1.0 PENGENALAN

Bidang fonetik dan bidang fonologi adalah saling berkaitan antara satu

sama lain. Bahkan kedua-duanya adalah saling melengkapi. Matlamat tajuk

ini adalah untuk membantu kami mengenali bunyi bahasa Bahasa Melayu

dan seterusnya mengenal pasti alat-alat artikulasi atau alat pertuturan yang

dapat menghasilkan bunyi-bunyi bahasa tersebut. Selain dari itu, kerja

kursus ini bertujuan untuk menjelaskan huruf-huruf dan simbol-simbol

fonetik, fonem, fonem segmental, fonem suprasegmental, sebutan dan

penyukuan dalam Bahasa Melayu. Kerja kursus ini juga membantu dalam

membuat latihan transkripsi sebutan penyukuan dalam Bahasa Melayu.

1.1 TEORI FONETIK DAN FONETIK

DEFINISI FONETIK

Kamus Dewan(1996:354), fonetik ialah ilmu bahasa (llinguistik) yang berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan sebutannya.

Kamus Oxford Advanced Learner’s Dictionanry of Current English (1992:671) fonetik merupakan “the study of speech sounds and their production”.

Mengikut Merriam Webster’s Collengiate Dictionary tenth edition (1996:873),

fonetik dikatakan sebagai “the system of speech sounds of a language or group

of languages”.

Mengikut Kamus Linguistik (Harimurti Kridalaksana, 1984:51) memberikan

definisi fonetik sebagai “ilmu yang menyelidiki penghasilan, penyampaian dan

penerimaan bunyi bahasa.

Pandangan dan pengertian tentang fonetik oleh beberapa orang

sarjana bahasa juga disertakan di sini bagi menjelaskan konsep fonetik

Pengantar bahasa dan Komunikasi terjemahan Aishah Mahdi dan Azizah

Hussein daripada buku Linguistik :An Introduction to Language and

Communication menyatakan: Fonetik ialah bidang yang memperkatakan

bagaimana bunyi bahasa dihasilkan (dituturkan) dalam saluran suara bidang

kajian yang dikenali sebagai fonetik artikulasi , dan juga sifat fizikal

gelombang bunyi bahasa yang dihasilkan oleh saluran suara (bidang yang

dikenali sebagai fonetik akustik).

Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia karya Abdullah Hassan memberikan definisi fonetik seperti yang berikut: “Fonetik mengkaji bunyi bahasa

dari segi penyebutan, pendengaran atau sifat-sifatnya. Fonetik amnya ialah

pengkajian terhadap unsur-unsur bahasa dalam bentuk bunyi.(1993:40)

Alias Mohamad Yatim, dalam bukunya Fonetik dan Fonologi:Suatu Tinjauan

menyatakan: “Fonetik ialah kajian saintifik mengenai bunyi bahasa dan

rumus yang melibatkan pengeluarannya.”(1992:2)

DEFINISI FONOLOGI

Kamus Dewan, fonologi merupakan kajian tentang bunyi sebutan dalam sesuatu

bahasa.(edisi 4, 2010 )

Kamus Linguistik (Harimurti Kridalaksana,1984:51) memberikan definisi fonologi

sebagai bidang dalam linguistik yang menyelidiki bunyi-bunyi bahasa mengikut

fungsinya.

Linguistik:Pengantar Bahasa dan Komunikasi

terjemahan oleh Aishah Mahdi dan Azizah Hussien memberi pengertiantentang

fonologi seperti yang berikut: “ Fonologi ialah sub bidang linguistik yang

mengkaji struktur dan pemolaan sistematik bunyi dalam bahasa manusia. Istilah

fonologi digunakan dalam dua cara. Dari satu segi, fonologi sesuatu bahasa

tertentu dan rumus yang maengawal penyebaran bunyi tersebut.

Abdullah Hassan pula dalam bukunya Linguistik Am untuk Guru Bahasa

Malaysia menyatakan bahawa fonologi mengkaji bunyi-bunyiyang berfungsi

dalam sesuatu bahasa itu.”(1993:40)

1.1.2 FONOLOGI

1.1.1 FONETIK

Fonologi ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi yang diucapkan melalui

mulut manusia. Bunyi-bunyi itu pula ialah bunyi-bunyi yang bermakna.

Pertuturan ialah bunyi-bunyi yang bermakna kerana apabila dua orang

bertutur, mereka saling memahami perkara yang dituturkan. Dengan itu,

bunyi yang bermakna itu ialah bunyi bahasa. Bunyi bahasa ialah bunyi yang

bermakna yang dihasilkan oleh alat artikulasi

FONETIK FONEMIK

1.1.3 FONEMIK

Fonetik - kajian yang ditinjau dari segi bahan fizik atau jizim yang

mewujudkan bentuk ucapan.

Sifat bunyi atau fonetik akustik

Alat-alat yang menghasilkan bunyi atau

fonetik artikulasi

Pendengaran, iaitu bunyi yang keluar dari mulut atau

fonetik auditori

FONEMIK

Fonemik ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi

sesuatu bahasa, iaitu pengkajian tentang fungsi

atau struktur bunyi bahasa itu.

FONEM

Fonem ialah bunyi bahasa yang menunjukkan

perbezaan erti. Misalnya kata bayang dan layang.

Bunyinya hampir sama. Yang berbeza hanya [b]

dan [l]. Tentulah bunyi-bunyi ini yang menyebabkan

perbezaan erti itu. Oleh itu /b/ dan /l/ ialah fonem.

Fonem dan transkripsi fonem diletakkan dalam

kurungan / /.

