PERUBAHAN DAN CABARAN DALAM ADAT PERKAHWINAN MASYARAKAT MELANAU DI MUKAH, SARAWAK

Nuriah Binti Mohd RosH

Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni)

2011

I'u~r Khiumal hl.Ju/lIaf i\l.allt"mi. lJNNERSm MAlAYSIA SAAA\\,AK

PERUBAHAN DAN CABARAN DALAM ADAT PERKAHWINAN

MASYARAKAT MELANAU DI MUKAI-I , SARAWAK

NURIAH BlNTI MOHD ROSLI

Projek ini Ille rupaka n sa lab salu kepcrluan unluk

Ijazah Sarjana Seni Gunaan dengan Kepujian

(Pcngurusan Seni)

Fakulli Sen i Gu nean dan Krealii'

UNIVERSITl MA LAYSIA SARAW AK

201 1

•

UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK BORANG PENGESAHAN STATUS TESISfLAPORAN

JU 0 U L .I'ERLJI3AI:lAN.[)ANt::AI3ARAN APAI)fRKAk!~!.NAN.MA:;;YARAMI MI;:.LANAV. OI.M.LJKA!:LSA.RAWAK

SESI PENGAJIAN : 2.o.0~aQQ9

.s.~.x~. NU RIAH BINTI MOHO RO SLI mengaku membenarkan lesi sflaporan* ini dis impan di Pusa l Khidmat Maklurna t

Akadem ik, Universi ti Mala ysia Sarawak dengan sya rakt-sya rat kegunaan sepeni berikul :

I . T es is/ laporan adalah hakmilik Universili Ma la ysia Sarawak 2 . Pusa l Khidmat Maklumal Akademik, Umvers iti Mala ysia Sarawak dibenarkan

membual sa linan untuk tujuan pengajian sahaja 3. Pusal Kl,idmal Maklumal Akadem ik, Uni versili Ma laysia Samwak dibenarkan

membuat pendigilan unluk membangunkan Pengkalan Data Kandungan Tempalan 4 . Pusal Khidrnat Maklumal Akademik, Universil i Malaysia Sarawak dibenarkan

membual salinan lesisflaporan ini sebagai bahan pel1ukaran anlara inslilusi pengajian linggi

5. *Sila landakan (mengandungi makJumal yang berdarJah

~ SULIT kese lamatan alau kepentingan sepel1i lemlaklub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972) (Mengandungi rnakJumal Terhad yang leiah dilenlukan oleh Organisasilbadall di mana pellyelidikan dijal anka n)

~ TIDAK TERHAD

c=J TERHAD

Disa hkan

---f1}p!~Tanda lan~ Penulis Tandalangan Pen yelia

TarikJl ~l> 1'be \\ -I-arikh 1--0 {>{~ II A lamal Telap: NQ . 4~ , J.IIl.J:lj M()hdPallzi, Kp.KK).1.a)~.La.TT1a,

9.Q4QQMll.k.ah,Sara\vak Ca tatfln : "'Tesls/Laporan dlm.1ksud kan sebagal ((~~I S bagl lJl'l z,ih Doktor Falsafah , SarJ ana dan SfHJWl3. M~da

*Jika Tesis/Laporan 1m SULlT alau TERHAD, sila lamplrkan . ..;ural dariplllla p lhak berkuas.a " organisasi berkenaan dengan menyatakan sekaJI sebab dan lempoh lesis/lapo l'(l11 lili per lu d \~ el?O:' \.; i'l n

sebag" SULIT ata u TERHAD

II

,

Projek bertaju k "Perubahan dan Cabaran dalam Adat Perkahwinan masyarakat

Melanau di Mukah , Sarawak" telah disediakan oleh Nuriab Binti Mobd Rosli dan lelah

diserahka n kepada FakuJli Seni Gunaan dan Krea ti f sebaga ; memenuhi syara l unluk Ijazah

Sarjana Muda Seni Gunaa n dengan Kepujian Penguru sa n Seni.

