1

JENIS DAN MASALAH DALAM PERTUTURAN

1.0 Artikulasi

Alat artikulasi ialah organ yang berfungsi untuk mengeluarkan bunyi bahasa. Bagi

mengeluarkan bunyi bahasa pula, terdapat banyak alat artikulasi yang terlibat (Siti

Hajar Abdul Aziz, 2008 : 93). Terdapat banyak alat artikulasi yang terlibat dalam

penghasilan bunyi bahasa termasuklah sistem pengaliran udara yang keluar masuk

dari paru-paru sehingga boleh menghasilkan bunyi-bunyi suara tertentu. Dalam hal

ini, alat artikulasi boleh dibahagikan kepada dua iaitu pertama, alat yang boleh

digerak-gerakkan dengan bebas dan kedua, alat yang boleh diletakkan pada beberapa

kedudukan di dalam mulut serta daerah artikulasi yang tertentu.

Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006 : 30) dan Buku Fonetik dan

Fonologi pula menyatakan bahawa alat artikulasi adalah alat yang digunakan untuk

menghasilkan bunyi. Alat artikulasi yang terlibat adalah bibir atas dan bawah, hujung

lidah, hadapan lidah, belakang lidah, gusi, lelangit keras, lelangit lembut dan pita

suara. Seterusya, alat-alat berkenaan pula dapat dikategorikan kepada dua iaitu pasif,

alat artikulasi yang tidak boleh digerakkan dan aktif, alat artikulasi yang boleh

digerak-gerakkan. Keseluruhannya, alat artikulasi terdiri daripada lebih kurang 17

komponen.

Rajah 1 : Komponen artikulasi manusia

2

1.1 Fungsi alat artikulasi

1.1.1 Lidah

Lidah merupakan alat artikulasi yang terpenting paling aktif dan digelar tulang

belakang kepada pertuturan manusia.Lidah terbahagi kepada lima bahagian

iaitu belakang lidah,tengah lidah,hadapan lidah,daun lidah dan hujung lidah

serta pembahagian ini membolehkan lidah menghasilkan pelbagai bunyi.

Kedudukan bahagian belakang lidah ialah bertentangan dengan lelangit lembut

manakala kedudukan tengah lidah ialah bertentangan dengan pertemuan

lelangit keras dengan lelangit lembut.

Menurut Siti Hajar Abdul Aziz (2008: 95-96), lidah terbahagi kepada

lima bahagian, iaitu hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, belakang lidah

dan daun lidah. Hadapan lidah terletak bertentangan dengan lelangit keras.

Hujung lidah pula terletak bahagian yang paling akhir lidah. Sementara itu,

daun lidah berada di sepanjang garisan yang menghadap gusi.

i. Belakang lidah : bahagian lidah yang paling belakang dan bertentangan

dengan lelangit lembut

ii. Tengah lidah atau akar lidah :bahagian lidah yang bertentangan antara

pertemuan langit keras dan lelangit lembut

iii. Hadapan lidah : bahagian lidah yang bertentangan dengan lelangit

keras

iv. Daun/akar lidah : bahagian lidah sepanjang garisan menghadap gusi

v. Hujung lidah : bahagian lidah yang paling akhir dan bertemu dengan

gigi

1.1.2 Gigi

Menurut buku Bahasa Melayu 1 yang ditulis oleh Siti Hajar Abdul Aziz, gigi

terbahagi kepada dua, iaitu gigi atas dan gigi bawah. Menurut Linguistik Am

yang ditulis oleh Prof Emeritus Dr Abdullah Hassan, gigi bermaksud lidah

yang tidak bergerak. Selain lidah, gigi juga berperanan penting dalam

penghasilan bunyi bahasa meskipun peranannya tidaklah aktif. Kedudukannya

3

yang statik dan sentiasa digunakan sebagai penampan aliran udara dalam

penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah yang seterusnya

menghasilkan bunyi.

1.1.3 Anak tekak

Anak tekak terletak di bahagian belakang rongga mulut dan berhampiran

dengan lelangit lembut (Siti Hajar Abdul Aziz, 2008 : 95). Manakala, Frank

Parker (1994 : 114) menyatakan anak tekak ialah daging yang tergantuan dari

lelangit lembut. Menurut Radiah Yusiff dan Nor Aini Ismail (2006 : 23) pula,

anak tekak ialah sekeping otot yang terdapat di bahagian hujung lelangit

lembut. Dalam penghasilan bunyi bahasa, tekak berfungsi sebagai alat

pertuturan bersama-sama dengan lelangit lembut, khususnya dalam

menentukan sama ada sesuatu bunyi yang hendak dikeluarkan itu bunyi

sengau atau tidak.

1.1.4 Bibir atas dan bibir bawah

Menurut buku Bahasa Melayu 1 yang ditulis oleh Siti Hajar Abdul Aziz, bibir

terletak di bahagian luar rongga mulut. Bibir terdiri daripada otot kenyal yang

boleh dihamparkan dan dibundarkan. Menurut Linguistik Am yang ditulis oleh

Prof Emeritus Dr Abdullah Hassan, bibir ialah kumpulan otot yang kenyal dan

boleh diubah-ubah bentuknya dengan mengawal otot-otot pada bibir Bibir

adalah alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar rongga mulut.Bibir

terdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan dan

berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Selain itu, bibir juga

menjadi sempadan paling luar daripada rongga mulut. Bibir juga berfungsi

membuat sekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut.

1.1.5 Gusi

Menurut buku Bahasa Melayu 1 yang ditulis oleh Siti Hajar Abdul Aziz, gusi

terletak antara gigi dengan lelangit keras. Ini menunjukkan bahawa gusi ialah

bahagian yang cembung di gigi menurun ke bahagian dalam rongga mulut.

Gusi merupakan bahagian yang cembung dan menurun dari gigi ke bahagian

4

dalam rongga mulut. Gusi juga adalah daerah penyebutan yang tidak boleh

digerak-gerakkan yang berfungsi dalam pengeluaran bunyi-bunyi bahasa

dengan bantuan hujung lidah. Lidah di sini digunakan untuk membuat

penyekatan bunyi. Misalnya, dalam penghasilan bunyi [t] dan [d].

1.1.6 Lelangit keras dan lelangit lembut

Menurut buku Bahasa Melayu 1 yang ditulis oleh Siti Hajar Abdul Aziz,

lelangit dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu lelangit keras dan

lelangit lembut. Lelangit keras terletak di antara gusi dengan lelangit lembut.

Ia berfungsi sebagai daerah artikulasi dalam penghasilan bunyi bahasa.

Lelangit lembut pula berperanan menetntu sama ada sesuatu bunyi adalah

bunyi oral ataupun bunyi nasal. Ia terletak ke dalam sedikit, iaitu selepas

lelangit keras dan sebelum anak tekak. Menurut Linguistik untuk bukan ahli

linguistik yang ditulis oleh Frank Parker dan diterjemahkan oleh Raja

Rahawani Raja Mamat, lelangit keras ialah tulang yang berbentuk cembung

pada bahagian atas mulut manakala lelangit lembut ialah bahagian belakang

lelangit keras.

Lelangit dapat dipecahkan kepada dua bahagian,iaitu lelangit keras dan

lelangit lembut. Lelangit lembut menganjur dari sempadan lelangit keras

hingga ke akhir rongga mulut. Lelangit keras bermula dari sempadan gusi di

bahagian hadapan atas rongga mulut dapat diturunnaikkan untuk menutup atau

membuka saluran rongga tekak terus ke rongga hidung. Apabila dinaikkan,

rongga mulut akan terbuka dan udara akan keluar melalui rongga mulut dan

apabila diturunkkan, rongga mulut akan tertutup dan udara terpaksa keluar

melalui rongga hidung.

1.1.7 Rongga hidung dan mulut

Menurut buku Bahasa Melayu 1 yang ditulis oleh Siti Hajar Abdul Aziz,

rongga terbahagi kepada tiga, iaitu rongga tekak, rongga mulut dan rongga

hidung. Rongga tekak bermula dari bahagian atas selaput pita suara hinggalah

ke bahagian anak tekak. Rongga mulut pula bermula dari ruang di belakang

lidah membawa ke bahagian dalam,sementara rongga hidung bermula dari

5

bahagian belakang anak tekak menghala ke hidung. Terletak di atas rongga

mulut yang dipisahkan oleh lelangit. Rongga hidung boleh dibuka atau

ditutup, bergantung kepada keadaan sama ada anak tekak dan lelangit lembut

dinaikkan atau tidak.

