sistem pentadbiran perancangan bandar

S i s t e m P e n t a d b i r a n P e r a n c a n g a n B a n d a r

1

1.0 PENDAHULUAN.

Perancangan dalam konteks perancangan bandar boleh diertikan sebagai persembahan

fizikal tentang sesuatu seperti peta lukisan dan lain-lain. Selain daripada itu ianya juga

boleh dimaksudkan kaedah untuk melakukan sesuatu ataupun penyusunan yang teratur

untuk mencapai sesuatu objktif.

Perancangan bandar adalah merupakan proses menyusun atur sesuatu kawasan

berdasarkan kepada rancangan Pemajuan yang disediakan di sampig kawalan ke atas

proses pembangunan. Di sektor awam pihak yang bertanggungjawab untuk

menjalankan proses perancangan ini adalah Jabatan Perancangan Bandar dan Desa

Semenanjung Malaysia, Jabatan Perancangan Bandar dan desa Negeri dan Jabatan

Perancangan Bandar Kerajaan Tempatan Berkenaan.

Di Malaysia, sistem kerajaan yang di amalkan adalah merupakan sistem federalisme di

mana ianya mengandungi tiga peringkat. Peringkat peringkat tersebut masing-masing

memainkan peranan penting dalam pentadbiraan kerajaan di Malaysia. Peringkat-

peringkat tersebut ialah peringkat Kerajaan Persekutuan, Kerajaan Negeri dan Kerajaan

Tempatan. Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri adalah ditubuhkan melalui

proses pilihanraya umum. Kerajaan Tempatan selepas Perang Dunia Kedua juga

ditubuhkan secara demokratik tetapi oleh kerana kekecohan yang berlaku pada tahun

1960an, Kerajaan Persekutuan telah mansuhkan sistem pilihanraya untuk Kerajaan

Tempatan. Kini Kerajaan Tempatan ditubuhkan melalui perlantikan Yang DiPertua dan

Ahli-Ahli Majlis oleh Kerajaan Negeri mengikut peruntukan Akta Kerajaan Tempatan

1976.

Setiap peringkat kerajaan mempunyai tanggungjawab dan bidangkuasa masing-

masing. Kerajaan Persekutuan misalnya bertanggungjawab ke atas perkara-perkara

berkenaan dengan keselamatan negara, dasar luar negeri, cukai pendapatan,


2

pendidikan dan lain-lain lagi. Tiga tanggungjawab utama Kerajaan Negeri pula ialah

perkara-perkara berkenaan dengan tanah, ugama dan kerajaan tempatan. Kesemua

tanggungjawab ini adalah ditetapkan dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia di

bawah Senarai Persekutuan, Senarai Negeri dan Senarai Bersama.

Sebelum Akta Perancang Bandar dan Desa (PBD) 1976, kuasa dan perhubungan

antara pihak berkuasa-pihak berkuasa berkenaan dengan pemajuan dan penggunaan

tanah tidak dinyatakan dengan jelas dalam undang-undang semasa. Khususnya

perhubungan di antara kerajaan-kerajaan negeri dengan pihak berkuasa-pihak berkuasa

tempatan begitu rumit sekali pada awal tahun 1960an terutamanya di kawasan-kawasan

pihak berkuasa tempatan yang diperintah oleh parti politik yang berlainan daripada parti

politik yang menubuhkan kerajaan negeri. Bahagian II (Dasar dan Pentadbiran) Akta

PBD 1976 membetulkan kekurangan ini dengan menetapkan tugas dan kuasa setiap

pihak berkuasa yang ada urusan terhadap hal ehwal tanah.


3

2.0 SISTEM PENTADBIRAN PERANCANGAN BANDAR

Peringkat Kerajaan Tempatan

Rajah 1.1 : Carta aliran Sistem Perancangan Bandar

Majlis Negara Kerajaan Tempatan

Kementerian Perumahan Dan

Kerajaan Tempatan

Jabatan Perancangan Bandar dan

Desa Semenanjung Malaysia.

Jawatankuasa Perancang Negeri

Jabatan Perancangan Bandar dan

Desa Negeri

Pihak Berkuasa Tempatan

Peringkat Kerajaan Persekutuan

- Rancangan fizikal Negara

Peringkat Kerajaan Negeri

- Rancangan Struktur

Negeri.

- Rancangan Tempatan

Daerah

- Rancangan Kawasan

Khas


4

2.1 Peringkat Kerajaan Persekutuan.

Dalam sistem perancangan pada peringkat Persekutuan ianya melibatkan aspek

penggubalan dasar, perancangan, pelaksanaan, penyelarasan dan penilaian. Segala

penerangan berkenaan sistem perancangan pada peringkat ini, ianya akan menjelaskan

proses yang terlibat pada setiap peringkat. Proses ini juga akan menerangkan tentang

perincian aktiviti-aktiviti pada setiap peringkat dan disamping mengenalpasti agensi-

agensi yang berkaitan bagi setiap peringkat.

2.1.1 Penggubalan Dasar

Sesuatu dasar awam akan digubal oleh kerajaan di mana ianya bertujuan untuk

menyatakan tujuan dan matlamatnya mengenai sesuatu perkara. Dengan

tergubalnya sesuatu dasar maka usaha-usaha perancangan untuk mencapai

matlamatnya bolehlah diadakan.

Pembentukan dasar-dasar awam negara adalah dilakukan oleh Kabinet.

Lantaran daripada itu, salah satu daripada peranan yang penting dimainkan oleh

pegawai-pegawai tinggi awam seperti Ketua Setiausaha Negara, Ketua-ketua

Setiausaha dan Ketua-ketua Jabatan iaitu untuk memberi nasihat dan membatu

Kabinet menggubal dasar-dasar tersebut.

Sesuatu dasar awam negara dapat dibentuk melalui salah satu daripada tiga

proses. Pertamanya adalah melalui proses dan saluran politik sama ada

berikutan daripada arahan Kabinet atau anggota parti berkenaan. Kedua melalui

proses pentadbiran terutamanya diperingkat kementerian dan ketiga melalui

proses yang melibatkan kedua-dua saluran iaitu politik dan pentadbiran dengan

berdasarkan interaksi secara bersepadu melalui Majlis Kebangsaan dan

Jawatankuasa-jawatankuasa yang berkaitan. Dasar tersebut akan dibincang

dalam mesyuarat Ketua-ketua Setiausaha Kementerian.


