geo fizikal 7

7/24/2019 Geo Fizikal 7

1/77

BAB I

PENDAHULUAN

1.1 Pendahuluan

Dalam mana-mana peringkat pembinaan struktur tanah akan diganggu dan

menyebabkan kadar hakisan akan meningkat daripada dua hingga 40,000 kali ganda

berbanding dengan kadar yang sebelumnya. Proses ini akan menyebabkan berjuta-juta

ton tanah yang terhakis masuk ke dalam sistem-sistem sungai, tasik dan takungan-

takungan yang sedia ada. Partikel-partikel tanah yang terhakis yang mengandungi

bahan-bahan tak organik akan memberi kesan secara langsung ke atas kualiti alam

sekitar dan hidupan akuatik.

Oleh itu satu penilaian hakisan yang merupakan salah satu komponen dalam satu

kajian yang perlu dilakukan di dalamPenilaian Kesan ke Atas Alam Sekitar ( EIA)

yang mana ianya perlu dinilai daripada pelbagai sudut termasuklah meramalkan kadar

hakisan yang akan berlaku di dalam pembangunan tanah yang dirancangkan serta

mengenalpasti kesan-kesan yang boleh berlaku akibat darinya dan mengenalpasti


2/77

2

langkah-langkah kawalan yang perlu dilaksanakan ke atas aktiviti-aktiviti pembangunan

yang telah dicadangkan umumnya dalam aktiviti pembinaan dan sebagainya.

Di dalam aktiviti-aktiviti pembinaan, masalah hakisan tanah sering kali dikaitkan

semasa peringkat penyediaan tapak yang mana pada peringkat ini aktiviti-aktiviti seperti

pembersihan tapak dan kerja-kerja tanah dijalankan. Sebagai contoh semasa peringkat

penyediaan tapak, penjanaan hakisan tanah akan berlaku kesan daripada penebangan ke

atas pokok-pokok dan tumbuhan yang sedia ada yang mana komponen tersebut pada

sebelum ini bertindak sebagai agen untuk mengawal hakisan daripada berlaku.

Hasilnya, kelajuan dan jumlah air larian permukaan akan meningkat secara

mendadak dan menyumbangkan kepada sistem air permukaan sedia ada yang

berhampiran dengan tapak bina sambil membawa bersama-sama partikel-partikel tanah

yang telah terhakis. Ini boleh menyebabkan banjir kilat berlaku kerana berlakunya

pemendapan pada bahagian hilir sungai yang mengurangkan keupayaan sistem saliran

sedia ada membawa kapasiti aliran yang semakin besar. Selain itu juga ianya juga

mengakibatkan berlakunya perubahan kepada hidrologi dan morfologi sistem-sistem

sungai dan sebagainya.

Satu mekanisme dan kelakunan bentuk hakisan tanah akan dibincangkan secara

umum dan perbincangan yang lebih menyeluruh pula akan dilakukan ke atas model

hakisan tanah yang mana boleh dipraktikan di dalam menentukan kadar hakisan tanah di

tapak-tapak pembinaan secara khusus semasa peringkat penyediaan tapak dan kerja-

kerja tanah..

Bagi melengkapkan lagi kajian yang dijalankan satu kajian kes bagi satu projek

pembinaan yang telah dipilih akan dilakukan di mana penilaian hanya akan dilakukan


3/77

3

pada aspek hakisan tanah sahaja dengan mengambilkira langkah-langkah kawalan dan

pencegahan yang perlu dilakuakn ke atas tapak bina bagi projek tersebut.

1.2 Kenyataan Masalah

Sudah menjadi lumrah dalam menjalankan atau memulakan sesuatu aktiviti

pembinaan , kerja-kerja yang melibatkan dengan fasa penyediaan tapak perlu dimulakan

terlebih dahulu. Dan apabila bercakap mengenai fasa penyediaan tapak maka ianya akan

melibatkan kerja-kerja yang berkaitan dengan pembersihan tapak, pemotongan bukit,

pemadatan tanah dan sebagainya yang akan memberi kesan ke atas struktur semulajadi

tanah.

Oleh kerana proses pembinan yang mungkin mengambil masa yang lama akan

menyebabkan struktur semulajadi tanah yang telah rosak makin terjejas kerana telah

terdedah kepada air larian permukaan dan juga angin yang merupakan agen kepada

hakisan untuk mengangkut partikel-partikel tanah selari dengan arah pergerakkannya.

Dengan itu satu penilaian khusus terhadap hakisan tanah perlu dilakukan supaya

dapat menilai atau membuat anggaran berapakah peratus hakisan tanah yang akan

berlaku akibat kerja-kerja penyediaan tapak yang akan memberi kesan kepada alam

sekitar.


4/77

4

1.3 Matlamat Kajian

Matlamat dalam menjalankan kajian ini adalah untuk melihat sejauh mana

faktor-faktor yang menyumbang kepada hakisan tanah semasa aktiviti penyediaan tapak

dijalankan. Di samping mengetahui kaedah yang digunakan oleh Jabatan Alam Sekitar

( JAS ) Malaysia dalam menilai sesuatu projek pembinaan yang boleh menyumbangkan

masalah kepada alam sekitar khasnya masalah hakisan tanah.

1.4 Objektif Kajian

Bagi memperincikan lagi skop kajian kepada yang lebih spesifik dan

menyeluruh, berikut adalah digariskan beberapa objektif di mana ianya meliputi perkara-

perkara yang berikut :

a) Untuk memahami secara lebih mendalam mengenai sistem Penilaian Kesan

Ke atas Alam Sekitar khususnya dalam konteks perlaksanaannya di

Malaysia

b) Untuk membincangkan secara umum peringkat-peringkat aktiviti di tapak-

tapak pembinaan serta mengaitkannya kesan keatas komponen-komponen

alam sekitar serta menunjukkkan bahawa aktiviti-aktiviti di dalam peringkat

penyediaan tapak yang menjanakan kepada masalah hakisan tanah yang

paling ketara di tapak-tapak bina.


5/77

5

c) Untuk menilai sejauh manakah kadar hakisan yang boleh berlaku hasil

daripada aktiviti pembersihan tapak..

d) Untuk mencari nilai Faktor LS dalam pengiraan USLE dengan menganggap

ianya sebagai faktor yang terpenting dan kritikal dalam menilai kadar hakisan

tanah yang berlaku.

e) Untuk membuat satu penilaian kadar hakisan tanah yang akan berlaku bagi

satu projek pembinaan sebenar bagi memenuhi keperluan penyediaan EIA. (

Kajian kes )

1.5 Skop Kajian

Skop kajian adalah lebih tertumpu kepada penilaian hakisan tanah yang berlaku

di tapak bina kesan daripada aktiviti-aktiviti penyediaan tapak yang meliputi kerja-kerja

pembersihan tapak bina (site clearing) dan kerja-kerja tanah ( earthworks) bagi projek

pembinaan yang berbeza. Maka satu kajian kes ke atas satu projek pembinaan akan

dilakuakn dengan mengkaji aspek hakisan yang diramalkan berlaku di tapak pembinaan

yang berkenaan berpandukan kaedah Persamaan Kehilangan Tanah Universal yang akan

digunakan.