1.1.8 Pita Suara

Menurut Siti Hajar Abdul Aziz(2008: 96), pita suara terletak di dalam ruang

tenggorok. Pita suara terdiri daripada dua keping selaput yang boleh terbuka

dan tertutup. Menurut Dr. Abdullah Hassan(1983: 44), pita suara terdiri

daripada dua pasang selaput nipis yang tumbuh di kiri kanan bahagian dalam

rengkung bertentangan dengan halkum. Pita suara terletak dalam ruang

tenggorok (halkum) dan amat penting dalam penghasilan bunyi dan

menentukan sama ada sesuatu bunyi tersebut adalah bunyi bersuara ataupun

tidak bersuara. Proses pengeluaran suara berlaku dengan cara memperluas dan

mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping selaput nipis

berkenaan.

1.1.9 Epiglotis

Menurut buku Linguistik Am yang ditulis oleh Prof Emeritus Dr Abdullah

Hassan, epiglotis ialah anak tekak yang terdiri daripada sekelompok otot yang

berbentuk bujur daun yang boleh bergerak ke depan atau ke belakang bagi

menutup rongga rengkung. Menurut buku yang ditulis oleh Indirawati Zahid

dan Mardian Shah Omar, epiglotis ialah tisu yang terletak di belakang lidah

dan di depan pintu masuk ke larinks sama ada keluar melalui mulut atau

hidung. Menurut buku linguistik untuk bukan ahli linguistik yang ditulis oleh

Frank Parker, epiglotis berfungsi menutup peti suara semasa makan, justeru itu

ia melindungi saluran ke paru-paru. Menurut buku yang ditulis oleh Indirawati

Zahid dan Mardian Shah Omar, epiglotis berfungsi sebagai penutup kepada

masuknya makanan dan minum ke trakea.

6

1.2 Koartikulasi

Koartikulasi adalah alat artikulasi bagi sebutan tambahan yang terjadi daripada

penyebutan sesuatu bunyi tertentu yang melibatkan beberapa alat artikulasi

seperti bibir, rongga hidung, lelangit keras, rengkung dan glotis. Nama lain

bagi koartikulasi adalah artikulasi tambahan. Artikulasi tambahan boleh

dibahagikan kepada beberapa bahagian seperti yang berikut ;

1.2.1 Pembibiran (labialisasi)

Artikulasi tambahan yang berlaku semasa hendak menyebut bunyi vokal

belakang.

Contoh : “kuning”

Berlaku pembundaran bibir untuk menyebut bunyi vokal belakang [u]

selepas konsonan [k] dalam perkataan kuning. Artikulasi tambahan

tersebut dilambangkan dengan simbol (w kecil). Di bawah adalah

beberapa contoh lain yang menggunakan artikulasi tambahan

pembibiran ;

a. [kuniŋ]

b. [kuciŋ]

c. [lubaŋ]

1.2.2 Penyengauan (nasalisasi)

Artikulasi tambahan yang berlaku semasa menyebut bunyi perkataan yang

mengandungi konsonan sengau diikuti vokal. Bunyi sengauan berlaku apabila

rongga hidung tidak sempat ditutup sepenuhnya semasa menyebut bunyi vokal

dalam perkataan tertentu. Konsonan bunyi sengau adalah :

a. [m] dalam perkataan malam

b. [n] dalam perkataan nasi

c. [ɲ] dalam perkataan nyamuk

7

d. [ŋ] dalam perkataan nganga

Lambang bunyi sengauan dalam perkataan adalah ~.

a. [makan]

b. [nãŋka]

c. [ɲãɲĩ]

1.2.3 Penglelangitkerasan (palatalisasi)

Artikulasi tambahan yang berlaku akibat proses penghasilan bunyi lelangit

keras. Contoh perkataan :

a. [punǰča] / [punca]

b. [manǰja] / [manja]

c. [senǰja] / [senja]

1.2.4 Perengkungan

Artikulasi tambahan yang berlaku akibat daripada pengucapan bunyi

rangkungan yang banyak terdapat dalam bahasa Arab. Contoh simbol adalah ħ

dalam perkataan [saħih].

1.2.5 Glotalisasi

Artikulasi tambahan yang berlaku pada awal bunyi vokal yang hadir pada

perkataan yang disebut satu-satu. Simbol yang digunakan untuk

melambangkan proses pengglotisan adalah :

a. Ɂ dalam [ɁadeɁ] bagi perkataan [adik]

b. Ɂ dalam [Ɂabaŋ] bagi perkataan [abang]

8

c. Ɂ dalam [Ɂalat] bagi perkataan [alat]

Glotalisasi juga berlaku antara dua vokal yang berdekatan dalam perkataan di

mana, semasa menyebut vokal pertama, udara terhenti sekejap pada glotis dan

mengambil sedikit masa untuk menyebut vokal kedua seperti dalam perkataan

berikut :

a. [saɁat] bagi perkataan [saat]

b. [ǰumaɁat] bagi perkataan [Jumaat]

c. [faɁedah] bagi perkataan [faedah]

1.3 Masalah artikulasi dalam pertuturan

Masalah artikulasi merujuk kepada pengeluaran bunyi pertuturan yang

abnormal. Masalah artikulasi menyebabkan percakapan menjadi tidak tepat

atau tidak sesuai daripada yang sepatutnya diucapkan. Masalah artikulasi yang

berlaku terdiri daripada 4 perkara yang melibatkan proses penggantian,

pengguguran, pengubahan dan penambahan.

1.3.1 Penggantian

Terjadi apabila bunyi dalam suatu perkataan tertentu digantikan dengan bunyi

yang lain. Kesalahan penyebutan ini lazimnya berlaku dalam kalangan kanak-

kanak yang belum matang dari segi proses pengucapan.

Contoh :

“matan” untuk “makan”

“wabbit” untuk “rabbit”

Faktor masalah artikulasi adalah disebabkan oleh ;

a. Gangguan pada alat artikulasi

b. Kecacatan struktur alat artikulasi

9

c. Masalah fonologi

d. Diagnosis awal “lambat bercakap”

e. Kelumpuhan otak

1.3.2 Pengguguran

Terjadi apabila berlaku pengguguran atau menghilangkan bunyi konsonan

dalam perkataan. Proses pengguguran boleh berlaku pada awal, tengah

ataupun akhir perkataan.

Contoh :

“idung” untuk “hidung”

“besa” untuk “besar”

1.3.3 Pengubahan

Terjadi apabila sebutan asal diubah sehingga boleh menghilangkan maknanya.

Proses pengubahan berlaku sama ada dalam bahasa Melayu ataupun bahasa

Inggeris.

Contoh :

“sip” menjadi “shlip”

“brother” menjadi “brad”

“ambil” menjadi “amek”

“susah” menjadi “syusyah”

10

1.3.4 Penambahan

Terjadi apabila berlaku penambahan bunyi tertentu dalam perkataan.

Contoh :

“bawa” menjadi “bawah” atau “bawuah”

“animal” menjadi “amanimal”

11

2.0 Bahasa

Bahasa adalah perantara untuk berkomunkasi antara satu sama lain. Melalui bahasa,

manusia dapat melahirka idea, perasaan dan berhubung di antara sesama mereka.

Keupayaan seseorang dalam berbahasa dengan baik membolehkan seseorang itu

berkomunkasi dengan lebih berkesan lagi.

2.1 Definisi bahasa dan masalah bahasa

Bahasa di definisikan sebagai alat untuk berkomunikasi. Dalam kamus dewan

edisi bahasa juga didefinisikan sebaga satu sistem lambing bunyi suara yang

dipakai sebagai alat perhubungan dalam lingkungan satu kelompok manusia.

Masalah bahasa pula di definisikan oleh The National Information

Center for children and youth with disabilities (1996) ialah kelemahan dalam

keupayaan untuk memahami dan menggunakan perkataan-perkataan mengikut

konteks sama ada secara verbal dan bukan verbal. Di antara ciri masalah

bahasa termasuklah penggunaan perkataan dan maknanya yang kurang sesuai,

kurang perbendaharaan kata dan tidak upaya mengikut arahan.