D;lerirna untuk dipenksa

oleh:

(Puan Noria ak T ugang)

Tarikh:

III

Penghargaao

AJhamduJiUah, bersyukur kehadrat Allah SWT kerana dengan Jimpah kumianya pengkaji

berjaya men yi apkan ha sil kaJian"Perubahan dan Cabaran da lam ada t Perkahwin an masyarakat

Me lanau di Mukah, Sarawa!-" dengan jayanya. T erima kas ih ya ng tida k te rhingga kepada

pensyarah Pn No ria ak Tugang seJaku penyeJia bagi Proj e k dan Penyelidikan T ahun A khir

ke rana te lah memberi tunjuk ajar serla bantuan da lam meny iapkan penyeJidikan ini . Tidak Jupa

juga kepada info rman-info nnan kerana teJah membeli keljasa rna ya ng ba ik bagi membantu sa ya

daJam kajian ini .

JUl aan lerima kasih kepada ibu sa ya , Siti Bt Napi ya ng le Jah memberi sokongan dan

doronga n semas a kajian ini dijaJaukan tanpa sokongan daripad a behau l1lun gkin suka r unluk saya

m en yiapk an kajian ini. Se lain ilu juga, ucapan terima ka sih ini saya lujuk an kepada pihak yang

lerlibat seeara langsung alau lidak Jangsung dalam menjayakan kaJia n penye lidikan Il1I.

Kerj asa ma yang te lah dib erikan kepada saya amat saya hargai danjul aa n lerima kasih.

IV

t'u'lil Kbidmar MakiUIUI Akadtmi~ UNlVERSm MALAYSiA SARA"AK

lSI KANDUNGAN

Pengakuan

Pengesahan Penyetia

Peng hargaan

lsi Kandungan

Abslrak

BAR I Pengenalao

1.0 Pendahuluan

.1 Penge na Ian

1.1.1 Latar Belakang Kajian

1.1.2 Adat Perkahwinan

1.1.3 Masyaraka l Melana u

1.2 ObjektifK aj ian

1.3 Hipotesis Kajia n

1.4 Skop Kaj ian

1. 5 Permasa lahanKajian

1. 6 Kepenlingan KajJ3n

1.7 Persoa klnKajian

1 8 Kesimpu11n

v

Muka Sural

II

J.ll

IV

v

V III

1- 20

BAS 2 Sorotan Kesusasteraan 2 1- 3 1

2.0 Pendahuluan

2.1 PerkailandengdnKajian

BAS 3 Metodologi Kajian

3.0 Penge nalan

3.1 Lokasi KajJan

3.2 Sumbe r Da ta

3.2.1 Data Primer

3.2 .2 Data Sekunder

323 Kaedah Kualitatif

3.3 POP Uia SI Kajian

3.4 Instrumen Kajian

3.5 Limitas iKajian

3.6 Kesimpuian

32- 47

BAS 4 Dapatan Kajian

4.0 Pengenalan

4.1 Susunan Adat PerkahwiIlan Masyarakat MeJamu

4.2 Adat Perkahwinan Masyaraka t Meianau

4.3 Sus un Lapis Sos ial Masyarakat Meianau

4.4 Barang Ha ntaran

4.5 Panta ng Lara ng

48- 81

VJ

4.6 Perubahan yang ketara

4.7 Faktor perbahan

4 .8 Coba ron

4.9 Kesimp u11n

BAH 5 Kesimpulan dan Cadangan 83­ 86

Lampiran 87- 89

Bibliografi 90- 94

Glosari 95-97

V II

"Perubahan dan Cabaran dalaon Adat Perkahwinan masyarakal Melanau

di Mukah, Sarawak"

Oleh

N uriab Binli Mohd Rosh

Abstrak

Kajian ini benujuan unluk me ngupas lenlang perubaban dan cabaran da la m ada I perkahwina n

masyarakal Melanau di Mukal\ Sarawak. Masya raka l ini mengalaml perubahan adat, selepas

penyebaran agama Is la m ke ranlau mi . Perubaban ini dtkemip asli me lalui barang hanlaran,

pakaian dan panlang larang yang diamalkan pada ma sa dahulu dan ki.ni, Perubahan budaya alau

pengaruh aga ma lelah me nyebabkan beberapa adal perkahwinan d iti.nggalkan dan caba ran yang

paling besar ad a la h melalui kedala ngan agama dan keadaan ini sedikil sebanyak telah

mempengaruhiadal perkahwinan lerseb ul.