5

Sesuatu dasar yang melibatkan Kerajaan Persekutuan dan negeri akan

dibincangkan oleh Jawatankuasa-jawatankuasa Khas atau Jawatankuasa

Perhubungan Persekutuan dan Negeri atau mesyuarat yang melibatkan menteri-

menteri besar atau ketua-ketua menteri atau mesyuarat di kalangan Setiausaha

Kerajaan Negeri. Biasanya dasar-dasar penting dikemukan sehingga ke

peringkat Majlis Raja-raja untuk mendapatkan pertimbangannya. Selain itu,

dasar-dasar kebangsaan mengenai tanah, kewangan, kerajaan tempatan dan

agama akan dibincangkan oleh majlis-majlis berkenaan yang ditubuhkan di

bawah Perlembagaan Persekutuan. Majlis-majlis tersebut akan dianggotai oleh

wakil-wakil dari kerajaan persekutuan dan negeri. Majlis tersebut termasuklah

Majlis Negara Kerajaan Tempatan.

a) Majlis Negara Kerajaan Tempatan

Menurut Phang Siew Nooi (1989) Majlis Negara Kerajaan Tempatan

memainkan peranan sebagai penasihat dan akan membolehkan pertukaran

fikiran antara kerajaan persekutuan dengan kerajaan negeri. Dasar yang

dikeluarkan oleh Majlis Negara ini dianggap perlu kepada wakil-wakilnya.

Dasar yang telah dipersetujui dan dikeluarkan mestilah diikuti dan

digunapakai. Hanya Sabah dan Sarawak, mengikut Artikel 95E

Perlembagaan Persekutuan tidak perlu mematuhi dasar Majlis Negara

Kerajaan Tempatan itu sekiranya tidak mahu.

Pada tahun 1960, telahpun berlaku dua perkara iaitu, Pertama ialah

kelulusan Parlimen terhadap Akta pilihanraya Kerajaan Tempatan 1960 yang

memindahkan penyeliaan pilihanraya kerajaan tempatan dari kerajaan

negeri, (kecuali di Majlis-majlis Tempatan), kepada suruhanjaya Pilihanaraya.

Perkara kedua ialah kelulusan Akta Ibu Kota Persekutaan 1960 yang

menjadikan Kuala Lumpur sebagai ibu kota persekutuan.

Sehingga tahun 1963, kegiatan kerajaan tempatan telah didapati bukan

hanya di bandar sahaja tetapi juga ianya juga terdapat di luar bandar.


6

Berbagai-bagai penguasa tempatan telah wujud di negara ini untuk

memenuhi kehendak rakyat di merata-rata tempat. Sehigga kini pentadbiran

kerajaan tempatan telah menjadi satu tugas yang kompleks kerana telah

wujud struktur penguasa-penguasa tempatan yang berbeza-beza di antara

sesebuah kawasan.

Pada 25 November 1971, kerajaan persekutuan melalui Majlis Negara telah

menetapkan supaya kerajaan tempatan menyusun semula penguasa-

penguasa tempatan di negara ini supaya mereka boleh memberi

perkhidmatan-perkhidmatan yang lebih baik dan mentadbir dengan cekap.

Dengan keputusan ini, Akta Kerajaan Tempatan (Peruntukan-peruntukan

Sementara) 1973 dan Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1973, digubal serta

diluluskan oleh Parlimen pada 29 Ogos 1973. Akta-akta ini merupakan

banyak erti dan kepentingan kepada perkembangan kerajaan tempatan pada

masa hadapan.

b) Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan

Kementerian ini memainkan peranan utama dalam beberapa perkara iaitu:

• Merancang dan melaksanakan dasar dan program Kementerian

Perumahan dan Kerajaan Tempatan sesuai dengan matlamat dasar

pembangunan negara.

• Menyelaras penyediaan perumahan yang mencukupi kepada semua

rakyat terutamanya golongan berpendapatan rendah

• Mewujudkan pihak berkuasa tempatan yang kukuh dan mampu

menyumbang ke arah mewujudkan masyarakat yang maju dan

persekitaran yang selesa dan indah

• Memberi perkhidmatan pencegahan dan pengawalan kebakaran yang

cekap dan berkesan bagi keselamatan nyawa dan harta benda


7

• Memperkukuhkan dan melaksanakan sistem perancangan fizikal, sosial,

ekonomi dan alam sekitar bandar dan desa berdasarkan Akta

Perancangan Bandar dan Desa, 1976

• Merancang, menyelaras, melaksana dan mengawalselia pembangunan

landskap seluruh negara

• Merancang, mengawalselia dan menguatkuasakan semua peraturan

yang berkaitan dengan sektor pembetungan di negara ini mengikut Akta

Perkhidmatan Pembetungan 1993 (Akta 508)

2.1.2 Perancangan

Perancangan sosioekonomi merupakan suatu usaha untuk mengadakan cara

bagi mencapai sesuatu matlamat yang terkandung di dalam dasar-dasar awam

dalam suatu tempoh masa yang telah ditetapkan. Setiap agensi kerajaan

bertanggungjawab untuk menyediakan perancangan pembangunan masing-

masing bagi kedua-dua rancangan tahunan dan Rancangan Lima Tahun.

Perancangan yang dibuat oleh agensi-agensi yang terletak di abwah sesyatu

kementerian pula akan disatukan untuk menjadi satu perancangan bagi

seluruhkementerian. Di peringkat pentadbiran negeri, setiap agensi kerajaan

negeri juga bertanggungjawab menyediakan rancangan masing-masing.

Rancangan-rancangan itu akan diteliti dan diperiksa oleh Unit Perancang

Ekonomi Negeri (UPEN) yang bertanggungjawab menyediakan perancangan

negeri untuk diluluskan oleh Jawatankuasa Perancangan Negeri, Majlis

Mesyuarat Kerajaan (MMK) dan Dewan Undangan Negeri.

