dari benih ini tidak akan
mengeluarkan biji untuk tanaman seterusnya. Biji yang baru harus dibeli untuk pembiakan dan
penanaman pokok bunga ini seterusnya. Ikuti kaedah penyemaian dan penjagaannya seperti
panduan yang tertera di pek biji.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Biji benih halus
Bagi biji benih halus yang didapati dari pokok tanaman tempatan, kaedah penyemaian dan
penjagaannya adalah seperti berikut:
1 Sediakan medium tanaman yang bersesuaian untuk menyemai biji benih dalam nisbah 2:1:1
(Tanah loam:Bahan organik:Pasir sungai). Untuk semaian biji yang halus anda perlu
mencampurkan biji berkenaan dengan pasir halus dalam nisbah 1:5 (Biji benih:Pasir halus)
supaya kerja menaburnya dapat dilakukan dengan mudah.
2 Taburkan campuran biji benih dan pasir tadi di atas permukaan medium tanaman dengan
rata.
3 Kemudian taburkan satu lapis medium tanaman yang nipis di atas campuran biji benih tadi
bagi menutupinya.
4 Siram medium tanaman dan letakkan bekas semaian di tempat teduh.
Biji benih kasar
1 Tanam dua biji benih dalam satu lubang dengan jarak 10 sentimeter di antara satu dengan
yang lain dan sedalam lebih kurang dua kali diameter bijinya. Sebaiknya ditanam dalam
garisan yang lurus.
2 Kambus biji benih dengan medium tanaman dan kejapkannya dengan jari.
3 Kekalkan kelembapan medium dengan meletakkan bekas tanaman di dalam beg plastik atau
bekas tertutup lain. Apabila anak benih telah tumbuh, buangkan beg plastik tadi untuk
pertumbuhan anak benih seterusnya.
4 Apabila anak pokok telah tumbuh empat helai daun, bolehlah dipindahkan untuk ditanam
dalam bekas yang tetap untuknya. Sebelum dipindah, eloklah anak pokok dikeraskan terlebih
dahulu bagi mengurangkan renjatan. Ini bermakna air siraman dan perlindungan daripada
cahaya matahari secara perlu dikurangkan beransur-ansur supaya anak pokok dapat
menyesuaikan diri dengan keadaan sebenar di persekitarannya.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Spora pokok paku di bawah daunnya yang boleh dilihat dengan mata kasar
Spora
Hanya pokok paku pakis sahaja yang boleh membiak menggunakan spora yang biasanya tumbuh
di bawah daun atau frondnya. Biasanya spora dapat dilihat dengan mata kasar di bawah daun
walaupun ianya agak halus.
Kaedah pembiakan menggunakan spora adalah seperti berikut:
1 Pilih daun yang sihat dan mempunyai banyak spora yang telah matang.
2 Letakkannya dalam beg plastik lutsinar dan goncang daun tersebut. Spora berwarna perang
akan gugur di dalam beg plastik tadi. Kembangkan lumut tanah gambut atau span dengan
menyiram air ke atasnya.
3 Taburkan spora tadi di atas lumut tanah gambut atau span dan letakkannya dalam beg plastik,
ikat hujungnya untuk mengekalkan kelembapan.
4 Apabila terdapat tunas anak berwarna hijau mula tumbuh, buatkan lubang di sekeliling beg
plastik untuk peredaran udara supaya anak pokok cepat tumbuh.
5 Selepas sebulan iaitu apabila anak pokok telah besar sedikit, bolehlah dipindahkan untuk
ditanam dalam bekas tanaman yang lebih besar.
1) Di negara kita ini terdapat banyak paku pakis membiak di dalam hutan dan juga di atas pokok kelapa sawit contohnya paku langsuyar, paku tanduk rusa dan sebagai-nya. Anak benih yang dicambah secara semula jadi ini boleh diambil untuk ditanam sebagai pokok hiasan
2 Fikirkan beberapa jenis paku pakis yang boleh juga dibiakkan menggunakan kaedah pecahan rumpun.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
TAJUK 8 PENANAMAN DAN PENYELENGGARAAN TUMBUHAN DALAM
PASU ATAU BEKAS TANAMAN TUMBUHAN HIASAN
SINOPSIS
HASIL PEMBELAJARAN ( UNTUK TAJUK INI)
KERANGKA TAJUK-TAJUK
Bekas menanam
Jenis dan ciri bekas
Pemilihan dan penyediaan bekas
Medium menanam
Ciri medium menanam yang baik
Bahan-bahan untuk penyediaan medium dan cirinya
Jenis-jenis ramuan medium menanam
Langkah-langkah penanaman
Penanaman dalam bekas
Penanaman di batas
KANDUNGAN ISI
Penanaman Tumbuhan Hiasan
ASAS TANAMAN POKOK DALAM PASU
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Terdapat perkara asas mengenai penanaman pokok hiasan dalam pasu yang perlu diikuti supaya
pokok berkenaan dapat hidup dengan subur.
Pasu atau planter juga mampu mencantikkan tanaman. Tetapi pemilihan dan penggunaannya
haruslah disesuaikan dengan jenis pokok yang hendak ditanam. Adalah tidak sesuai
menggunakan pasu yan besar untuk tanaman yang semula jadinya kecil. Begitu juga sebaliknya.
ASAS TANAMAN POKOK DALAM BEKAS/PASU
Bekas dan Tanaman yang sesuai:
Pelbagai bekas tanaman seperti pasu atau planter pelbagai saiz dan bentuk boleh dipilih untuk
disesuaikan dan digunakan dalam tanaman pokok hiasan. Umpamanya pokok tinggi seperti palma
perlu ditanam dalam pasu yang tinggi serta berat yang diperbuat daripada bahan seramik atau
tanah liat. Pokok menjalar pula seperti Scindapsus sesuai ditanam dalam pasu cetek, ringan dan
rendah, manakala pokok air seperti kiambang perlu ditanam dalam pasu yang boleh menakung air
sebagai medium tanaman. Bekas tanaman yang dipilih hendaklah berfungsi dan bersesuaian
dengan pokok yang ingin ditanam selain untuk cantik sebagai hiasan.
Ruang air:
Ruang ini perlu diadakan dalam ukuran dua inci dari permukaan atas pasu dan medium tanaman.
Ianya hendaklah dibiarkan kosong supaya air siraman atau air hujan dapat bertakung seketika
untuk proses penyerapan bagi membasahi keseluruhan medium tanaman.