6/77

6

1.6 Kepentingan Kajian

Bagi memastikan setiap aktiviti pembinaan yang melibatkan fasa penyediaan

tanah tidak menyumbangkan masalah kepada alam sekitar maka penilaian haruslah

dibuat bagi memastikan alam sekitar sentiasa terjamin.

Selain itu juga ianya juga membolehkan pihak pemaju atau pihak pengusaha

mengambil langkah awal bagi menghalang hakisan tanah daripada berlaku dengan

menyediakan pelbagai bahan bagi menghalangnya daripada berlaku seperti membuat

longkang , kolam pemendapan, dan sebagainya


7/77

BAB II

KAJIAN LITERATUR

2.1 Pengenalan

Apabila tanah telah diubahsuai semasa kerja-kerja pembersihan tapak, air larian

permukaan akan bertambah dari segi kuantiti dan kelajuannnya akibat daripada

penyingkiran tumbuh-tumbuhan yang sebelum ini bertindak sebagai komponen yang

boleh mengurangkan halaju air larian permukaan. Ini akan memberi ruang kepada air

larian permukaan yang terhasil menyusup masuk ke dalam tanah sambil merosakkan

struktur tanah tersebut..

Kajian terhadap hakisan tanah akan membincangkan dengan lebih lanjut

mengenai proses-proses dan mekanisme-mekanisme hakisan tanah serta mengenalpasti

jenis-jenis hakisan tanah yang boleh berlaku di tapak pembinaan khususnya semasa

peringkat fasa penyediaan tapak. Disamping itu faktor-faktor penting yang

mempengaruhi kadar hakisan tanah turut diambil kira.


8/77

8

2.2 Proses-proses dan Mekanisme- mekanisme Hakisan Tanah

Hakisan tanah boleh didefinisikan sebagai satu proses yang terdiri daripada dua

fasa iaitu pengasingan partikel-partikel tanah daripada jisim tanah secara individu dan

proses pengangkutan jisim tanah oleh agen-agen penghakis seperti air larian permukaan

dan juga angin. Dan jika tenaga yang diperlukan untuk mengangkut partikel-partikel

tanah tidak mencukupi fasa tiga mungkin terbentuk iaitu fasa pemendapan.

Secara umumnya hakisan tanah boleh didefinisikan sebagai satu proses

kehilangan partikel-partikel tanah yang disebabkan kesan daripada air larian permukaan

dan partikel-partikel tanah tadi kemudiannya diangkut oleh air yang mengalir .

Percikan air hujan merupakan agen pengurai yang sangat penting bagi proses

hakisan tanah. Ini kerana hasil daripada jatuhan hujan yang menghentam permukaan

tanah yang telah terubah suai akibat aktiviti kerja-kerja pembersihan tapak dan kerja

tanah akan menyebabkan partikel-partikel tanah akan terpecik ke udara dalam beberapa

inci. Ikatan antara zarah-zarah tanah yang terdedah akan lemah apabila wujudnya aliran

ribut yang berpanjangan. Lanjutan daripada itu agen hakisan yang utama iaitu air larian

permukaan dan angin akan turut membantu mengurangkan partikel-partikel tanah.

Semua proses ini akn menyebabkan ikatan antara zarah-zarah tanah menjadi longgar dan

akan menyebabkan zarah-zarah tanah mudah untuk diuraikan oleh agen-agen hakisan

terutamanya air larian permukaan.

Dalam aspek hidrologi pula , proses-proses hakisan adalah dianggap sebagai

sebahagian daripada sistem yang membentuk kitaran hidrologi yang mana perjalanan


9/77

9

yang diambil oleh air larian permukaan di dalam laluannya melalui tumbuhan penutup

yang mana pergerakkannya adalah diatas permukaan tanah.

Partikel-partikel tanah yang terhakis akan dibawa oleh air larian permukaan ke

kawasan yang lebih rendah dan seterusnya ke kawasan sistem-sistem air permukaan

yang berhampiran. Walaubagaimanapun tidak semua enapan yang dibawa oleh air larian

permukaan akan di bawa masuk ke dalam sistem air permukaan kerana kemungkinan

berlaku proses pemendapan disepanjang laluannya yang disebabkan oleh faktor bentuk

mukabumi kawasan tapak tersebut.

2.3 Jenis-jenis Hakisan

Jenis-jenis hakisan yang berbeza adalah terhasil daripada komponen-komponen

proses yang berbeza. Namun begitu proses yang membentuknya adalah saling berkait

rapat antara satu sama yang lain atau mempunyai unsur-unsur keselanjaran di dalam

proses-proses yang membentuknya.

Berikut adalah jenis-jenis hakisan yang kerap berlaku akibat daripada tindakan

air hujan dan larian permukaan terutama yang sering berlaku di tapak pembinaan :

1.

Hakisan percikan air hujan

2. Hakisan alur

3. Hakisan lurah


10/77

10

4. Hakisan keping

5. Hakisan gelungsuran tanah

Kelima-lima jenis hakisan di atas adalah yang sering berlaku di tapak-tapak

pembinaan akibat daripada aktiviti penyediaan tapak. Secara umumnya jenis-jenis

hakisan tanah adalah banyak tetapi tidak begitu releven untuk dibincangkan jika ingin

dikaitkan dengan kesan daripada aktiviti pembinaan.

2.3.1 Hakisan Percikan Air Hujan

Apabila tumbuhan penutup dibuang, permukaan tanah akan terdedah secara

langsung kepada kesan jatuhan air hujan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.1. Bagi

kebanyakkan tanah, hujan yang sangat lebat akan memercikkan keluar sehingga 100

tan/ekar ( 224 tan/hektar ) partikel-partikel tanah di mana kebanyakkan partikel-partikel

tanah boleh terpecik keluar sehingga dua kaki ( 0.6 meter ) daripada paras tanah dan

bergerak sehingga lima kaki ( 1.5 meter ) secar mengufuk.

