TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

PENGENALANDi dalam topik ini pula kita akan memberi tumpuan terhadap media penghantaran. Media penghantaran bergantung kepada bentuk data yang diubah untuk komunikasi. Antara bentuk-bentuk asas data yang boleh diubah untuk komunikasi ialah denyutan elektrik, denyutan cahaya, gelombang elektromagnetik dan gelombang infra merah.

OBJEKTIFDi akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1. mengetahui 4 bentuk asas data yang boleh diubah untuk komunikasi; 2. mengetahui 3 jenis wayar yang digunakan sebagai media penghantaran; 3. memahami konsep teknologi radio bersel; dan 4. mengenal pasti faktor-faktor yang diperlukan dalam pemilihan media penghantaran.

12.1

MEDIA PENGHANTARAN

Jenis media penghantaran yang membawa isyarat bergantung kepada jenis isyarat tersebut. Wayar pasangan terpiuh dan kabel sepaksi membawa isyarat berbentuk denyutan elektrik. Isyarat denyutan cahaya boleh dibawa melalui kabel gentian optik. Bagi gelombang elektromagnetik yang menembusi udara ia memerlukan sokongan sistem mikrogelombang dan satelit. Ketiga-tiga data berbentuk denyutan cahaya, gelombang elektromagnetik dan gelombang infra merah adalah dalam bentuk gelombang yang media penghantarannya berbentuk wayarles atau tanpa wayar. Media penghantaran boleh juga dikelaskan kepada terpandu (melalui media fizikal seperti wayar pasangan terpiuh, kabel sepaksi, dan kabel gentian optik) atau tidak terpandu (melalui udara, vakum dan air).

12.2

WAYAR PASANGAN TERPIUH (TWISTED PAIR WIRES)

Wayar Pasangan Terpiuh merupakan media yang selalu digunakan untuk menghantar data yang berbentuk denyutan elektronik. Ia juga dikenali sebagai kabel pasangan terpiuh. Wayar pasangan terpiuh terdiri dari beberapa wayar berwarna dan berpembalut yang dipiuhkan untuk mencipta medan magnet dan seterusnya mengurangkan gangguan hingar. Biasanya empat atau lapan wayar yang membentuk dua hingga empat pasangan. Secara umumnya, setiap pasangan wayar menyokong satu saluran suara. Wayar jenis ini selalunya digunakan sebagai wayar telefon. Wayar pasangan terpiuh murah dan mudah diperolehi tetapi isyarat yang melaluinya mudah terherot dan diganggu hingar, dan kadar penghantaran yang rendah. Contoh wayar pasangan terpiuh dapat kita lihat dalam Rajah 12.1.

OUM

175

MEDIA PENGHANTARAN

TOPIK 12

Rajah 12.1: Wayar pasangan terpiuh

Ada dua jenis wayar atau kabel, iaitu pasangan terpiuh tak berpembalut yang biasanya disebut UTP (unshielded twisted pair) dan pasangan terpiuh berpembalut yang biasanya disebut STP (shielded twisted pair). Wayar UTP lebih murah dan lebih mudah dikendali (diterminalkan) tetapi lebih mudah diganggu hingar dan jangkauan jarak yang pendek berbanding wayar STP. Selain dikelaskan menurut UTP dan STP, wayar pasangan terpiuh dikelaskan mengikut kategori iaitu menurut pengelasan EIA/TIA-568. Secara umum, faktor membezakan antara kategori-kategori ini ialah ketebalan wayar menurut piawaian AWG dan ciri ralat. Jadual 12.1 menunjukkan ringkasan kategori wayar pasangan terpiuh.Jadual 12.1: Ringkasan Kategori Wayar Pasangan Terpiuh Kategori 1 2 3 Perihalan Menggunakan kuprum tipis. Digunakan sebagai wayar telefon. Tidak sesuai untuk LAN sekarang. Digunakan untuk LAN yang sama. Wayar yang mengandungi sekurang-kurangnya 3 piuh setiap kaki dan tiada pasangan wayar yang mempunyai bilangan piuh per kaki yang sama. Wayar yang memenuhi syarat kehilangan isyarat untuk jarak yang jauh (attenuation) dan tenaga yang disimpan oleh wayar (capacitance). Lebih baik daripada wayar kategori 4 terutamanya dari segi attenuation dan crosstalk. Mengandungi 4 pasangan 24 AWG (0.5 mm) kuprum. Kadar Data Maksimum 1Mbps 4Mbps 10Mbps

4

16Mbps

5

100,155Mbps dan 1000 Mbps

Kabel yang selalu digunakan ialah UTP kategori 3 dan 5. UTP kategori 3 ialah wayar gred suara. UTP kategori 5 ialah wayar gred data. Wayar kategori 6 dan 7 juga telah pun ada di pasaran.