The American Sign-Language Hearing Association (ASHA) 1982 pula

mengatakan masalah bahasa adalah kecacatan atau perkembangan pemahaman

yang menyimpang atau kandungan bahasa atau penggunaan di dalam

pertuturan, tulisan atau kedua-duanya atau simbol yang lain. Masalah tersebut

mungkin melibatkan satu atau gabungan mana-mana aspek bahasa seperti

bentuk bahasa (fonologi,morfologi dan sintaksis) ,kandungan bahasa

(semantik) ,atau fungsi bahasa dalam komunikasi (pragmatik).

2.2 Perkembangan bahasa

Kanak-kanak atau murid yang mengalami masalah pendengaran kebiasaannya

akan mengalami kelewatan dari segi bahasa dan komunikasi disebabkan

kecacatan yang dialami. Murid atau kanak-kanak yang normal kebiasaannya

akan mengalami perkembangan bahasa dan pertuturan sejak lahir sehinggalah

besar. Perkembangan bahasa mereka akan bertambah baik dari satu peringkat

ke satu peringkat yang lain sehinggalah mereka dapat menguasai bahasa

12

sepenuhnya. Berdasarkan perkembangan bahasa murid atau kanak-kanak

normal, dari lahir, kebiasaanya, kanak-kanak normal akan suka kepada suara

atau bunyi suara manusia dan mereka lebih banyak menangis pada perinkat ini

Rajah 2 : Perkembangan pertuturan dan bahasa bagi kanak-kanak normal.

Pada peringkat 1 hingga 4 bulan, bayi normal sudah dapat ketawa dan

mula membunyikan suara vokal. Pada peringkat umur 4 hingga 6 bulan, bayi

ini sudah mula mericau atau babbling. Apabila umur semakin meningkat

kepada 9 hingga 12 bulan, bayi ini dapat mericau dengan lebih banyak dan

mereka dapat menyebut ‘mama’ ‘baba’ dan mereka juga dapat tiru pertuturan

seseorang.

Ketika umur 12 hingga 18 bulan, biasanya kanak-kanak pada peringkat

ni telah data menguasai 50 patah perkataan dan mereka biasanya sudah mula

mengecam gambar seperti gambar pokok,kereta, ibu, ayah dan sebagainya.

Mereka juga sudah pandai untuk mengikut arahan yang mudah. Seterusnya,

pada umur 18 hingga 24 bulan, sudah mula cetusan pembendaharaan kata.

Setelah kanak-kanak ini mula berusia 2 tahun keatas, mereka mula

banyak menguasai 2 hingga 3 gabungan perkataan. Mereka juga sudah

13

mengenali lawak jenaka. Dan pada peringkat yang terakhir iaitu 6 tahun

keatas, kanak-kanak ini sudah faham tentang metalinguistik.

Bagi murid atau kanak-kanak bermasalah pendengaran, mereka akan

mengalami masalah dari segi perkembangan bahasa mereka kerana

ketidakupayaan mereka untuk mendengar dan otak mereka tidak dapat

mentafsir dengan baik atau langsung tidak dapat mentafsir bunyi yang di

dengari. Oleh itu, perkemangan bahasa mereka tidak akan sama seperti murid

atau kanak-kanak normal.

Rajah 3 : Perkembangan bahasa mengikut tahap kepekakkan decibel (db)

Berdasarkan jadual diatas, bagi pendengaran normal iaitu 10 hingga

15db, murid atau kanak-kanak tidak akan mengalami masalah dalam

berkomunikasi. 16 hingga 25db iaitu bagi pendengaran sedikit, apabila di

dalam suasana yang sunyi mereka tidak akan mempunyai masalah dalam

mengenal dan memahami komunikasi tetapi di dalam suasana yang bising

akan menyukarkan mereka untuk memahami komunikasi.

Bagi 26db – 40db atau pendengaran ringan mereka tidak mempunyai

masalah dalam berkomunikasi namun, mereka akan mengalami masalah jika

berkomunikasi dalam jarak yang jauh walaupun keadaan sunyi. Mereka

mungkin akan mengalami masalah dalam perbincangan di dalam kumpulan.

14

Tahap masalah pendengaran sederhana, iaitu 41db-55db mereka boleh

mendengar perbualan pada jarak yang dekat dan apabila berada di dalam

aktiviti kumpulan seperti perbicangan di dalam kelas mereka akan mengalami

masalah dalam komunikasi.

56db-70db pula iaitu masalah pendengaran tahap sederhana teruk hanya

mampu mendengar pertuturan dan perbualan yang kuat dan jelas sahaja.

Mereka yang mempunyai masalah pendengaran pada tahap ini lebih

bermasalah jika di dalam kumpulan.

Tahap kepekakan teruk 71db hingga 90db lebih banyak mengalami

masalah dari segi pertuturan dan perbualan kecuali ia kuat. Mereka juga tidak

dapat mengenal banyak perkataan dan mereka jarang dapat mengenal bunyi

persekitaran.

Kanak-kanak atau murid yang mempunyai tahap pendengaran 91db

dan keatas iaitu tahap paling teruk mungkin dapat mendengar bunyi yang

tersangat kuat tetapi bunyi pertuturan atau perbualan mungkin tidak dapat

didengari. Penglihatan amat dperlukan untuk membantu dalam berkomunikasi.

2.3 Komponen bahasa

Terdapat lima (5) komponen bahasa yang sering menjadi masalah di kalangan

masyarakat yang bermasalah dari segi bahasa dan komunikasi. Antaranya

ialah fonologi, morfologi, sintaksis, semantik dan juga pragmatik.

2.3.1 Fonologi

Fonologi ialah merujuk kepada bunyi-bunyi bahasa yangserng ducapkan dan

ia juga merupakan peraturan-peraturan bag menentukan bagaimana bunyi-

bunyi bahasa itu digunakan. Apabila kita menyebut sesuatu perkataan kita

dapat membezakan bunyi di antara perkataan tersebut dan seterusnya dapat

membezakan maknanya. Sebagai contoh, perkataan “pin” dan “tin”. Bunyi

bagi kedua-dua perkataan ini hampir sama namun ia membawa maksud yang

berbeza.

15

2.3.2 Morfologi

Morfologi pula adalah satu bidang yang mengkaji struktur kata atau bidang

yang mengkaji proses pembentukan perkataan daripada unsur makna yang

paling asas (morfem). Morfem adalah kesatuan (unit) tatabahasa yang terkecil

yang mempunyai erti dalam struktur sesuatu bahasa. Morfem pula terdiri

daripada dua iaitu morfem bebas dan terikat. Morfem bebas adalah morfem

yang boleh berdiri dengan sendiri tanpa bantuan morfem yang lain dan

mempunyai makna yang lengkap. Dalam erti kata lain, ia boleh difahami dan

mempunyai makna walaupun tidak ada tambahan perkataan yang lain seperti

kata terbitan bagi menerangkan sesuatu perkataan terebut. Contohnya saya,

kamu, kereta, rumah dan lain-lain. Morfem terikat pula adalah sejenis morfem

yang memerlukan kata bantuan yang morfem lain untuk berfungsi sebagai

kata.

Contoh :

Berjalan ber : morfem terikat

Jalan : morfem bebas

Morfem terikat ini pula mempunyai 3 jenis iaitu morfem terikat satuan,

morfem terikat terbahagi, dan morfem terikat kompleks. Morfem terikat

satuan merupakan bentuk morfem terikat yang kukuh dan tidak boeh

dipisahkan bahagiannya dan ia terdiri daripada bentuk imbuhan awalan dan

akhiran.

Contoh : tertidur (betul) ter tidur (salah) ter-tidur (salah)

Morfem terikat terbahagi pula morfem terikat yang strukturnya

dipisahkan atau dibahagikan oleh tersisipnya kata dasar diantaranya.

Contoh : ke-….-an, per-…-an, me-..-an dan ber-..-an

Kemudahan permainan

16

Morfem terikat kompleks ialah gabungan dua morfem terikat atau

lebih. Ia juga melibatkan penggabungan yang hanya berlaku pada awalan

sahaja atau pada awalan dan akhiran.

Contoh : diper..kan diperdengarkan

Memper..i memperingati

2.3.3 Sintaksis

Sintaksis merupakan cabang ilmu bahasa yang mengkaji bentuk, struktur dan

binaan atau konstruksi ayat. Ia juga bukan saja mengkaji proses pembinaan

ayat tetapi juga hukum-hukum yang menentukan bagaimana perkataan disusun

dalam ayat.

Contoh :

Budak itu baru pulang dari sekolah

[ subjek ][ predikat ]

Berdasarkan contoh yang diberi, subjek ialah budak itu dan

predikatnya baru pulang dari sekolah. Oleh itu, dapatlah dirumuskan bahawa

sintaksis adalah merupakan satu kajian tentang bagaimana ayat-ayat dibentuk

bermula dengan penyusunan perkataan untuk membentuk frasa, klausa dan

ayat.