Apabila jatuhan air yang menghentam permukaan tanah yang terubahsuai, ikatan

antara zarah-zarah tanah akan mengalami kegagalan. Partikel-partikel yang halus dan

bahan-bahan organik akan berpecah daripada partikel-partikel tanah yang lebih kuat

yang mana akan mengakibatkan berlakunya kerosakan kepada struktur tanah. Kerak

( crust) yang keras seringkali terbentuk apabila tanah telah menjadi kering. Kerak-kerak

ini akan menjadi lapisan penghalang kepada proses penyusupan air dan (plant


11/77

11

establishment.) Ini akan memberi kesan kepada air larian permukaan dan akan

menyebabkan kadar hakisan pada masa depan akan terus meningkat.

Rajah 2.1 Hakisan percikan air hujan (Ihsan Jabatan Alam Sekitar Malaysia)

Hakisan jenis ini adalah berkaita rapat dengan saiz jatuhan air hujan. Saiz jatuhan

yang lebih besar akan mengakibatkan kesan hakisan yang lebih besar berbanding dengan

saiz yang kecil.

2.3.2

Hakisan Alur

Pembentukkan alur alur adalah merupakan proses yang kompleks dan sukar

untuk difahami secara keseluruhannya. Kebanyakkan daripada alur-alur ini terbentuk


12/77

12

apabila air larian permukaan menghakis bahagian tepi lurah ( rill) yang terbentuk dan

menjadikannya lebih dalam dan lebar atau apabila aliran aliran daripada beberapa

saluran lurahan tadi bergabung dan membentuk saluran yang lebih besar. Fenomena ini

banyak berlaku di bahagian cerun seperti dalam Rajah 2.2.

Rajah 2.2 : Hakisan Alur (Ihsan Jabatan Alam Sekitar Malaysia)

2.3.3 Hakisan Lurah

Hakisan lurah akan berlaku apabila aliran permukaan yang cetek tertumpu ke

kawasan yang rendah di atas permukaan tanah seperti di atas permukaan cerun dan

sebagainya. Rajah 2.3 menunjukkan perubahan aliran akan berlaku daripada aliran

keping kepada aliran yang lebih dalam di kawasan yang lebih rendah. Halaju aliran dan

kadar aliran pusar akan meningkat di mana tenaga penumpuan aliran ini mampu untuk


13/77

13

menanggalkan partikel-partikel tanah lantas mengangkutnya. Tindakan ini akhirnya akan

mula membentuk saluran yang sangat kecil dan dikenali sebagai lurah.

Rajah 2.3 : Hakisan Lurah (Ihsan Jabatan Alam Sekitar Malaysia)

Lurah-lurah ini sangat kecil tetapi boleh didefinisikan sebagai saluran dimana

kebanyakkannya hanya membentuk kedalaman beberapa inci sahaja.

2.3.4

Hakisan Keping

Hakisan keping terjadi apabila partikel-partikel tanah yang telah terurai oleh

kesan jatuhan air hujan dan diangkut keluar oleh air larian di dalam bentuk aliran cetek

yang tidak terhingga lebarnya secara mengufuk dan menghakis tanah di dalam bentuk


14/77

14

lapisan nipis yang seragam. Hakisan jenis ini akan menjadi cepat semasa hujan turun

dengan lebat. Ini dapat diperhatikan melalui Rajah 2.4.

Rajah 2.4 : Hakisan Keping (Ihsan Jabatan Alam Sekitar Malaysia)

Jumlah kehilangan tanah bagi hakisan jenis ini bergantung kepada kedalaman

dan halaju aliran, struktur tanah dan bentuk muka bumi kawasan yang berkenaan.


15/77

15

2.3.5 Hakisan Gelungsuran Tanah

Hakisan jenis ini adalah seringkali dikaitkan dengan masalah kestabilan cerun

sama ada cerun tambakan atau cerun pemotongan. Faktor-faktor kecuraman dan panjang

cerun memainkan peranan utama di dalam potensi dan hakisan jenis ini.

Rajah 2.5 menunujukkan gelungsuran tanah yang mana pergerakan jisim tanah

dan batuan yang bergerak ke bawah cerun dengan tiba-tiba di mana pergerakan jisim

tanah cerun yang berlaku adalah berubah ubah dari segi saiznya.

Rajah 2.5 : Hakisan Gelungsuran Tanah (Ihsan Jabatan Alam Sekitar Malaysia)

Berdasarkan jenis-jenis hakisan yang telah dibincangkan dan mekanisme yang

membentuknya jelas menunjukkan bahawa wujudnya hubungan keselanjaran di dalam


16/77

16

proses yang membentuknya bermula daripada kadar hakisan yang minor kepada kadar

hakisan yang major.

2.4 Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Hakisan Tanah

Empat faktor utama yang mempengaruhi kadar hakisan tanah di tapak

pembinaan adalah :

1. Faktor Cuaca

2. Faktor Topografi

3. Faktor Ciri-ciri Tanah

4. Faktor Penutup Tanah

Keempat faktor inilah yang diambil kira di dalam membentuk model untuk

menilai kadar hakisan tanah selain daripada faktor amalan pengawalan hakisan.


17/77

17

2.4.1 .Faktor Cuaca

Potensi hakisan dengan faktor cuaca dalah cukup sinonim dimana ianya memberi

kesan secara langsung atau tidak langsung kepada kejadian hakisan tanah.Di dalam

hubungan secara langsung , hujan adalah merupakan sumber yang menyebabkan

berlakunya hakisan dimana jatuhan air hujan ke atas permukaan tanah yang telah

terubahsuai tanpa berpenutup akan menghakis partikel-partikel tanah dan air larian

permukaan akan membawa partikel-partikel tersebut keluar daripada struktur tanah.

Hujan yang mempunyai kadar keamatan yang tinggi mampu untuk menghasilkan

kadar hakisan yang tinggi walaupun di dalam tempoh yang singkat. Di dalam menilai

faktor ini, persoalan yang dibangkitkan adalah berapa banyakkah hujan yang diperlukan

untuk mmengakibatkan hakisan yang ketara di mana ianya boleh diambil kira sebagai

threshold limitbagi menilai potensi hakisan.

Berdasarkan kajian yang dijalankan,threshold limitkeamatan hujan yang boleh

mengakibatkan hakisan yang ketara di Malaysia adalah 25 mm/jam dimana nilai ini juga

dikatakan hampir sama dengan negara-negara lain seperti Tanzania dan Zimbabwe

Walau bagaimanapun nilai thresholdadalah berubah-ubah dengan proses hakisan

yang berbeza dimana nilai yang dinyatakan hanya tipikal untuk jenis aliran tanah yang

membentuk hakisan keping, hakisan lurah dan hakisan alur sahaja.


18/77

18

2.4.2 Faktor Topografi

Topografi pastinya berbeza bagi tapak-tapak mempunyai kadar yang berbeza.

