KOD AMALAN AKUAKULTUR:TERNAKAN IKAN TILAPIA DALAMSANGKARPENGURUSAN MAKANAN & TERNAKAN

Zulkafli Abd. RashidPUSAT PENYELIDIKAN PERIKANAN AIRTAWARJELEBU, 71560, NEGERI SEMBILAN1. PENGENALAN

Industri akuakultur berkembang pesat di Asia.

.Sebagai pengeluar bahan makanan, sumber pendapatan, Cara hidup Kesedaran Antarabangsa

Industri akuakultur perlu dilaksanakan secarabertangungjawab

Negara pengimport mengenakan syarat melibatkan pengesahan kualiti dan keselamatan makanan,kawalankemasukan agen pembawa penyakit dan mengenakan eco-labellingFAO menggesa diperkenalkan Kod Amalan Akuakultur /Cod Of Practice (COP). Di Malaysia, DoF telah mula memperkenalkan kepada penternak2. SKOP

Kod Amalan Akuakultur /COP sebagai garis panduan bagi menjalankan aktiviti ternakan ikan tilapia dalam sangkar

Garis panduan boleh menyumbang hasil pengeluaran ternakan berkualiti dan selamat dimakan.

Menentukan penggunaan sumber air tawar dilaksanakan secara mampan dan mesra alam3. TUJUAN

Sebagai Panduan bagi menghasilkan produkakuakultur berkualiti dan berdaya saing

Sebagai panduan bagi menghasilkan makanan yang selamat dimakan

Sebagai panduan bagi menjalankan aktiviti secara mampan dan mesra alam

Sebagai panduan untuk memupuk hubungan yang baik antara pengusaha ladang, pekerja dan masyarakat setempat.4. PEMILIHAN TAPAK

Kawasan Yang Digalakkan

Kawasan di dalam ZIA

Kawasan tidak tercemar dan jauh dari punca pencemaran.

Kawasan yang mempunyai kedalaman air melebihi 4m.

Kawasan yang mempunyai kederasan air yang sesuai danada pertukaran air

Kawasan yang mempunyai pasarana asas yang baik

Kawasan yang tidak digalakkan

Kawasan hutan simpan dan kawasan larangan yang lain

Kawasan tercemar dan dan terdedah kepada punca pencemaran Kawasan laluan pelayaran bot5. PEMBINAAN SANGKAR

5.1 Saiz Sangkar 3m x 3m x 3m , 6m x 6m x 3m 5.2 Struktur Sangkar

Kerangka sangkar

- tahan arus, angin dan ombak

- ciri-ciri keselamatan dan

mudah kerja-kerja pengurusan

Bahan binaan sangkar

- Tidak karat, mudah dibersihkan dan tidak mencemar alamsekitar.

Pelampong sangkar

- Bukan bekas penyimpanan toksid

jaring sangkar diperbuat dari bahan tidak mencemar alam sekitar.

Pemberat tali sauh yang sesuai dan tidak mengganggu laluan bot

5.3 Kemudahan-kemudahan Ladang

Projek sangkar hendaklah mempunyai

i. Kemudahan didarat seperti pejabat, stor peralatan/makanan ,jeti, bengkel, rumah pekerja, tandas ,tangki penggredan ,tempat pelupusan sisa.

ii. Kemudahan di atas sangkar seperti tempat rehat pekerja , stor makanan dan tempat foot- bath atau pencelup kaki

5.4 Pembinaan sangkar

Kerja pembinaan memenimakan kesan alam sekitar ,tidak mengganggu/membahayakan pengguna lain

Jaring sangkar hendaklah mempunyai saiz benang dan mata pukat yang sesuai

Sauh yang sesuai digunakan bagi menghindar sangkar daripada hanyut ,pemasangan dan susunan tidak membahayakan pengguna lain

5.5 Susun-Atur Modul/Blok Sangkar

Saiz ladang hendaklah sesuai dengan daya tampong dan tidak melebihi 10% permukaan air

Setiap modul/blok terdiri daripada 50 unit sangkar6mx6mx3m hendaklah diatur dalam dua barisan selari dan disesuaikan dengan arah aliran air,angin dan ombak