Bagi murid yang bermasalah pendengaran, mereka kebiasaannya

mengalami masalah dari segi susunan ayat dan kurang faham dari segi

penggunaan ayat aktif dan pasif. Mereka juga kuran menggunakan kata

kerja dengan baik ketika berkomunkasi.

17

2.3.4 Semantik

Menurut kamus dewan edisi keempat, semantik adalah kajian tentang makna

perkataan dan penambahan makna sesuatu perkataan. Ia juga dapat dijelaskan

sebagai sesuatu bidang yang mengkaji makna perkataan dan ayat dalam

bahasa secara ringkasnya.

Contoh :

Bunga = perermpuan

Rumahnya besar dan cantik

Rumah sukan saya ialah rumah biru

Malaikat = nilai baik

2.3.5 Pragmatik

Pragmatik merupakan fungsi atau penggunaan bahasa dalam konteks sosial

atau cara bahasa digunakan ketika berkomuniksi. Ia turut melibatkan

bagaimana kita sebut, bahasa badan yang digunakan ketika berkomunikasi,

apa yang kita tuturkan atau katakan, dan samada ia sesuai ataupun tidak untuk

dikatakan atau diucapkan dalam situasi tertentu.

Masalah berkaitan pragmatik pula kebiasaannya akan melibatkan

ketidakupayaan seseorang murid ataupun kanak-kanak untuk memahami atau

menggunakan bahasa dalam konteks atau perbualan dalam situasi yang

berbeza-beza. Sebagai contoh, si A dan si B sedang berbual mengenai cara-

cara membuat kek tetapi si C bercerita mengenai cara membuat biskut dan

membuatkan si A dan si B dalam kehairanan. Ini bermakna, si C tidak pandai

atau bermasalah dalam melibatkan diri dalam aspek komunikasi dalam sosial

dan stuasi inilah yag dikatakan dengan pragmatik.

18

3.0 Masalah Kelancaran (Gagap)

3.1 Definisi Gagap

Gagap adalah masalah pertuturan di mana sebutan (biasanya) huruf

pertama atau syllable sesuatu perkataan diulang tanpa kawalan. Contoh, gagap

pada perkataan "saya" akan menjadi samaada "s-s-s-s-...s-saya" or "sa-sa-sa-

sa-...-sa-saya". Ini biasanya berlaku dengan fenom bermula dengan /p/, /b/ atau

konsonent plosive yang lain.

Gagap juga merupakan proses luar sedar yang menganggu komunikasi

biasa. Walaupun terdapat teknik bantu diri yang boleh diajar , dan dapat

membantu sesetengah orang, mereka yang gagap tidak dapat menghentikan

proses tersebut, dan kerisauan atau kegelisahan meningkatkan lagi masalah

tersebut.

Dalam bahasa Inggeris British istilah stammering merujuk kepada

tersekat dan terhenti-henti pada sesuatu perkataan atau syllables sementara

istilah stuttering merujuk kepada pertuturan berulang seperti digambarkan di

atas.Gagap mempunyai variasi iaitu daripada ringan kepada berat. Kalau

dalam komunikasi, gagap merupakan salah satu gangguan kelancaran

(disritmia) dalam ujaran

Gagap adalah suatu gangguan perkataan di mana perkataan terganggu

tanpa disedari oleh pengulangan dan pemanjangan suara, suku kata, kata, atau

frasa; serta jeda yang mengakibatkan gagalnya terjemahan suara. Umumnya,

gagap bukan disebabkan oleh proses suara atau proses penerjemahan pikiran

menjadi kata . Gagap juga tak berhubungan dengan tingkat kecerdasan

seseorang.

Gangguan komunikasi berhubung dengan kesukaran menghasilkan

bunyi yang spesifik untuk bicara atau dengan gangguan dalam kualiti suara.

Ada yang disebut dysfluency atau stuttering atau gagap, iaitu gangguan bicara

dimana aliran bicara terganggu tanpa disedari dengan adanya pengulangan dan

pemanjangan suara, suku kata, kata atau frasa, serta jeda atau hambatan tak

disedari yang mengakibatkan gagalnya penghasilan suara.

19

Gagap adalah suatu gangguan bicara iaitu seseorang yang mengulang

kata, suku kata atau frasa dalam berbicara. Orang yang gagap akan lebih sukar

untuk berbicara lancar jika mengalami stres, keletihan untuk berbicara di

depan orang ramai. Tapi kebanyakan orang yang gagap akan lebih mudah

berbicara jika dalam suasana yang santai.

Beberapa tanda yang biasa ditunjukkan oleh orang yang mengalami

gagap adalah saat untuk bercakap kata, frasa atau kalimat, mengulangi kata

atau suku kata, mata berkedip dengan cepat, bibir bergerak, muka seperti

gementar saat ingin berbicara, menggunakan kata seperti 'ehmmm' dan rahang

gementar.

Seseorang itu dikatakan gagap apabila penyebutan sesuatu perkataan

didapati berulang ulang, terhenti henti dan diikuti oleh ketegangan otot tekak

dan tulang dada. Ia disebabkan oleh gangguan pernafasan yang berpunca dari

penyelarasan otot pertuturan yang tidak sempurna. Gagap menyebabkan

penuturnya seperti tergamam untuk mengeluarkan sesuatu perkataan dan

sering diikuti perkataan yang tergantung. Gagap berlaku secara berselang-seli

antara pertuturan normal dan mengikut ketegangan dan kelonggaran otot

pertuturan.

3.2 Faktor Masalah Kelancaran (Gagap)

3.2.1. Faktor perkembangan.

Anak kecil yang hingga usia 3,5 tahun susah dalam berbicara yang akan

mengakibatkan gangguan gagap hingga dewasa nanti. Jika sejak awal

kemampuan berbahasanya tidak cukup berkembang, hal ini akan

menyebabkan perkembangannya terbantut

20

3.2.2 Faktor neurogenik.

Gagap jugak terjadi ketika signal antara otak, saraf berbicara dan otot tidak

dapat beroperasi dengan baik. Hal ini akan mempengaruhi perkembangan

anak-anak sehingga dewasa

3.2.3 Faktor psikologis.

Alasan utama terjadinya gagap dalam jangka waktu yang panjang adalah

akibat beberapa faktor seperti stres, malu, cemas atau rendah diri.Jika gagap

yang dialami melibatkan emosional seperti menjadi takut untuk bertemu

orang, menimbulkan efek buruk pada kesihatan

3.3 Teknik Menangani Gagap

3.3.1 Peranan Guru

Guru memainkan peranan dalam menangani gagap. Langkah-langkah

pencegahan untuk kanak-kanak yang mengalami masalah bahasa dan

pertuturan ialah dari segi peranan guru itu sendiri dalam proses pengajaran dan

pembelajaran. Dalam hal ini,guru amat penting dalam proses interaksi dengan

murid. Guru perlu menarik perhatian murid sebelum memulakan sesuatu sesi

pengajaran. Percakapan dan arahan guru perlu terang dan jelas. Guru juga

perlu selalu mengulang arahan yang agak sukar difahami supaya murid dapat

memahami perkara yang disebutkan oleh guru. Dalam hal ini, murid

digalakkan untuk bercakap supaya mereka dapat membiasakan diri dalam

proses bahasa dan pertuturan. Namun, yang penting murid jangan dipaksa

untuk menghafal dan elakkan murid daripada merasa tertekan.

Selain itu, guru perlu memastikan supaya murid-muridnya

menggunakan bahasa yang betul semasa proses berinteraksi. Dapat ditekankan

di sini, murid perlulah diajak berbual dan topik yang dibualkan itu mestilah

berkaitan dengan pengalaman murid tersebut. Langkah seterusnya ialah guru

perlu memberi pendekatan komunikatif semasa proses pengajaran dan

21

pembelajaran. Dalam hal ini, peranan guru menjadi kurang. Hal ini supaya

murid banyak berinteraksi

Melalui pendekatan komunikatif ini, murid-murid akan mempunyai

kecekapan untuk berkomunikasi. Di dalam aktiviti komunikatif ini, aktiviti

yang dirancang kepada kemahiran lisan iaitu mendengar ,menyebut, bertutur,

berbincang dan membentuknya di dalam penulisan. Aktiviti ini bertujuan

untuk mendedahkan kemahiran komunikasi kepada murid-murid. Gerak kerja

dijalankan di dalam kumpulan kecil dan tidak mengasingkan murid-murid

yang cerdas. Dengan ini, berlakulah kerjasama iaitu murid-murid cerdas

membantu murid-murid bermasalah.