Faktor topografi bukan hanya memberi kesan yang ketara kepada potensi wujudnya

masalah hakisaan tetapi juga turut memberi kesan kepada pengurusan endapan supaya

ianya tidak berselerak keluar dari tapak bina.

Faktor topografi sering dikaitkan dengan curam dimana kecuraman dan panjang

cerun adalah merupakan faktor-faktor kritikal yang berpotensi mengakibatkan hakisan.

Cerun yang panjang akan mengakibatkan peningkatan halaju air larian permukaan dan

menyebabkan air larian permukaan lebih cenderung untuk menumpu dalam saluran-

saluran yang sempit yang mana akhirnya menyebabkan berlakunya hakisan-hakian alur

dan lurah.

Bentuk cerun juga boleh memberi kesan kepada wujudnya masalah hakisan.

Bahagian bawah cerun lebih mudah dipengaruhi oleh hakisan berbanding dengan

bahagian atas. Ini adalah disebabkan halaju air larian permukaan mempunyai momentum

yang lebih besar tertumpu di bahagian bawah cerun.

Cerun yang mempunyai sudut rehat yang bersesuaian dengan jenis tanah adalah

penting di dalam mengelakkan kesan hakisan yang ketara terutamanya hakisan

gelungsuran tanah dan sebagai faktor kestabilan cerun yang perlu dipertimbangkan dan

cadangan untuk sudut-sudut bagi tanah cerun tambakan dan pemotongan boleh

diperhatikan dalam Jadual 2.1.


19/77

19

Jadual 2.1 : Sudut-sudut rehat yang dicadangkan untuk tanah-tanah cerun tambakan

dan pemotongan yang berbeza.

Jenis tanah Sudut rehat

Tanah kering 33

Tanah liat berpasir( tersalir dengan baik ) 35 40

Tanah liat yang dipadatkan ( tersalir dengan baik ) 50 80

Tanah liat tidak dipadatkan ( bertepu ) 5 20

Tanah-tanah berpatikel klasar ( berbatu ) 35 40

Batuan dasar yang terkukuh 70 90

Tanah berpasir yang diliputi hutan 35 50

Didalam menilai potensi hakisan tanah dari aspek kecuraman dan panjang cerun .

jadual panduan kasar boleh digunakan dalam menilai potensi hakisan tanah seperti

dalam Jadual 2.2 dibawah.

Jadual 2.2 : Panduan kasar dalam menilai potensi hakisan daripada daripada

keceruman yang berbezaKecuraman cerun Potensi hakisan

0 7 % Rendah ke sederhana

7 15 % Sedrhana ke tinggi

Lebih daripada 15 % Tinggi ke sangat tinggi

Cerun yang mempunyai kecuraman lebih daripada 15 % dan cerun yang

mempunyai kecuraman antara 7 15 % tetapi mempunyai panjang sehingga melebihi

30 meter hendaklah seboleh-bolehnya dielakkan.


20/77

20

2.4.3 Faktor Ciri-ciri Tanah

Terdapat empat ciri-ciri tanah yang penting di dalam menentukan kadar

kebolehakisan tanah iaitu ciri-ciri tekstur tanah, kandungan bahan-bahan organik di

dalam tanah, ciri-ciri struktur tanah dan juga ciri-ciri kebolehtelapan tanah.

Tekstur tanah adalah ciri-ciri yang merujuk kepada saiz dan pembahagian

partikel-partikel yang membentuk sifat tanah dimana pasir, kelodak dan tanah liat adalah

tiga kelas tanah yang utama. Tanah yang mempunyai kandungan yang tinggi dikatakan

bertekstur kasar dan air lebih mudah menyerap di dalam tanah berpasir. Oleh itu, potensi

hakisan bagi tanah jenis ini adalah lebih rendah disebabkan air larian permukaan yang

rendah akibat daripada kebolehtelapan yang tinggi. Manakala tanah liat disebabkan

faktor kejelekitan di antara antara partikel-partikel tanah yang kuat mengakibatkan

proses hakisan lebih atau lambat untuk berlaku tetapi walau bagaimanapun sekali tanah

yang berpatikel halus ini terhakis oleh hujan lebat atau aliran air yang kuat.

Ianya boleh mengakibatkan partikel-partikel yang terhakis di bawa lebih jauh

sebelum proses pengenapan berlaku. Secara tipikalnya partikel-partikel tanah liat dan

kelodak halus akan mengenap di dalam kauntiti yang agak besar dan tanah dari jenis ini

sering kali dikaitkan dengan masalah pencemaran air permukaan. Tanah-tanah yang

mempunyai kandungan kelodak dan pasir halus yang tinggi dan kandungan tanah liat

dan bahan-bahan organik yang rendah secara umumnya lebih mudah terhakis. Manakala

tanah berpasir dan berbatu yang tersalir dengan baik adalah jenis yang kurang terhakis .

Dari segi faktor bahan-bahan organik pula yang terhasil daripada proses

pereputan tumbuhan dan haiwan, ianya adalah berfungsi untuk memperbaiki struktur

tanah dan meningkatkan kadar kebolehtelapan, kadar kebolehtadahan air dan sebagai


21/77

21

elemen pembajaan tanah. Bahan-bahan yang terdapat di dalam tanah yang tidak

terganggu berupaya mengurangkan larian permukaan dan seterusnya mengurangkan

potensi berlakunya hakisan tanah.

Struktur tanah pula bergantung kepada susunan partikel-partikel tanah ke dalam

aggreget. Struktur granular adalah struktur yang paling dikehendaki. Struktur tanah

adalah mempengaruhi kadar keupayaan tanah untuk menyerap air. Apabila permukaan

tanah dipadatkan semasa kerja-kerja tanah dijalankan , kapasiti air larian permukaan

akan meningkat berbanding dengan kadar penyusupan. Potensi hakisan tanah akan

meningkat dengan peningkatan air larian permukaan ini. Bagi tanah granular, kadar

penyerapan air yang banyak akan berlaku dan menahannya di dalam tanah dan ini dapat

mengurangkan larian permukaan dan mengggalakkan kadar pertumbuhan pokok atau

rumput yang akan menjadi penghadang kepada hakisan secara efektif.

Faktor yang terakhir dalam ciri-ciri tanah yang mempengaruhi hakisan adalah

faktor kebolehtelapan tanah. Tanah yang mempunyai kadar kebolehtelapan yang tinggi

menghasilkan air larian permukaan yang rendah dan ini dapat mengurangkan kadar

potensi hakisan daripada berlaku. Faktor-faktor tekstur tanah , struktur tanah dan bahan-

bahan organik yang membentuk sifat tanah adalah memberi kesan kepada kadar

kebolehtelapan tanah. Namun begitu bagi sesetengah keadaan kadar kebolehtelapan

yang tinggi boleh memberi kesan kepada kestabilan cerun yang terdedah kepada potensi

hakisan gelungsuran tanah terutamanya bagi cerun cerun tambakan dan potongan.