Setiap modul/blok sangkar hendaklah dipisahkan antara satu sama lain pada jarak >15m

Jarak antara ladang tidak kurang 100m6. PENGURUSAN LADANG

6.1 Pengurusan Benih

Guna benih yang bermutu,sihat,aktif dan bersaiz seragam

Benih yang diterima hendaklah mempunyai akuanpengesahan Supply Quality Assuarance (SQA)daripembekal benih

Benih disesuaikan dahulu dengan suhu air sangkar

Gunakan kadar perlepasan yang sesuai (30 ekor/m2)mengikut teknologi dan pengurusan yang di amalkan.

Berat benih tidak kurang 60g/ekor dan pensempelan hendaklah dilakukan dan direkodkan

6.2 Pengurusan Air

Parameter mutu air seperti suhu dan oksigen terlarut diperiksa dan direkodkan setiap dua kali sehari Parameter mutu air seperti NH3 dan NO3 diperiksa setiapminggu dan direkodkan

Alat pengudaraan perlu digunakan apabila tahap kandungan oksigen larut 5.0 ppm

Suhu25 32 C

NH3< 0.02 ppm

NO3< 3.0 ppm

Fe< 2.0 ppm

Alkaliniti< 120 ppm

Usaha Jabatan Perikanan Malaysia

Amalan Baik Ternakan Ikan Tilapia Dalam Sangkar merupakan panduan asas kepada para pengusaha akuakultur dalam semua peringkat pembangunan akuakultur

Walaupun amalan ini hanya untuk diikuti secara sukarela, tetapi ia amat berfaedah untuk dipraktikan oleh pengusaha akuakulturKesan yang akan diperolehi bukan sahaja secara individu tetapi akan memberi menafaat kepada industri secara keseluruhannya

Usaha untuk mencapai tahap pembangunan secara mapan memerlukan komitmen semua pihak yang terlibat dalam industri

Oleh itu tanggungjawab ini perlu dipikul oleh semua pihak untuk mencapai tahap pembangunan yang diharapkan.Pengurusan mutu air

Pemeriksaan parameter air

pH ( 6.5 8.5)

D.O (>5.00 ppm)

Piring sechi ( > 80 cm)Pengurusan benih

Sebelum benih dilepaskan pastikan:

Sangkar dan jaring sangkar berada didalam keadaan baik (tidak koyak) Piawaian benih Saiz seragam 60 g ( 13 cm ) Kualiti benih Tiada tanda penyakit Bergerak aktif / cergas Asing dan buang benih tidak bermutuPelepasan benih

Kadar

30 ekor /m3

Kekerapan ternakan :- 2 X setahun @ 5 bulanternakan

Kaedah

Masukan benih menggunakan baldi yang berisi sedikit air dari tangki pengangkutan.

Masa

Pagi , sebelum 9: 00 pagiPengurusan harian

Pastikan :

musuh ternakan tidak berada dalam sangkar

jaring sangkar sentiasa dibersihkan dari sampah; jaring penutup dan jaring kawalan musuh berada dalam keadaan baik.

semua ikan yang mati direkod dan dibuang dengan segera ( ikan yang mati dikumpulkan dalam beg plastik dan di tanam)

ikan yang mengalami tegangan (stress) contoh bernafas di permukaan air; menggesel badan ke tepi jaring, kulit luka dan ada tanda pendarahanContoh Rekod Kematian Ikan

No.Sangkar10Bilangan Ikan2200

Tarikh10:00pg3:00ptg6:00ptgJumlah

1/1/076219

2/1/077018

30/1/075005

31/1/073137

Jumlah2871045

Pensampelan

Kekerapan

1 kali sebulan

Bilangan sample 30 ekor setiap sangkar timbang berat dancatatkan dalam rekod pensampelan;

pensampelan adalah secara rawak

Pengiraan keperluan makanan

Rujuk JadualCara pensampelan ikan

Peralatan

Alat timbang

Alat tulis ( pen/kertas)