Di samping itu, aktiviti peniruan juga boleh digunakan untuk

menggalakkan murid-murid bertutur contohnya, guru menunjukkan budak

sedang berlari sambil menyebut “Dia sedang berlari”. Seterusnya kanak-kanak

mungkin hanya menyebut “dia”. Guru terus mengulang perkataan secara

berkali-kali sehingga murid dapat menjawab dengan baik. Langkah seterusnya

adalah melalui aktiviti modeling iaitu guru memerlukan seorang pembantu

untuk membantunya sebagai model. Di sini model menunjukkan gambar

kepada kanak-kanak manakala murid-murid mendengar apa yang

dipertuturkan oleh model tersebut. Murid-murid akan mendengar dan mula

berbahasa dan bertutur dengan baik. Dalam proses pengajaran dan

pembelajaran juga, penggunaan bahasa yang sukar perlu ditukar kepada

bahasa yang mudah untuk difahami, Murid-murid yang mengalami masalah

akan dapat berbahasa dengan baik apabila guru mula menggunakan bahasa

yang mudah dan senang difahami.

Masalah artikulasi.Oleh kerana gangguan artikulasi memang berlaku

kepada kanak-kanak kecil,kematangan dan bimbingan tentang penyebutan

perkataan dengan betul oleh adalah mencukupi untuk mengatasi

masaalah.Tumpuan hanya diperlukan kepada kanak kanak yang menunjukan

gangguan yang melampau .

22

Guru boleh mengajar kanak-kanak ini melalui latihan pendengaran,

stimulasi bunyi dan program pemulihan. Latihan pertuturan reaksi, minat

kanak kanak dan jumlah perkataan yang digunakan untuk bertutur bersama

teman rakan sebaya.

Eisesson dan Olgilvie (1976) mencadangkan tiga langkah yang boleh

digunakan untuk memperbaiki masalah artikulasi iaitu;-

• Mengajar kanak kanak mengenal masalah artikulasi yang di

hadapinya dan melatih untuk menyebut perkataan dengan betul.

• Mengajar penyebutan perkataan secara berangsingan suku kata dan

dalam bentuk perkataan.

• Mengajar kanak kanak menggunakan bunyi yang betul dalam

pertuturan.

West (1996) mencadangkan bahawa masalah gagap boleh dikurangkan

melalui beberapa cara iaitu;-

• Psikonalisis

• Khayalan mental untuk membentuk kebolehan mengambarkan

sesuatu.

• Latihan negatif iaitu menghilangkan gagap dengan menyedarkan

penutur tentang gagap yang dialami dan melatihnya bertutur dengan

sempurna.

• Latihan penggunaan tangan yang mahir sama ada atau tangan kanan

atau kiri untuk menulis dan membaca supaya kelemahan atau

kelumpuhan otak dapat dipulihkan.

Masalah dapat diatasi daripada pakar pertuturan, ahli psikoterapi dan ahli

psikonalisis yang memberi latihan pertuturan,pembacaan dan imaginasi.

23

3.3.2 Peranan ibu bapa

Peranan ibu bapa juga amat penting di dalam penggunaan bahasa dan

pertuturan. Di rumah ibu bapa memainkan peranan yang penting dalam proses

berinteraksi. Di sini ibu bapa memerlukan penggunaan bahasa yang betul,

mudah serta ringkas pada permulaannya. Lama-kelamaan anak-anak dapat

berbahasa dan bertutur dengan baik dan ini memepengaruhi penggunaan

bahasa yang baik oleh kanak-kanak. Ibu bapa juga perlu melatih anak-anak

supaya berkomunikasi dengan baik , supaya anak-anak dapat menyesuaikan

diri dengan penggunaan bahasa dan pertuturan. peranan ibu bapa itu sangat

penting dalam penggunaan bahasa yang betul seterusnya mempengaruhi

pertuturan kanak-kanak.

3.4 Agensi Yang Memberi Perkhidmatan Kepada Kanak-Kanak Cacat

Pertuturan

Di Malaysia, perkhidmatan terhadap kecatatan pertuturan masih lagi

berkurangan.Ia mungkin disebabkan oleh tanggapan segolongan besar

masyarakat yang merasakan bahawa masalah artikulasi, bunyi, gagap,

sumbing, dan kelewatan bertutur bukannya satu kecacatan tetapi masalah

semulajadi yang tidak boleh dipulihkan. Kecacatan kelumpuhan otak

digolongkan ke dalam kecacatan spastik.Dengan itu,hanya masalah pertuturan

yang disebabkan oleh kurang pendengaran yang digolongkan sebagai bisu.

Dan pekak yang telah mempunyai perkhidmatan tertentu.

Biasanya, kanak-kanak yang bisu dan pekak boleh mendapatkan

perkhidmatan latihan pertuturan di Bahagian Pediatrik, Fakulti Perubatan,

Universiti Kebangsaan Malaysia dan klinik-klinik swasta. Jika dibandingkan

dengan kanak-kanak bisu dan pekak yang di anggarkan oleh Baharudin dan

Shaharudin (1958) kanak-kanak yang berumur di antara 0-6 tahun iaitu

seramai 3,902 orang yang meningkat pada hari ini,tentunya perkhimatan yang

ada sekarang ini tidak mencukupi.Ini berlaku,terutamanya apabila

pekhidmatan yang diberikan oleh klinik swasta mengenakan bayaran yang

24

mahal, hanya kanak-kanak daripada keluarga kelas atasan sahaja yang mampu

untuk mendapat perhidmatan ini.

Untuk mendapatkan perkhimatan pendidikan yang formal pula, kanak-

kanak ini akan ditempatkan di sekolah khas, kanak-kanak bisu dan pekak atau

kelas pencantuman iaitu sekolah biasa yang mempunyi kelas dan guru khas

yang boleh mengajar kanak-kanak ini seperti kanak-kanak lain

Lazimnya, doktor bedah akan membetulkan bibir sumbing dalam

lingkungan usia tiga bulan dan akan melakukan pembedahan rekonstruktif

terhadap rabit lelangit apabila bayi meningkat usia sembilan bulan. Walaupun

terdapat perbezaan pendapat di antara pakar bedah tentang masa yang paling

sesuai untuk melakukan pembedahan, dalam keadaan -keadaan tertentu seperti

sindrom pierre robin misalnya, pembedahan rekonstuktif ke atas rabit lelangit

mungkin dilakukan lebih lewat daripada itu. Dalam keadaan ini, bahagian

dagu sianak terbentuk terlalau kecil sehingga kerap menyekat saluran

pernafasannya. Dia juga mengalami masalah sukar untuk bernafas dan sukar

menyusu. Keadaan ini sering memerlukan rawatan intensif dari peringkat awal

kelahiran bayi.

Pertuturan si anak lazimnya akan kedengaran sengau. Rabit lelangit

juga menjejaskan fungsi tiub eustachio yang menghubungkan bahagian mulut

dengan bahagian telinga. Akibatnya, cecair mudah bertakung di belakang

dinding telinganya. Ini akan menjejaskan pendengarannya. Dia perlu dirawat

dengan ubat -ubat tertentu atau melalui pembedahan kecil untuk mengeluarkan

cecair tersebut.

Pakar kanak -kanak khususnya perlulah menjalankan penilaian yang

menyeluruh supaya kecacatan lain, jika ada, dapat dikesan. Daripada penilaian

ini, program yang komprehensif dapat dijalankan bagi kanak -kanak ini.

Khidmat pakar gigi juga penting dalam melatih kanak -kanak itu bercakap

tanpa nada sengau. Pakar telinga, hidung dan tekak pula adakalanya perlu

memberi rawatan kepada anak -anak ini jika pendengaran mereka kurang baik

akibat takungan cecair pekat dalam dinding telinga.

25

Patologis Pertuturan – Bahasa. Kanak-kanak yang mempunyai masalah

pertuturan atau bahasa juga perlu berjumpa dengan pakar Patologis Pertuturan.

Ini adalah untuk membantu seseorang kanak-kanak tersebut supaya boleh

menjalani yang sewajarnya dalam kaedah-kaedah yang tertentu dalam

membuka artikulasi untuk mengeluarkan suara dan sekaligus dapat bercakap.