Dengan mengenalpasti jenis-jenis tanah yang mudah terhakis dengan lebih awal

sebelum kerja-kerja penyediaan tapak dijalankan , tumpuan yang lebih komprehentif dan

serius boleh diberikan kepada bahagian-bahagian tapak yang berpotensi untuk

mengalami hakisan tanah. Ini penting supaya kaedah-kaedah kawalan dan tebatan yang


22/77

22

dicadangkan dapat dirancangkan dengan baik mengikut keutaamaan supaya ianya dapat

berpotensi dengan secara lebih baik dan efektif.

2.4.4 Faktor Penutup Tanah

Tumbuhan merupakan bentuk kawalan hakisan semulajadi yang paling berkesan.

Tiada produk yang boleh digunakan di dalam ketahanan dan keberkesanan dalam jangka

masa yang panjang berbanding dengan tumbuhan. Penggunaan tumbuhan sebagai

penutup tanah di tapak bina adalah lebih tertumpu kepada penggunaan rumput.

Tumbuhan akan bertindak sebagai lapisan perlindungan atau sebagai pengadang

antara atmosfera dan tanah. Komponen-komponen di bahagian atas tanah seperti daun

dan batang akan menyerap kebanyakkan tenaga yang terhasil daripada jatuhan air hujan,

larian air dan angin. Maka ianya kurang tertumpu kepada tanah. Manakala komponen-

komponen di bawah tanah seperti sistem akar pula akan bertindak membantu kekuatan

tanah itu sendiri.

Keberkesanan tumbuhan sebagai penutup tanah di dalam konteks mengurangkan

hakisan yang disebabkan oleh jatuhan air hujan, bergantung kepada ketinggian dan

keselanjaran kanopi dan ketumpatan penutup tanah itu sendiri. Ketinggian kanopi adalah

merupakan faktor yang penting kerana jatuhan air dari jarak tujuh meter boleh mencapai

melebihi 90 % daripada halaju terminal air hujan.


23/77

23

Di dalam konteks kesan air larian permukaan ke atas penutup tanah pula,

tumbuhan penutup akan menyebarkan tenaga air larian melalui kesan kekasaran kapada

aliran. Ini secara langsung dapat mengurangkan halajunya. Di dalam kebanyakkan kerja

pengawalan tanah , kekasasaran dinyatakan sebagai nilai Pekali Manning n dimana

ianya mewakili perjumlahan kekasaran yang dibawa oleh partikel-partikel tanah,

permukaan mikrotopografi dan tumbuhan sendiri yang bertindak secara bebas di antara

satu sama lain. Tahap kekasaran adalah bergantung kepada faktor-faktor morfologi dan

ketumpatan tanah.

Pengurangan terbesar di dalam halaju air larian permukaan akan terhasil akibat

daripada ketebalan dan keseragaman. Tumbuhan yang serumpun dan setompok-tompok

adalah kurang efektif dan boleh menyebabkan berlakunya penumpuan di dalam aliran

dengan menghasilkan halaju setempat yang tinggi di antara rumpun yang terdedah tanpa

perlindungan. Ini boleh mengakibatkan hakisan setempat pada ruang yang terdedah.


24/77

24

BAB III

METODOLOGI

3.1 Pengenalan

Model hakisan tanah adalah model yang dibentuk bagi meramalkan jumlah

kehilangan tanah atau hakisan tanah yang dijangka akan berlaku. Asas pembentukkan

model ini adalah dengan mengambilkira beberapa faktor yang mempengaruhi hakisan

seperti yang telah dibincangkan sebelum ini,

Model-model hakisan tanah boleh dikelaskan kepada dua bentuk yang utama

iaitu penilaian secara emperikal atau secara fizikal.

Berikut adalah beberapa model emperikal yang boleh digunakian di dalam

meramalkan kadar kehilangan tanah.


25/77

25

a) Persamaan Kehilangan Tanah Universal ( Universal Soil Loss Equation,

USLE )

b)

Penggangar Kehilangan Tanah untuk Afrika Selatan ( Soil Loss Estimator

For Southern Africa, SLEMSA )

c) Kaedah Morgan dan Finney ( Morgan and Finney Method )

d)

Persamaan Ramalan Hakisan Angin ( Wind Erosion Prediction Equation )

Manakala bagi model-model asas secara fizikal, pula terdapat beberapa model

yang digunakan bagi meramalkan kadar hakisan tanah iaitu :-

a) Larian Permukaan Kimia dan Hakisan daripada Sistem Pengurusan Pertanian

( Chemical Runoff And Erosion From Agricultural Management System,

CREAM )

b) Projek Ramalan Hakisan Air ( Water Erosion Prediction Project, WEPP )

c) Model Hakisan Angin ( Wind Erosion Model )

d) Sistem Pemendapan Hakisan Universiti Griffith ( Griffth University Erosion

Sedimentation Systems, GUESS )

Model-model yang telah dinyatakan secara umumnya adalah meliputi model

yang boleh digunakan untuk meramalkan kadar hakisan tanah yang disebabkan oleh air

larian permukaan dan angin bagi semua aktiviti yang melibatkan kegiatan guna tanah.


26/77

26

Di dalam konteks menilai kadar hakisan tanah daripada tapak pembinaan akibat

daripada kerja penyediaan tapak model Persamaan Kehilangan Tanah Universal (USLE)

adalah merupakan model yang paling praktik untuk digunakan dan ianya telah

digunakan secara meluas dalam menentukan kadar hakisan tanah. Selain daripada sesuai

untuk menialai kadar hakisan tanah di tapak-tapak pembinaan model ini juga sesuai

digunakan bagi meramalkan kadar hakisan tanah yang disebabkan oleh aktiviti

pertanian, perlandangan, peternakan, perlombongan dan sebagianya. Ini kerana pada

asalnya model ini dibentuk bagi menilai kadar hakisan keping dan lurah daripada aktiviti

yang melibatkan pertanian.

