modul ini bertujuan sebagai -...
TRANSCRIPT
1
2
1
Modul ini bertujuan sebagai panduan kepada anggota kesihatan yang terlibat dalam menyampaikan maklumat keselamatan makanan kepada pelatih PLKN.
OBJEKTIFi. Untuk membantu meningkatkan kemahiran penyampaian
maklumatkeselamatanmakanan
ii. Membolehkananggotakesihatanmembuatpersiapanawal
ii. Penyeragamanpenyampaianmaklumatkeselamatanmakanan
iv. Keberkesananpenyampaianmaklumatkeselamatanmakanan
KUMPULAN SASARAN• PelatihPLKN
PERANAN PELATIH PLKN• Membantu menjayakan amalan keselamatan makanan di dalam
keluargadanmasyarakat
• Memantau dan melaporkan ketidakpatuhan amalan keselamatanmakanankepadajurulatih/komandan
Pengenalan
1
2
Pengenalan
PerananBahagianKeselamatan&KualitiMakanan
KeselamatanMakanan
Jenis-jenisBakteriaPenyebabKeracunanMakanan
KeracunanMakanan
TindakanPencegahan
PastikanTanganBersihSebelumMakan
KonsepLihat,Hidu,Rasa
PerhatiKebersihanMakanan
PerhatiMakananYangDisediakan
PerhatiKebersihanPengendaliMakanan
SimpanMakananDenganBetul
JadiPenggunaBijak,FahamiLabelMakanan
KaedahPelaksanaan
PengajaranDalamBentukPowerPoint
KaedahPenilaian
SoalSelidikCeramahKeselamatanMakananDiKemPLKN
BorangPenilaianPenceramah
Penghargaan
KANDUNGAN1
3
5
6
7-8
9
10
11
12-13
14
14-16
17
18
19-21
22-27
28
28-29
30
31
3
Peranan Bahagian Keselamatan & Kualiti Makanan
3
ObjektifutamaBahagianKeselamatandanKualitiMakanandidalamKementerian Kesihatan Malaysia adalah untuk melindungi orangawamdaripadabahayakesihatandanpenipuandalampenyediaan,penjualan dan penggunaan makanan. Pernyataan ini telahdiperuntukkandalamAktaMakanan1983denganlain-lainperaturanyangberkaitan.
Aktiviti dan strategi yang dibuat adalah untuk memastikankeberkesanan sistem kawalan makanan adalah betul dan dapatmemastikan makanan yang tidak selamat tidak dipasarkan dipasar raya (termasuk produk untuk diekspot) di pasaran. Sistemini diwujudkan untuk mengenalpasti dan memberi maklumbalasterhadap masalah berkaitan keselamatan makanan untukmelindungikesihatanmanusia.Initerdiridaripada:
• Merumuskan, menyemak dan mengemaskini undang-undangmakanan
• Melaksanakan pemeriksaan dasar risiko secara berkesan danmenjalankanpenguatkuasaantermasukpengawalanimpot
• Surveilan,pemerhatiandanpenilaianrantaianbekalanmakananuntukmemulakanstrategipenguranganrisikoataugangguan
• Mengukuhkan dan memperkasakan infrastruktur keselamatanmakanantermasukkemudahanmakmal
• Mewujudkanrakankongsiyangberkesandanbekerjasamadenganpihak berkepentingan yang berkaitan termasuk agensi kerajaan,industrimakanan,kumpulanpenggunadanakademik
• Menubuhkanjaringansaintifikdenganorganisasikebangsaandanantarabangsa
• Mendidikpenggunadalampemilihanmakanan
44
5
KESELAMATAN MAKANANDefinisiKeselamatan makanan bermaksud makanan itu bersih daripada kuman berbahaya, racun, toksin dan bersih daripada najis dan bahan buangan yang lain.
KepentinganMengelakkan penyakit bawaan air dan makanan.
FaedahMengelakkan kejadian keracunan makanan.