1.2 ARTIKULASI DAN ARTIKULATOR

Definisi Artikulasi dan Artikulator

Kamus Dewan edisi 4 menyatakan artikulasi sebagai cara atau proses menyebut bunyi atau kata dengan jelas.

Organ atau alat artikulasi penting dalam sistem aliran udara yang menyebabkan penghasilan bunyi bahasa berlaku.

(a) Pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan

bebas dan dapat diletakkan di beberapa kedudukan.

Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya.

(b) Daerah pengeluar (artikulasi) - merupakan tempat-tempat yang

dapat dicapai olah artikulator.Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.

1.3 HURUF-HURUF DALAM BAHASA MELAYU

1.3.1 DEFINISI

1.3.2 LAMBANG HURUF RUMI

26 HURUF RUMI

21 HURUF KONSONAN

5 HURUF VOKAL

Huruf ialah lambang dalam sistem bunyi bahasa yang daripadanya

sesuatu perkataan dalam tulisan dibentuk. (Marzukhi Nyak Abdullah,

1977:42).

No Fonem Huruf kecil Huruf besar No Fonem Huruf kecil Huruf besar

1 /a/ a A 14 /n/ n N

2 /b/ b B 15 /o/ o O

3 /c/ c C 16 /p/ p P

4 /d/ d D 17 /q/ q Q

5 /e/ e E 18 /r/ r R

6 /f/ f F 19 /s/ s S

7 /g/ g G 20 /t/ t T

8 /h/ h H 21 /u/ u U

9 /i/ i i 22 /v/ v V

10 /j/ j J 23 /w/ w W

11 /k/ k K 24 /x/ x X

12 /l/ l L 25 /y/ y Y

13 /m/ m M 26 /z/ z Z

HURUF DALAM BAHASA MEMELAYU

1.3.2 HURUF VOKAL DAN KONSONAN DALAM BAHASA MELAYU

25FONEM@ BUNYI

19 FONEM KONSONAN

6 FONEM VOKAL DAN DIBERI LAMBANG HURUF RUMI SEPERTI DIBAWAH

Huruf f,q,v,x, dan z – melambangkan bunyi pinjaman Bahasa Arab dan

Bahasa Inggeris

f, q, z fikir, qadar,zaman

v, x vot, xenon

1.3.3 HURUF VOKAL DALAM BAHASA MALAYSIA

Huruf Vokal Fonem / Bunyi Ejaan Sebutan

a e taling e pepet

i o u

[a] [é] [e] [i] [o] [u]

ada semak selak bilik botol

duduk

[a.da] [sé.mak] [se.lak] [bi.lik] [bo.tol] [du.duk]

5 FONEM VOKAL

i

e ( 2 fonem)

/e/ -e taling

/ₔ/ - e pepet.. ejaan lama @ ejaan Zaaba

a u

o

Bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada rongga mulut tidak mengalami

sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga dipengaruhi oleh pengaruh lidah, keadaan

rongga mulut dan bentuk bibir.

1.3.4 HURUF KONSONAN DALAM BAHASA MELAYU

Huruf Konsonan Fonem / Bunyi Ejaan Sebutan

b c d f g

gh h j k

kh l

m n

ng ny p q r s sy t v w x

y z

[b] [c] [d] [f] [g]

[gh] [h] [j]

(1)[k] (2) ? ؟ (3)(4)[q] [kh] [l]

[m] [n]

[ng] [ny] [p] [q] [r] [s]

[sy] [t] [v] [w] [z]

[y] [z]

bola catat dada fakir

gabus ghazal harga jaga kala

kapak nikmat

kadi khairat

lalai madah nafkah ngeri nyala papar qari

rapat saham syirik tajam virus wajah xylem

yuran zapin

[bo.la] [ca.tat] [da.da] [fa.kir]

[ga.bus] [gha.zal] [har.ga] [ja.ga] [ka.la]

[ka.pa?] [ni؟mat] [qa.di]

[khai.rat] [la.lai]

[ma.dah] [naf.kah] [nge.ri] [nya.la] [pa.par] [qa.ri]

[ra.pat] [sa.ham] [syi.rik] [ta.jam] [vi.rus] [wa.jah] [zi..lem]

[yu.ran] [za.pin]

Konsonan pula ialah bunyi yang dihasilkan dengan melakukan sekatan terhadap arus

udara yang dilepaskan melalui paru-paru. Sekatan itu dapat dilakukan dalam bentuk

hentian sepenuhnya, hentian sebahagian atau hentian sekejap-sekejap. Terdapat 27

fonem atau bunyi konsonan dalam Bahasa Melayu.

Jadual 1:Huruf dan Fonem Konsonan Bahasa Melayu

1.3.5 JENIS –JENIS HURUF KONSONAN

KONSONAN

PINJAMAN GANDINGAN ASAL

Konsonan Asal Bahasa Melayu

Terdapat tiga jenis konsonan yang berbeza dalam Bahasa Melayu. Konsonan

tersebut ialah konsonan asal, pinjaman, gandingan dan rangkap. Konsonan

gandingan dan rangkap turut dikenali sebagai huruf gabung dan konsonan

gabungan (Nik Safiah Karim et.al. 2006).

Terdapat 18 fonem konsonan asal Bahasa Melayu. Sebenarnya terdapat 19

bunyi (fon) tetapi bunyi [?] dianggap variasi kepada bunyi [k] di akhir suku kata.

Cara sebutan - konsonan asal Bahasa Melayu terbahagi kepada tujuh, iaitu

letupan, letusan, geseran, getaran, sisian, sengauan dan separuh vokal.