12.3

KABEL SEPAKSI (COAXIAL CABLE)

Kabel sepaksi, juga disebut sebagai kabel berpembalut (shielded cable), terdiri dari satu dawai atau lebih yang diperbuat daripada kuprum yang dilindungi oleh penebat dan diselaputi oleh pelindung jaringan besi. Kabel ini amat banyak digunakan untuk menyokong pautan jarak jauh. Kabel jenis ini menawarkan kadar penghantaran data yang lebih tinggi berbanding dengan kabel pasangan terpiuh dan boleh digunakan untuk176

OUM

TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

menghantar semua jenis data (tidak terhad pada suara atau teks sahaja). Contoh kabel sepaksi adalah kabel TV, kabel yang digunakan untuk menyambung TV dengan penerima gelombang TV, talian telefon jarak jauh, pautan dekat antaran komputer dan rangkaian setempat. Kabel ini boleh membawa data atau isyarat berbentuk denyutan elektrik. Dalam sistem komunikasi suara, setiap kabel sepaksi boleh menyokong lebih kurang 60 saluran suara. Kabel sedemikian yang menyokong berbilang suara disebut kabel sepaksi jalur lebar yang kelajuannya sehingga 100Mbps. Kabel seperti ini disebut kabel sepaksi tebal (thick coaxial) atau thicknets, atau 10Base5 dan juga disebut thick Ethernet. Satu lagi jenis kabel ini ialah kabel sepaksi jalur asas yang digunakan untuk menghantar data pada kelajuan tinggi seperti dalam rangkaian setempat. Kabel yang selalu digunakan dalam rangkaian setempat ialah kabel RG-58AU, yang selalu disebut kabel sepaksi tipis (thin coaxial), atau 10Base2, atau thin Ethernet, atau thinnets dan berkelajuan sehingga 10Mbps. Contoh gambar kabel sepaksi dapat dilihat dalam Rajah 12.2

Rajah 12.2: Kabel sepaksi

Kabel sepaksi menawarkan lebar jalur dan darjah imuniti daripada herotan isyarat yang tinggi. Tambahan pula, kabel ini murah untuk dipasang,dan mematuhi piawai. Bagaimanapun, kos kabel ini tinggi untuk jarak jauh kerana memerlukan pengulang (repeater). Tahap keselamatan kabel ini juga belum cukup tinggi. Pengterminalan dan penghubung kabel ini mesti dilakukan dengan betul untuk mengelak kerosakan yang boleh menyetopikkan seluruh rangkaian tidak boleh dicapai.

Latihan 12.1Apakah kebaikan dan kekurangan kabel sepaksi?

12.4

KABEL GENTIAN OPTIK (FIBER OPTIC CABLE)

Gentian optik adalah satu media di mana data dihantar dalam bentuk denyutan cahaya. Teknologi gentian optik adalah satu teknologi komunikasi baru yang berkos rendah, tinggi isipadu penghantaran, rendah kadar ralat dan selamat mesej. Isyarat akan diubah kepada bentuk cahaya (denyutan cahaya) dan ditembak oleh laser melalui gentian optik yang berpembalut. Cahaya itu akan bergerak dan membias di sepanjang pembalut kabel. Gentian ini boleh menghantar data pada kelajuan 80Gbps. Contoh gambar kabel gentian optik dapat dilihat dalam Rajah 12.3.

OUM

177

MEDIA PENGHANTARAN

TOPIK 12

Rajah 12.3: Kabel gentian optik

Gentian optik dibuat dari gentian kaca atau silika (silica) yang lebih nipis dari rambut manusia. Ia boleh digunakan untuk menghantar berbagai jenis data seperti video, gambar, multimedia, muzik, grafik dan sebagainya. Oleh kerana data dihantar melalui cahaya, ia tidak terjejas oleh gangguan elektronik seterusnya mengurangkan ralat penghantaran data. Gentian ini juga lebih ringan dari kabel sepaksi. Kabel gentian optik digunakan untuk pautan jarak jauh atau pautan antara benua. Setiap gentian boleh menyokong berbilang saluran suara atau saluran TV. Ada dua jenis kabel gentian optik iaitu gentian optik berbilang mod (multi mode) dan gentian optik mod tunggal (single mode) seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 12.4. Jenis kabel ini dikelaskan menurut bagaimana cahaya bergerak seperti ditunjukkan dalam Rajah 12.5. Kabel gentian optik berbilang mod sesuai untuk jarak yang pendek berbanding kabel gentian optik mod tunggal.