Rancangan-rancangan tahunan dan lima tahun yang disediakan oleh pihak

kementerian dan negeri akan diteliti dan diperiksa oleh Bahagian Perancang

Ekonomi (BPE), Jabatan Perdana Menteri dan agensi-agensi yang lain untuk

dijadikan satu rancangan pembangunan negara. Draf rancangan itu, akan

dibincang di peringkat peagawai dalam Majlis Perancangan dan Pembangunan

Negara (MPPN) yang dipengerusikan oleh Ketua Setiausaha Negara (KSN)


8

sebelum dibawa ke Majlis Ekonomi Negara (MEN), Kabinet dan seterusnya ke

Parlimen.

Di bawah aktiviti perancangan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa

Semenanjung Malaysia memainkan peranan penting dalam pelbagai aspek

perancangan yang berkesan. Bagi memastikan perancangan kegunaan,

pembangunan dan pemeliharaan tanah yang sempurna, Jabatan Perancangan

Bandar dan Desa memainkan peranan melalui fungsi-fungsinya di tiga peringkat

iaitu peringkat persekutuan, negeri dan tempatan seperti berikut :

a) Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia Peringkat

Persekutuan.

• Memberi nasihat kepada Kerajaan Persekutuan dalam semua hal

perancangan yang berkaitan dengan penggunaan dan pembangunan

tanah,

• Bertindak sebagai urusetia kepada Majlis Perancang Fizikal Negara yang

dibentuk di bawah Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976 (Akta 172);

• Menggalakkan sistem perancangan yang komprehensif, efektif dan efisyen

melalui undang-undang perancangan, metodologi perancangan, kajian

perancangan, piawaian dan prosedur perancangan,

• Menterjemahkan dasar sosioekonomi nasional kepada bentuk fizikal dan

spatial mengikut formula guna tanah dan dasar serta program

penempatan,

• Membantu kerajaan negeri, pihak berkuasa tempatan dan agensi-agensi

kerajaan dalam penyediaan Rancangan Pemajuan iaitu Rancangan

Struktur Negeri, Rancangan Tempatan Daerah,

• Menyelia, mengemaskini dan menerbitkan perangkaan, buletin dan

kaedah yang berkaitan dengan perancangan bandar dan desa.


9

2.1.3 Pelaksanaan

Pada peringkat perlaksanaan ini setiap agensi kerajaan yang bertanggungjawab

menyediakan rancangan pembangunan secara automatik ditugaskan untuk

melaksanakan rancangan tersebut. Pelaksaan rancangan merupakan kegiatan

untuk menjalankan kerja-kerja bagi menyiapkan program atau projek tertentu.

Banyak usaha perancangan tertumpu pada peingkat ibu pejabat kementerian,

jabatan dan perbadanan awam. Tumpuan kegiatan pelaksanaan pula adalah di

peringkat cawangan agensi di negeri, daerah, mukim dan kampung.

Sungguhpun demikian ibu pejabat jabatan dan perbadanan awam

bertanggungjawab bagi mengawasi segala kegiatan pelaksanaan yang

dijalankan oleh cawangan masing-masing. Sekiranya cawangan menghadapi

masalah yang tidak dapat diselesaikannya masalah-masalah tersebut akan

dikemukakan kepada pihak ibu pejabat.

Pada peringkat perlaksanaan ini, antara rancangan pembangunan yang

disediakan adalah Rancangan Fizikal Negara.

a) Rancangan Fizikal Negara

Rancangan Fizikal Negara (RFN) adalah merupakan suatu pernyataan

bertulis yang merumuskan dasar-dasar strategik bagi menentukan arah tuju

pemajuan fizikal dan pemuliharaan bagi seluruh Semenanjung Malaysia.

Rancangan Fizikal Negara telah diluluskan oleh Majlis Perancang Fizikal

Negara pada 26 April 2005.

Kelulusan ini bermakna, Rancangan Fizikal Negara kini perlu dijadikan

panduan perancangan fizikal dan dilaksanakan di peringkat persekutuan dan

negeri di seluruh Semenanjung Malaysia, dan seterusnya:


10

• Dasar-dasar Rancangan Fizikal Negara perlu diselaraskan dengan dasar-

dasar sektoral lain yang berkaitan.

• Cadangan-cadangan Rancangan Fizikal Negara perlu diperincikan di

peringkat Rancangan Struktur Negeri dan Rancangan Tempatan bagi

menjadi asas pembangunan semua negeri, dan

• Cadangan-cadangan Rancangan Fizikal Negara perlu dijadikan panduan

oleh agensi persekutuan dan negeri dalam pembentukan program dan

projek Rancangan Malaysia Lima Tahun.

Rancangan Fizikal Negara berfungsi dalam mengukuhkan perancangan negara

melalui dimensi reruang dalam polisi ekonomi negara, menyelaras agensi

sektoral melalui penyediaan peruntukan reruang dalam polisi sektoral,

membentuk rangka kerja untuk perancangan di peringkat negeri dan tempatan

dan membentuk polisi perancangan fizikal.

Selain daripada itu antara tema Rancangan Fizikal Negara ialah :

• Pembentukan kerangka spatial negara.

• Peningkatan daya saing ekonomi negara. Pemodenan sektor pertanian.

Pengukuhan pembangunan pelancongan. Pengurusan petempatan

manusia. Pemuliharaan sumber semulajadi dan alam sekitar.

Penyepaduan rangkaian pengangkutan negara.

• Penyediaan infrastruktur yang bersesuaian

Rancangan Fizikal Negara hendaklah dikaji semula setiap lima tahun seiring

dengan kajian semula Rancangan Pembangunan Lima Tahun Negara, atau jika

dan apabila diarahkan oleh Majlis Perancang Fizikal Negara.


11

2.1.4 Penyelarasan

Peringkat ini adalah merupakan peringkat yang penting yang dapat menentukan

kejayaan dan kegagalan sesuatu program yang dilaksanakan oleh kerajaan.

Penyelerasan adalah kegiatan yang bertujuan untuk mengadakan perhubungan

dan pertalian yang licin antara pelbagai agensi yang terlibat di dalam

pelaksanaan sesuatu program dan projek pembangunan.