Piring Takungan Air:
Bertujuan menakung lebihan air siraman agar tidak mengotori lantai, hamparan permaidani dan
sebagainya. Namun begitu, air yang bertakung lama boleh menyebabkan akar pokok terendam
dan boleh mematikan pokok. Air takungan juga memudahkan pembiakan nyamuk Aedes. Bagi
mengelak ini terjadi, letakkan medium yang boleh menyerap air tersebut seperti sphagnum moss
atau kertas surat khabar di dalam piring takungan air sebelum meletakkan bekas tanaman di
atasnya. Air lebihan akan diresapi medium tadi dan dilepaskan ke udara. Terdapat satu kaedah di
mana bekas takungan air boleh dijadikan bekas untuk membekalkan air kepada pokok bila
diperlukan.
Lubang saliran air:
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Lubang ini penting bagi memastikan air siraman dapat mengalir keluar dan tidak menakung di
dalam bekas atau pasu yang boleh mengakibatkan pereputan akar pokok dan akhirnya boleh
mematikannya.
Lapisan penapis medium:
Lubang saliran air bekas tanaman perlu ditutupi supaya medium tanaman tidak terkeluar bersama
air siraman. Bahan yang boleh digunakan untuk tujuan ini ialah serpihan pasu atau batu-bata
pecah, serat kelapa, lumut sphagnum moss, batu kerikil, jaring plastik dan sebagainya.
Medium Tanaman:
Terdapat pelbagai medium tanaman yang boleh digunakan dalam penanaman pokok dalam bekas
(Rujuk bab 2). Medium tanaman berasaskan tanah mestilah memudahkan air mengalir keluar
serta tidak menakungkan air.
Ruang Sungkupan:
Sebagai pilihan, gunakan bahan sungkupan seperti serat kelapa, mayang bunga kelapa sawit dan
sphagnum moss untuk menghindari kesan kekeringan medium tanaman dengan cepat
disebabkan keterikan cahaya matahari terutama pada waktu tengah hari. Dengan meletakkan
bahan sungkupan ini, medium tanaman akan sentiasa lembap dan akar pokok kekal sejuk untuk
pertumbuhan pokok yang sihat sentiasa. Melalui kaedah ini juga, kekerapan siraman air boleh
dikurangkan. Dengan mengikuti kaedah penanaman pokok hiasan seperti di atas, Insya-ALLAH
tanaman hiasan anda akan hidup subur sentiasa seperti yang diidamkan.
KENALl PASU
Menanam pokok hiasan di dalam pasu adalah satu kaedah penanaman untuk ruang sempit
seperti balkoni di rumah pangsa atau kondominium. Kaedah ini bertujuan mengawal pertumbuhan
pokok supaya dapat mengekalkan nutrien, air atau kelembapan untuk pertumbuhan yang segar
sentiasa. Pokok berpasu senang dialih untuk disesuaikan dengan suasana hiasan dalaman
kediaman atau pejabat kita.
Terdapat pelbagai jenis pasu tanaman yang dijual di pasaran diperbuat daripada tanah liat,
plastik, simen, seramik dan sebagainya. Manakala saiznya juga pelbagai dari sekecil-kecilnya
untuk semaian anak benih, hinggalah yang paling besar untuk tanaman pokok besar seperti pokok
pinang merah di hotel-hotel dan premis perniagaan. Terdapat juga pasu yang dihasilkan khusus
untuk tanaman tertentu seperti berikut:
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
a Pasu orkid yang mempunyai lubang di sekelilingnya bagi memudahkan peredaran udara iaitu
keperluan utama untuk akar orkid tumbuh subur.
b Pasu pokok bonsai dibina rendah bagi menyerlahkan akar pokok dan biasanya dihiaskan
dengan lukisan seperti pokok buluh dan sebagainya.
c Self-watering pot iaitu pasu yang dapat menyediakan sistem pengairannya tersendiri untuk
pokok bagi mengurangkan kekerapan siraman air.
d Pasu tanpa lubang di bawah dibuat khas bagi menakung air khusus untuk tanaman air seperti
kiambang, pegaga air, keladi bunting dan sebagainya.
e Beg politena merupakan pasu sementara untuk menyemai anak pokok. Ia boleh juga
digunakan untuk menanam pokok hiasan ringkas untuk diletakkan dalam bekas atau planter
cantik. Biasanya ia digunakan untuk hiasan pentas, taman mini untuk pameran dan
sebagainya.
f Bahan terbuang seperti botol air mineral, tin susu tepung dan teko lama boleh juga digunakan
sebagai pasu tanaman. Biasanya bahan terbuang ini digunakan oleh masyarakat kampung
zaman dahulu. Selain berjimat, ia juga boleh mengurangkan pembaziran bahan buangan yang
boleh dikitar semula.
Panduan memilih pasu tanaman kita adalah seperti berikut:
1) Pilih saiz pasu yang sesuai untuk tanaman kita.
2) Pilih bahan pasu yang bersesuaian dengan jenis tanaman. Contohnya, pokok besar perlu
ditanam dalam pasu diperbuat daripada bahan seperti tanah liat yang berat dan tidak mudah
tumbang.
3) Pilih pasu yang mempunyai lubang di bawah untuk memudahkan air siraman keluar.
4) Pastikan pasu mudah dibersihkan bagi mengekalkan pameran pokok yang cantik.
5) Ia perlulah menarik bentuknya dengan kemasan-kemasan corak yang cantik.
CIRI-CIRI PASU TANAMAN
a Pasu plastik
Ringan dan mudah mengangkatnya serta sesuai bagi pokok yang perlu kerap diubah
kedudukannya untuk mendapatkan dedahan cahaya yang diperlukan. Ia kurang sesuai untuk
pokok besar kerana ringan dan mudah tumbang. Ia tidak mahal dan senang dicuci. Medium
tanaman lambat kering kerana plastik tidak meresap air. Terdapat pelbagai warna pilihan dan
reka bentuk unik, boleh disesuaikan dengan hiasan dalaman.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
b Pasu tanah liat
Berat dan mantap sesuai untuk tanaman pokok besar. Harganya mahal tetapi penampilannya
lebih menarik. Ia susah untuk dicuci dan mudah pecah. Terdapat ruang roma yang
memudahkannya meresap air keluar menyebabkan air siraman cepat kering dan perlu
dikerapkan siramannya.