Gentian Optik Berbilang Mod (multi mode)

Kabel Gentian Optik

Gentian Optik Mod Tunggal (single mode)

Rajah 12.4: Kabel gentian optik

178

OUM

TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

Rajah 12.5: Jenis kabel gentian optik

12.5

SISTEM MIKROGELOMBANG

Mikrogelombang tidak menggunakan kabel sebagai media penghantaran tetapi menggunakan udara atau ruang angkasa. Mikrogelombang menggunakan sistem radio yang menggunakan frekuensi tinggi untuk menghantar dan menerima data. Isyarat mikrogelombang dihantar dalam bentuk pandangan garis lurus (line-of-sight). Isyarat ini tidak boleh melencong menurut permukaan bumi atau mengelak bukit atau gunung, atau bangunan tinggi. Oleh itu, stesen penghambat (relay station) digunakan untuk menghubungkan isyarat mikrogelombang. Bilangan stesen penghambat bergantung kepada bentuk mukabumi, biasanya berada 30-50 km di antara satu sama lain. Stesen penghambat biasanya ditempatkan pada atas bangunan tinggi, bukit dan menara tinggi. Frekuensi penghantaran mikrogelombang dalam julat 2 hingga 40 GHz. Contoh stesen penghambat dapat dilihat dalam Rajah 12.6.Stesyen penghambat gelombang Stesyen penghambat gelombangr nyia me ang tu) mb elo (30 ba G

Stesyen penghambat gelombang

Bumi

Rajah 12.6: Stesen penghambat gelombang

OUM

179

MEDIA PENGHANTARAN

TOPIK 12

Kaedah mikro gelombang digunakan untuk komunikasi isipadu tinggi dan jarak jauh. Mangkuk parabola dan menara memerlukan kos yang tinggi untuk membinanya. Jadi kos sistem mikirogelombang mahal untuk komunikasi jarak yang jauh. Kaedah ini sesuai untuk hubungan antara bangunan tinggi dalam kawasan bandar terutamanya jika kos pemasangan kabel gentian optik begitu sukar. Kini sistem mikrogelombang banyak digunakan untuk menghubungkan rangkaian antara bangunan dalam kampus dan bandar. Sistem mikrogelombang bermuatan sederhana, kosnya sederhana, boleh dibahagi kepada banyak subsaluran dan boleh menjangkau jarak jauh tetapi mudah diganggu hingar seperti cuaca dan elektrik, dan perlu mengatasi masalah pandangan satu garis dan geografi (bukit dan bangunan). Penggunaan mikrogelombang juga mengikuti peraturan yang ketat untuk mengelak pertindanan.

12.6

SISTEM SATELIT

Kaedah satelit digunakan apabila jarak penghantaran adalah jauh dan terdapat banyak halangan. Data atau isyarat yang dibawa melalui satelit berbentuk mikrogelombang untuk mewakili suara, data, dan video. Satelit adalah satu peranti elektronik yang mempunyai sehingga 100 transponder (radio kecil dan khusus) yang menerima, menguatkan dan menghantar semula isyarat. Satelit bertindak sebagai stesen penghambat (relay) di antara satu stesen bumi dengan stesen bumi yang lain. Frekuensi isyarat yang dipaut naik (uplink) ke satelit berbeza dengan frekuensi isyarat yang dipaut turun (downlink) ke stesen bumi. Jenis satelit dikelaskan menurut kedudukan satelit dari paras bumi dan juga frekuensi isyarat untuk paut naik dan paut turun. Jenis-jenis satelit dapat dilihat di dalam Jadual 12.2.Jadual 12.2: Jenis Satelit Jenis Satelit Satelit orbit bumi geosegerak (geosynchrounos earth orbit (GEO) satellite) Keterangan Satelit yang berada diorbit geosegerak yang mengekalkan kedudukan satelit mengikut kedudukan bumi. Selalunya berada di paras 36000 km dari bumi dan mengelilingi bumi setiap 24 jam dan kelihatannya tidak bergerak di langit. Contoh satelit ini ialah satelit yang digunakan oleh ASTRO. Satelit berada diorbit pertengahan, iaitu kira-kira 10,000 15,000 km dari bumi. Satelit ini nampak bergerak di langit. Pengguna perlu berpindah dari satu satelit MEO yang lain untuk tujuan pengekalan komunikasi. Satelit berada diorbit rendah, iaitu kira-kira sehingga 3,000 km dari bumi. Kebanyakkan berada hanya beratus kilometer dari bumi. Satelit ini nampak bergerak di langit. Pengguna perlu berpindah dari satu satelit ke satelit LEO yang lain untuk tujuan pengekalan komunikasi. Contoh satelit jenis ini ialah satelit Tiung Sat.