Diperingkat negeri Setiausaha Kerajaan Negeri, Pengarah Unit Perancang

Ekonomi Negeri dan pegawai utama negeri yang lain akan menjalankan

penyelarasan ke atas cawangan agensi-agensi persekutuan dengan

mengadakan perhubungan dan kerjasama yang rapat.

2.1.5 Penilaian

Aspek ini adalah perlu untuk mengetahui kesan pelaksaan sesuatu program atau

projek pembangunan terhadap golongan masyarakat yang menjadi sasaran.

Semua kesan ini perlu diketahui untuk membolehkan pegawai perancang

mengadakan perancangan yang lebih baik untuk menjamin kejayaan yang lebih

besar bagi projek-projek kerajaan yang akan datang.


12

2.2 Peringkat Kerajaan Negeri

Dalam sistem perancangan di peringkat negeri ianya adalah serupa dengan sistem yang

terdapat di peringkat persekutuan di mana ianya melibatkan aspek penggubalan dasar,

perancangan, pelaksanaan, penyelarasan dan penilaian. Adalah menjadi kebiasaan

bahawa pihak kerajaan negeri mengambilkira dasar-dasar yang wujud di peringkat

persekutuan sebelum sesuatu dasar negeri dibentuk. Dalam konteks ini, Dasar Ekonomi

Baru merupakan asas yang penting yang menjadi panduan utama pembentukan dasar

peringkat negeri.

Pembentukan dasar-dasar awam negeri dilakukan oleh Majlis Mesyuarat Kerajaan

Negeri yang para anggotanya terdiri daripada ahli-ahli Dewan Undangan Negeri serta

dibantu oleh beberapa orang pegawai kanan kerajaan, iaitu Setiausaha Kerajaan

Negeri. Namun begitu sebelum sesuatu dasar itu dibentuk, Kerajaan Negeri juga

menubuhkan jawatankuasa-jawatankuasa tertentu untuk mengkaji sesuatu dasar

sebelum dikemukakan kepada Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri.

Untuk rancangan lima tahun, Unit Perancang Ekonomi, di Jabatan Perdana Menteri

merupakan penggerak utama yang mengambil inisiatif mengumpulkan maklumat-

maklumat yang dikehendaki dari semua negeri. Unit ini akan menghubungi semua

Kerajaan Negeri melalui Setiausaha Kerajaan Negeri dan memberitahu bahawa tiap-tiap

negeri supaya menyediakan kertas-kertas tertentu bagi menyatakan projek-projek

pembangunan dan keperluan-keperluan lain yang perlu dimasukkan ke dalam

Rancangan Malaysia Lima Tahun itu. Di peringkat Negeri pula, setiausaha Kerajaan

Negeri akan memberi arahan kepada semua Pegawai Daerah bagi negeri itu supaya

membuat rundingan dan mengemukakan projek-projek pembangunan yang dikehendaki

dalam sesebuah daerah atau jajahan. Di peringkat Daerah pula, pegawai daerah selaku

Pegerusi Jawatankuasa Pembangunan dan tindakan Daerah dan Jawatankuasa Kerja

Perancangan Daerah akan meminta setiap ketua jabatan yang ada diperingkat daerah

supaya supaya mengemukakan projek-projek pembangunan sebagai projek jabatan itu.


13

Pada lazimnya, sesebuah jabatan itu akan mengemukakan kertas kerja untuk

menyebutkan projek-projek yang dikehendaki, anggaran harganya dan tempat

pembinaannya. Kertas kerja yang disiapkan itu akan dibincangkan oleh ketua-ketua

jabatan dan pegawai daerah yang semuanya menjadi ahli kepada kedua-dua

jawatankuasa tersebut. Segala keputusan dan kertas kerja yang berkaitan akan

diserahkan dan kertas kerja yang berkaitan akan diserahkan kepada Pegawai Kemajuan

Negeri.

Pegawai Kemajuan Negeri seterusnya akan meneliti semula perakuan-perakuan yang

diperolehi daripada semua daerah dan akan membawanya ke dalam perbincangan yang

akan diadakan di peringkat negeri. Badan peringkat negeri yang akan membincangkan

permohonan projek-projek itu ialah, Jawatankuasa Pembangunan Negeri yang

mempengerusikan oleh Menteri Besar Besar atau Ketua Menteri. Setiausaha Kerajaan

Negeri berfungsi selaku Timbalan Pengerusi dan Pegawai Kemajuan Negeri pula

menjadi setaiusaha jawatankuasa tersebut. Ketua-ketua Jabatan di peringkat negeri

serta beberapa orang wakil rakyat menjadi anggota jawatankuasa ini. Segala perakuan

mengenai pembangunan di peringkat negeri itu akan diserahkan kepada

Perbendaharaan dan Unit Penyelarasan Perlaksanaan, Jabatan Perdana Menteri.

Pendekatan perancangan yang kerap diamalkan ialah perancangan dari bawah iaitu

bahawa rakyat melalui wakil rakyat, ketua kampung dan pegawai di peringkat daerah,

diberi peluang mengemukakan kehendak pembangunan yang sesuai dengan keperluan

daerah. Perakuan menyeluruh yang menyatupadukan kehendak-kehendak itu akan

dikemukakan pula ke peringkat persekutuan iaitu kepada Bahagian Perancang

Ekonomi. Walaubagaimanapun, mengikut amalannya, kedua-dua pendekatan

perancangan dari bawah dan perancangan dari atas di amalkan di negara ini. Ini

bermakna kedua-dua peringkat kerajaan persekutuan dan negeri memainkan peranan

penting dalam perancangan dan pembangunan sesebuah negeri itu. Di peringkat

negeri, kerajaan negeri dapat menentukan daerah atau wilayah manakah di dalam

sesuatu negeri itu yang patut diberi keutamaan berdasarkan kepada kedudukan mundur

majunya sesebuah daerah itu. Di peringkat negeri, Kerajaan Negeri dapat menentukan


14

daerah atau wilayah yang patut dan sesuai menerima sesuatu projek pembangunan

tertentu dengan mengambilkira kepentingan negara sebagai asas untuk perancangan.