KENALl BEKAS TANAMAN DAN KEGUNAANNYA
Pokok boleh ditanam dalam pelbagai jenis pasu atau diletakkan dalam planter untuk menambah
seri pokok berkenaan. Oleh itu ketahuilah beberapa cara untuk menambah seri pokok tanaman
kita itu agar nampak lebih berseri dan bergaya penampilannya untuk hiasan.
Bekas tanaman, planter dan stand
Penggunaan bekas tanaman atau planter dan stand atau alasnya untuk mempamerkan pokok
hiasan adalah idea yang bijak untuk menyerlahkan lagi penampilan pokok tanaman kita.
Bekas tanaman ini berfungsi sebagai pengalas atau tempat takungan pasu tanaman berkenaan
supaya air siraman tidak akan keluar membasahi lantai serta hamparan seperti tikar, permaidani
dan sebagainya. Pada masa yang sama, bekas ini juga berfungsi mencantikkan lagi pameran
serta penampilan pokok hiasan.
Pokok yang pada asalnya ditanam dalam satu pasu yang suram serta malap warnanya atau
ditanam dalam beg politena sahaja dapat disembunyikan dalam satu planter cantik yang boleh
menambah seri penampilan pokok berkenaan.
Biasanya bekas tanaman ini diperbuat dari bahan tembikar tanah liat atau seramik yang nampak
seperti pasu tanaman tetapi tanpa lubang di bawahnya untuk menakung air siraman.
Kini terdapat pelbagai bekas tanaman yang diperbuat dari bahan seperti plastik, tembaga, rotan,
buluh dan sebagainya. Pokok yang ditanam dalam pasu atau bekas biasa akan menyerlah apabila
diletakkan di dalam bekas tanaman berbentuk unik dan cantik.
Selain daripada itu, bahan terbuang seperti bekas air mineral, teko atau cerek lama juga boleh
dijadikan bekas tanaman. Hiaskan bekas tadi dengan riben atau bahan lain yang boleh dibeli dari
pusat kraftangan bagi mencantikkannya.
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Sementara penggunaan alas atau stand boleh menambah seri pokok hiasan kita. Ia boleh
diselaraskan atau boleh disesuaikan untuk kesan ketinggian kepada pokok yang diperlukan dalam
gubahan pokok hiasan taman mini dan sebagainya.
Stand yang agak besar biasanya sesuai diletakkan di luar halaman rumah agar pokok hiasan
nampak lebih menarik
Pasu besar yang boleh juga dijadikan stand
Adakalanya stand berwarna putih diletakkan di tengah-tengah pelamin untuk menambah seri hari
persandingan
Pelbagai saiz dan bentuk stand yang boleh anda dapati di kedai-kedai menjual pasu
MEDIUM TANAMAN UNTUK POKOK HIASAN
Topik ini akan menceritakan mengenai jenis medium, kepentingannya serta nisbah campuran
yang sesuai untuk pertumbuhan setiap pokok yang ditanam.
Campuran medium tanaman yang sesuai untuk setiap pokok yang ditanam adalah perlu bagi
tujuan berikut:-
i. memudahkan pertumbuhan akar bagi pembesaran pokok.
ii. membekalkan nutrien secukupnya dan seimbang bagi keperluan pokok.
iii. mengekalkan air atau kelembapan secukupnya untuk pertumbuhan pokok.
iv. memastikan pokok tumbuh menegak dan subur sentiasa.
Di antara medium tanaman yang biasa digunakan ialah medium berasaskan tanah seperti tanah
gembur atau peroi (loam), tanah gambut (peat), pasir sungai dan bahan organik reput seperti najis
ayam. Setiap pokok memerlukan campuran medium yang berlainan bagi memastikan ia hidup
subur seperti di alam semula jadinya.
Tanah peroi Pasir sungaiTanah gambut Bahan organik
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
69
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
TAJUK 9 PENJAGAAN TANAMAN HIASAN
SINOPSIS
HASIL PEMBELAJARAN
Memerihalkan pelbagai kerja penjagaan tumbuhan hiasan
KERANGKA TAJUK-TAJUK
Menyiram
Membaja
Menggembur
Mencantas dan memangkas
Kawalan rumpai, perosak dan penyakit
Pemasuan semula
KANDUNGAN ISI
Penjagaan Tanaman Hiasan
KEPERLUAN AIR PADA POKOK TANAMAN
Air memainkan peranan yang sangat penting dalam pertumbuhan pokok. Ia memenuhi
semua sel daun, batang, ranting, bunga dan seumpamanya. Ia juga diperlukan sebagai
medium bagi pengaliran nutrien dan garam galian dari dalam medium tanaman seperti
campuran tanah ke seluruh bahagian pokok terutama daun untuk proses fotosintesis.
Proses fotosintesis adalah proses pembinaan makanan oleh tumbuhan berklorofil
menggunakan bahan seperti cahaya, mineral, air dan sebagainya. Air juga diperlukan
dalam proses transpirasi di mana melalui proses ini, pokok disejukkan terutama pada
hari panas terik.
Keperluan air kepada pokok bergantung kepada:
70
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
a Saiz pasu dan saiz tanaman:
Lebih besar pasu dan tanaman anda, lebih banyak air dan kekerapan siraman
diperlukan.
b Jenis pasu:
Pasu jenis tanah liat memerlukan banyak siraman air. Ini kerana air mudah
menyerap dan kering dengan cepatnya.
c Kelembapan udara mengikut musim:
Udara menjadi lembap pada musim hujan dan keperluan pokok pada siraman air
adalah berkurangan. Begitulah sebaliknya pada musim panas atau kemarau.
Keperluan air di antara satu pokok dengan yang lain adalah berbeza dan boleh
dikategorikan seperti berikut:
a Pokok berdaun besar memerlukan kelembapan sentiasa.
b Pokok di mana medium tanamannya perlu dibiarkan kering dahulu sebelum disiram
semula.
c Pokok yang perlu dijarakkan tempoh siramannya. Contohnya kaktus yang hanya
perlu disiram sekali seminggu bagi disesuaikan dengan keadaan habitat semula
jadinya iaitu di padang pasir.
Air hujan adalah contoh terbaik air siraman kerana ia mengandungi nutrien yang
diperlukan oleh pokok, lebih sejuk dan dihasilkan secara semula jadi. Namun begitu, air
paip juga boleh digunakan secara terus atau dibiarkan semalaman dalam bekas
sebelum ia digunakan. Kaedah ini dilakukan bagi mengurangkan kandungan klorin
dalam air tersebut bagi mendapatkan kesan terbaik seperti air hujan kepada
pertumbuhan pokok.