Satelit orbit bumi pertengahan (medium earth orbit (MEO) satellite)

Satelit orbit bumi rendah (low earth orbit (LEO) satellite)

180

OUM

TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

Contoh gambar satelit adalah seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 12.7 berikut:

Rajah 12.7: Satelit

Frekuensi satelit boleh dikelaskan seperti di dalam Rajah 12.8.Frekuensi Satelit

Jalur C

Jalur Ku

Jalur Ka

Rajah 12.8: Kelas frekuensi satelit

(i) (ii)

Jalur C (C band): frekuensi paut naik ialah 6GHz dan frekuensi paut turun ialah 4 GHz. Juga disebut jalur 4/6GHz Jalur Ku (Ku band): frekuensi paut naik ialah 14GHz dan frekuensi paut turun ialah 12 GHz. Juga disebut jalur 14/12GHz.

(iii) Jalur Ka (Ka band): frekuensi paut naik ialah 30GHz dan frekuensi paut turun ialah 20 GHz. Juga disebut jalur 30/20GHz. Sistem satelit adalah mahal tetapi kos efektif untuk menghantar data yang banyak. Keluasan liputan satelit di bumi disebut tapak kaki (footprint). Kedudukan antara satelit perlu mengikut peraturan tertentu untuk mengelak dari gangguan isyarat antara satu sama lain.

OUM

181

MEDIA PENGHANTARAN

TOPIK 12

Kelebihan sistem satelit ialah keluasan muka bumi yang dapat diliputinya, bermuatan tinggi dan kos yang rendah untuk setiap pengguna. Antara kekurangan satelit adalah: (i) (ii) Isyarat bertambah lemah/hingar untuk jarak yang jauh, keadaan cuaca dan aktiviti solar yang berlebihan; Berguna untuk tempoh masa 7-10 tahun kerana ia akan lari dari orbit sebenar selepas itu;

(iii) Data yang dipancar boleh didengar oleh sesiapa kecuali data disulitkan; (iv) Pancaran satelit boleh diganggu oleh orang lain; (v) Kos yang tinggi untuk pemasangan dan pelancaran; (vi) Memerlukan parabola dan penyahkod; (vii) Terdapat kelengahan dalam penerimaan isyarat (dapat dirasa dalam perbualan telefon)

12.7

INFRA MERAH

Teknologi infra merah adalah penghantaran data dalam bentuk inframerah tanpa melalui wayar. Kaedah ini terhad pada satu kawasan yang kecil sahaja dan berasaskan garisan penglihatan (line of sight). Kadar pemindahan data ialah kira-kira 10 Mbps. Teknologi ini boleh digunakan untuk rangkaian komputer tanpa wayar. Contoh penggunaan lain adalah unit kawalan jauh TV.