6
JENIS-JENIS BAKTERIA PENYEBAB KERACUNAN MAKANAN Beberapa jenis bakteria yang menyebabkan keracunan makanan adalah :
• Escherichia coli (E. coli)
• Salmonella
• Bacillus cereus
• Staphylococcus aureus
6
7
KERACUNAN MAKANANKeracunan MakananKeracunan makanan adalah penyakit yang berlaku akibat memakan makanan yang tercemar.
Pencemaran boleh berlaku akibat:
• Jangkitan bakteria, virus dan parasit
• Toksin yang dihasilkan oleh tumbuhan atau haiwan
• Toksin yang dihasilkan oleh bakteria dalam makanan sebelum ianya dimakan
Tanda dan Gejala Keracunan Makanan• Sakit perut dan memulas
• Loya atau mual
• Muntah
• Cirit-birit
• Demam
NOTA: BIASANYA GEJALA-GEJALA TIMBUL BEBERAPA JAM HINGGA BEBERAPA HARI SELEPAS MAKAN DAN MINUM MAKANAN YANG TERCEMAR.
8
Bagaimana Makanan Boleh Tercemar?• Menggunakan bahan mentah yang tercemar
• Menyahbeku makanan tidak sempurna
• Menggunakan bahan mentah yang tercemar dengan kuman
• Menyediakan makanan dengan cara yang tidak bersih
• Menggunakan peralatan yang kotor
• Makanan dibiarkan terdedah terlalu lama
• Makanan tidak disimpan di tempat yang betul
Kesan Memakan Makanan Yang Tercemar:• Menyebabkan sakit perut, muntah, cirit birit, demam dan kematian
• Menyebabkan perbelanjaan kos rawatan yang tinggi
• Menyebabkan kerugian kepada penjual makanan
• Menjejaskan aktiviti seharian seperti bekerja, beramal ibadat, menuntut ilmu
• Menyebabkan tekanan emosi kepada diri, keluarga dan masyarakat
Tindakan Jika Berlaku Keracunan Makanani. Laporkan segera kepada pihak komandan/jurulatih dan pengendali makanan.
ii. Dapatkan rawatan segera sekiranya:
• Sakit perut, loya, muntah dan cirit-birit berlarutan
• Terdapat darah pada najis
• Demam dengan suhu lebih 38°C
• Pendarahan ketara dan najis berwarna merah pekat atau hitam
• Degupan jantung kuat, kencang dan rasa berdebar-debar
9
Tindakan Pencegahan
Terdapat beberapa kaedah pencegahan yang boleh di ambil oleh pelatih PLKN
9
10
1. PASTIKAN TANGAN BERSIH SEBELUM MAKAN
Basuh tangan dengan sabun dan air bersih selepas menggunakan tandas dan sebelum makan
AMALKAN 7 LANGKAH CUCI TANGAN
1. Basuh tangan dengan
sabun secukupnya
4. Gosok kuku di tapak
tangan
7. Keringkan tangan
dengan tisu bersih atau
alat pengering tangan
2. Gosok tapak tangan
5. Gosok belakang tangan
3. Gosok setiap jari dan
celah jari
6. Basuh tangan dengan
air bersih secukupnya
11
2. KONSEP LIHAT, HIDU, RASAPercayakan deria andaTiga langkah mengenali makanan rosak dan basi.
> Lihat
Berlendir, warna berlainan dari biasa, tamat tarikh akhir produk, tin kemek, kembung dan berkarat, bungkusan pecah, bocor
> Hidu
Berbau tidak enak dan kurang menyenangkan
> Rasa
Mempunyai rasa yang pelik dan basi
JANGAN MAKAN, JIKA BERKEADAAN SEPERTI DINYATAKAN.SEGERA LAPORKAN KEPADA KOMANDAN KEM.