V lll

"Changes and Challenges Traditionall\1arriage Melanau in Mukah, Sarawak"

By

N uriah Binti Mohd Ros h

AlJst raet

This s tudy aimed to exp lore the changes and chaUengcs in a traditio nal maniage Melanau in

Mukah, Sarawak. Society has changed the custom, after the spread of Is lam in this regiorL These

cha nges are identified thro ugh gifts, clothing, and taboos are practiced in the pa st and

present. C hanges in c ultura l o r religious influence have res ulted i.n severa l u-ad it iona I marria ge

re ma illS the bigges t cha \le nge is the ad ve nt 0 f religion and s ta te is to so me ex tent ha ve influe nced

the tradi tiona l marriage.

LX

PERUBAHAN DAN CABARAN DALAM ADAT PERKAHWINAN

MASYARAKAT MELANAU Dl MUKAH, SARAWAK

BAB 1

PENGENALAN

Bab 1

Pengcnalan

1.0 Pendahuluan

Bab I merupakan bahagian yang mene rangkan tenta ng perkara yang terka ndung dalam

penyelidikan yang dilakukan oleh pengkaji . Tajuk kajian pengkaji adalah Perubahan

dan Cabaran dalam ada t perkahwinan rna syarakat Melanau di Mukah. Kupasan tajuk

pengkaji akan diberi penerangan ya ng te liti dalam bab ini.

2

1.1 Pengcnaian

Adat perkahwinan adalah dijalankan seeara berbeza mengikul kepercayaan dan agama

masing-masing. MenUlut Hang Tuah Merawin da lam Kep impinan Melanau dalam

masyarakat tradisional (2003) menyatakan bahawa "Se lain daripada faktor aJam sek itar,

ada t menjadi penentuan kepada sega la tindak-tallduk indi vidu Melanau, dari tingkah

laku dan ca ra pellgendalian akti viti seharian sehinggalah kepada perietakkan sta tus

sos ial seseorang itu dalam masyarakat. Adat menjadi pallduan dan pega ngan hldup

seliap anggota ma sya rakat. Ja Juga menjadJ pe01angkin dan perekat kepada keutuhan

dan keharmoni an hidup di dala01 masya raka t

Adat berfungsi sebagai pengawal sos ial ya ng menentukan hu bunga n di antara manUSla

dengan manusia , di anlara manusia dengan fl ora dan fauna dan di antara manusia

dengan elemen dalam dimensl ghaib. Oi Mala ysia, adat kebiasaannya dJlakrifkan adalah

mempunyai persamaan maksud deogan undang-undang Ictapi lerdapal maksud ya ng

luas yang berkailan dcngan adat inl iailu keseluruhan peraluran-peraturan kehidupan

harian.

3

Menurut Kamus Dewan (1992), adat adalah peraturan yang diamalkan tutun temurun

sejak dahulu kala di dalam suatu rnasyarakat sehingga metupakan hokum yang harus

dipatuhi o leh setiap masyarakal. Selain itu , adat juga dikaitan dengan makna kebia saa n,

iaitu yang sudah menjadi lumrah yang perlu diterima o leh setiap individu di dalam

sesebuah ma syara kat.

Melalui adat ini , kehidupan scsebuah masyarakat adalah suattl ama lan yang dapat

mengikat setiap indi vidu dalam kelompok tersebut yang mana sebagai buda ya

perlakuan atau tataeara di dalam kehidupan. Sebagai eo nto h adat yang diwarisi oJeh

masyarakat Melanau Jebih mendekati kepada buda ya perlakuan atau upaeara yang

dapat dilihat me!aJui adat perkahwinan terutamanya.

4

1'l1li' Khl~m~ll\I~klum,1C Aky,It'r'li!< lJNIVERSm MALAY!,IA SARAW""

1.1.1 Latar Belakaog Kajian

Mllkah mcrup akan sa lah satu bahagian yang mempunyai jumlah penduduk majori ti

ya ng berbangsa Melanau. lumlah penduduk Mukah pada tahun 20 I 0 berdasa rkan baneian

l abatan Perangkaan Malaysia ialah sera ma i 43 284 o rang penduduk ya ng te rdlei daripada

pelbagai kaum dan agama. Kawasan Mukah ini dikena li sebagai wilayah tcngah Sarawak

yang sedang da lam pembangunan ekoran daripada peningkatan tarafnya sebaga L salah satu

bahagian yang terdapa t di Sarawak.