Kalkulator

Jaring penyauk

Basin yang bersesuaian

Pensampelan

Angkat jaring sangkar untuk kumpulkan ikan pada satu sudut

Tangkap ikan sebanyak 30 ekor

Masukkan kedalam basinContoh pengiraan

Pengiraan

Bilangan ikan dalam sangkar = 2155 ekor Timbang 30 ekor ikan = 2400 g

Purata berat = 2400/30 = 80g/ekor

Jumlah berat ikan = 2155 x 80 g

= 172400g ( 172.4 kg) Dari jadual (60 100 g 5%)

Jumlah makanan sehari = 172.4 kg x 5%

= 8.62 kg

Pemberian setiap kali = 2.87 kgPemberian makanan pellet

Jenis / kualiti

Grower (cp 28%); Finisher (cp 25%)

Kadar Saiz 60 400 g (grower)

Saiz 400- 800 g (Finisher)

Masa pemberian

10: 00 pagi (1/3 dari jumlah harian)

3:00 petang (1/3 dari jumlah harian)

6:00 petang (1/3 dari jumlah harian)Pemberian makanan pellet

Tentukan jumlah makanan untuk setiapsangkar

Timbang makananPemberian makanan pellet

Kaedah pemberian

Tabur secara manual diserata sangkar;

Pemberian perlu diberikan sedikit demi sedikit dan pastikan makanan habis dimakan dalam tempoh 5 minit;

Sekira nya ikan tidak makan lagi, hentikan pemberian makanan.

Pastikan tiada makanan yang hanyut keluar sangkardengan memasang jaring mata halus

Rekod makanan

Catatkan dalam borang pemberian makanan harianPengurusan makanan

Bekalan makanan pellet hendaklah disimpan didalam setor yang sesuai (kering & bersih); bekalan makanan tidak boleh disimpan melebihi jangka masa 1 bulan.

Semua bekalan makanan hendaklah direkodkan :- jenis, jumlah dan tarikh terima .

Pastikan tiada tikus tidak terdapat dalam stor makanan; semua makanan yang bertaburan perlu dibersihkan.Panduan Pemberian Makanan

Ikan yang aktif makan memberikan gambaranbahawa semuanya adalah dalam keadaan baik.

Kurangkan kadar pemberian makan ketika suhu air tinggi ( > 33C)

Kurangkan atau berhenti (sementara) jika langit mendung. Jika terdapat sumber bekalan oksigen tambahan (paddle whell) ianya perlu dihidupkan. Kualiti makanan mestilah sentiasa pada tahapyang tinggi.

Jangan memberi makanan ikan yang telah berubah warna, atau berkulat Simpan dengan baik rekod pemberian makananPengeluaran hasil

Masa Waktu pagi (sebelum 10:00 pagi) Saiz & tempoh ternakan Selepas 6 bulan diternak Saiz purata ( 800 g/ekor) Tumbesaran ~ 4 g/hari

Teknik pungutan ( HENTIKAN PEMBERIAN MAKANAN 2 HARI SEBELUM PUNGUTAN HASIL DIJALANKAN ) pungutan hasil dibuat sekali gus ( 100%)Penyediaan semula sangkar

Angkat jaring, basuh dan jemur sehinggakering

Baiki semua jaring jika ada kerosakan

Pastikan semua ikan dan pemangsa tiadadalam sangkar

Benih baru dimasuk dalam sangkar selepas 2 minggu dari tarikh tuaian

Patuhi semua prosedur pengurusan yangditetapkan

TERIMA KASIH&SELAMAT MAJU JAYAKadar pemberian makanan

Berat ikan(g)Jenis makananKadar Mkn (%BW)Kekerapan/

hariMasa

60.0Grower5310am,2pm,6pm

100.0Grower3310am,2pm,6pm

400.0Finisher2310am,2pm,6pm

B erat (g)Hu bu n g a n P a n ja n g & Bera t I k a n Tila p ia

2 00

1 6 0

1 2 0

8 0

4 0

00 4 0 8 0 1 2 0 1 6 0 2 00

P a n ja n g (mm)

B erat (g)Hu bu n g a n P a n ja n g & Bera t I k a n Tila p ia

1 000

8 00

6 00

4 00

2 00

00 5 0 1 00 1 5 0 2 00 2 5 0 3 00 3 5 0

P a n ja n g (mm)