12
3. PERHATIKebersihan Premis Makanan
• Terhindar daripada lalat, lipas dan tikus
• Bersih dan tidak berbau busuk
• Mempunyai peredaran udara dan pencahayaan yang baik
• Lantai, dinding, meja, kipas, kerusi yang bersih
8
8
3
3
83
83
12
13
• Mempunyai kemudahan kelengkapan mencuci tangan dengan sabun cecair dan kemudahan mengering tangan (tisu atau tuala yang bersih)
• Sinki berkeadaan bersih dan tidak tersumbat
• Saliran longkang yang baik dan tidak tersumbat
• Tong sampah bertutup
83
83
3
83
813
14
4. PERHATIMakanan Yang Disediakan
• Tidak disentuh dengan tangan secara langsung (menggunakan penyepit, senduk, sudu atau garfu yang bersih)
• Tidak dibiarkan terdedah
3 8
• Memakai penutup kepala
5. PERHATIKebersihan Pengendali Makanan
83
8314
15
• Memakai apron yang bersih
• Memakai kasut yang bertutup penuh
• Tidak memakai aksesori seperti jam tangan, gelang tangan, cincin, kerongsang yang mempunyai batu
• Berkuku pendek dan bersih
83
83
83
8315
16
• Tidak mengorek hidung, tidak meludah ke dalam sinki dapur
• Tidak bersin dan batuk ke arah makanan
• Membalut luka dengan sempurna sekiranya ada
• Tidak merokok dan membuang puntung rokok merata-rata di kawasan premis makanan
LAPORKAN KEPADA PIHAK KOMANDAN KEM.
83
83
83
83
16
17
SIMPAN MAKANAN DENGAN BETUL • Pelatih tidak digalakkan untuk menyimpan makanan yang disajikan. Jika
makanan perlu di simpan, simpan makanan tersebut dengan betul
• Pastikan bekas makanan adalah bersih
• Pastikan makanan yang di simpan tersebut tidak rosak/basi ketika hendak di makan
18
JADI PENGGUNA BIJAK,FAHAMI LABEL MAKANAN • Baca label pada pembungkusan makanan
• Kenalpasti tarikh luput makanan
• Perhatikan keadaan fizikal pembungkusan makanan (tidak kemek, bocor atau berkarat)
• Baca senarai ramuan untuk mengelakkan sebarang alahan
19
KAEDAHPELAKSANAAN
19
20
STRATEGI
KAEDAH
ANGGARAN MASA
ALAT BANTUAN MENGAJAR
ANGGOTA YANG TERLIBAT
Komunikasi Ceramah 25 minit 1. Modul Penyampaian Pendidikan Keselamatan Makanan di PLKN oleh Anggota Kesihatan
2. Buku kecil panduan penjagaan kebersihan dan keselamatan makanan untuk pelatih PLKN (edaran kepada setiap pelatih)
Nota• Penceramah perlu membuat tinjauan
awal dan berbincang dengan pihak komandan/jurulatih kem sebagai persediaan mengenai perkara-perkara berikut:
• PA System • Laptop • LCD Projector • Skrin• Penceramah perlu berada/sampai
awal di kem PLKN pada hari sebenar
1. PTM2. PPTM/
PPKP
Bahan/alat pameran
Sepanjang hari (Persiapan sebelum ceramah)
1. Replika makanan rosak/lihat, hidu, rasa
2. Bunting/rollup pakaian pengendali makanan
3. Satu set cuci tangan (glowgerm, sabun, portable sinki, UV light)
4. Keracunan makanan
Latihan Demonstrasi• Menunjukkan
7 langkah cuci tangan (semasa ceramah)
5 minit Pergerakan fizikal Rujuk Handbook
Kuiz interaktif dengan hadiah
10 minit 10 Soalan kuiz 10 Hadiah – Disediakan oleh JKN Negeri
Sesi soal jawab 5 minit Mengikut kesesuaian dan keperluan
Penilaian 1. Soal Selidik Pra & Pos untuk pelatih (30 orang)
2. Penilaian & Cadangan kepada penceramah oleh pelatih
10 minit
5 minit
Borang soal selidik Pra & Pos berkaitan keselamatan makanan (Dengan kerjasama pihak komandan menguruskan borang soal selidik)
Borang Penilaian Penceramah
Bantuan daripada Jurulatih/Penghulu
PTM
21
Gambar: Bahan pameran perlu di pasang awal sebelum masa ceramah bermula.
Gambar: Penceramah sebaiknya berinteraksi dengan pelatih (mengikut kesesuaiansituasi untuk meningkatkan keberkesanan maklumat yang disampaikan).