Mukah diangka t menJadi bal1agian ke 10 pada I Mac 2002. Perkembangan LOJ menJurus

kepada beberapa peraneangan yang telah dibuat o leh plhak kerajaan dalam menaik ta raf

kawasan ini. Perkembangan yang berlaku dL kawasan ini sedikit sebanyak telah

mcmngkatkan taraf hidup penduduk dan men yeba bkan beberapa budaya yang ada pada

ma sya rakat ini kian dilupakan o leh gene ras i baru , terutamanya bagi ma syarakat Melanau

ya ng te la h menga lami beberapa perubahan budaya a tau ada t resam mercka . T erdapa t

penghiJrahan penduduk ke bandar sedikit sebanyak te lah menguba h cara l\idup dan

kepercayaan masyaraka t Melanau yang tinggal di kawasan Muka h ini.

5

---. - .

1.1.2 Adal Perkabwinao

Adal perkahwinan adalah dijalankan seeara berbeza mengikul kepercayaan dan

agama ma sing-masing. Seliap kaum mengadakan upaeara majIis perkahwinan dengan ada l­

adat lerlentu yang perlu dipatuhi oleh pasa ngan se,1a keluarga pengantin lersebut. Selain

itu , le rdapat juga perubahan adal perkahwinan ini akiba , daripada perubahan buda ya ya ng

dialami o leh masyarakal serta di sebabkan o leh beberapa faklor seperli persekitaran, buda ya

luar serla pen ga ruh agama. Selain daripada faklor alam sekilar, adal menjadi penentuan

kepada segal a lindak-Ianduk individu Melanau , dari 'ingkah laku dan cara pengendalian

aktivili seharian sehinggalah kepada perl e lakkan status sosial seseorang itu dalam

Inasyarakat .

Adat menjadi panduan dan pegangan hidup seliap anggota masyarakat. la ju ga menjadi

pemangkin dan perekat kepada keuluhan dan kehanno nian hidup di dalam masyaraka t.

Adat berfungsi sebaga i pengawal sosiaJ yang menentukan hubungan di antara manusia

dengan manusia, di antara manusia dengan flora dan fauna dan di antara manusia dengan

elemen daJam dimensi gh3!b. (Han g Tuah Merawi n; Kepimpinan Melanau dalam

masyaraka, Iradi s io nal: 4)

6

-... - .

Proses perubah il n adat ini disebabkan a leh beberapa faktor seperti perca mpuran budaya,

arus pennodenan atau pengaruh budaya popul ar yang te lab menyebabkan budaya sesebuah

masyaraka t rn enga larni perubilhan teruta01 anya dalam adal tradi si masyarakat tersebut.

Pe rubahan adat perkahwinan ini dapat dilihat dari segi barang hant aran, pakaian dan

pantang larang yang di amalkan oleh rnasya rnkal le rsebut.

Menurul Bonaventltre Hamdan Buyun, lebih danpada 5 abad yang la lu , sebelum

penyebaran Islam sampai ke wila yah iTll , sernua kaum Me lanau adalah ma sih "Ukou" ia itu

tidak menganuti agam a Islam mahupun Krislian. Mereka diperintah a leh seo rang yang

gagah bemam a T uga u yang tinggal di Retus, anak sunga i Batang Igan. Kelu a K elu a Kaum

di Oya dan Muk ah adalah keluarga behau dan beliau juga mempunyai tali persa udaraan di

Belait dan Tutong. Pada ketika itu Brunei di baw ah pem erinlahan Sultan Mohanun ad yang

merupakan sa nga t kuat dan rnenakluki negeri M e lana u dari Tuto ng sa mpa i ke 19an. Maka

perkahwinan eampur be rlaku . Oleh ito, lama ke lamaan ramal dalam ka langa n kaum

Melanau merne luk aga ma Islam dan seeara lidak langsun g berlaku sehin gga sekarang.