Seseoarang pakar Patologis Pertuturan – Bahasa bertanggungjawab untuk

mencegah, mengenalpasti dan menilai masalah-masalah pertuturan dan bahasa

serta melakukan rehabitasi yang sewajarnya bagi kanak-kanak dan dewasa

yang mengalami masalah ini

3.5 Beberapa contoh tokoh yang pernah mengalami masalah gagap

i. Lewis Carroll

ii. Winston Churchill

iii. Gareth Gates

iv. George VI dari United Kingdom

v. Alvin Lucier

vi. Marilyn Monroe

vii. Kim Philby

viii. Mel Tillis

ix. Alan Turing

x. Maharaja Claudius

xi. Vernon Hill

xii. Scatman John

xiii. James Earl Jones

26

4.0 Kelewatan bahasa

4.1 Definisi kelewatan bahasa

Menurut Noraisyah Kassim (2014), kelewatan atau masalah bahasa boleh

didefinisikan sebagai kesukaran yang dihadapi oleh kanak-kanak untuk

memahami bahasa yang ditulis, dicakapkan, bahasa badan atau jenis-jenis

simbol yang lain. Selain itu, ia boleh didefinisikan sebagai kesukaran kanak-

kanak untuk memahami arahan dan apa yang diucapkan oleh orang lain

kepada mereka. Semua kanak-kanak adalah tidak sama cara kelahiran mereka.

Oleh yang demikian ada sesetengah kanak-kanak yang mempunyai tahap

bahasa adalah lewat daripada kanak-kanak yang lain. Ini berpunca daripada

masalah yang dihadapi oleh kanak-kanak semasa berlakunya proses kelahiran.

Walaubagaimanapun, ada juga sesetengah kanak-kanak yang lambat

dalam menguasai bahasa daripada kanak-kanak yang lain dapat menguasai

bahasa dengan sempurna. Misalnya, ketika kanak-kanak berumur 3 tahun

mereka masih mengalami masalah bahasa berbanding dengan kanak-kanak

yang sebaya dengan mereka tetapi akan berkembang dengan baik selepas

daripada umur tersebut iaitu mampu bertutur dengan baik apabila mencapai

umur dalam lingkungan 5 tahun hingga 6 tahun. Malahan ada juga sesetengah

kanak-kanak yang memerlukan intervensi awal bagi membantu kanak-kanak

yang sukar untuk menguasai bahasa kerana kanak-kanak tersebut tidak

menunjukkan perubahan dalam penguasaan bahasa. Ini dapat dilihat apabila,

kanak-kanak yang mempunyai masalah pendengaran sukar untuk menguasai

bahasa kerana kanak-kanak ini tidak dapat mendengar dengan baik dan

menyukarkan mereka untuk berbahasa di dalam keluarga dan juga dalam

khalayak masyarakat.

Selalunya kanak-kanak dengan kelewatan bahasa biasanya

menggunakan bahasa mereka sendiri atau bahasa “Jerman” iaitu mengeluarkan

bunyi-bunyi yang tidak bermakna atau tidak difahami semasa ingin bercakap

atau berbual. Bahasa sendiri atau bahasa “jerman” ini dikenali sebagai

JARGON. Jargon ini terjadi kepada kanak-kanak yang berumur antara 12

bulan hingga 18 bulan. Biasanya kanak-kanak ini cuba untuk meniru

perbualan atau pertuturan orang dewasa kerana mereka sedang belajar untuk

27

bercakap. Masalah ini perlu diberi perhatian oleh ibu bapa dan menjadi tidak

normal apabila, masalah kelewatan bahasa ini terjadi sehingga kanak-kanak

tersebut berumur 2 tahun ataupun lebih.

4.2 Aphasia

Holland & Reinmuth, 1982 menyatakan bahawa aphasia adalah masalah

bahasa yang disebabkan oleh ketidakupayaan untuk memperoleh semula atau

membentuk dan memberi makna kepada simbol-simbol arbitrasi bahasa.

Punca yang menyebabkan terjadinya aphasia adalah kerana kerosakan otak.

Kerosakan otak bagi kanak-kanak disebabkan oleh kecederaan otak sewaktu

lahir atau mempunyai ketumbuhan otak atau dipanggil tumor otak.

Kecederaan akibat kemalangan atau strok pula punca aphasia bagi orang

dewasa. Oleh yang demikian, aphasia akan menyebabkan terjadinya masalah

bahasa kepada orang dewasa malahan juga kanak-kanak. Tetapi aphasia

adalah berbeza dengan disleksia.

Antara tanda penghidap aphasia adalah mengalami masalah pertuturan,

kesukaran untuk membaca dan menulis dan kesukaran memahami percakapan

orang lain. Walaubagaimanapun penghidap aphasia boleh diberi rawatan. Cara

untuk membantu penghidap aphasia berkomunikasi adalah dengan

menggunakan bahasa isyarat dan bantuan terapi pertuturan. Penghidap aphasia

tidak dapat disembuhkan tetapi penghidap aphasia boleh dibantu dengan terapi

pertuturan. Hal ini kerana, terapi membantu penghidap aphasia menggunakan

kemahiran yang masih lagi boleh digunakan untuk bertutur dengan lebih baik.

Kesan penghidap aphasia adalah berbeza antara satu sama lain.

4.3 Gangguan proses auditori pusat ( Central Auditory Processing Disorders/

CAPD)

Kanak-kanak yang mempunyai CAPD disebabkan oleh masalah otak yang

kegagalan untuk menterjemah maklumat auditori yang diterima daripada

telinga dengan baik. Walaupun kanak-kanak yang mempunyai masalah bahasa

28

disebabkan oleh CAPD, tetapi mereka tidak mempunyai masalah untuk

mendengar atau bermasalah pendengaran. Kanak-kanak ini mampu menjadi

pendengar yang baik tetapi sukar untuk bertutur. Hal ini kerana, otak dan

telinga akan menerima maklumat daripada apa yang didengar dan akan

menterjemahkan maklumat tersebut semasa ingin bertutur.

Menurut Pakar Audiologi Kanan Pusat Perubatan Sunway (SunMed),

Saravanan Selanduray, penghidap CAPD mengalami kesukaran untuk

memproses maklumat yang didengari atau memahami apa maksud bunyi yang

didengari itu tetapi mereka tidak mempunyai masalah pendengaran kerana

boleh mendengar bunyi dengan baik. Hal ini kerana ia melibatkan keupayaan

untuk menggabungkan bunyi yang didengar dari telinga kanan dan telinga kiri,

keupayaan untuk mendengar dalam suasana bising, keupayaan untuk

membezakan atau mengasingkan pelbagai bunyi yang sama dan keupayaan

untuk menyebut semula angka atau perkataan yang didengar.

Punca yang menyebabkan berlakunya CPAD kepada kanak-kanak

ialah kecacatan ketika lahir (kongenital) atau punca lain (acquired), tetapi

kebanyakannya tidak mengetahui punca terjadinya CPAD bagi kanak-kanak.

Ada juga sesetengah kanak-kanak ia mungkin terjadi disebabkan oleh

kecederaan di bahagian kepala, sebahagian otak lambat matang dan

mengalami sindrom tertentu. Manakala, orang dewasa pula disebabkan oleh

gangguan neurologi seperti tumor atau angin ahmar, penyakit seperti sklerosis

pelbagai, penuaan dan trauma kepala atau kecederaan-kecederaan lain.

4.4 Cadangan mengatasi masalah kelewatan bahasa

Masalah bahasa merupakan satu masalah yang memerlukan penyelesaiannya

kepada semua orang tidak kira yang mampu untuk bertutur mahupan tidak.

Hal ini kerana, kanak-kanak mempunyai masalah bahasa ia akan menyukarkan

kanak-kanak tersebut untuk bertutur dengan orang lain secara sempurna dan

juga sukar untuk orang yang normal tersebut memahami pertuturan kanak-

kanak tersebut. Sekiranya masalah ini tidak diatasi ia akan memberi impak

yang negatif kepada kanak-kanak tersebut apabila mereka dewasa kelak.