Cara Sebutan

Daerah Sebutan

Bib

ir

Gu

si

Gu

si-L K

era

s

Lela

ng

it

Ke

ras

Lela

ng

it

Lem

but

Pita

Su

ara

1 2 3 4 5 6

Letupan tb p t k

b b d g

Letusan tb č

b j

Sengauan

b m n

Geseran tb f s Š x h

b v z

Getaran b r

Sisian b l

Separuh Vokal

b w y

Jadual 2 :Konsonan Asal Bahasa Melayu Berdasarkan Sebutan

1.3.5.1 KONSONAN PINJAMAN

Terdapat sepuluh konsonan pinjaman dalam Bahasa Melayu yang berasal daripada

Bahasa Arab melainkan konsonan v. Konsonan v dipinjam daripada Bahasa Inggeris.

Konsonan sy pula yang dipinjam lebih awal daripada Bahasa Arab, digunakan untuk

mengeja perkataan pinjaman daripada Bahasa Inggeris contohnya, skuasy. Huruf ain

seperti dalam perkataan ma’na, digantikan dengan huruf k menjadi makna. Pada

tempat lain, huruf ‘i (‘ilmu), ‘a (‘alam), ‘u (‘umur) digugurkan. Ejaan nama seperti

„Abdullah, Sa‟odah, Nor „Aini sudah ditiadakan. Selain itu, huruf hamzah digugurkan

tetapi masih terdapat dalam perkataan seperti Dato’, sebagai darjah kebesaran yang

dikurniakan oleh Sultan atau Yang Dipertuan Negeri.

1.3.6 HURUF DIFTONG DALAM BAHASA MELAYU

Huruf Diftong Fonem / Bunyi Ejaan Sebutan

ai au oi

[ai] [au] [oi]

pantai pulau sepoi

[pan.tai] [pu.lau] [se.poi]

Jadual 3 : Huruf dan Fonem Diftong Bahasa Melayu

TATATINGKAT BAHASA

WACANA

AYAT

KLAUSA

FRASA

MORFEM

FONEM

Diftong pula terhasil daripada gabungan bunyi vokal. Dengan perkataan

lain, diftong terbentuk apabila berlaku pengeluncuran bunyi-bunyi vokal, iaitu

satu vokal mengeluncur dari satu vokal kepada vokal yang lain (Abdullah

Hassan,2006:44).

Rajah 1 : menerangkan peranan huruf dalam pembinaan maksud dalam Bahasa

Melayu

1.4 SIMBOL FONETIK DALAM BAHASA MELAYU

1.4.1 Simbol Vokal Bahasa Melayu

Huruf Simbol bunyi

a [a]

e (pepet) [e]

e taling [ə]

i [i]

o [i]

u [u]

Jadual 4: Simbol Vokal Bahasa Melayu

Simbol Fonetik

Vokal

Konsonan

Diftong

1.4.2 Simbol Konsonan dan Diftong

Huruf Simbol bunyi

b [b]

c [č]

d [d]

g [g]

h [h]

j [j]

k [k], [/], [Q]

l [l]

m [m]

n [n]

p [P]

q [q]

r [r]

s [s] [š]

t [t]

v [v]

w [w]

x [z]

y [Y]

z [z]

Jadual 5: Simbol Konsonan

Huruf Gabungan Vokal Simbol bunyi

ai [ai]

au [au]

oi [oi]

Jadual 6: Simbol Diftong

5.4 Simbol Konsonan Gandingan dan Rangkap

Konsonan Rangkap

Simbol bunyi

gh [ ]

ny [ ɲ ]

ng [ ŋ ]

sy [ ∫ ]

th [ ]

dz [ ð ]

kh [ x ]

Jadual 6: Konsonan Gandingan dan Rangkap

Ada simbol-simbol bunyi yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang

mewakili dua huruf dalam Bahasa Melayu.

1.5 FONEM SEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU

1.5.1 DEFINISI FONEM SEGMENTAL

FONEM SEGMENTAL

VOKAL

KONSONAN DIFTONG

Fonem yang boleh dipisahkan atau dipenggalkan di antara satu sama lain.

Unsur-unsur segmental ialah setiap satu bunyi merupakan satu segmen atau

penggalan daripada arus tuturan.

Fonem vokal

Udara keluar

melalui mulut

Bunyi bersuara

Terhasil – udara

keluar dari paru-

paru secara

bebas/ tanpa

sekatan

Bunyi vokal berbeza

bergantung kepada

bentuk rongga di atas

glotis yang dilalui

udara semasa bunyi

vokal diucapkan

FONEM VOKAL

FONEM VOKAL

/ a /

/ ə /

/ u / / o /

/ i /

FONEM KONSONAN

PINJAMAN

/f/

fikir

/x / (kh) xatam

/q/

qari

/Š/ (sy) Šor

/ž /(dz /dh) žalim

/z/

beza

/ᴕ/ ( gh) ᴕaib

/ð/(dh) ðarab

/θ/ (th)

θala θa

1.6 FONEM SUPRASEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU

FONEM SUPRASEGMENTAL

(SS)

Konsep kontras - tentukan taraf

fonem bunyi SS

Dalam Bahasa Melayu bunyi SS

ditutur secara sistematis

Dalam lain bahasa ( cth. Bahasa Cina) -

bunyi SS bezakan makna

FONEM SUPRASEGMENTAL ( Kamus Dewan )

Tekanan

Panjang-pendek

Jeda- (persendian)

Intonasi

Nada (tona)

2.1 LAKARAN DAN PELABELAN ALAT-ALAT ARTIKULASI DAN ARTIKULATOR

.2.1.1 ALAT-ALAT ARTIKULASI

Alat-alat sebutan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:

(a) Pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan

bebas dan dapat diletakkan di beberapa kedudukan.

Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya.

(b) Daerah pengeluar (artikulasi) - merupakan tempat-tempat yang dapat

dicapai olah artikulator.Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.

Alat – alat artikulasi meliputi artikulator dan daerah artikulasi

Rajah Alat Artikulasi

1. Bibir atas 11. Tengah lidah

2. Bibir bawah 12. Belakang lidah

3. Gigi atas 13. Akar lidah

4. Gigi bawah 14. Epiglotis

5. Gusi 15. Pita suara

6. Lelangit keras 16. Rongga tekak

7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung

8. Anak tekak 18. Rongga mulut

9. Hujung lidah 19. Rahang

10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

2.1.2 ALAT ALAT BAHAGIAN DALAM TUBUH

Paru-paru

Bahagian mengepam udara keluar untuk penghasilan bunyi.

Kualiti bunyi yang dihasilkan bergantung kepada pengembangan dan pengepaman keluar udara daripada paru-paru

Trakea

Merupakan saluran udara antara larinks an paru-paru.

Membolehkan laluan udara masuk ke paru-paru dan keluar kembali,

Larinks

Tisu yang dinamakan pita suara.

Terlibat dalam menghasilkan semua suara.

Farinks

Menghubungkan larinks dengan bahagian atas rongga tekak, anak tekak dan rongga hidung.

Esofagus

Bukan alat yang terlibat secara langsung dalam artikulasi

Pita suara

Boleh dirapatkan dan direnggangkan.Pita

suarabergetar dinamakan bersuara.Di sinilah terhasilnya bunyi

hentian glotis

Kotak suara

Fungsinya terbahagi kepada dua:

i)Fungsi biologi:melindungi paru-paru dengan menahan butir-butir makanan dan cecair daripada memasuki trakea.

ii)Fungsi bahasa : menghasilkan bunyi -bunyi bahasa mengikut kedudukan posisinya yang diubah suai.

Epiglotis

Berfungsi sebagai penutup daripada makanan dan minuman memasuki trakea.

Tidak berfungsi dalam penghasilan bunyi.

1.2.3 FUNGSI ALAT-ALAT ARTIKULASI

Bibir

Terdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan dan berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai.

Berfungsi membuat sekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut.

Lidah

Alat artikulasi yang terpenting dan paling aktif.

Terbahagi kepada empat bahagian, iaitu hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, dan belakang lidah. Bahagian hadapan lidah, tengah lidah dan belakang lidah penting dalam pengeluaran bunyi-bunyi vokal, iaitu bunyi vokal hadapan, tengah dan belakang. Hujung lidah merupakan bahagian paling aktif dan boleh digerakkan ke mana-mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan.

Gigi

Kedudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagai penampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah yang menghasilkan bunyi.

Gusi

Merupakan bahagian yang cembung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam rongga mulut. Organ ini digunakan sebagai daerah sebutan dengan bantuan hujung lidah yang

berfungsi membuat penyekatan.

Pita Suara

Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan amat penting dalam

penghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara berlaku dengan cara memperluas dan

mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping selaput nipis berkenaan.

LELANGIT KERAS

Bermula dari sempadan gusi di bahagian atas rongga mulut hinggalah ke

lelangit lembut.. Mengisi lebih kurang 2/3 daripada lelangit.

LELANGIT LEMBUT

Bermula dari sempadan lelangit keras hingga akhir daerah atas rongga

mulut. Bahagian lelangit yang terkebelakang dalam rongga mulut. Boleh

diturunkan atau dinaikkan dan boleh diturun dan dibuka saluran tekak ke

rongga hidung.

2.2 CARA PENGELUARAN BUNYI

2.2.1 BUNYI VOKAL

Bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada rongga mulut tidak

mengalami sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga dipengaruhi oleh pengaruh

lidah, keadaan rongga mulut dan bentuk bibir.

Kedudukan vokal-vokal dapat dilihat seperti berikut:

i) Vokal Depan Sempit (i)

Untuk mengeluarkan bunyi vokal ini, depan lidah dinaikkan hingga

hampir menyentuh lelangit keras, sementara hujung lidah didekatkan

pada gusi.

Lelangit lembut diangkat untuk menutup rongga hidung. Udara dari

paru-paru melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara tanpa

sekatan, halangan atau himpitan yang boleh menyebabkan geseran

kedengaran. Bibir berada dalam keadaan terhampar.

Contoh: bilik, titik, ipar, jari, cari

ii) Vokal Depan Separuh Sempit ( )

Untuk menghasilkan bunyi ini depan lidah diturunkan 1/3 daripada

titik vokal sempit..Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak

dan tutup rogga hidung. Udara dari paru-paru keluar melalui rongga

mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar dan bibir terhampar.

Contoh: kole, tauge, bendi, elok

iii) Vokal Depan Separuh Luas [ a ]

Untuk mengeluarkan vokal ini depan lidah diturunkan sepertiga dari

kedudukan separuh sempit. Lelangit lembut dinaikkan ke belakang

rongga tekak utuk menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar

melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar dan bibir

terhampar. .

Contoh: tauke, gelek, gesek, gerek

iv) Vokal Depan Luas ( a)

Untuk mengeluarkan bunyi vokal ini, depan lidah diturunkan

serendah-rendahnya. Lelangit lembut berkeadaan terangkat rapat ke

belakang tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru

keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar dan bibir

terhampar. .