Masyarakat Me lanau mempunyai tujuh golongan ia ltu Bangsa Pangeran, Bangsa Selnbilan

Pikul , Bangsa Tujuh Be tirih dan Dipen (hamba abdi). Susun lapis m asyaraka t ini banya k

rnempen garulu adal dan kepercayaan yan g perlu dtpa luhi dalarn upacara pe rkahw ina n dan

upacara kem alian . Dalam adat perkahwin an susun lapis masyarak at M elanau JJ1i

mempengaruhi j enis dan JU01lah hantaran yang perlll rnereka patuhi mengikut pangkat

7

---.. - . . ­

mereka. JumJah ata u j enis hantaran adaJah berbeza mengikut penngka t-p eringka t yang

teJah ditentukan berdasarkan pangkat sebeJah bapa pengantin perempuan.

Masyarakat Me lanau terdiri danpada 3 jeni s ta ilu Melanau Likow, Melanau Pagan dan

Melanau Islam . Sebelum kemuncuJan agama masyarakal MeIanau memp unyai kepercayaan

animisme dan memuja semangat-semangat seperti pemuJaan pantai bagi mengelakkan

beneana yang menimpa masyarakat mereka . Penyerapan agama dalam masyarakat Melanau

ini telah mengubah cara hidup dan kepercayaa n mere ka serta mengubah buda ya mereka

daIam kehidupan seharian mereka . Adal merupakan perka laan yang berasa l daripada

bahasa Arab ya ng bennaksud arnalan kebiasaan seseorang atau masyarakal keseJuruhannya

secara khusus.

Menurul Datuk Dr. lai nal Kling mengatakan ada l muncul sebagai s tru ktur asas seluruh

kehidupan dan menegaskan ciri keperibadian ma syarakat. Ju steru ilu , adal mempunyat

cerita atau mitos suc i, watak-watak asal usu l gagah dan u!1ggul, memberi asas malma

terhadap setiap perisliwa dalam edaran hidup manusia, serta ke\vuJudan inslilusi dalarn

rnasyarakatnya . Menurut Kamus Dewan (1997: 654), mendefinisikan perkahwinan adalah

rnerupakan perikalan ya ng sa h antara klaki dan perempuan sebagai pasa ngan suami iSle ri,

manakala dari perspeklif Islam pula , perkahwinan merupakan akad petjanjian unluk

menyalukan anlara lelaki dan perempuan bagi menghalalbn hubungan kelamin yang

bertujuan unluk menca pai kebahagiaan menurul garis panduan syarak.

8

Kahwin dari segi bahasa bermaksud berkumpul a tau berhimpun manakala dari segi is tilah

pula bennaksud menemukan pasangan suami is teli berasaskan peralman yang tela h

ditetapkan o leh A llah serta bagi mensahihkan perkongs ian hidup pasa ngan tersebul.

Hikmah perkahwinan ini adalah bagi melahirk an zuriat agar dapat mewa ris i harla serla

buda ya ya ng mereka ada unruk masa hadapan .

Perubahan adat perkahwinan ini lebdl jelas dilihat daripada kaum Melanau yang terdapat di

Mukah , Sarawak. Sebelum kedatangan agama , ma sya rakat Melanau di Mukah ada lah

terdiri daripada "Liko " iaitu mempunyai kepercayaan animi sme dan juga "pagan " iaitu

tidak mempunya i kepercayaan dengan agama dan juga tuhan. Selepas meresap nya agama

Islam dan Kri s tian kehidupan masyarakal Melanau mengalami perubahan dari segi adat dan

kepercayaan iaitu mengikut agam3 dan kepercayaan yang mereka anutl. Sebagai contohnya ,

adal perkahwinan ya ng mengalami beberapa perubahan dalam pengurusan majli ,

perkahwinan.

9

1.1.3 Masyarakat Melanau

Masyarakat Melanau kebanyakannya t;ngga l d; kawasan pesislfan pantai sepeni

Iga n, O ya, Muka h, Dalat, S ibu , Sarikei, Ma tu, Da ro, Rejang dan Bintulu . Menurut pe ngkaji

Barat , sela in daripada pa nggiJan kaum Melanau , kaum im juga dieja dengan Millanow.