29

4.4.1 Intervensi pengajaran bahasa

Anuar (2005) menyatakan bahawa intervensi pengajaran bahasa ialah tindakan

permulaan yang bertujuan untuk mengatasi masalah dan juga memulihkan

masalah yang dihadapi oleh seseorang kanak-kanak. Oleh yang demikian,

untuk memenuhi keperluan bahasa kanak-kanak bermasalah tersebut, guru

perlu menggunakan pelbagai teknik yang bersesuaian dengan keupayaan

kanak-kanak tersebut. Hal ini kerana, setiap kanak-kanak yang mempunyai

masalah pendengaran mempunyai tahap keupayaan yang berbeza-beza

malahan juga tahap pendengaran yang pelbagai.

4.4.2 Kaedah mengajar bahasa dalam situasi

Bagi mengajar kanak-kanak, guru perlu memberi sesuatu situasi untuk

menggambar keadaan. Hal ini kerana, kebanyakkan kanak-kanak mengalami

kesukaran untuk mempelajari sesuatu dalam keadaan abstrak. Oleh yang

demikian, bagi membantu kanak-kanak untuk menguasai bahasa dan juga

membantu mereka memahami sesuatu pelajaran, guru perlu untuk mengajar

bahasa di dalam situasi yang bersesuaian dengan persekitaran sekeliling

kanak-kanak. Misalnya, bagi kanak-kanak yang tinggal di kawasan

pedalaman, guru boleh menggunakan situasi kepada mereka dengan memberi

situasi seperti mambantu ibu bapa di bendang.

Manakala, bagi kanak-kanak yang tinggal di bandar pula, situasi

seperti melancong bersama-sama keluarga sesuai digunakan semasa proses

pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas. Oleh yang demikian, apabila

guru menyesuaikan keadaan pembelajaran mengikut kepada cara hidup yang

biasa kanak-kanak tersebut alami ia akan membantu kanak-kanak yang

mempunyai masalah bahasa untuk mengadaptasinya situasi tersebut dengan

baik.

30

4.4.3 Mengikuti perkembangan bahasa normal

Pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas adalah sesuai berdasarkan kepada

peringkat umur kanak-kanak kerana ia mempengaruhi kemampuan berbahasa

kanak-kanak. Oleh yang demikian, kanak-kanak perlu memahami sesuatu

maksud perkataan yang disebut, bagaimana untuk menggunakan dalam satu-

satu situasi dan juga maksud ayat. Hal ini kerana, kefahaman penting untuk

perkembangan dan proses pembelajaran bagi kanak-kanak. Peningkatan usia

kanak-kanak adalah sejajar dengan tahap perkembangan kefahaman bahasa

mereka.

Oleh yeng demikian, kanak-kanak perlu memahami bahasa terlebih

dahulu sebelum mereka mula untuk bertutur. Ianya bermula daripada

kefahaman beberapa perkataan dan akan meningkat kepada pemahaman ayat

panjang dan cerita. Di samping itu, kanak-kanak ini juga mampu untuk

memahami arahan yang mudah hingga ke arahan yang kompleks. Apabila

kanak-kanak tersebut mengalami masalah untuk memahami bahasa dan

menggunakan bahasa tersebut dengan keadan yang tidak sesuai, ia

menyebabkan mereka telah disalah ertikan oleh masyarakat sekeliling dan

telah dilabel sebagai kanak-kanak yang “lembap” di sekolah.

4.4.4 Menggunakan kaedah pengajaran yang khusus ketika

memperkenalkan konsep yang baru.

Murid akan mudah berasa bosan apabila guru senantiasa menggunakan teknik

dan kaedah yang sama semasa proses pengajaran dan pembelajaran. Oleh yang

demikian, sebagai seorang guru, mereka perlu untuk mempelbagaikan kaedah

pengajaran yang berbeza-beza dan bersesuaian dengan tahap keupayaan

kanak-kanak yang mempunyai masalah bahasa supaya kanak-kanak tersebut

dapat menguasainya dengan sempurna. Kaedah menurut Kamus Dewan ialah

prinsip, hukum, aturan atau cara. Untuk mencapai sesuatu matlamat, sesuatu

kaedah perlulah dilakukan secara terseusun dan sistematik. Pakar bahasa telah

melapori bahawa pelbagai jenis kaedah pengajaran boleh digunakan.

31

Antaranya ialah kaedah terus, kaedah semulajadi, kaedah oral-aural dan

kaedah linguistik.

Kaedah terus menurut Salleh Mohd Akib (1975) ialah

memperkenalkan bahasa kedua kepada kanak-kanak menerusi kaedah

pengajaran secara perbualan. Dalam proses pengajaran ini, guru bolah

mengaitkan dengan pengalaman sedia ada murid-murid. Selain itu, ia

mengutamakan sebutan dengan betul, memperbanyakkan pengukuhan dan

ulangan, kanak-kanak perlu mempelajari perkara yang mudah terlebih dahulu

sebelum perkara kompleks serta ia dilakukan secara lisan. Di samping itu,

kaedah semulajadi ialah soalan yang berkaitan dengan gambar dan objek.

Perkataan-perkataan yang telah murid ketahui digunakan bagi menerangkan

perkataan-perkataan yang baru mereka pelajari dan tidak langsung

menggunakan penterjemahan di dalam kaedah ini.

Kaedah mendengar yang diikuti dengan kaedah bertutur menggunakan

dialog untuk dihafal dan diikuti secara ajukan merupakan definisikan bagi

kaedah oral-aural (Norziana, 2011). Intonasi yang betul diberi perhatian

supaya dialog dan latih tubi yang dilakukan adalah realistik. Akhir sekali ialah

kaedah linguistik. Kaedah linguistik ialah kanak-kanak mempelajari bahasa

baru dari segi bunyi yang mana mereka menggunakan bahasa yang telah

diketahui. Murid-murid perlu mendengar terlebih dahulu barulah menyebut

perkataan tersebut.

Walaubagaimanapun, guru tidak terikat dengan kaedah tersebut

malahan juga guru yang kreatif boleh mereka kaedah yang tersendiri untuk

digunakan yang mana bersesuaian dengan kanak-kanak tersebut sewaktu

proses mengajar di dalam kelas. Antara teknik pengajaran yang selalu

digunakan ialah kaedah membaca pelbagai deria iaitu visual, audio, kinestetik

dan tektil (VAKT) dan kaedah bunyi atau fonik. Menurut kamus dewan edisi

keempat, kaedah VAKT boleh didefinisikan sebagai kaedah pengajaran huruf

yang memerlukan murid melihat huruf sama ada secara visual, audio,

kinestetik atau pun tektil. Selain itu, kaedah bunyi atau fonik. Kaedah bunyi

atau fonik pula bermaksud para pelajar dilatih untuk menghubungkaitkan

antara bunyi tertentu dengan lambang tertentu sebagai satu kaedah mengajar

32

membaca. Walaubagaimanapun, guru boleh mempelbagaikan teknik

pembelajaran sedia ada mengikut kesesuaian.

Bagi kanak-kanak yang mempunyai masalah pendengaran, guru boleh

menggunakan kaedah-kaedah pengajaran seperti analisis tugasan dan

pembelajaran masteri. Analisis tugasan (task analysis) ialah kanak-kanak

mempelajari topik-topik kecil terlebih dahulu sebelum menguasai keseluruhan

sesuatu topik pembelajaran. Guru akan dapat mengetahui mengenai tahap

pengetahuan yang telah dikuasai oleh murid apabila konsep pengajaran secara

topik-topik kecil diamalkan. Oleh yang demikian, objektif pengajaran akan

dicapai sekiranya analisis tugas dijadikan kaedah pengajaran dan pembelajaran

kepada murid bermasalah pendengaran yang mana akan membantu guru

dalam mengenal pasti mengenai penguasan murid dalam sesuatu topik

sebelum guru meneruskan pelajaran ke peringkat seterusnya.

Hal ini kerana, konsep bagi tugasan analisis ialah murid akan belajar

secara berperingkat-peringkat yang mana murid perlu menguasai topik yang

sebelumnya sebelum dapat mempelajari topik yang baru. Manakala, bagi

pembelajaran masteri (mastery learning) pula ialah penguasaan murid dalam

setiap langkah sebelum mempelajari langkah yang seterusnya dengan

menerusi langkah-langkah kecil serta latihan dan masa pembelajaran yang

mencukupi supaya kaedah pengajaran dan pembelajaran yang dirangka dapat

menghasilkan pembelajaran yang berjaya. Pembelajaran masteri selalunya

adalah pembelajaran yang berpusatkan guru yang mana diajar secara individu,

kumpulan dan kelas. Tujuan pengajaran di ajar secara individu adalah untuk

membantu murid yang mempunyai masalah. Selain itu, ia sesuai digunakan

untuk mengajar kemahiran seperti fakta, konsep dan asas.