Contoh: anak, pandai, landai, anting, siapa, takat

v) Vokal Belakang Sempit (u)

Dihasilkan dengan mengangkat belakang lidah tinggi ke lelangit

lembut. Lelangit lembut dinaikkan ke belakang rongga tekak dan menutup

rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut tanpa

sekatan. Pita suara bergetar. Bentuk bibir dibundarkan.

Contoh: ubat, ulat, undang, udang, ulang

vi) Vokal Separuh Sempit ( o )

Dihasilkan dengan menurunkan belakang lidah 1/3 dari kedudukan

mengeluarkan vokal belakang sempit. Lelangit lembut dinaikkan ke

belakang rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-

paru keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar.

Keadaan bibir pula dibundarkan.

Contoh: obor, solo, polo, toko, orang

vii) Vokal Belakang Separuh Luas [ כ ]

Dihasilkan apabila belakang lidah diturunkan 1/3 dari kedudukan

mengeluarkan vokal belakang separuh sempit. Lelangit lembut

dinaikkan ke belakang rongga tekak menutup rongga hidung. Udara dari

paru-paru keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara

bergetar. Bentuk bibir dibundarkan. Vokal ini tidak terdapat dalam

bahasa Melayu.

2.2.2 BUNYI-BUNYI KONSONAN

Konsonan ialah bunyi-bunyi bahasa yang sewaktu dikeluarkan menerima

sekatan, sempitan dan geseran, sama ada di bahagian rongga mulut, tekak

atau hidung. Bunyi-bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak

bersuara.

2.2.2.1 Konsonan Letupan - p, d, ?

Dua bibir dirapatkan. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang

rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui

rongga mulut tersekat di antara rapatan dua bibir dan udara dilepaskan

serta merta. Pita suara tidak bergetar ( bunyi tidak bersuara ) Maka,

keluarlah bunyi [p].

Contoh : pasu, apit, atap

Hujung lidah dirapatkan ke gigi gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat

ke belakang rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-

paru melalui rongga mulut tersekat di bahagian rapatan hujung lidah dan

gigi -gusi . Pita suara tidak bergetar ( bunyi bersuara) terbitlah bunyi

letupan gusi bersuara [d]. Contoh daun, tanduk, abad.

Hentian [?]: Hentian glotis terhasil dengan cara lelangit lembut dan

anak tekak dinaikkan ke dinding rongga tekak untuk membuat sekatan

udara ke rongga hidung. Pita suara dirapatkan dan arus udara yang keluar

daripada paru-paru tersekat di bahagian rapatan pita suara udara

menyebabkan pita suara tidak bergetar dan hentian glotis akan dihasilkan.

Contoh: budak, sakat,kakak

2.2.2.2 Konsonan Letusan – c, j

Bunyi [c] dihasilkan apabila hadapan lidah dinaikkan rapat ke lelangit

keras. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak dan

menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan

tersekat pada rapatan depan lidah dan lelangit keras. Udara yang tersekat

dilepaskan perlahan-lahan. Pita suara tidak bergetar ( bunyi tidak bersuara)

Bunyi [ j ] Hadapan lidah dirapatkan ke lelangit keras. Lelangit lembut

dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak dan menutup rongga hidung.

Udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan tersekat pada rapatan

depan lidah dan lelangit keras. Udara yang tersekat dilepaskan perlahan-

lahan. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara )

2.2.2.3 Konsonan Sisian – l

Hadapan lidah dirapatkan ke bahagian tengah gigi – gusi. Lelangit

lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak dan menutup rongga hidung.

Udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan keluar melalui tepian/sisian

lidah. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara )

Contoh: laju, bekal, dalam

2.2.2.4 Konsonan Sengauan – m, ny

Bunyi[m] Bibir atas dan bawah dirapatkan. Lelangit lembut

diturunkan dan menutup rongga mulut. Udara dari paru-paru melalui

rongga hidung. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara)

Contoh : musuh, demam, talam

Bunyi Ny [Л] bergetar Depan lidah dinaikkan ke lelangit keras.

Lelangit lembut diturunkan dan menutup rongga mulut. Udara dari paru-

paru melalui rongga hidung. Pita suara bergetar ( bunyi bersuara)

Contoh: nyonya, lanyak

2.2.2.5 Konsonan Getaran – r

Hadapan lidah dirapatkan ke gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke

rongga tekak dan menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru melalui

rongga tekak dan menggetarkan pita suara, melalui rongga mulut,

menggetarkan depan Bunyi yang terhasil dinamakan bunyi getaran gusi

bersuara [r].

2.2.2.6 Konsonan Geseran – s,h

Bunyi [s] Mula-mula hadapan lidah dinaikkan ke gusi untuk membuat

sempitan pada arus udara. Pada masa ini lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk menyekat arus udara ke rongga

hidung. Pita suara direnggangkan. Arus udara melalui rongga mulut tanpa

menggetarkan pita suara, lalu terhasillah bunyi [s], bunyi geseran gusi

tidak bersuara.

Bunyi [h] Pita suara disempitkan. Lelangit lembut dinaikkan dan menutup

rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar di antara pita suara yang

disempitkan,bergeser. Disebabkan melibat pita suara tidak dapat dikatakan

bergetar atau tidak bunyi bersuara atau tidak bersuara.

2.2.2.7 Konsonan separuh vokal – w, y

Bunyi [ w ] Bibir dibundarkan. Belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut.

Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Pita suara

digetarkan, lidah bergerak pantas ke kedudukan untuk mengeluarkan vokal

tengah [ә]

Bunyi [ y ] Hadapan lidah diangkat agak tinggi ke lelangit keras. Bibir

dihamparkan. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak.

Pita suara digetarkan , lidah bergerak pantas ke kedudukan untu

mengeluarkan vokal tengah [ә]

2.3 BUNYI DIFTONG

Gabungan bunyi vokal dinamakan diftong. Diftong terbentuk apabila

berlaku pengeluncuran bunyi-bunyi vokal. Satu vokal mengeluncur dari

satu vokal kepada vokal yang lain. Terdapat 3 jenis diftong.

2.3.1 Diftong [ai]

Keadaan bibir agak terhampar. Hujung lidah terkena gigi bawah. Depan lidah

pada kedudukan seperti membunyikan vocal depan rendah [ a ] Lidah secara

cepat digeluncurkan kearah cara membunyikan vocal depan tinggi [ I ] Anak tekak

dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak

keluar melalui hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara

digetarkan. Contoh perkataan aising, hairan, pandai

2.3.2 Diftong [au]

2.3.3 Diftong [oi]

Keadaan bibir daripada hampar ke bundar. Hujung lidah kena gigi

bawah. Depan lidah pada kedudukan seperti membunyikan vokal depan

rendah [a] Lidah digeluncurkan secara cepat kea rah cara

membunyikan vokal belakang tinggi [ u ] dengan lidah melengkung ke

arah lelangit keras. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi

menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga

hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara

digetarkan. Contoh perkataan aurat, audit, pulau, pisau.

Keadaan bibir daripada bundar ke hampar. Depan lidah pada kedudukan sebelum

membunyikan vocal separuh tinggi[ o ]. Lidah digeluncurkan secara cepat kea rah

cara membunyikan depan tinggi[ I ] dengan lidah dinaikkan kea rah lelangit keras,

rendah sedikit daripada cara membunyikan vocal [ I ]. Anak tekak dan lelangit lembut

dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga

hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara digetarkan. Contoh

perkataan boikot,amboi, sepoi.

Yang kedua pula ialah diftong [au]. Pada masa ini depan lidah berada

pada kedudukan untuk vokal [a] kemudian bergerak kepada kedudukan

untuk vokal [u]; bibir yang mula-mula dihamparkan, kemudian dibundarkan

pula. Contoh, [pulau].

Diftong yang ketiga ialah diftong [oi]. Semasa dihasilkan lidah berada pada

kedudukan [o] dan kemudian bergerak kepada [i], bibir yang mula-mula

bundar tetapi kemudian berkeadaan hampar. Contoh, [amboi].

a. (ai): sampai, salai, gulai, sungai, cuai, landai

b. (au): lampau, silau, garau, surau, pukau

c. (oi): amboi, dodoi, adoi, sepoi, boikot.

1. Bibir atas 11. Tengah lidah

2. Bibir bawah 12. Belakang lidah

3. Gigi atas 13. Akar lidah

4. Gigi bawah 14. Epiglotis

5. Gusi 15. Pita suara

6. Lelangit keras 16. Rongga tekak

7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung

8. Anak tekak 18. Rongga mulut

9. Hujung lidah 19. Rahang

10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

BENTUK BIBIR KETIKA PENGHASILAN VOKAL

3.3 ULASAN TERHADAP KESAN DIALEK DAERAH TERHADAP PENGUASAAN

BAHASA MELAYU STANDARD TERUTAMA DALAM PROSES

PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU DALAM

KALANGAN MURID-MURID SEKOLAH RENDAH

Dialék merupakan bentuk bahasa yang digunakan dalam sesuatu daerah

atau oleh sesuatu kelas sosial berbeza daripada bahasa standard, loghat, pelat

daerah (negeri dan lain-lain)

Penggunaan bahasa dialek daerah adalah bertujuan memudahkan

komunikasi antara penduduk setempat. Semasa berkomunikasi, mereka akan

mewujudkan kemesraan sesama mereka. Hubungan antara mereka menjadi

lebih erat, berasa tenang dan terhibur apabila mereka berkomunikasi antara satu

sama lain menggunakan bahasa daerah.

Namun demikian, penggunaan dialek daerah semasa proses pengajaran

dan pembelajaran mengakibatkan mutu Bahasa Melayu secara lisan akan

merosot dan menimbulkan kekeliruan semasa penyampaian guru. Sebagai

contoh situasi di sebuah sekolah di daerah Gua Musang seorang guru Bahasa

Melayu yang berasal dari Kedah meminta murid - murid Tahun 1 Wira berlari

bebas untuk set induksi tajuk Pentingnya Menjaga Kesihatan. Murid-murid

tersebut hanya berdiri dan memerhati antara satu sama lain kerana tidak

memahami arahan yang diberi oleh guru. Guru kemudian beraksi melakukannya

dan seorang murid memberitahu itu adalah [# huŋga ko? se #] Guru kemudian

menyebut ayat tersebut dan mereka melaku aktiviti dengan gembira.

Seterusnya, dialek daerah tidak seharusnya digunakan secara meluaskan

semasa proses pengajaran dan pembelajaran. Hal ini jelas membuktikan

bahawa dialek daerah ini akan merosakkan Bahasa Melayu yang juga

merupakan bahasa kebangsaan kita. Kekerapan menggunakan bahasa yang

tercemar secara meluas akan melahirkan rakyat yang buta bahasa sendiri. Tidak

mustahil kegagalan murid-murid di sekolah rendah dalam mata pelajaran Bahasa

Melayu disebabkan mereka terlalu kerap menggunakan dialek daerah.