12.8

RADIO

Teknologi frekuensi radio yang penghantarannya tanpa menggunakan wayar terbahagi dua, iaitu frekuensi tinggi dan frekuensi rendah. Teknologi radio frekuensi tinggi adalah seperti radio bersel, boleh menembusi dinding pejabat tetapi mempunyai liputan yang terhad. Teknologi radio frekuensi rendah menggunakan teknologi spektrum radio, mempunyai kuasa penembusan yang besar, liputan yang luas tetapi mempunyai masalah gangguan. Teknologi spektrum radio mengunakan frekuensi radio lazim iaitu seperti radio AM, FM, dan gelombang pendek. Teknologi ini biasanya digunakan untuk alat kelui (pager). Kelui sebenarnya adalah penerima radio yang menerima mesej atau isyarat pada frekuensi tertentu yang dihantar oleh penghantar. Teknologi radio bersel direkabentuk sebagai perkomputeran bergerak dan selalunya menggunakan telefon bergerak atau juga dikenali telefon bersel. Di Malaysia banyak pengendali telefon bersel seperti TMTouch, Celcom, Digicom, dan Maxis. Teknologi bersel ini menggunakan frekuensi radio dan tapak sel (cell site). Tapak sel adalah kawasan geografi berbentuk bulatan yang mengendali telefon bersel dalam ruang fizikal yang ditentukan. Pengguna bergerak dari satu sel ke sel lain. Setiap sel dipautkan dengan tapak tuan sel (master cell site) yang menyediakan pautan dengan rangkaian telefon biasa. Kebiasaannya, kadar pemindahan data menggunakan radio bersel ini ialah sehingga 19,200bps. Teknologi radio bersel juga boleh menggunakan satelit orbit bumi rendah. Contoh sistem satelit radio bersel ialah Iridium dan Teledesic. Teknologi radio bersel ini telah maju dan teknologi terkini ialah G3.182

OUM

TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

Latihan 12.21. 2. Jelaskan perbezaan antara teknologi satelit dan infra merah. Bilakah lebih baik menggunakan media tanpa wayar berbanding media berwayar?

12.9

RANGKAIAN TELEFON

Rangkaian telefon yang digunakan oleh orang awam disebut Rangkaian suis telefon awam (public switch telephone network) yang mengendalikan suara. Rangkaian suis telefon awam (PSTN) juga kadang kala disebut sebagai perkhidmatan telefon lama (plain old telephone service, POTS). Kini PSTN telah menggunakan berbagai media seperti, gentian optik, sistem mikrogelombang, dan sistem satelit. Data dalam PSTN boleh dihantar melalui talian dail ataupun talian suwa atau talian terdedikasi, seperti ditunjukkan dalam Jadual 12.3.Jadual 12.3: Jenis Talian Jenis Talian Talian dail (dial up lines) Keterangan Talian ini merupakan gabungan talian telefon analog yang ditawarkan oleh syarikat telefon awam, contohnya Telekom, Celcom dan Maxis. Modem diperlukan untuk menggunakan talian dail ini. Anda boleh dail 1515 untuk menggunakan perkhidmatan TmNet. Kos menggunakan talian dail murah dan bergantung kepada tempoh penggunaan. Kualiti dan kebolehdapatan talian tidak terjamin. Talian ini dapat menjamin kualiti dan kebolehdapatan talian. Talian jenis ini khusus digunakan untuk tujuan lain. Misalkan talian mesin ATM ke komputer pusat bank menggunakan talian terdedikasi. Syarikat awam juga menawarkan talian terdedikasi kepada pelanggan dan talian ini disebut talian suwa (leased line). Talian suwa mungkin talian analog atau talian digital. Jika talian analog, talian ini sama seperti talian telefon. Jika talian digital media UTP, STP kabel sepaksi, gentian optik, mikrogelombang akan digunakan. Antara talian digital yang selalu digunakan ialah talian ISDN, DSL, talian pembawa-T atau ATM. Talian ini menyediakan kadar penghantaran yang lebih laju dari talian analog (dail), iaitu sehingga 126Kbps. Talian ISDN boleh menghantar 3 atau lebih isyarat serentak menggunakan teknik pemultipleksan. Pengubahsuaian ISDN (bukan modem) diperlukan untuk kedua-dua hujung talian ISDN. Kos talian ISDN agak mahal. Talian ini menawarkan alternatif kepada talian ISDN terutama untuk syarikat kecil. Kadar DSL lebih tinggi sedikit dari talian ISDN. Modem DSL diperlukan untuk menyambung dengan komputer. Satu jenis DSL yang popular ialah ASDL (asymmetric DSL) atau DSL tak simetri yang menyokong kadar penghantaran lebih tinggi iaitu 16Kbps-640Kpbs bagi pautan naik dan 1.54-8.45Mbps bagi pautan turun. Masih tidak banyak syarikat Telekom menyokong talian ini.

Talian terdedikasi (dedicated lines)

Talian ISDN (Integrated Services Digital Network/ talian rangkaian digital perkhidmatan terkamir. Talian DSL (Digital Subscriber) line/talian pelanggan digital

OUM

183

MEDIA PENGHANTARAN

TOPIK 12

Latihan 12.3Bandingkan semua media penghantaran dari segi kelajuan data yang boleh dihantar melaluinya.