3.2Meramalkan Kadar Kehilangan Tanah Dengan Menggunakan Persamaan

Kehilangan Tanah Universal ( USLE )

Anggaran kehilangan tanah mengandungi tiga aplikasi penting untuk tujuan

perancangan kawalan hakisan tanah iaitu:

a) Untuk mengenalpasti kawasan yang mempunyai kecenderungan yang tinggi

untuk hakisan berlaku di tapak yang telah dipertimbangkan.

b) Untuk mengangarkan kadar isipadu simpanan endapan yang diperlukan di

dalam kolam perangkap endapan.

c) Untuk membandingkan keberkesanan kaedah tebatan yang berbeza


27/77

27

USLE asalnya adalah merupakan model emperikal yang diperkenalkan oleh

Jabatan Pertanian Amerika Syarikat ( USDA ) untuk menganggarkan kadar hakisan

keping dan hakisan lurah daripada tanah-tanah pertanian. Persamaan ini mempunyai

hubungan arithmatik yang ringkas yang mengambilkira lima faktor yang banyak

mempengaruhi kadar hakisan dimana bentuk umum model ini adalah seperti yang

ditunjukkan oleh persamaan 3.1

A = R x K x LS x C x P ...Persamaan 3.1

Di mana :

A = Kehilangan tanah ( tan/ekar/tahun )

R = Faktor Lebat hujan, menyatakan potensi hakisan dari hujan tahunan

purata di sesebuah kawasan. R adalah perjumlahan produk ribut

berasingan bagi tenaga kinetik lebat hujan ( ratus kaki tan/ekar ) dan

keamatan hujan 30 minit maksimum ( in/jam ) bagi semua ribut

signifikan.

K = Faktor kebolehakisan tanah ( tan/ekar/R )

LS = Faktor panjang dan kecuraman cerun ( nisbah tanpa dimensi )

C = Faktor tumbuhan penutup ( nisbah tanpa dimensi )

P = Faktor amalan pengawalan hakisan ( nisbah tanpa dimensi )


28/77

28

3.2.1 Faktor R

Di dalam menentukan nilai Faktor R, terdapat tiga kaedah yang boleh digunakan

iaitu :

i) Kaedah Roose ( 1975 )

R = 0.5 P ( dalam unit US ) ... Persamaan 3.2

R = 0.865 P ( dalam unit metrik ) Persamaan 3.3

Di mana :

P = Purata hujan tahunan

ii) Keadeh Morgan ( 1974 )

R = EI30 ( dalam unit US ) ..Persamaan 3.4

100

R = EI30 ( dalam unit metrik ) ..Persamaan 3.5

1000

Di mana :

E = Jumlah purata tenaga penghakis tahunan ( mean annual erosity )

= 9.28 P 8838 ( J/m2)


29/77

29

I30 = Keamatan hujan 30 minit maksimum

( Nilai maksimum I30boleh diambil sebagai 75 mm/jam )

iii) Kaedah Foster ( 1981 )

R = 0.276 P x I30 ( dalam unit US ) .Persamaan 3.6

R = 0.276 P x I30 ( dalam unit metrik ) .Persamaan 3.7

100

di mana :

EI30 = dalam unit kg.m.mm / ( m2. Jam )

Nilai purata R bagi ketiga-tiga kaedah di atas boleh diambil sebagai nilai R yang

akan digunakan dalam Persamaan 3.1. sekiranya perbezaan terlalu ketara antara nilai R

bagi kaedah yang berbeza, nilai yang terlalu rendah hendaklah diabaikan.

3.2.2 Faktor K

Merupakan faktor kebolehakisan tanah yang boleh dinyatakan di dalam unit

tan/ekar/R. Nilai faktor K ini adalah dipengaruhi oleh ciri-ciri tanah di kawasan yang

dicadangkan.


30/77

30

Secara umumnya , nilai faktor K boleh diambil dalam julat antara 0.02 hingga

0.69. namun begitu penggunaan monograf yang sesuai adalah lebih wajar digunakan.

Berikut adalah merupakan kaedah-kaedah yang boleh dipraktikan bagi

menentukan nilai Faktor K

a) Menggunakan Nomograf seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.1,

dimana analisis saiz partikel tanah adalah diperlukan untuk menentukan

peratusan kandungan pasir, pasir yang sangat halus, kelodak dan tanah

liat di dalam yang berkenaan. Di dalam keadaan tertentu , sedikit

pengubahsuaian ke atas nilai K adalah diperlukan sekirannya

menggunakan Nomograf yang diberikan Rajah 3.1.

Rajah 3.1 : Penentuan nilai K berpandukan monograf (R.P.C Morgan)


31/77

31

b) Menggunakan Nomograf seperti yang ditunjukkan di dalam Rajah 3.2,

di mana Nomograf ini telah mengambilkira kesemua faktor-faktor yang

membentuk ciri tanah sepertimana yang dibincangkan dalam bab

sebelum ini. Berdasarkan faktor itu penggunaan kaedah ini adalah

dicadangkan bagi mendapatkan nilai K yang terbaik

.

Rajah 3.2 : Penentuan nilai K berpandukan monograf (R.P.C Morgan)


32/77

32

Berdasarkan Jadual 3.1 di mana nilai faktor K adalah menentukan berdasarkan

daripada peratus kandungan bahan-bahan organik di dalam tanah-tanah yang berkenaan

Jadual 3.1 : Magnitud faktor kebolehakisan tanah ( Faktor K )

Kelas Tekstur < 0.5 2 4

Pasir 0.05 0.03 0.02

Pasir halus 0.16 0.14 0.10.

Pasir sangat halus 0.42 0.36 0.28

Pasir berorganik 0.12 0.10 0.08

Pasir berorganik halus 0.24 0.20 0.16

Pasir berorganik sangat halus 0.44 0.38 0.30

Tanah organik berpasir 0.27 0.24 0.19

Tanah organik berpasir halus 0.35 0.30 0.24

Tanah organik berpasir sangat halus 0.47 0.41 0.33

Tanah organik 0.38 0.34 0.29

Kelodak berorganik 0.48 0.42 0.33

Kelodak 0.60 0.52 0.42

Tanah liat organik berpasir 0.27 0.25 0.21

Tanah liat berorganik 0.28 0.25 0.21

Tanah liat organik berkelodak 0.37 0.32 0.26

Tanah liat berpasir 0.14 0.13 0.12

Tanah liat berkelodak 0.25 0.23 0.19

Tanah liat 0.13 0.20


33/77

33

3.2.3 Faktor LS

Ia merupakan faktor panjang dan kecuraman cerun di mana faktor ini adalah

mempengaruhi pengangkutan partikel-partikel tanah.

Di dalam kawasan yang rata, air larian permukaan adalah perlahan dan partikel-

partikel tanah tidak bergerak jauh daripada titik kesan jatuhan air hujan. Oleh itu nilai

LS adalah kecil, kurang daripada 1.00 untuk cerun yang kurang daripada 9 % dan untuk

panjang cerun yang kurang daripada 21 m,. manakala bagi cerun yang curam,

pergerakan tanah akan meningkat secara dramatik.