Penggunaan dialek daerah semasa proses pengajaran dan pembelajaran

menyebabkan murid-murid tidak dapat menguasai sebutan bahasa standard

dengan berkesan dan betul. Bagi murid di negeri Kedah menyebut ayat ular

besar melingkar atas pagar sebagai: [ # ulaq bəsaq meliŋkaq? ataθ pagaq?# ]

manakala murid di negeri Melaka menyebut ayat yang sama dengan [# ulau

besau meliŋkau atas pagau # ]

Selain itu, kesan dialek daerah ialah maksud bahasa gagal

diterjemahkan oleh murid. Situasi di sebuah sekolah di daerah Baling seorang

guru Bahasa Melayu mengarah seorang murid ke bilik A untuk membaca buku

tetapi murid tersebut pergi ke bilik air disebabkan [ # ε # ] itu adalah dialek bagi

air di daerah Baling.

Kesan penggunaan dialek daerah juga mengehadkan penguasaan kosa

kata murid-murid. Sebagai contoh, di sekolah guru-guru mengambil jalan mudah

dan cenderung mengguna dialek daerah sebagai bahasa pengantar dengan

alasan pelajar lebih mudah memahami sesuatu yang disampaikan. Hal ini

menyebabkan murid-murid akan berasa keliru dan sukar untuk menguasai

Bahasa Melayu yang betul. Hal ini terbawa-bawa ketika mereka menulis

karangan. Sebagai contohnya, murid di negeri Kedah menulis karangan

mengguna dialek daerah [ #saya ada kucin #][ # tekoh-tekoh saya bagi makan

nasi?#] yang sepatutnya ditulis „saya ada kucing. Kadang-kadang saya berinya

makan nasi.

Bahasa amat penting dalam kehidupan seseorang kerana bahasa

merupakan wahana utama untuk menyampaikan idea. Bahasa dapat

menggambarkan tahap keintelektualan atau mencerminkan status penuturnya.

Kenyataan ini bermakna bahawa bahasa yang digunakan oleh individu yang

berpelajaran tinggi lazimnya berlainan daripada mereka yang tidak berpelajaran.

Bahasa turut menjadi lambang sesuatu bangsa sehingga timbulnya ungkapan

“ Bahasa Jiwa Bangsa”. Sehubungan dengan hal itu, guru perlu menggunakan

pelbagai variasi bahasa sama ada yang tersurat dan tersirat. Salah satu cara

untuk mencapai hasrat tersebut adalah melalui penggunaan Bahasa Melayu

standard semasa proses pengajaran dan pembelajaran.

Sekiranya guru dan murid-murid mengaplikasikan penggunaan Bahasa

Melayu standard semasa proses pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu

maka memudahkan kedua-dua pihak mencapai objektif sesuatu kemahiran

pelajaran. Penggunaan Bahasa Melayu standard mudah difahami, jika tidak

faham mereka boleh merujuk kamus. Amalan penggunaan Bahasa Melayu

standard dapat meningkat keyakinan diri melalui pertuturan, pembacaan dan

penulisan murid. Segala masalah dan salah faham dalam pengajaran dan

pembelajaran juga dapat diselesaikan dan diperbetulkan dengan mudah.

Tuntasnya, pelaksanaan penggunaan Bahasa Melayu standard semasa

proses pengajaran dan pembelajaran haruslah dijalankan dengan berkesan agar

usaha untuk memartabatkan Bahasa Melayu dapat dicapai. Peranan guru sangat

penting di sekolah sebagai pembimbing murid-murid dan pelaksana dasar

kerajaan iaitu dengan meletakkan Bahasa Melayu sebagai Bahasa Rasmi dan

Bahasa Kebangsaan negara kita. Seterusnya, penguasaan Bahasa Melayu

standard ini juga diharapkan dapat membantu meningkatkan pencapaian murid-

murid dalam Bahasa Melayu. Sesungguhnya sesuatu kejayaan itu tidak akan

dicapai dengan mudah tanpa usaha yang bersungguh-sungguh seperti kata

pepatah “Kalau tidak dipecahkan ruyung, manakan dapat sagunya”.

Tepatlah sekali kata-kata pengarang sajak dibawah yang mengandungi

maksud yang tersurat dan tersirat.

DIRGAHAYU BAHASAKU Ahmad Sarju

Tempatmu di singgahsana hati nurani bangsaku warga yang berbudi setia dan amanah Bahasa itu maruah bangsa yang mesti dipelihara martabatnya agar tetap kukuh dan ampuh melayari lautan bijaksana salam ikatan mesra dan teguh Cekal dan waja semangat pejuangku hak bangsaku memilikimu hak bangsaku mendaulatkanmu dibumi bertuah ini merentas dunia tak bertepi Sejarah bangsa mencatatkan kegemilangan ke barat dan ke timur menjalin persaudaraan gagah pelautku membelah lautan ke utara dan ke selatan bahasaku mencengkam dari pulau ke pulau menggilap mutiara silam Dirgahayu bahasaku di arena antarabangsa suaramu tumbuh menusuk kalbu lagu bahasamu bahasamu bahasa minda mudah akrab dan bertatasusila daripada bangsa yang bernama Melayu menempa kejayaan di alaf baru ( September 2000 ) Manuskrip Luka Bangsa, 2006 Persatuan Penulis Nasional Malaysia ( PENA )