2.2.1 Jawatankuasa Perancang Negeri

Apabila Akta PBD 1976 diterimapakai di sesebuah negeri, suatu Jawatankuasa

Perancang Negeri (JPN) hendaklah ditubuhkan (s. 4(1)). JPN mengandungi

anggota-anggota berikut:

i. Pengerusi (Mentri Besar atau Ketua Menteri negeri tertentu);

ii. Timbalan Pengerusi (seorang Ahli Majlis Mesyuarat Negeri, EXCO yang

dilantik oleh PBN);

iii. Setiausaha Kerajaan Negeri;

iv. Pengarah Perancang Bandar dan Desa Negeri (yang menjadi Setiausaha

JPN);

v. Pengarah Tanah dan Galian Negeri;

vi. Pengarah Unit Perancang Ekonomi Negeri atau pegawai yang

bertanggungjawab jika tiada jawatan pengarah negeri;

vii. Pengarah Kerja Raya Negeri;

viii. Penasihat Undang-Undang Negeri;

ix. Pegawai Kewangan Negeri;

x. Pegawai Kemajuan Negeri;

xi. Pengarah Jabatan Alam Sekitar Negeri;

xii. tidak lebih dari 4 ahli lain yang dilantik oleh PBN.

Ahli-ahli (ix) hingga (xi) telah ditambahkan melalui Akta Perancang Bandar dan

Desa (Pindaan) 1995. Sekurang-kurangnya 2 Ahli JPN adalah Ahli EXCO, iaitu

ahli politik yang telah bertanding dan menang dalam pilihanraya umum.

Sembilan Ahli JPN adalah pegawai kerajaan. Empat ahli lain boleh dilantik atas

budibicara Pihakberkuasa Negeri. Jelaslah bahawa keanggotaan JPN berat

sebelah kepada pegawai-pegawai perkhidmatan awam peringkat negeri. Akta

PBD 1976 tidak menyatakan bagaimana JPN patut bertindak atau membuat

keputusan. Andaiannya ialah setiap ahli mempunyai kuasa yang sama dan


15

mengikut amalan biasa JPN akan membuat keputusan melalui konsensus atau

secara mengundi. Sebagai perbandingan, Pengerusi Lembaga Rayuan yang

ditubuhkan di bawah Akta PBD 1976 mempunyai kuasa luarbiasa dan boleh

membuat keputusan yang bertentangan dengan pendapat ahli-ahli lain.

Bidang kuasa setiap JPN terhad kepada kawasan negeri masing-masing.

Jelaslah wujudnya suatu kuasa berasingan untuk perancangan diperingkat

negeri. Perhatikan bahawa cadangan asal dalam draf Akta Perancangan Bandar

dan Desa 1972 ialah penubuhan suatu Pihak Berkuasa Perancangan Negeri

dengan Pengerusi yang tidak semestinya Menteri Besar atau Ketua Menteri..

Secara bandingan, kuasa perancangan di peringkat tempatan telah dikekalkan

dengan pihak berkuasa tempatan.

a) Tugas Jawatankuasa Perancang Negeri

Berdasarkan Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976 (s.4(3)) tugas-tuga

JPN ini ialah :

• menggalakkan pemeliharaan, penggunaan dan pemajuan tanah;

• menasihatkan Kerajaan Negeri mengenai perkara dalam (i) di atas; dan

• mengusaha, membantu dan menggalakkan maklumat dan metodologi

berhubung dengan perancangan bandar.

b) Kuasa Jawatankuasa Perancang Negeri

• memberi arahan kepada pihak berkuasa perancang tempatan (PBPT)

dan arahan itu mesti dipatuhi (s. 4(5));

• mengarahkan supaya diadakan suatu penyiasatan atau pendengaran

tempatan (s. 4(7));

• tugas-tugas lain untuk melaksanakan Akta PBD 1976 (s. 4(6)).

Peruntukan ini amat luas. Misalnya, JPN nampaknya boleh peruntukan ini

untuk menjalankan suatu kajian dan seterusnya sediakan sesuatu


16

Rancangan Pembangunan untuk peringkat Negeri dan rancangan ini

dijadikan dokumen yang mengandungi dasar negeri untuk pemajuan

tanah. Kekurangannya ialah proses "perancangan" itu mungkin tertutup

dan tidak terbuka untuk menelitian dan penyertaan awam. Rancangan

Pembangunan Negeri ini juga mungkin diklasifikasikan sebagai SULIT

ataupun tidak dibuka untuk pemeriksaan orang ramai.

c) Rancangan Pemajuan

Untuk memastikan bahawa PBPT mematuhi dasar kerajaan negeri bagi

penggunaan tanah, JPN boleh :

• menetapkan tempoh masa untuk PBPT menyediakan draf rancangan

struktur (s. 8(1)),

• mengarahkan pemeriksaan baru dijalankan (s. 7(2)), iaitu sebagai asas

untuk mengkaji semula rancangan struktur yang telah diluluskan,

• meluluskan, menolak, atau mengubahsuaikan draf rancangan struktur (s.

10(1)) yang dikemukakan kepada JPN untuk kelulusan,

• mengarahkan perubahan kepada rancangan struktur yang telah

diluluskan dan berkuatkuasa (s. 11(1)).

• mengarahkan PBPT menyediakan rancangan tempatan (s. 12(6) & (8))

walaupun penyediaan rancangan tempatan tidak diwajibkan dan boleh

disediakan atas budibicara PBPT. Dalam hal ini, JPN perlu bincang

arahan ini dengan PBPT berkenaan terlebih dahulu.

• mengarahkan PBPT mengubah, memansuh, menggantikan rancangan

tempatan (s. 16(2)).


17

2.2.2 Jabatan Perancangan Bandar Dan Desa Negeri

Jabatan Perancangan Bandar Dan Desa Negeri adalah berbeza mengikut negeri

tertentu, jabatan ini juga bertanggungjawab dalam menyediakan Rancangan

Struktur Negeri, Rancangan Tempatan Daerah dan Rancangan Kawasan Khas.