Kaedah siraman untuk pokok adalah seperti berikut:-
Kaedah 1:
- Siraman dari atas terus ke medium tanaman sehingga air mengalir keluar dari
lubang di bawah pasu.
71
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Kaedah 2:
- Rendamkan pasu tanaman seketika dalam bekas air bertakung sehingga
menenggelamkan hampir seluruh bahagian pasu dan elakkan air daripada
memasuki bahagian atas pasu. Biarkan medium tanaman meresapi air hingga ke
permukaannya. Kemudian angkat pasu dan biarkan air mengalir keluar dari bawah
pasu.
Kaedah ini sesuai bagi pokok yang sensitif kepada siraman dari atas seperti pokok
kaktus.
Kaedah 3:
- Menyemburkan air ke daun dapat mengekalkan kelembapan dan menyegarkannya
terutama pada musim panas bagi pokok yang memerlukan kelembapan sentiasa
seperti pokok Tradescantia, Scindapsus atau Sireh Puteri dan sebagainya.
Oleh itu, adalah mustahak bagi kita untuk mengetahui amaun, kekerapan siraman dan
kaedah siraman yang diperlukan oleh setiap pokok yang ditanam agar sentiasa subur.
Insya-ALLAH, keperluan ini akan diterangkan secara terperinci dalam Bab 6 nanti.
1) Elakkan daripada terlalu lebihkan siraman air pada pokok
tertentu yang boleh mengakibatkan akarnya terendam, reput
dan mematikan pokok berkenaan.
2) Kaedah terbaik untuk mengetahui sama ada pokok memerlukan
air siraman atau tidak ialah dengan menggunakan jari telunjuk
atau pensel dan dicucuk ke dalam medium tanaman sedalam
kira-kira 1 inci. Jika didapati hujung jari atau pensel berkenaan
kering, maka itu menandakan pokok berkenaan perlu disiram
POKOK
Cahaya matahari diperlukan untuk proses fotosintesis iaitu proses kimia bagi
memproses makanan untuk pertumbuhan pokok. Kuantiti cahaya yang diperlukan
72
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
berlainan di antara satu pokok dengan yang lain. Pada asasnya ia dibahagikan kepada
tiga jenis dedahan seperti berikut:-
1 Dedahan kepada 100% cahaya matahari atau panas terik. Biasanya pokok
berbunga memerlukan dedahan sebegini untuk menggalakkan pertumbuhan bunga
yang banyak dan cantik tetapi pastikan ia juga diberikan baja pembungaan yang
secukupnya.
2 Dedahan kepada 50% cahaya matahari di mana pokok perlu diletakkan di bawah
lindungan pokok besar atau jaring hijau atau hitam. Jaring ini boleh dibeli dari pusat
tanaman atau kedai hardware.
3 Dedahan kepada keadaan yang redup atau teduh seperti di dalam rumah atau
pejabat. Terdapat juga pokok yang begitu tahan lasak dan boleh hidup subur sama
ada didedahkan pada cahaya matahari terik atau dibiarkan di tempat teduh.
Contoh pokok sebegini ialah spesies dari genus Sansevieria atau lidah mak mertua
atau lidah jin.
Secara umumnya, kita boleh perhatikan tanda-tanda kesan cahaya kepada pokok.
Tanda pokok yang terdedah kepada cahaya berlebihan ialah:
a) Daunnya menjadi layu bermula dari hujung dan seterusnya kelihatan melecur.
b) Semua daunnya menjadi bergulung dan melengkung.
c) Warna daun dan bunganya menjadi pudar, tidak bermaya serta menjadi layu.
Jika dibiarkan, pokok akan mati. Segera pindahkan pokok berkenaan ke tempat yang
lebih teduh atau redup.
Tanda pokok yang kurang dedahan kepada cahaya pula ialah:
a) Pertumbuhan bunganya tidak mekar atau kudup kering dan layu sebelum kembang.
b) Daunnya akan menjadi kekuningan.
73
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
c) Batang pokoknya menjadi kurus dan panjang, kelihatan kurang sihat, tidak bermaya
dan senang dijangkiti penyakit.
d) Bagi pokok jenis variegated yang biasanya terdapat corak keputihan di permukaan
daunnya, ia akan bertukar menjadi hijau pada keseluruhannya.
Oleh itu pindahkan pokok ke tempat yang lebih bercahaya.
1) Pilih pokok yang hanya memerlukan sedikit dedahan cahaya untuk ditanam di dalam rumah atau pejabat
2) Jangan biarkan pokok berpasu tumbuh lama pada tempat yang kurang bercahaya. Eloklah ianya diubah ke tempat bercahaya bagi mengekalkan kesuburannya.
3) Jangan ubah pokok ketika ia sedang berbunga kerana ini akan membantutkan pertumbuhan bunganya atau bunganya akan menjadi layu tiba-tiba dan terus gugur
4) Pokok berdaun beraneka warna memerlukan lebih cahaya berbanding pokok berdaun hijau. Pokok berbunga memerlukan sedikit cahaya langsung manakala pokok yang menyimpan air memerlukan banyak cahaya
KEPERLUAN PEMBAJAAN UNTUK POKOK TANAMAN
Selain medium tanaman yang sesuai, air dan cahaya yang mencukupi, pokok juga
memerlukan pembajaan yang sempurna dan sesuai untuk tumbesarannya. Dalam
proses penanaman pokok dalam pasu atau bekas lain atau tanaman di atas tanah,
medium tanaman perlu dicampurkan dengan baja organik (baja kandang) seperti najis
ayam atau yang telah diproses. Ini dilakukan bertujuan untuk membekalkan segala
nutrien dan mineral untuk pertumbuhan pokok berkenaan.
74
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Namun begitu, baja ini hanya boleh bertahan selama lebih kurang tiga bulan sahaja.
Oleh itu, pembajaan seterusnya adalah perlu untuk mengekalkan kesuburan pokok
tanaman. Di pasaran terdapat pelbagai jenis baja yang dijual sama ada baja kandang
(organik) yang siap diproses atau baja kimia.
Di antaranya adalah seperti berikut:-
1 Garam larutan air
Baja jenis ini didatangkan dalam warna tertentu seperti hijau untuk pertumbuhan
daun yang subur. Merah untuk pembungaan yang lebat dan biru pula untuk
menghasilkan buah yang banyak dan berkualiti tinggi. Ia mudah digunakan melalui
larutan dalam air siraman yang boleh disiram atau disembur terus ke pokok.