Nilai LS boleh diperolehi daripada Persamaan 3.8

LS = 65.41 x S2

+ 4.56 x S + 0.065 1

S2 + 10000 S2 + 10000 72.5

Di mana ;

LS = Faktor Topografi

1 = panjang cerun, kaki ( m x 0.3048 )

m = Eksponen yang bergantung kepada kecuraman cerun di mana ;

m = 0.2 untuk cerun < 1 %

m = 0.3 untuk cerun antara 1 3 %

m = 0.4 untuk cerun antara 3.5 4.5 %


34/77

34

m = 0.5 untuk cerun > 5 %

Cara yang lain juga boleh dipertimbangkan di dalam mennetukan nilai faktor LS

ini seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.3

Rajah 3.3: Nilai LS untuk cerun-cerun yang berbeza (R.P.C Morgan)


35/77

35

3.2.4 Faktor C

Di dalam USLE faktor C yang kurang atau kecil menunujukkan keberkesanan

tumbuhan dan sungkupan ( mulch) di dalam mencegah penguraian dan pengangkutan

partikel-partikel tanah.

Nilai C yang boleh digunakan di dalam Persamaan 3.1 untuk menganggarkan

kehilangan tanah dari tapak-tapak pembinaan adalah ditunjukkan dalam Jadual 3.2. bagi

menganggarkan kehilangan tanah akibat daripada aktiviti penyediaan tapak.

Jadual 3.2 : Nilai-nilai C untuk USLE

Jenis Penutup Faktor

C

% Pengurangan

Kehilangan Tanah

Tiada penutup ( Tanah gondol ) 1.0 0

Tumbuhan semulajadi ( tanah tak terganggu ) 0.01 99

Pembenihan sementara ( temporary seeding) Ditutupi

90% rumput tahunan, tidak disungkup ( no mulch)

0.1 90

Penyungkupan serat kayu, tan/ekar dengan

pembenihan untuk cerun > 2 :1

0.5 50

Excelsior mat, Jut- untuk jerami > 2 : 1 0.3 70

Menyungkup dengan jerami (straw mulch 1.5

tan/ekar ( 3.4 tan/ha )

0.2 80

4 tan/ekar ( 9.0 tan/ha ) 0.05 95


36/77

36

Nilai faktor C yang boleh digunakan adalah untuk mengambilkira keadaan guna

tanah semasa adalah diberikan dalam Jadual 3.3.

Jadual 3.3 : Nilai-Nilai faktor C untuk guna tanah semasa

Jenis Guna Tanah Semasa Nilai Faktor C

Kawasan hutan/ tanah hutan 0.01 0.02

Kawasan rumput terperlihara 0.004 0.01

Kawasan ladang kelapa sawit 0.1 0.3

Kawasan lading/ kebun getah 0.2

Kawasan lading teh 0.1 0.3

Kawasan lading tebu 0.13 0.40

Kawasan tanaman koko 0.1 0.3

Kawasan tanaman kopi 0.1 0.3

Kawasan tanaman pisang 0.21

3.2.5 Faktor P

Ini adalah merupakan faktor amalan pengawalan hakisan yang dipraktikkan di

tapak bina terutamanya semasa kerja-kerja penyediaan tapak dijalankan. Nilai faktor P

yang akan digunakan untuk menilai jumlah kehilangan tanah semasa kerja-kerja

penyediaan tapak ini diberikan dalam Jadual 3.4, 3.5 dan 3.6

Kekasaran permukaan adalah penting sebelum pembenihan rumput dijalankan di

mana ianya dapat mempercepatkan pertumbuhan rumput dan seterusnya dapat

mengurangkan faktor C.


37/77

37

Jadual 3.4 : Nilai-nilai faktor P mewakili keadaan permukaan tanah yang tidak

ditutup

Keadaan Permukaan ( Tanpa Penutup Tanah ) Nilai P

Padat, licin, dikisarkan permukaan dengan Jentolak ( Bulldozer ) atau

Jentera Pencakar ( Scrapper ) di bahagian atas dan bawah cerun

1.30

Sama seperti di atas, kecuali permukaan dikasarkan atau dicakar dengan

Jentolak dan root-raked atas dan bawah cerun

1.20

Padat, licin, dikasarkan dengan Jentolak atau Scrapper merintangi cerun 1.20

Sama seperti diatas, kecuali dikasarkan dengan Jentolak dan root-raket

merintangi cerun

0.90

Longgar ( langsung tidak dipadatkan ) 1.00

Permukaan kasar yang tidak tetap, trek-trek jentera ( equipment tracks )

terdapat di dalam semua arah

0.90

Longgar ( loose ) dengan permukaan kasar > 0.3 m dalam 0.80

Longgar ( loose ) dengan permukaan licin > 0.3 m dalam 0.90

Jadual 3.5 : Nilai-nilai faktor P berdasarkan penggunaan struktur pengawalan hakisan

Penggunaan Struktur-struktur Pengawalan Hakisan Nilai P

Kolam-kolam endapan yang kecil

0.09 kolam / ha

0.13 kolam / ha

0.50

0.30

Kolam-kolam Endapan Hilir ( Downstream Sediment Basins )

Dengan pengental kimia ( with chemical flocculants )

Tanpa pengental kimia ( without chemical flocculants )

0.10

0.20

Struktur-struktur kawaln hakisan

Kadar penggunaan yang normal

Kadar penggunaan yang tinggi

0.50

0.40

Jaluran bangunan ( strip building ) 0.75


38/77

38

Jadual 3.6: Nilai-nilai untuk Faktor P

Amalan Kawalan Hakisan Nilai Faktor P

Kontur : Cerun 0 1o 0.60*






Teres yang mempunyai bench yang sama 0.14

Teres yang mempunyai bench yang

condong ke arah cerun sebelah atas 0.05

Teres yang mempunyai bench yang

condong ke arah cerun sebelah bawah 0.35

*Gunakan 50% daripada nilai diatas untuk countur bund sekiranya jaluran tumbuhan

disediakan

3.2 Had-had di Dalam USLE

Ketelitian dalam mengambil nilai bagi setiap faktor adalah diperlukan kerana

secara umumnya fakor-faktor tersebut adalah berbeza bagi tapak-tapak bina yang

berbeza. Nilai-nilai faktor R dan K adalah malar bagi kebanyakkan tapak tetapi nilai-

nilai bagi factor C, LS, dan P adalah berubah-ubah dan bergantung kepada kaedah

kawalan yang akan dipraktikkan di kawasan tapak yang dipilih.