Antara fungsi jabatan ini adalah;

• Bertindak sebagai penasihat utama kepada kerajaan negeri dalam semua

hal perancangan, termasuk penggunaan dan pembangunan tanah;

• Berfungsi sebagai Setiausaha bagi Jawatankuasa Perancang Negeri

yang ditubuhkan di bawah Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976

(Akta 172),

• Menasihati Pihak Berkuasa Tempatan berhubung dengan dasar dan

kawalan perancangan tanah dan bangunan,

• Bertindak sebagai penasihat kepada pihak berkuasa tempatan mengenai

perancangan bandar dan desa, serta pemajuan dan penggunaan tanah

• Mengawal pembangunan dalam negeri termasuklah kelulusan dan kawal

selia ke atas pelaksanaan rancangan pemajuan;

• Membantu dalam penyediaan tataatur bagi projek khas yang dikendalikan

kerajaan negeri; dan

• Mengendalikan kajian dan penyelidikan berkenaan penggunaan dan

pembangunan tanah.

• Melaksana dan menyelaras penyeragaman pelaksanaan sepenuhnya

Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 ( Akta 172 ) di semua pihak

berkuasa perancang tempatan.

• Melaksana dan menyelaras penyediaan Rancangan Pemajuan iaitu

Rancangan Struktur Negeri, Rancangan Tempatan dan Rancangan

Kawasan Khas serta kajian/projek khas sama ada yang diarahkan atau

atas inisiatif jabatan,

• Menjalankan fungsi Urusetia Lembaga Rayuan,

• Memberi khidmat nasihat kepada jabatan / agensi lain mengenai

perancangan bandar dan desa.


18

i) Rancangan Struktur

Rancangan struktur merupakan sistem perancangan diperingkat negeri yang

mana ianya mengandungi suatu pernyataan bertulis yang menerangkan dasar

dan cadangan-cadangan strategik negeri berkenaan dengan pemajuan dan

penggunaan tanah dalam kawasan bandar dan desa, termasuklah langkah-

langkah untuk.;

• Memperelokkan lagi alam sekitar dari segi fizikal;

• Memperelokkan lagi perhubungan dan untuk menguruskan lalulintas;

• Pembaikan tahap sosio-ekonomi, penggalakkan pertumbuhan ekonomi;

• Mempertingkatkan perancangan luar bandar dan rancangan desa; dan

• Memudahkan pembangunan secara mampan.

Kaedah penyediaannya juga adalah berdasarkan kepada peruntukan Seksyen 8,

Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976(Akta 172) dan Akta Pindaan 2001

(Akta A 1129),

RS juga hendaklah mengandungi gambar rajah, gambaran-gambaran dan

lakaran-lakaran yang sesuai untuk menjelaskan dasar-dasar atau cadangan-

cadangan yang dikemukakan.

Antara fungsi Rancangan Struktur ialah;

• Mentafsirkan dasar negara dan wilayah

• Menentukan matlamat, polisi dan cadangan umum

• Menyediakan rangka kerja untuk penyediaan RT

• Menyediakan garis panduan untuk kawalan pembangunan

• Menyediakan asas untuk penyelarasan segala keputusan

• Menyediakan asas panduan dan menggalakkan pembangunan

• Membentang isu-isu dan keputusan-keputusan.


19

Rajah 1.2 : Kaedah Penyediaan Rancangan Struktur Negeri

b) Rancangan Tempatan Daerah.

Rancangan Tempatan(RT) adalah merupakan satu dokumen penerangan yang

mana ianya mengandungi Peta cadangan dan pernyataan bertulis beserta Garis

Panduan Perlaksanaan ianya juga merupakan satu dokumen rasmi yang

mentafsirkan dasar-dasar dan cadangan-cadangan umum yang terkandung di

dalam RS kepada bentuk fizikal yang lebih terperinci dan praktikal.

Rancangan Tempatan di sediakan bagi kawasan-kawasan yang dikenalpasti di

dalam kawasan Pihak Berkuasa Tempatan. Ia merupakan pelan terperinci yang

menterjemahkan polisi-polisi dan cadangan-cadangan am yang terkandung

dalam Rancangan Struktur.

Asas Rujukan

Laporan Teknikel

Laporan

Pemeriksaan

Laporan awal

Seranta dan

Perwakilan Awam

Laporan Perwakilan

Awam

Draf

Rancangan

Struktur

Negeri

Seranta Dan

Bantahan Awam

Laporan Bantahan

Awam

Rundingan

Dengan Majlis

Perancangan

Fizikal negara Kelulusan Draf

Rancangan

Struktur Negeri

Pewartaan

Rancangan

Struktur Negeri


20

Rancangan Tempatan ini disediakan mengikut peruntukan Seksyen 12 hingga

16, Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172) oleh Pihak Berkuasa

Perancangan Tempatan (PBPT)

Antara fungsi Rancangan Tempatan ini adalah;

• Melaksanakan serta menterjemah strategi yang telah digariskan oleh

Rancangan Struktur Negeri dengan lebih terperinci.

• Memperincikan dasar kawalan perancangan bandar sebagai panduan

pembangunan.

• Menyediakan garis panduan bagi kawalan pembangunan. Pelan-pelan

tempatan akan menjadi garis panduan bagi urusan mengatur dan

mengawal pembangunan di kawasan yang diliputi oleh pelan-pelan

tersebut.

• Dasar-dasar dan cadangan dalam RT akan digunakan sebagai asas

untuk menyelaraskan keputusan-keputusan, aturcara pembangunan,

perbelanjaan awam dan persendirian terhadap kawasan yang diliputi oleh

RT.

• Mengemukakan isu-isu dan cadangan yang terperinci kepada orang

awam.


21

Rajah 1.3 : Kaedah Penyediaan Rancangan Tempatan

RANCANGAN STRUKTUR

Pernyataan dasar dan cadangan am

pemajuan dan penggunaan tanah.

SERANTA AWAL RANCANGAN

TEMPATAN

Mendapatkan maklumbalas dari orang

ramai mengenai objektif, tujuan dan

perkara lain yang akan dicadangkan

dalam RT

RANCANGAN TEMPATAN

Mengandungi suatu Peta Cadangan dan

Pernyataan Bertulis yang menepati dasar/

cadangan Rancangan Struktur Negeri.