Seterusnya skop kajian boleh diperluas dan dimantapkan dengan

melaksanakan

Sebagai kesimpulan, pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran kemahiran menulis harus dijalankan dengan berkesan agar usaha untuk meningkatkan penguasaan 3M khususnya kemahiran menulis dalam kalangan murid-murid dapat dicapai. Peranan guru sangat penting di sekolah sebagai pembimbing murid-murid dalam pembelajaran kemahiran menulis. Di samping itu, kajian ini juga diharapkan dapat membantu meningkatkan pencapaian murid-murid dalam Bahasa Melayu Penulisan di sekolah rendah. Seterusnya skop kajian boleh diperluas dan dimantapkan dengan melaksanakan kajian lanjut seperti yang dicadangkan. Hal ini amat penting dan bermakna dalam membantu pelbagai pihak untuk mendapatkan hasil pencapaian yang terbaik. Sesungguhnya sesuatu kejayaan itu tidak akan dicapai dengan mudah tanpa usaha yang bersungguh-sungguh seperti kata pepatah “Kalau tidak dipecahkan ruyung, manakan dapat sagunya”.

RUJUKAN

Dasar Bahasa Kebangsaan telah meletakkan Bahasa Melayu sebagai

?Bahasa Rasmi dan Bahasa Kebangsaan negara kita, sekiranya situasi

pengunaan bahasa dialek tidak dibendung, ia akan menjadi barah

dalam masyarakat kita dan sudah tentu akan memudaratkan pengguna

dan nilai Bahasa Melayu.

.

Contohnya,keracunan bahasa dapat kita lihat dan dibaca saban hari di

majalah, rancangan-rancangan yang disiarkan di televisyen yang telah

dicampuradukkan pengunaan dengan kata-kata lain yang tidak

sesuai.Hal ini menyebabkan mutu dan nilai Bahasa Melayu semakin

merosot.

Kedudukan Bahasa Melayu tergugat

Dasar Bahasa Kebangsaan telah meletakkan Bahasa Melayu sebagai

Bahasa Rasmi dan Bahasa Kebangsaan negara kita, sekiranya situasi

pengunaan bahasa dialek tidak dibendung, ia akan menjadi barah

dalam masyarakat kita dan sudah tentu akan memudaratkan pengguna

dan nilai Bahasa Melayu.

3.Lemah dalam penguasaan Bahasa Melayu

-Contohnya di sekolah,guru-guru mengambil jalan mudah dan

cenderung mengguna Bahasa Dialek sebagai bahasa pengantar

dengan alasan pelajar lebih mudah memahami sesuatu yang

disampaikan.Hal ini menyebabkan pelajar-pelajar akan berasa keliru

dan sukar untuk menguasai Bahasa Melayu yang betul.

4.Masalah pembinaan masyarakat berwawasan

-Keracunan dalam penyampaian dan pengunaan laras bahasa yang

dicampuradukkan dengan bahasa yang tidak sesuai dalam konteks

pengunaan yang semakin setara menunjukkan sudah semestinya tidak

akan dapat membina minda masyarakat untuk maju dan mengejar

kemajuan.

pencemaran bahasa ini merupakan suatu isu atau perkara yang semakin meruncing

sejak akhir-akhir ini. Namun, jika pihak-pihak yang bertanggungjawab menjalankan

tugas dengan penuh teliti dan kerap, tidak mustahil bahasa kita akan menjadi bahasa

antarabangsa yang berada di tahap terpenting khususnya dalam bidang pendidikan dan

perniagaan. Pihak yang mempunyai kuasa yang besar seperti Perdana Menteri harus

sentiasa menekankan penggunaan bahasa kebangsaan kita setiap masa sama ada

dalam ucapan rasminya ataupun semasa ditemu bual oleh wartawan. Dengan ini,

apabila beliau sentiasa menggunakan bahasa kabangsaan secara baik dan kerap, ini

akan menjadi ikutan kepada orang bawahannya.

Bahasa rojak dan bahasa pasar tidak seharusnya digunakan secara meluaskan

walaupun bukan dalam situasi formal. Hal ini jelas membuktikan bahawa bahasa rojak

atau pasar ini akan merosakkan Bahasa Melayu yang juga merupakan bahasa

kebangsaan kita. Kekerapan menggunakan bahasa yang tercemar secara meluas akan

menlahirkan rakyat yang buta bahasa sendiri. Tidak mustahil kegagalan pelajar-pelajar

di sekolah dalam mata pelajaran Bahasa Melayu disebabkan mereka terlalu kerap

menggunakan bahasa rojak dan pasar. Anak-anak muda kini juga kerap membaca

majalah berupa bahasa rojak dan pasar.

Oleh itu, bagi pihak-pihak penerbit majalah atau drama juga haruslah sedar yang

mereka juga bertanggungjawab membawa pembaharuan dan penambahbaikan dalam

bidang bahasa. Janganlah sibuk mengejar keuntungan tetapi nilai dan tanggungjawab

patriotisme diabaikan. Dari sinilah kita mendidik masyarakat agar menggunakan bahasa

yang betul dari segi ejaan, sebutan, dan tatabahasa Bahasa Melayu. Masyarakat

mudah menerima perkara yang positif andainya di keliling mereka penuh dengan

perkara positif. Sebagaimana kata-kata periBahasa Melayu iaitu „bagaimana acuannya,

begitulah kuihnya.‟ Kata-kata ini sudah cukup memberitahu kepada kita agar setiap

perkara yang ingin diubah atau dibuat perlulah dari atas atau pemimpin dahulu. Jika

pemimpin begitu prihatin dan bersungguh-sungguh dalam hal memartabatkan bahasa

kebangsaan, rakyat juga akan mengikutinya.