2 Baja bijian
Baja ini sesuai untuk pokok besar seperti pokok buah-buahan. Awas jika
menggunakan-nya untuk membajai pokok hiasan kecil yang ditanam dalam pasu
atau bekas lain. Baja ini boleh menyebabkan bahagian yang terkena-nya seperti
batang, ranting atau daun cepat melecur dan boleh mematikan pokok berkenaan.
Baja jenis ini juga di datangkan dalam berbagai warna dan kegunaannya juga
seperti garam larutan.
75
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
3 Baja cecair
Baja jenis ini didatangkan dalam bentuk cecair dan senang digunakan iaitu dibancuh
terus dengan air untuk disiram atau disembur pada pokok.
4 Baja organik
Biasanya ia siap diproses untuk menghapus-kan baunya yang busuk dan diperbuat
daripada najis ayam dan kelawar. Baja organik juga boleh diproses sendiri daripada
tumbuhan seperti rumput, daun, bahan dapur terbuang seperti lebihan sayur dan
sebagainya. Selain boleh menjimatkan wang, ianya baik untuk pertumbuhan pokok
dan lebih mesra alam.
5 Slow Release Fertilizer
Sejenis baja yang didatangkan dalam bentuk yang mudah digunakan seperti bentuk
silinder yang hanya perlu dicucuk ke dalam medium tanaman. Ia akan
mengeluarkan baja secara perlahan melalui air siraman setiap hari. Ianya mudah,
bersih dan ringkas kerana tidak perlu diberikan setiap hari. Sangat sesuai untuk
mereka yang sibuk bekerja tetapi harganya agak mahal.
6 Baja khas
Baja jenis ini diciptakan untuk pokok tertentu seperti baja orkid, kaktus, pokok air,
ros dan sebagainya.
76
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
7 Lain-lain jenis baja
Terdapat juga baja yang terus dicampurkan dengan penggalak tumbuhan atau
hormon, unsur surih (trace element), Aloe vera atau asid humik untuk menggalak
dan mempercepatkan pertumbuhan pokok hiasan.
8 Hormon penggalak akar
Selain baja, pokok juga memerlukan hormon penggalak akar untuk
mempercepatkan pertumbuhan akar terutama untuk keratan batang yang baru di
tanam.
Biasanya pada pek baja akan dicatatkan kandungan nitrogen (N), fosfat (P) dan kalium
(K) seperti N 13, P 18, K 25. Jika kandungan nitrogennya tinggi, bermakna ia adalah
khas untuk pertumbuhan daun.
Sebaliknya jika kandungan fosfatnya pula yang tinggi, bermakna ia sesuai untuk
pertumbuhan akar dan bunga. Manakala jika kadar kaliumnya tinggi, maka ia adalah
khas untuk pengeluaran buah yang banyak serta berkualiti tinggi.
Walau apa pun jenis baja yang digunakan, pastikan anda mengikuti arahan yang
terdapat pada pek baja berkenaan. Ini perlu bagi pertumbuhan pokok yang diinginkan
selain mengelakkan pokok layu dan mati akibat melebihi amaun dan kekerapan yang
disyorkan di pek baja yang digunakan.
Baja garam larutan lebih mudah digunakan kerana sifatnya yang boleh dilarutkan dalam
air dan disiram atau disembur terus ke pokok. Bancuhan ini juga boleh dicampurkan
dengan racun serangga dan ubat pencegah jangkitan penyakit dan kulat.
77
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Untuk baja bijian, kita perlu berhati-hati menggunakannya bagi mengelakkan kejadian
melecur daun, batang dan sebagainya. Jika terkena, keluarkannya segera dan siramkan
dengan air.
Kaedah terbaik menggunakan baja bijian ialah dengan mengorek lubang pada
permukaan medium tanaman, masukkan beberapa biji baja dan tutup semula dengan
medium tanaman. Seterusnya siram bagi mendapatkan kesan segera. Cara ini juga
boleh mengelakkan kejadian melecur jika terkena bahagian pokok. Baja bijian juga tidak
mudah terpercik keluar apabila disiram air terutama jika menggunakan hos atau paip air
dengan tekanan air yang kuat.
1. Gembur tanah selepas melakukan pembajaan. Berhati-hati melakukannya agar akar pokok tidak dicederakan. Selepas itu, siram bagi memastikan baja dapat meresap terus ke akar untuk segera digunakan oleh pokok
2. Jangan lakukan pembajaan pada pokok yang layu kerana kesannya boleh terus mematikan pokok. Sebaiknya siram dahulu medium tanaman dengan air bagi menyegarkan pokok sebelum dilakukan pembajaan seterusnya
Cara-cara Pemasuan Semula
1. Gunakan pasu lama atau baru. Jikan gunakan pasu lama, cuci
pasu hingga bersih. Jika gunakan pasu baru, rendam dalam
air semalaman.
2. Sediakan pasu seperti biasa dan isikan serpihan pasu 1/4
pasu dan medium campuran setengah pasu.
78
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
3. Cantas mana-mana bahagian tumbuhan yang tidak
dikehendaki, seperti ranting mati, buruk, berpenyakit atau
terkeluar dari bentuknya. Potong juga akar yang terkeluar dari
lubang saliran. Siramkan pokok yang dicantas.
4. Selepas lebih kurang 1 jam keluarkan pokok dari pasu - rebah
atau pusingkan pasu dan ketuk bibir pasu perlahan-lahan
supaya tanah dan pasu terpisah. Kemudian pegang pangkal
pokok dan tarik keluar perlahan-lahan.
5. Cantas bahagian akar yang berserabut dan tidak dikehendaki.
Bahagian akar dan tanah yang tinggal bolehlah dipotong
dalam bentuk segi empat atau bulat menggunakan pisau atau
parang. Sebanyak mana yang perlu dibuang bergantung
kepada keadaan pokok, pasu dan akar; yang penting akar
utama tidak rosak.
6. Tanam seperti biasa. Padatkan medium di sekeliling akar.
Tambahkan medium sehingga sama paras dengan pangkal
pokok. Hentakkan pasu perlahan-lahan supaya medium
mendap.
7. Siram pokok secukupnya. Letakan di bawah teduhan selama
seminggu sebelum dikeluarkan ke tempat biasa.