4.4.5 Menerangkan perbuatan yang dilakukan oleh orang lain dan diri

sendiri

Semasa berlakunya proses pertuturan, kemahiran untuk menerang amat

digalak untuk digunakan. Oleh yang demikian, bagi memastikan kanak-kanak

yang mempunyai masalah bahasa bertutur, guru boleh meminta mereka untuk

33

menceritakan apa yang mereka lihat disekeliling mereka. Contohnya, guru

meminta mereka menceritakan apa yang sedang mereka lakukan ataupun juga

apa yang sedang dilakukan oleh kawan mereka. Ia akan dapat menggalakkan

kanak-kanak yang mempunyai masalah bahasa untuk mempertingkatkan

penggunaan bahasa kanak-kanak tersebut.

Semasa kanak-kanak tersebut membuat penerangan di hadapan guru,

guru boleh memerhatikan penggunaan aspek semantik, fonologi dan

sintaksisnya. Sekiranya sewaktu kanak-kanak tersebut melakukan menerang

dan guru mendapati penggunaan bahasa kanak-kanak bermasalah bahasa

tersebut adalah salah guru boleh membuat pembetulan dengan segera dan akan

membantu kanak-kanak tersebut sekiranya masalah bahasa di perbetulkan

dengan serta-merta.

4.4.6 Menggunakan contoh yang betul untuk memberikan latihan bagi

kemahiran bahasa yang khusus

Ada dua cara yang boleh digunakan oleh guru semasa proses pengajaran dan

pembelajaran di dalam kelas yang bertujuan untuk membantu kanak-kanak

yang mempunyai masalah bahasa. Antaranya ialah menggunakan bahan-bahan

teknologi maklumat. Bahan-bahan teknologi maklumat yang boleh dijadikan

model penggunaan bahasa atau contoh bahasa adalah tayangan rakaman

mengenai dokumentari. Hal ini kerana, melalui tayangan video ia akan dapat

menarik minat murid-murid untuk belajar. Tambahan pula, selalunya guru

akan menayangkan satu dokumentari yang mempunyai kaitan dengan topik

pembelajaran yang mana biasanya terdapat disekeliling murid-murid seperti

dokumentari berkaitan dengan burung. Oleh yang demikian, ia akan dapat

menggalakkan murid untuk berbahasa. Melalui pendekatan bahan pengajaran

dan pembelajaran seperti ini, akan dapat membantu guru untuk

mempelbagaikan kaedah pengajaran.

Selain itu juga bacaan mekanis yang ditunjukkan oleh guru. Bacaan

mekanis juga dipanggil sebagai membaca kuat, membaca oral, membaca

bersuara dan membaca nyaring. Bacaan mekanis ialah bacaan yang

34

memerlukan seseorang untuk membaca dengan nada yang kuat. Bunyi dan

sebutan huruf yang betul, takanan dan nada yang betul dan membaca mengikut

intonasi amat dipentingkan di dalam bacaan mekanis. Di dalam bacaan

mekanis antara bahan bacaan yang digunakan ialah tidak membebankan

fikiran dan perkara yang mudah difahami. Kegunaan bacaan mekanis ialah

sebagai teknik latihan kepada kanak-kanak untuk membunyikan bunyi-bunyi

sebutan dengan rentak irama dan gaya yang sempurna.

Semasa melakukan bacaan mekanis ini, guru akan membaca dan guru

meminta kanak-kanak untuk mengikutinya. Selain itu juga, guru boleh

membaca di dalam kelas manakala murid-murid pula akan menyemak bacaan

guru. Tambahan pula, murid-murid juga boleh membaca secara individu yang

mana akan dipandu oleh guru. Oleh yang demikian, guru boleh mengetahui

mengenai tahap keupayaan murid-murid sama ada dapat mencapai kemahiran

dan kecekapan untuk berbahasa. Selain itu, bagi mata pelajaran-mata pelajaran

yang lain, kanak-kanak akan dapat menggunakan kemahiran berbahasa dengan

betul apabila guru sentiasa mengamalkan bacaan mekanis kepada kanak-kanak

tersebut. Hal ini kerana, guru akan memberikan satu petikan yang mana

bersesuaian dengan umur dan kebolehan kanak-kanak untuk bacaan dalam

satu tempoh yang dikhususkan.

4.4.7 Menggunakan aktiviti harian sebagai latihan kemahiran

berbahasa

Guru-guru boleh berpakat untuk menjadikan proses pengajaran dan

pembelajaran di dalam kelas sebagai satu proses pengajaran yang bertema.

Pengajaran bertema digunakan untuk perkembangan kanak-kanak bagi

memenuhi keperluan pendidikan asas mereka. Pengajaran bertema ialah

pengurusan pembelajaran dan pengajaran melalui tema atau topik yang dipilih

bersesuaian dengan tempat, masa, latar belakang murid dan minat (Nisa

Hussin, 2012). Menurut Jabatan Pendidikan Khas (2005), bagi murid

bermasalah pembelajaran, pendekatan pengajaran bertema akan digunakan

untuk proses pengajaran dan pembelajaran di sekolah. Antara contoh

35

pengajaran bertema ialah guru-guru boleh menjadikan aktiviti yang biasa

dilakukan oleh kanak-kanak bermasalah bahasa di rumah mahupun di sekolah

dan digunakan di dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

Hal ini kerana, pengajaran bertema melibatkan pemilihan topik

berdasarkan kepada situasi atau peristiwa tertentu dan kesesuaian tahap murid

dan kehidupan kanak-kanak. Di samping itu, ia juga saling berkaitan dengan

pengalaman baru dan pengalaman sedia ada murid-murid. Tujuan pengajaran

bertema adalah untuk memberi peluang kepada kanak-kanak untuk

mengaplikasi kemahiran seperti kemahiran asas 3M iaitu membaca, menulis,

mengira serta mendengar dan penggunaan komputer yang mana pengajaran

bertema menggabungjalinkan kemahiran dan pengetahuan. Selain itu,

pengajaran bertema mengikut musim dan peristiwa seperti suasana hari raya.

Oleh yang demikian, ia akan meningkatkan pengetahuan dan memberi

pengukuhan kepada murid serta dapat meningkatkan kemahiran berbahasa

bagi kanak-kanak yang mengalami masalah bahasa kerana pengajaran bertema

akan melibatkan sumbang saran berdasarkan tajuk oleh guru dan murid.

Pengajaran bertema sesuai dengan gaya pembelajaran kerana ia mencerminkan

budaya dan minat guru serta murid. Tambahan pula, ia menggabungjalinkan

pelbagai perspektif budaya, kepakaran artistic serta pengalaman. Amman

(2013) menyatakan bahawa tema bukanlah topik semata-mata tetapi tema

adalah perkara yang seringkali menimbulkan isu dan meneroka pengalaman

manusia dari segi perspektif.

36

5.0 Penutup

Pendidikan untuk semua menekankan bahawa semua kanak-kanak mempunyai hak

untuk mendapatkan pendidikan tanpa mengira perbezaan latar belakang dan

kebolehan. Perkara inilah yang terkandung dalam Falsafah Pendidikan Kebangsaan

yang dilaksanakan di Malaysia di mana, kanak-kanak istimewa turut mendapat

peluang untuk menikmati dan menerima pendidikan sebagaimana yang diterima oleh

kanak-kanak tipikal lain.

Dalam konteks yang sama, kita perlu menyedari bahawa kanak-kanak yang

bermasalah pertuturan dan kesukaran dalam aspek bahasa juga merupakan salah satu

golongan berkenaan. Seperti mana yang kita sedia maklum, kedua-dua aspek ini

memeberi pengaruh yang sangat besar dalam perkembangan dan pencapaian

pendidikan kanak-kanak. Disebabkan hal itu, sebarang jenis dan masalah bahasa atau

pertuturan yang dihadapi oleh kanak-kanak, perlu diambil tindakan yang segera.

Pelbagai intervensi boleh dijalanakan dan dilakukan bagi memulihkan semula

masalah berkenaan. Pada waktu ini, pihak yang terlibat dalam pasukan pelbagai

disiplin harus memainkan peranan masing-masing. Walaupun mereka dikategorikan

sebagai kanak-kanak kurang upaya yang menghadapi masalah fzikal atau emosi

tertentu, namun mereka juga manusia yang sama seperti individu tipikal lain yang

menginginkan hidup normal dan penerimaan oleh masyarakat.

Sekian.