SERANTA DRAF RANCANGAN

TEMPATAN

Pameran diadakan selama sebulan

bagi membolehkan orang ramai

membuat bantahan mengenai

kandungan Rancangan Tempatan

PENYIASATAN DAN PERBICARAAN

Penyiasatan tempatan atau

perbicaraan awam

KELULUSAN DRAF RANCANGAN

TEMPATAN

Oleh Jawatankuasa Perancang Negeri

dengan mengambilkira bantahan dan

rayuan hasil siasatan Jawatankuasa

Penyiasatan dan Perbicaraan Awam.

MEWARTAKAN RT

Pihak Berkuasa Perancang Tempatan

diberitahu dan Pihak Berkuasa Negri

akan menyiarkannya di dalam warta

negeri.

PENGUBAHAN DAN PENGGANTIAN

Setiap lima tahun/ bila-bila masa

sekiranya perlu.


22

c) Rancangan Kawasan Khas.

Rancangan Kawasan Khas (RKK) adalah merupakan satu pelan cadangan

terperinci yang mana terdahulunya ianya dikenali sebagai Pelan Tindakan RKK

mengandungi cadangan bagi memaju, memajukan semula, memperelok,

memulihara dan menguruskan keseluruhan atau sebahagian kawasan tersebut.

Penyediaan RKK adalah bertujuan untuk penyelesaian kepada masalah

setempat secara sistematik serta panduan bagi membangunkan kawasan

dengan lebih cekap

Selaras dengan peruntukan Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta

172), penyediaan RKK adalah salah satu Rancangan Pemajuan yang

memperincikan tindakan pembangunan setiap lot.

Rancangan Pemajuan pada peringkat yang lebih tinggi telah menformulasi dasar

dan garis panduan pembangunan bagi sesuatu kawasan. RKK pula berfungsi

menterjemahkan pembangunan secara terperinci dan tepat di dalam bentuk

spatial ke atas lot-lot tanah yang berkenaan.

Berdasarkan kepada peruntukan Seksyen 16B, Akta Perancangan Bandar dan

Desa 1976 (Akta 172), kaedah penyediaan Rancangan Tempatan. RKK adalah

disediakan diperingkat Pihak Berkuasa Perancangan Tempatan bagi kawasan

pentadbirannya.


23

Mengenalpasti Kawasan Rancangan

Kawasan Khas

Asas Rujukan

Perlantikan

Jawatankuasa

Pembicaraan Awam

Menentukan

Penyerahan Rancangan

Tempatan

Seranta Awal

Draf Laporan Rancangan Kawasan

Khas

Seranta Laporan Draf

Rancangan Kawasan Khas

Penyiasatan Tempatan

Pindaan Laporan Rancangan

Kawasan Khas

Kelulusan jawatankuasa Perancangan

Negeri

Pewartaan Rancangan Kawasan Khas

(Oleh Kerajaan Negeri)

Rajah 1.4 : Kaedah Penyediaan Rancangan Kawasan Khas


24

2.3 Peringkat Kerajaan Tempatan

Menurut Phang Siew Nooi dalam bukunya yang bertajuk, Sistem Kerajaan Tempatan Di

Malaysia, hanya Malcolm W. Norris (1980) yang dapat memberi definisi yang lebih tepat

iaitu:

“kerajaan tempatan dalam konteks Semenanjung Malaysia bermaksud kerajaan di

kawasan-kawasan Bandar, luar Bandar atau gabungan kedua-dua kawasan ini dan di

bawah kuasa kerajaan negeri masing-masing. Kerajaan tempatan mempunyai

kedudukan yang sah dan berdaulat daripada kerajaan tertinggi itu. Kerajaan tempatan

ialah peringkat ketiga dalam struktur Persekutuan Malaysia.”

Akta PBD 1976 memperuntukkan bahawa taip-taip pihak berkuasa tempatan (kerajaan

tempatan) hendaklah menjadi pihak berkuasa perancang tempatan (PBPT) bagi

kawasan pihak berkuasa tempatan itu (s. 5(1)). Walaupun ini bermakna pihak berkuasa

tempatan secara automatik menjadi PBPT, ada dua tindakan yang perlu diambil

sebelum peruntukan ini berkuatkuasa. Pertama, Yang Di Pertua dan Ahli-Ahli Majlis

pihak berkuasa tempatan hendaklah dilantik terlebih dahulu oleh Pihak Berkuasa Negeri

(PBN) mengikut s. 10(1) Akta Kerajaan Tempatan 1976. Kedua, PBN hendaklah

menetapkan kawasan-kawasan PBPT yang akan menerima-pakai Akta PBD 1976.

Dengan tindakan-tindakan ini, Yang Di Pertua (atau Datuk Bandar) bersama Ahli-Ahli

Majlis pihak berkuasa tempatan juga akan menjadi anggota pihak berkuasa perancang

tempatan.

PBN boleh mengistiharkan mana-mana kawasan yang tidak menjadi sebahagian

daripada kawasan mana-mana PBPT sebagai suatu kawasan pihak berkuasa

perancang tempatan (s. 5(2)). Di kawasan-kawasan ini, PBN boleh melantik seorang

atau beberapa orang sebagai PBPT (s. 5(3)). Kuasa ini telah digunakan di Johor Barat

dengan perlantikan Pegawai-Pegawai Daerah berkenaan sebagai PBPT untuk kawasan

di luar kawasan Majlis-Majlis Bandaran. Kuasa ini juga telah digunakan untuk melantik


25

Datuk Zainuddin Mohamed merangkap Ketua Pengarah Jabatan Perancangan Bandar

dan Desa Semenanjung Malaysia sebagai PBPT untuk Putrajaya (1995/96) yang masih

belum dibangunkan (pada masa itu) dan belum mempunyai pihak berkuasa tempatan.

Dari segi undang-undang pihak berkuasa tempatan dan PBPT adalah dua badan atau

pertubuhan yang berasingan walaupun ia biasa berfungsi dalam suatu jentera

pentadbiran yang sama. Misalnya, pihak berkuasa tempatan apabila mengambil

tindakan perancangan (seperti mempertimbangkan permohonan kebenaran merancang)

ia bertindak sebagai suatu PBPT bukan sebagai pihak berkuasa tempatan. Di

sebaliknya PBPT tidak boleh bertindak sebagai pihak berkuasa tempatan (seperti

mengutip cukai, memungut sampah, mengawal kesihatan bandar, dll). Biasanya, PBPT

tidak mengambil gelaran yang berasingan tetapi mengguna nama pihak berkuasa

tempatan. Contohnya, apabila seseorang memohon kebenaran merancang daripada

PBPT Pulau Pinang ia sebenarnya berurus dengan Majlis Perbandaran Pulau Pinang

(MPPP), iaitu nama pihak berkuasa tempatan untuk Pulau Pinang. Surat kelulusan

kebenaran merancang juga disediakan di atas surat resmi MPPP (MPPP letterhead).