79
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
TAJUK 10 REKA CIPTA LANDSKAP
SINOPSIS
HASIL PEMBELAJARAN
Menyediakan reka bentuk landskp dan melaksanakan projek landskap yang telah dirancang
KERANGKA TAJUK-TAJUK ( dengan peta minda yang sesuai seperti
contoh di bawah)
Merancang dan melakar rekabentuk landskap
Pelaksanaan projek
KANDUNGAN ISI
Landskap
Landskap ialah pembangunan sesuatu kawasan bila dilihat dalam bentuk rupabumi dan
ciri-ciri kawasan di sekitarnya. Landskap berbeza mengikut ciri-ciri kebudayaan, ugama,
iklim dan kesan-kesan sejarah yang ditinggalkan oleh manusia. Ia mencerminkan sistem
yang dinamik, semula jadi dan sosial.
Merancang dan Merekabentuk
Perancangan dan merekabentuk adalah merupakan salah satu aktiviti utama dalam
landskap. Ia adalah untuk menentukan supaya pembangunan sesuatu kawasan dapat
memenuhi kemahuan pengguna mengikut reka bentuk yang sesuai. Reka bentuk
landskap ialah penyusunan elemen-elemen yang perlu ada di sesuatu kawasan menurut
prinsip-prinsip reka bentuk.
Elemen-elemen landskap adalah seperti berikut:
1) Tambuh-tumbuhan
2) Struktur binaan
3) Air
4) Hidupan - Manusia atau haiwan
5) Topografi
80
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
1. Tumbuhan-tumbuhan
Tumbuhan-tumbuhan memainkan peranan yang penting dalam landskap kerana
tumbuhan adalah satu-satunya elemen yang dinamik, berubah dari satu masa ke
semasa. Tambuhan juga memberi suasana yang nyaman, tenteram dan perasaan yang
berlainan dari masa ke semasa. Gubahan dan aturan tumbuhan dalam landskap
dikenali sebagai reka bentuk taman.
2. Struktur binaan
Struktur binaan adalah bahan yang dibina oleh manusia untuk tujuan tertentu. Ia boleh
digunakan untuk mengambil tempat tumbuh-tumbuhan, bagi memberi keanekaan,
tumpuan, warna dan tekstur. Faktor-faktor yang perlu diberi perhatian dalam
menggunakan struktur binaan ialah kesesuaian penggunaan, keselamatan pengguna
dan kerja-kerja penyelenggaraannya.
Dari itu struktur binaan digunakan kerana:
a) Ia mempunyai ciri-ciri yang tidak terdapat pada tumbuhan.
b) Ianya tahan lasak dan kurang penyenggaraan.
c) Ianya mudah dibentuk kepada bentuk-bentuk yang dikehendaki.
3. Air
Air merupakan elemen reka bentuk yang boleh memberi perasaan pada satu-satu
rekaan atau gubahan dalam landskap. Air boleh direka bentuk sebagai air terjun, air
pancutan, kolam dan sebagainya bagi kesesuaian tempat dan juga kehendak pengguna.
Disamping itu ia boleh menambahkan aktiviti kepada kawasan-kawasan rekreasi.
4. Makhluk Alam (Manusia dan Haiwan)
Manusia dan haiwan merupakan elemen yang dapat menentukan kejayaan pada
sesuatu rekaan dan gubahan landskap dengan menghidupkan suasana kawasan
tersebut.
5. Topografi
Rupabumi memain peranan penting dalam landskap kerana elemen ini boleh
81
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
disesuaikan dengan reka bentuk sesuatu jenis landskap. Komponen rupabumi adalah
seperti gunung-ganang, bukit-bukau, lembah lurah dan curam landai.
Kategori Landskap
Landskap dikategorikan mengikut asal kejadiannya seperti:
a. Semula jadi - hutan rimba, gunung, bukit, danau, air teIjun dan lain-lain.
b. Buatan Manusia - Taman-taman rekreasi, plaza, halaman rumah, pejabat dan lain -
lain.
Jenis-jenis landskap ini dikategorikan mengikut fungsi tiap-tiap landskap, misalnya:
a. Taman rekreasi dikenali sebagai landskap penyertaan (participatory landscape)
b. Kawasan Perumahan dikenali sebagai landskap kediaman (residential landscape)
c. Sekolah, Masjid, hospital dikenali sebagai landskap institusi (institutional landscape)
Landskap boleh dikategorikan juga mengikut peranan elemen-elemen dalamnya
misalannya taman yang daya tarikannya ialah airnya dikenali sebagai landskap air
(water scape).
Landskap yang dipenuhi dengan elemen-elemen struktur binaan landskap ini dikenali
landskap kejur (hardscape) dan sebaliknya jika dipenuhi oleh tumbuh-tumbuhan dikenali
sebagai landskap lembut (softscape).
Elemen-Elemen Reka bentuk Dalam Tumbuhan
Di dalam gubahan elemen-elemen tertentu digunakan untuk mencapai kesan-kesan
yang diingini. Elemen-elemen reka bentuk ini ialah garisan, bentuk, tekstur dan warna.
Di dalam tumbuhan elemen-elemen ini boleh dilihat pada bahagian-bahagian tumbuhan
seperti warna bunga, tekstur batang, bentuk individu ataupun sekelompok tumbuhan.
Sewaktu menggubah dengan tumbuhan perhatian perlu diambil terhadap elemen-
elemen yang mungkin akan berubah dengan perubahan faktor-faktor luaran seperti
masa, cahaya, kesuburan tanah dan sebagainya.
1) Garisan
Garisan merupakan penghubung di antara dua titik. Ia merupakan asas kepada elemen-
82
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
elemen reka bentuk. Garisan boleh menghasilkan bentuk bulat, empat segi tepat dan
sebagainya. Garisan boleh jadi nyata ataupun tidak nyata. Garisan nyata benar-benar
wujud seperti garisan kapur di padang bola atau pun garisan pokok pagaran. Garisan
boleh jadi tidak nyata apabila ianya wujud di dalam pemikiran kita seperti garisan yang
wujud di dalam satu barisan tumbuhan ataupun garisan di antara sebaris tiang-tiang
bendera. Garisan boleh menjadi abstrak, simbolik, berbentuk, bertekstur dan
sebagainya.
Di dalam reka bentuk taman, garisan menjadi asas atau rangka kepada gubahan
tersebut. Biasanya kita pemilih reka bentuk yang dipilih berbentuk geometri iaitu garisan
yang kita gunakan berkeadaan 'rigid' memilih gubahan yang semula jadi dengan garisan
yang digunakan adalah lebih 'fluid'. Garisan juga dapat digunakan untuk menghasilkan
banyak kesan-kesan visual seperti mengarahkan pemandangan, mempercepatkan atau
melambatkan pergerakan, menyambut atau menolak kedatangan, mewujudkan suasana
yang stabil atau tidak stabil, mewujudkan tarikan dan bermacam-macam lagi.