22
PENGAJARAN DALAM BENTUK POWER POINTSila rujuk CD yang dilampirkan
23
24
25
LIHAT
HIDU RASA
AMALKAN KONSEP
LIHAT, HIDU, RASA
26
AMALKAN KONSEP
PERHATI
SIMPAN MAKANAN DENGAN
BETUL
27
JADI PENGGUNA BIJAK
BACA LABEL MAKANAN
SEKIAN TERIMA KASIH
28
SOAL SELIDIK CERAMAH KESELAMATAN MAKANAN DI KEM PLKN
Bulatkan jawapan yang sesuai daripada empat pilihan jawapan yang disediakan pada setiap soalan.
1. Sila susun 7 langkah mencuci tangan dengan mengikut turutan yang betul.
( ) Basuh tangan dengan sabun secukupnya
( ) Gosok tapak tangan
( ) Basuh tangan dengan air bersih secukupnya
( ) Gosok setiap jari dan celah jari
( ) Gosok kuku di tapak tangan
( ) Keringkan tangan dengan tuala atau tisu bersih
( ) Gosok belakang tangan
KAEDAH PENILAIAN• Salinan soal selidik perlu disediakan oleh penceramah
• Kaedah pemilihan responden:
> Mendapatkan senarai nama dari pihak kem
> Pemilihan seramai 30 responden secara rawak mengikut nombor berdasarkan senarai nama (contoh jumlah keseluruhan 400 pelatih, responden yang terpilih akan bermula dari nombor 13, 26, 39 dan seterusnya sehingga mencukupi 30 responden)
• Soal selidik Pra
> Diedarkan sebelum ceramah dimulakan
• Soal selidik Pos
> Diedarkan selepas ceramah diadakan
• Borang soal selidik:
29
2. Apa itu keracunan makanan?
(a) Keracunan makanan adalah penyakit yang berlaku akibat memakan makanan yang masam
(b) Keracunan makanan adalah penyakit yang berlaku pada waktu rehat
(c) Keracunan makanan adalah penyakit yang bahaya
(d) Keracunan makanan adalah penyakit yang berlaku akibat memakan makanan yang tercemar dengan bakteria, virus, bahan kimia
3. Nyatakan tanda-tanda keracunan makanan.
(a) Loya, muntah, memulas perut dan cirit-birit
(b) Mata kabur
(c) Sakit pada bahagian belakang
(d) Pening dan sakit kepala
4. Nyatakan cara untuk elakkan keracunan makanan.
(a) Makan menggunakan tangan kanan
(b) Sentiasa cuci tangan dengan sabun dan bilas dengan air bersih
(c) Lihat, hidu dan rasa selepas habis makan
(d) Basuh tangan sebelum masuk ke tandas
5. Nyatakan 3 langkah cara mengenali makanan rosak.
(a) Lihat , hidu dan rasa sebelum makan
(b) Hidu, rasa dan makan makanan tersebut
(c) Simpan, masak dan biarkan makanan tersebut dalam bekas terbuka
(d) Potong, simpan dan buang makanan tersebut
6. Bolehkah makanan mentah dicampur dengan makanan yang telah dimasak di dalam satu bekas?
(a) Boleh
(b) Tidak boleh
7. Bolehkah pengendali makanan/tukang masak kompleks sajian memakai cincin/jam semasa memasak?
(a) Boleh
(b) Tidak boleh
30
BORANG PENILAIAN PENCERAMAH> Diedarkan sebelum ceramah dimulakan dan dijawab selepas ceramah selesai
> Edaran kepada semua pelatih yang menjadi respondan untuk soal selidik
TAKLIMAT KESELAMATAN MAKANANPROGRAM LATIHAN KHIDMAT NEGARA
BAHAGIAN KESELAMATAN DAN KUALITI MAKANANKEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
BORANG PENILAIAN PENCERAMAH
KEM PLKN/NEGERI :
KUMPULAN/SIRI :
Sila nyatakan pendapat anda dengan membuat bulatan atau tanda ( / ) pada nombor yang berkenaan mengenai perkara-perkara berikut:-
Panduan Skala Penilaian:
Sangat Baik5
Baik4
Sederhana3
Kurang Baik2
Lemah1
1) Metodologi Penyampaian Dan Kandungan Taklimat:
1. Cara penyampaian amat mudah difahami 5 4 3 2 1
2. Penceramah selalu menggalakkan penglibatan peserta 5 4 3 2 1
3. Suasana pembelajaran amat menyeronokkan 5 4 3 2 1
4. Isi ceramah memberikan pengetahuan baru 5 4 3 2 1
5. Saya menjadi lebih yakin terhadap diri sendiri 5 4 3 2 1
2) Komen dan Cadangan:
Tandatangan : ............................................ Tarikh : ............................................