12.10

PEMILIHAN MEDIA

Beberapa faktor perlu diambil kira semasa memilih media penghantaran. Antara faktor tersebut ditunjukkan dalam Rajah 12.9.Kos Penyelenggaraan Kepantasan Kebolehadaan Faktor memilih media penghantar Persekitaran Kebolehperluasaan

Aplikasi

Jarak Keselamatan

Kadar ralat

Rajah 12.9: Faktor pemilihan media

(i)

Kos: Berapakah yang mampu membayarnya? Kos ini bukan sahaja kos media tersebut, tetapi termasuk kos peranti komunikasi lain yang diperlukan, kos penyelenggaraan, dan kos perluasan/peningkatan. Kepantasan: Berapakah pantas penghantaran data yang dikehendaki? Semakin tinggi kadar kepantasan semakin tinggi kos media. Dua perkara yang perlu dikaji ialah masa sambutan (response time) dan kadar data agregat. Kadar data agregat ialah amaun data yang perlu dihantar dalam satu tempoh masa.

(ii)

(iii) Kebolehadaan: Adakah media sentiasa boleh digunakan? (iv) Kebolehperluasan: Berapa mudah rangkaian ingin diperluaskan? Beberapa media mudah dikembangkan berbanding yang lain apabila mencapai tahap maksimum. Peranti komunikasi yang berkaitan juga perlu dipertimbangkan. (v) Kadar ralat: Berapakah kadar ralat yang boleh diterima? Perlu kajian yang mendalam tentang ciri ralat setiap media untuk memastikan kualiti penghantaran data tinggi.

(vi) Keselamatan: Apakah tahap keselamatan yang dikehendaki? Mikrogelombang kurang selamat dibanding dengan gentian optik. Kajian tahap keselamatan dan kaedah keselamatan perlu dibuat dengan terperinci. (vii) Jarak: Berapa luas liputan rangkaian tersebut? Jarak liputan perlu ditentukan kerana media penghantaran mempunyai jarak maksimum liputan. Peranti komunikasi perlu diambil kira apabila jarak liputan melebih jarak maksimum.184

OUM

TOPIK 12

MEDIA PENGHANTARAN

(viii) Persekitaran: Apakah persekitaran rangkaian? Persekitaran rangkaian atau tempat pemasangan media penghantaran akan menolak tepi beberapa pilihan media penghantaran seperti persekitaran gangguan elektrik dan lain-lain (ix) Aplikasi: Apakah aplikasi yang ingin digunakan dalam media tersebut? Aplikasi tertentu memerlukan pautan tertentu dan juga kelajuan tertentu. (x) Penyelenggaraan: Berapa mudah untuk menyelenggara media penghantaran tersebut. Beberapa media penghantaran yang berbentuk wayar mungkin mudah putus. Contohnya kabel gentian optik memerlukan jaminan hingga 25 tahun tidak rosak jika kabel tersebut telah tertanam.

Berikan penilaian terhadap item di bawah dari segi fungsinya terhadap sesebuah organisasi yang menggunakan teknologi berkaitan. Beberapa faktor perlu diambil kira semasa memilih media penghantaran (i) (ii) Kos Kepantasan

(iii) Kebolehadaan (iv) Kebolehperluasan (v) Kadar ralat (vi) Keselamatan (vii) Jarak (viii) Persekitaran (ix) Aplikasi (x) Penyelenggaraan

Latihan 12.41. 2. 3. Berikan 4 jenis talian yang terdapat dalam rangkaian suis telefon awam (PSTN). Nyatakan kelebihan-kelebihan yang terdapat di dalam sistem satelit. Apakah yang anda faham tentang teknologi radio bersel? Huraikan.

RUMUSANDi dalam topik ini kita telahpun menyentuh berkenaan bentuk-bentuk asas data yang boleh diubah untuk komunikasi. Terdapat 4 bentuk semuanya dan setiap satu bentuk berkenaan telah dihuraikan satu persatu dalam topik ini. Anda juga telah diberi kefahaman tentang konsep teknologi radio bersel yang kian popular masa kini. Banyak syarikat telekomunikasi seperti Maxis, Celcom dan DiGI yang menggunakan teknologi ini. Jangan lupa untuk menjawab soalan yang disediakan sebelum ke topik berikutnya.

OUM

185