Milanowes, Milanos dan Milano. Corak kehidupan masyarakat Melanau ini leblh lertumpu

dal am sekt or pertan ian dan perikanan. Mereka terdiri daripada golongan nelayan dan pelani

yang lerkenal dengan penanaman pokok sagu. Seja rah gel aran Melanau ini diperolehi o le h

ma sya raka t Me lana u adalah daripada kisah pada za man pemerinlahan Sullan Brunei.

Kaum Melanau ini pada mulanya melupakan orang Paga n ia inl penduduk ya ng lidak

mempun yai agama te lapi apabrla selepas kedatangan agama Isbm dan Krislian te lah

mengubah keperea yaan. cara hidup dan kebudayaan ma syarakat Melanau. Perubahan ini

kelara pada tahun 1990 -an. kerana peranan agama Islam ataupun Kristlan telah meresap

kukuh ke dal am jiwa mas yarakat Melanau lelapi , kepercayaan dan adat asas masih

diamalkan o leh masyaraka t Mela nau ini . Mereka masih mengeka lkan keperea yaan dan ada t

asas ini kerana \Dereka takut dan percaya baha wa sesuatu yang buruk akan menimpa

mereka jika mereka meninggalkan keperca yaa n te rsebut atau me langgar "dal kerana lidak

sanggup berh adapan dengan risiko.

10

Hal penyerapan agama yang le lah mengalir dalam ma syarakal Melanau ini le lah sedikil

demi sedlkil menyebabkan adat ditinggalkan a leh kaum Melanau yang mana adat yang

tidak relevan dan bercangga h dengan agama anutan mereka tidak dlguna pakai mahupun

m embab itkan tentang adat kelahiran, perkahwinan , perubatan dan kemalian serta

kepercayaan . Kaum Melanau mempunyai susun lapis sa sial ya ng terdtri daripada lima taraf

iaitu Bangsa Pangeran, Bangsa SembiJan Pikul, Bangsa Tujuh Piku l, Bangsa TUluh Bertinh

dan Dlpen a tau Ulun .

Susun lapis sasial masyarak at Melana u ini banyak mempengaruhi sos iobudaya dalam

kehidupan mereka te rutama dalam peralihan tara f bagi upacara te l1entu sepeni upaca ra

per1unangan , perkahwi nan dan kematian. Mereka mementingkan pangka t iaitu berkaitan

den ga n saal taraf atau adat bangsa ya ng dapat dibuktrkan melalui daripada susunan

penghidupan sas ial dalam rumah panjang Melanau pada masa s iJam. Orang yang

berpangkat rend ah tidak boleh menuntut pangkal linggi hal ini kerana baleh menyebabkan

sesearang itu diLimpa musibah alau lulah malahan akan dipandang bma aleh ma sya rakat.

Pangkat ini bolch dilihat melalui sebelah bapa dan setrap lelaki atau wa nita Melanau

mempunyai pangkat warisanll ya yang m enenLukan corak upacara tCI1entu menurut.

Struklur le ratas dalam argamsasi sos ia l ma syarakat Me lanau ial ah bangsa Pangeran .

Bangsa Pangeran ini merupakan keturunan penakluk dari kesultanan Bmnei. Mereka

dipandang Linggi a leb Setlap masyarakat Melanau . Ga longan ini dibe ri keulamaan aleh

11

--

- --

ma sya rakat Melanau . Manakala pada peringkat kedua dalam struktur organlsasi ini lalah

bangsa Sembilan Pikul yang merupakan go longan bangsawan bagi masyarakat Melanau.

Antara tanda bagi pangkat ini ialah sepeni menam dan bendera. Bangsa Sembilan pikul ini

merupakan pena ung bagi golongan bawahan, Selain inl, pangkat seterusnya iaitu pangkat

pertenganan yang merupakan mas ya rakat bebas yang menjalankan kehidupan mereka

sendiri dalam pengurusan rumah tangga dan hal peribadi . Mereka dikenali denga n pan gka t

Bangsa Tujun PikuL Melalui pendapatan eko nomi, mereka dapat Il1cningkatkan kedudukan

sosia I mereka .