31
PENGHARGAANSetinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih kepada semua pihak yang telah memberikan kerjasama dan sokongan dalam menerbitkan kit pendidikan ini.
Khususnya:
• PLKN Princess Haliza, Sepang
• Pelatih PLKN Kumpulan 3 SIRI 11/2014
32
ALAMATBAHAGIANKESELAMATANDANKUALITIMAKANAN,JABATANKESIHATANNEGERI,KEMENTERIANKESIHATANMALAYSIA
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriPerlisTingkat8,BangunanWismaPersekutuan,PersiaranJubliEmas,01000Kangar,PerlisInderaKayangan.Tel :04-9766989/9777599Faks:04-9767419http://jknperlis.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriKedahSimpangKuala,JalanKualaKedah,05400AlorSetar,KedahDarulAman.Tel :04-7741000Faks:04-7741022http://jknkedah.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriPulauPinangTingkat35&37,KOMTAR,10590PulauPinang.Tel :04-2625533Faks:04-2263371http://jknpenang.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakananJabatanKesihatanNegeriPerakJalanPanglimaBukitGantangWahab,30590Ipoh,PerakDarulRidzuan.Tel :05-2490421Faks:05-2550740http://jknperak.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriSelangorTingkat27,WismaMBSA,PersiaranPerbandaran,40000ShahAlam,SelangorDarulEhsan.Tel :03-55182121Faks:03-55185195/55185194http://jknselangor.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanWPKualaLumpurJalanCenderasari,50590KualaLumpur,WilayahPersekutuan.Tel :03-22687333/22687361Faks:03-22687555http://jknkl.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriSembilanJalanRasah,70300Seremban,NegeriSembilanDarulKhusus.Tel :06-7664800/7625231Faks:06-7638543http://jknns.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriMelakaTingkat5,WismaPersekutuan,JalanBusinessCity,BandarMITC,75450AyerKeroh,Melaka.Tel :06-2356999Faks:06-2345969http://jknmelaka.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriJohorHospitalPermaiLama,JalanPersiaranPermai,81200JohorBharu,JohorDarulTakzim.Tel :07-2231102/2372110Faks:07-2367278http://jknjohor.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriPahangJalanIM4,BandarInderaMahkota,25200Kuantan,PahangDarulMakmur.Tel :09-5707750/5707999Faks:09-5707798http://jknpahang.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriTerengganuKualaTerengganuBusinessCentre(KTBC),JalanSultanMohamad,21100HiliranKualaTerengganu,TerengganuDarulIman.Tel :09-6226028Faks:09-6221385http://jknterengganu.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriKelantanTingkat7,BangunanKWSP,JalanPadangGarong,15000KotaBaharu,KelantanDarulNaim.Tel :09-7416736/7413353Faks:09-7471890http://jknkelantan.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriSarawakJalanTunAbangHajiOpeng,93590Kuching,Sarawak.Tel :082-250294/273853Faks:082-237837http://jknsarawak.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanNegeriSabahTingkat5,WismaBSN,JalanKemajuan,Karamunsing,88000KotaKinabalu,Sabah.Tel :088-248201/248205Faks:088-248215http://jknsabah.moh.gov.my
BahagianKeselamatandanKualitiMakanan,JabatanKesihatanWPLabuanPetiSurat80832,87018WilayahPersekutuanLabuan.Tel :087-596027/411702Faks:087-419011http://jknlabuan.moh.gov.my
33