2.3.1 Tugas dan Kuasa PBPT

Akta PBD 1976 menetapkan dua tugas utama PBPT iaitu, perancangan dan

penyebaran maklumat berkenaan dengan perancangan. Disamping itu, PBPT

juga wajib menjalankan sebarang tugas yang diarahkan oleh PBN atau JPN.

Secara terperinci s. 6(1) Akta PBD 1976 menyatakan bahawa PBPT hendaklah :

• mengatur, mengawal, dan merancang pemajuan dan penggunaan semua

tanah dan bangunan dalam kawasannya;

• mengusaha, membantu dan menggalakkan pemungutan,

penyenggaraan, dan penyiaran perangkaan, buletin, dan monograf, dan

lain-lain siaran yang berhubung dengan perancangan bandar dan desa

dan metodologinya; dan


26

• melaksanakan apa-apa tugas lain yang ditanggungkan ke atasnya dari

masa kesemasa oleh Pihak Berkuasa Negeri atau oleh Jawatankuasa

Perancang Negeri.

PBPT juga perlu sentiasa memberi perhatian kepada syarat-syarat yang

dinyatakan dalam surat hakmilik tanah terutamanya apabila mempertimbangkan

permohonan kebenaran merancang. Contohnya, jika kategori hakmilik tanah

ialah pertanian, PBPT tidak akan membenarkan pembangunan walaupun

rancangan struktur menetapkan bahawa tanah berkenaan boleh dibangunan

untuk perumahan atau kegunaan lain yang bertentangan dengan kategori tanah.

Pemaju atau pemohon perlu melalui proses tukar syarat (ia itu, ubah kategori

kegunaan tanah) dahulu sebelum kebenaran merancang boleh diberi. Di

sebaliknya pula, jika PBN telah tukar syarat sesuatu tanah dari pertanian kepada

bangunan, PBPT terpaksa anggap ini sebagai penukaran dasar kerajaan negeri

yang perlu dipatuhi walaupun tanah tersebut ditunjukkan sebagai kawasan

pertanian dalam rancangan struktur yang telah diluluskan oleh JPN.

a) Rancangan Pemajuan

Akta PBD 1976 juga menyatakan beberapa tindakan yang perlu diambil

oleh PBPT berkenaan dengan rancangan pemajuan, khususnya :

• Memulakan pemeriksaan terhadap perkara-perkara yang mungkin

menyentuh pemajuan atau perancangan pemajuan (s. 7(1)).

Walaupun PBPT hanya dikehendaki menjalankan pemeriksaan di

kawasannya ia juga dibenarkan memeriksa kawasan yang

berhampiran jika perlu. Pemeriksaan ini menjadi asas untuk

perancangan kawasan PBPT.

• Menyampaikan Laporan Pemeriksaan dan draf rancangan struktur

untuk kelulusan JPN (s. 8(1)).

• Memberi perhatian kepada dasar sosial dan ekonomi negara dan

negeri semasa membentukkan dasar penggunaan tanah dalam

rancangan struktur (s. 8(4)).


27

• Mewartakan penerimaan draf rancangan tempatan dalam WARTA

Negeri dan 2 akhbar (s. 15(4)). Walaupun PBPT tidak perlu

mendapat kelulusan JPN bagi rancangan tempatan tetapi ia mesti

gazetkan penerimaan sesuatu rancangan tempatan.

b) Kawalan Perancangan

Kuasa PBPT berkenaan dengan kawalan perancangan diberi melalui s.

19(1) Akta PBD 1976 yang menyatakan bahawa semua orang kecuali

PBPT mesti mendapat kebenaran merancang. Permohonan untuk

kebenaran merancang hendaklah dibuat kepada PBPT (s. 21(1)).


28

3.0 KESIMPULAN

Secara kesimpulannya sistem pentadbiran perancangan bandar adalah dibahagikan kepada

tiga peringkat iaitu peringkat kerajaan persekutuan, peringkat kerajaan negeri dan peringkat

kerajaan tempatan.

Dalam peringkat kerajaan persekutuan ianya mempunyai pelbagai peringkat dan ianya

termasuklah peggubalan dasar, perancangan, pelaksanaan, penyelarasan dan penilaian.

Antara peringkat jabatan kerajaan yang terletak diperingkat ini ialah Majlis Negara Kerajaan

Tempatan, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan, dan Jabatan Perancangan

bandar dan Desa Semenanjung Malaysia. Rancangan pemajuan yang terlibat di peringkat ini

adalah Rancangan Fizikal Negara.

Pada peringkat kerajaan negeri ianya berperanan dalam membuat rancangan pemajuan seperti

Rancangan Struktur, Rancangan Tempatan dan Rancangan Kawasan Khas. Jabatan-jabatan

yang terlibat dalam peringkat ini ialah Jawatankuasa Perancang Negeri dan Jabatan

Perancangan Bandar dan Desa Negeri.

Manakala pada peringkat kerajaan tempatan ianya menerangkan kuasa pihak berkuasa

perancang tempatan. Di mana pihak berkuasa ini memainkan peranan utama dalam rancangan

pemajuan dan kawalan perancangan.


29

SUMBER RUJUKAN

1. Ahmad Atory Hussain, Kerajaan Tempatan Teori dan Peranan Di Malaysia.

2. Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976(Akta 172), International Law Book

Services.

3. Halmi b. Zainol, Pendahuluan Kepada Perancangan Fizikal, Biroteks Universiti

Teknologi Mara, Shah Alam.

4. Phang Siew Nooi, Sistem Kerajaan Tempatan Di Malaysia, Dewan Bahasa dan

Pustaka.

5. Malaysia Kita.

6. http://www.townplan.gov.my

sistem pentadbiran perancangan bandar

Documents