Pangkat seterusnya di bawab Bangsa Tujuh Pikul ialab Bangsa Tujuh Bertirih yang

merupakan go longan ya ng perlu mematuhi arahan go longan atasan. Go longan yang berada

diperingkat ini mempunyai persamaan dengan bangsa Tujuh Pikul ya ng juga turut terlibat

denga n kegiatan sos ial dan ekonomi orang atasan. Seterusnya , go lo ngan yang berada cit

bawah sekali dalam struk tur sos ial masyarakat Mela nau ia lah golonga n dlpen yang te rd iri

daripada go lo ngan "kulad bel1l1kl117 " iaitu go lo nga n miskin , ya lim piatu dan tawanan

pemng.

Dipen ini terbahagi kepada dua iaitu "dipe/1 gak lebok" dan "dipen gak luer lehoV'. Istitah

ini diam bi l daripada ba hasa Melanau yang mana "dipen gak lebok" ia itu dalam ba hasa

Mala ys ia ya ng bererti hamba di rumah bennaksud hamba ya ng tin ggal di dalam rumah

bersama luan mereka Cl lau juga dikenali seba ga i orang suruh an yang diam di da lam rumah

12

.--.... ,

yang membanlu luan mereka melakukan sesuatu pekerjaan dan senllasa berada di rumah

Ilian mereka . Manakala "dipen gak luer lebok" iailll hamba di luar rumah yang be rmak sud

ora ng suruhan yang dibenarkan linggal di luar alau <Ii da lam rumah sendiri . Mereka dikerah

o leh orang alasan untuk menjalankan kerja dan membanlll Illan mereka dalam hulan . (Jeniri

Amir, Kaul Suatu Inlervrelasi Sosiobudaya: 200 I)

Se liap kaum atau bangsa mempunyai adallradisi masing- masing dan budaya yang berbeza

wa Jaupun lerdapat sedikit persamaan letapi perbuatan yang berbeza. Hal ini juga dapal

dilihat melalui adat tradisi perkahwinan, yang mana se tiap kaum mernpunyai kepercayaan

masing-masing dalam kehidupan seharian mereka dan mempengaruhi ada l mereka dalam

sa lu lIpacara lerlentu, Olch ilu , pengkaji ingin merungka, ada! perkah winan bagi

masyarakal Melanall di Mukah, Sarawak sama ada mas dl mengeka lkan keaslian ada t tradisi

Icrsebul dalalll majli s upacara perkahwinan bagi masyarakal Me lallau ,

13

~.. - .

1.2 Objektif Kajian

Kajian ini dijalankan adalah bertujuan untuk:Mcngenalpasti perubahan yang berlaku

da lam adat perkahwinan lllasyarakat Melanau pada ma sa kini . Bagi mencapai obj ektif ini

pengkaji meneliti adat perkahwinan masyarakat Melanau pada ma sa sekarang dan lllembuat

perbandingan dengan adat sedia ada yang dijalankan pada ma sa dahulu dari segi barang

hantaran, pakaian dan pantang larang yang diamalkan o leh dua genera si masyarakat

Melanau yang berbeza.

Mengkaji fakto r yang lllengak iba tkan peruba han sel1a eabaran yang berlaku da lam ada t

perkahwinan llla syaraka l Melanau.pengkaji mengkaji fakt o r akibat danpada peru bah an

yan g te lahg berlaku dalam adat perkahwinan mi. Daripada llleneliti barang dan perbezaan

itu pengkaji dapat lllengenalpasti faktor yang lllenyebabkan perubahan ini berlaku selain

daripada fak tor dalaman dan luaran masyarakat te rsebut.

Mendokum enta si ada t Perbhwinan masyarakal Melanau dahulu bagi mernperkenalkan

kepada generasi baru. Melalui temuramah pengkaji dapal m cndokurn enlas Lk an maklumat

yang te lah diperolehi daripada responden bagi tujuan simpa nan dan L"ujukan pada masa

aka n datang sel1a dapat melllberitahu perubahan yang ketara yang telah berlaku da lam ada t

perka hwinan masyaraka t Melanau .

14