Dengan tumbuhan, garisan boleh diwujudkan melalui aturan penanam, tepi-tepian,
tebing-tebing. Sementara itu garisan semula jadi batang dan dahan juga boleh
digunakan.
2) Bentuk
Bentuk dilahirkan dari garisan yang melingkunginya. Terdapat bentuk dua dimensi
(shape) dan bentuk tiga dimensi (form). Di dalam reka bentuk taman bentuk tiga dimensi
(kita akan gunakan istilah 'bentuk' sahaja selepas ini), adalah penting dan selalu
digunakan.
Setiap jenis tumbuhan mempunyai bentuk semula jadi yang tertentu. Bentuk-bentuk ini
termasuklah bulat, bujur telur, lonjong, tiga segi dan segi tiga terbalik, lampai, menjalar
dan sebagainya. Selain dari itu bentuk-bentuk yang lebih geometrik boleh diperolehi
dengan melakukan pangkasan. Di dalam reka bentuk taman bentuk semula jadi lebih
diutamakan kerana ia akan mengurangkan kerja-kerja penyenggaraan.
Bentuk berbeza dari elemen-elemen lain, kerana memerlukan ruangan yang lebih. Oleh
yang demikian akan menentukan kuantiti sesuatu ruangan. Sebagai misalan, bentuk
lonjong memerlukan ruang yang lebih kecil dari bentuk bulat ataupun rendang dan lebih
sesuai digunakan di ruang yang sempit. Di samping itu bentuk juga boleh memberikan
beberapa kesan visual seperti meningkatkan ketinggian (bentuk lonjong dan payung),
83
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
merendahkan ketinggian (bentuk bulat dan lampai), menarik perhatian (bentuk liar atau
unik), memecahkan kelurusan tepian (bentuk menjalar dan lampai) dan seterusnya.
3) Tekstur
Terdapat dua jenis tekstur iaitu tekstur visual dan tekstur sentuh. Di dalam reka bentuk
taman, tekstur visual memainkan peranan terpenting. Tekstur visual terbentuk dari
perbezaan antara bahagian-bahagian gelap dan terang sesuatu tumbuhan. Oleh yang
demikian, tekstur sesuatu tumbuhan bukan saja bergantung kepada saiz, bentuk,
bilangan dan susunan daun-daun tetapi juga kepada keadaan cahaya, jarak dari
pemerhati dan juga musim.
Tekstur tumbuhan boleh disebutkan sebagai kasar, sederhana dan halus ataupun boleh
juga dikategorikan sebagai berat, sederhana atau ringan.
Kesan-kesan visual yang terdapat pada tekstur termasuklah mengecil atau meluaskan
suasana sesuatu ruang, menarik pandangan, menggalak-kan pergerakan, mengarah
pemandangan dan seterusnya.
4) Warna
Warna adalah elemen yang paling popular serta amat berkesan di dalam sesuatu reka
bentuk. Warna boleh kita bahagikan pada beberapa kumpulan seperti :
i) warna primer
- merah, kuning dan biru
ii) warna sekunder - terdiri dari campuran warna primer dan warna sekunder seperti biru-
hijau, merah-oren dan seterusnya.
Di dalam reka bentuk taman terdapat dua bentuk warna iaitu warna asas (warna latar
belakang) dan warna tumpuan. Di samping itu pula penggunaan warna di dalam sesuatu
gubahan boleh kita kelaskan sebagai monokromatik (guna satu warna sahaja),
komplimentari (satu warna utama dan sedikit warna yang setanding) dan beraneka
warna (penggunaan berbagai-bagai jenis warna). Warna juga dipengaruhi oleh cahaya,
jarak di antara pemerhati dan objek dan kesuburan tumbuhan berkenaan.
84
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Antara kesan visual warna termasuklah tarikan perhatian, menentukan suasana sesuatu
tempat, mengarah pandangan, menentukan saiz visual ruangan dan seterusnya.
Prinsip-prinsip reka bentuk taman
Prinsip-prinsip reka bentuk merupakan garis panduan untuk menggunakan elemen-
elemen bagi mewujudkan suatu gubahan yang berjaya.
1. Keringkasan
Sesuatu gubahan hendaklah ringkas, teratur dan mudah difahami. Ini sesuai sekali
dengan tabiat semula jadi manusia yang inginkan sesuatu yang mudah dikenali dan
difahami. Susunan (order) dan kesatuan (unity) perlu diwujudkan untuk memudahkan
pengenalan dan pemahaman. Untuk mewujudkan keringkasan, kita hendaklah memilih
elemen-elemen atau benda-benda yang difikirkan sangat perlu sahaja di dalam reka
bentuk.
2. Keanekaan
Keanekaan dapat mewujudkan daya tarikan kepada sesuatu reka bentuk bagi
mengelakkan rasa jemu atau bosan. Beberapa elemen yang berbeza boleh digunakan
untuk mewujudkan keanekaan dalam reka bentuk. Walau bagaimanapun penggunaan
elemen-elemen yang terlampau banyak akan mewujudkan keadaan yang kucar-kacir
(chaotic) dan lari dari prinsip pertama iaitu keringkasan.
3. Keseimbangan
Manusia memang suka kepada keadaan yang stabil. Keseimbangan dapat mewujudkan
keadaan ataupun perasaan yang stabil.
Terdapat dua jenis keseimbangan yang selalu kita gunakan di dalam gubahan iaitu
keseimbangan formal dan keseimbangan tidak formal. Keseimbangan formal (simetri)
lebih sesuai digunakan pada gubahan yang geometrik sedangkan keseimbangan tidak
formal (asimetri) lebih menarik dan sangat sesuai untuk gubahan yang berbentuk
semula jadi.
85
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
4. Penumpuan
Penumpuan merupakan titik tumpuan di dalam sesuatu reka bentuk. Biasanya hanya
wujud satu penumpuan di dalam sesuatu reka bentuk dan ia merupakan bahagian yang
paling menarik di dalam reka bentuk tersebut.
Penumpuan boleh kita wujudkan dengan menggunakan warna yang menarik, bentuk
yang unik, tekstur yang kasar ataupun garisan-garisan yang bertemu disatu tempat.
5. Turutan
Untuk mewujudkan suatu gubahan yang menggabungkan (unified) pertalian di antara
berbagai elemen adalah penting. Turutan boleh digunakan untuk menentukan pertalian
ini ujud.
Turutan adalah perubahan yang berperingkat - peringkat dari sesuatu elemen seperti
untuk tekstur (kasar -- > sederhana -- > halus) ataupun untuk warna (merah -- > ungu --
> biru) dan begitulah seterusnya.
6. Skala
Skala wujud sebagai pertalian di antara saiz tumbuhan dengan tumbuhan yang lain dan
juga dengan keseluruhan ruangan. Untuk sesuatu reka bentuk yang dapat
menyesuaikan pengguna, pertalian saiz yang sesuai di antara reka bentuk dan
pengguna menjadi penting. Di dalam keadaan biasa di mana manusia adalah pengguna,
rujukan skala: adalah manusia itu sendiri.
Skala juga dapat menentukan sama ada sesuatu gubahan itu akan mencapai kesatuan
ataupun tidak.
Secara kumpulan lakarkan satu rekabentuk landskap yang sesuai dengan tema yang dipilih
86
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
TAJUK 11 PENERAPAN UNSUR PEDAGOGI
SINOPSIS
Tajuk ini menghuraikan kaedah demonstrasi dalam pengajaran, pembelajaran
berasaskan kompetensi dan pentaksiran kompetensi
Hasil Pembelajaran
1. Membuat huraian mengenai kaedah demonstrasi dan pembelajaran berasaskan
kompetansi
2. Merancang dan melaksanakan sesi pengajaran mikro yang melibatkan kaedah
demonstrasi
Kerangka Tajuk
87
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
11.1Kaedah Demonstrasi
Demonstrasi adalah keadah mengajar di mana guru menunjukkan sesuatu
kepada pelajar atau sekelompok pelajar. Jika pembelajaran itu bertujuan untuk
membentuk psikomotor domain, demonstrasi guru tadi perlu diikuti dengan
memberi peluang kepada pelajar mempraktikkan apa yang ditunjukkan oleh
guru.
Ada beberapa perkara yang perlu difikirkan semasa merancang demonstrasi
Kenal pasti konsep atau prinsip atau kemahiran yang hendak diajar. Tulis
langkah-langkah keseluruhan demonstrasi tersebut.
Jika konsep atau prinsip atau kemahiran yang anda cuba ajar itu kompleks,
bahagikan kepada beberapa konsep atau prinsip atau kemahiran.
Pastikan supaya setiap pelajar terlibat di dalam aktiviti yang dirancangkan.
Kumpulkan bahan dan peralatan yang diperlukan.
Cuba demonstrasi tersebut sekurang-kurangnya sekali sebelum kelas
bermula.
Sediakan soalan yang akan guru tanya semasa demonstrasi. Bahagian ini
penting terutama jika guru membuat demonstrasi secara induktif.
Fikirkan bagaimana guru akan menggunakan alat bantu mengajar semasa
demonstrasi.
Tunjukkan bagaimana guru akan menilai pemahaman demonstrasi. Penilaian
boleh dibuat secara bertulis, lisan atau pemerhatian. Jika ianya dalam bentuk
kemahiran, guru perlu melihat setakat mana pelajar telah mahir melakukan
kemahiran yang ditunjukkkan.
Fikirkan faktor masa demonstrasi itu akan berlaku. Jika demonstrasi
melibatkan kemahiran, pastikan guru menetapkan masa untuk pelajar
mempraktikkan kemahiran yang ditunjukkan.
11.1.1 Cara menjalankan demonstrasi.
Apabila menjalankan demonstrasi, ada beberapa panduan yang perlu
diikuti.
Pastikan demonstrasi itu dapat dilihat oleh semua pelajar.
88
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
Timbulkan minat pelajar terhadap demonstrasi tersebut diperingkat
awal demonstrasi supaya mereka akan memberikan tumpuan
sepanjang pengajaran guru. Salah satu cara adalah dengan
menunjukkan objek atau sampel yang telah siap atau peralatan yang
telah siap dipasang atau peralatan yang berkaitan dengan
demonstrasi. Ini akan menimbulkan rasa ingin tahu pelajar. Guru
boleh juga mengaitkan demonstrasi dengan pengetahuan yang
berkaitan yang telah dipelajari.
Terangkan langkah atau prosedur satu persatu. Guru perlu
mengelakkan daripada mengambil jalan singkat dalam menerangkan
langkah-langkah. Ulang langkah atau prosedur yang sukar.
Buat ulasan keseluruhan.
Beri peluang pelajar mencubanya, masa mesti diberikan untuk pelajar
praktis dan pengalaman diperlukan untuk membentuk kemahiran.
Seseorang tidak akan jadi mahir tanpa praktis.
11.2Pembelajaran Berasaskan Kompetensi
Secara ringkasnya, pembelajaran berasaskan kompetensi(PBK) merupakan
sistem pengajaran yang menggunakan proses pembelajaran berasaskan
prestasi. PBK adalah berfokus kepada pelajar dan tempat kerja. PBK
memfokuskan kompetensi bagi keperluan tenaga kerja yang ditentukan oleh
majikan atau profesion. Kompetensi dalam konteks yang berbeza memerlukan
himpunan kemahiran, pengetahuan dan sikap yang berbeza.
Maklumat lanjut PBK, sila rujuk Finch& Crunkilton (1999) muka surat 253
Jalankan pengajaran tersebut dengan penyeliaan dari rakan
Siapkan satu rancangan pengajaran mata pelajaran kemahiran hidup selama 1 jam.
89
RBT 3104 TEKNOLOGI TANAMAN SAYURAN DAN HIASAN
anda.
Bincangkan komen yang diberikan oleh rakan dalam OLL
RUMUSAN:
Setelah anda selesai mempelajari tajuk ini diharapkan anda telah mencapai hasil
pembelajaran yang telah ditetapkan. Anda telah memperolehi ilmu pengetahuan,
kemahiran asas dalam bidang tanaman sayur-sayuran. Sekarang anda boleh
melakukan sendiri amali penanaman sayur dengan sistematik. Anda juga dapat
mengaplikasikan bidang keusahawanan dalam proses pemasaran dan
penyimpanan rekod hasil tanaman anda.
90
Senaraikan semua masalah yang anda hadapi semasa proses
penanaman sayur yang anda jalankan di sekolah. Bincangkan dalam
OLL..
Itu saja yang perlu anda lakukan.......SEMOGA BERJAYA.
top related