39/77

39

Berikut adalah had-had dalam penggunaan USLE :

a)

Model ini adalah model emperikal, maka dengan itu ianya tidak mewakili

proses hakisan yang sebenar secara matematik. Kesalahan dalam membuat

penilaian atau andaian boleh menyebabkan berlaku kesalahan dalam memilih

pekali emperikal.

b)

Model ini juga hanya bertujuan bagi meramalkan kadar kehilangan tanah

secara purata tahunan.

c) Model ini adalah bertujuan untuk meramalkan kadar kehilangan tanah dan

bukannya bertujuan untuk mengira kadar pemendapan endapan yang terhasil.

d) Model ini hanya dibentuk untuk menilai kadar kehilangan tanah akibat

daripada hakisan keping dan hakisan lurah sahaja dan tidak termasuk bagi

jenis hakisan yang lain.

3.3Ringkasan Langkah Kerja Di Dalam Menentukan Kehilangan Tanah Dengan

Menggunakan USLE.

Berikut adalah panduan umum ringkasan langkah-langkah kerja dalam

menentukan kehilangan tanah dengan menggunakan Persamaan USLE.

a) Tentukan faktor R


40/77

40

b) Berdasarkan analisis saiz partikel sample tanah, tentukan nilai K daripada

nomograf pada Rajah 3.2 atau dengan menggunakan Jadual 3.1. langkah

diulangi jika sample lebih daripada satu.

c) Kasawasan tapak dibahagikan dibahagikan kepada bahagian-bahagian yang

tertentu mengikut panjang dan kecuraman cerun yangn seragam..Satu analisis

ke atas cerun hendaklah di laksanakan bagi mendapatkan kecerunan dan nilai

panjang yang kritikal .Tentukan nilau LS bagi setiap cerun dan berpandukan

pada Rajah 3.3 berdasarkan panjang kritikal yang diperolehi.

d) Faktor nilai C dipilih berdasarkan Jadual 3.2

e) Faktor P ditentukan berdasarkan penggredan akhir yang dipraktikkan di tapak

bina seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3.3

f) Darabkan kelima-lima nilai faktor yang telah diperolehi bagi mendapatkan

jumlah kehilangan tanah bagi setiap keluasan satu ekar.


41/77

BAB IV

ANALISIS DAN KEPUTUSAN

4.1 Pengenalan

Apabila sesuatu projek pembangunan ingin dibangunkan dan melibatkan aktiviti

yang berkaitan dengan guna tanah maka satu penilaian terhadap hakisan tanah perlu

dilakukan bagi memastikan kadar kehilangan tanah akibat projek yang dicadangkan.

Tetapi tidak semua projek dikehendaki melakukan penilaian cuma bagi aktiviti-aktiviti

pembangunan yang terdapat di dalam Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974, Perintah

kualiti alam sekeliling ( aktiviti yang ditetapkan ) ( penilaian kesan kepada alam

sekeliling ) 1987.

Penilaian hakisan tanah untuk biasanya dilakukan dengan menganalisa kadar-

kadar hakisan di tapak sebelum projek dimulakan, semasa kerja-kerja penyediaan sedang

dijalankan dan selepas kawasan tapak itu distabilkan semula. Analisis ke atas cerun-

cerun yang terlibat di dalam kawasan tapak kajian akan dibincangkan secara terperinci

bagi meramalkan kadar hakisan yang sedang ataupun yang akan berlaku di tapak kajian.


42/77

42

Selain itu beberapa faktor-faktor yang penting seperti lebat hujan, ciri-ciri tanah, dan

sebagainya turut dibincangkan di dalam bab ini

Berdasarkan kepada keputusan yang diperolehi langkah seterusnya adalah

dengan menyediakan satu pelan penyediaan langkah-langkah kawalan hakisan tanah dan

pemendapan yang sesuai dan praktikal dibuat.

4.2 Langkah-Langkah Kerja di Dalam Menentukan Kehilangan Tanah dengan

Menggunakan Kaedah USLE

Berikut adalah langkah-langkah kerja dalam menentukan kehilangan tanah

dengan menggunakan Persamaan USLE.

a) Menentukan nilai Faktor R berdasarkan daripada taburan hujan tahunan

kawasan pembangunan yang dicadangkan

b) Berdasarkan analisis saiz partikel sample tanah, nilai Faktor K ditentukan

daripada nomograf atau dengan menggunakan Jadual 3.1. dan jika sample

lebih daripada satu langkah diulangi dan nilai purata digunakan.

c) Analisa ke atas cerun dilakukan ke atas tapak cadangan dengan

membahagikan kepada tiga peratusan kecerunan iaitu 5 % , 10 % dan 20 %.

d) Nilai LS ditentukan bagi setiap bahagian peratusan dengan merujuk kepada

Rajah 3.3 bagi nilai cerun yang berbeza .

e) Faktor nilai C dipilih berdasarkan Jadual 3.2 mengikut dengan kesuaian tapak

cadangan.


43/77

43

f) Faktor P ditentukan berdasarkan penggredan akhir yang dipraktikkan di tapak

bina seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3.3

g) Kelima-lima nilai faktor didarabkan bagi memperolehi jumlah kehilangan

tanah bagi setiap keluasan satu ekar.

h) Jumlah yang diperolehi daripada ( g ) di atas didarabkan dengan keluasan

kawasan cadangan bagi mendapatkan jumlah isipadu tanah yang hilang

semasa aktiviti-aktiviti pembangunan dijalankan.

Berikut adalah carta aliran kerja bagi menyediakan satu kajian hakisan tanah di

tapak bina


44/77

44

Penentuan kadar hakisan

Pengumpulan Data

Analisis Data

HasilAnalisis

Perbincangan

Cadangan

Kesimpulan

Data di tapak Data daripada jadual

Bagi Faktor R dan K dan Nilai Cerun

Taburan Hujan Tahunan bagimenentukan nilai R

Ciri-ciri tanah bagi menentukanfactor kebolehahkisan tanah K

Peta Topografi bagi menentukannilai cerun bagi menentukan nilai

LS daripada Rajah 3.3

Bagi Faktor LS, C dan P

Rajah 3.3 bagi menentukan nilai LShasil daripada cerun yang

diperolehi.

Jadual 3.2 dan 3.3 bagimenentukkan nilai C berdasarkan

kepada keadaan tapak

Jadual 3.4, 3.5 dan 3.6 bagimenentukan nilai P berdasarkan

keadaan tapak


45/77

45

4.3 Penilaian Kadar Hakisan Tanah Di Tapak Pembangunan Yang di

Cadangkan

Hakisan tanah merupakan salah satu daripada kesan-kesan yang paling signifikan

yang timbul kesan daripada aktiviti penyediaan tapak bagi projek ini yang meliputi

kerja-kerja pembersihan tapak (site clearing) dan juga kerja-kerja tanah ( earthwork).

Berdasarkan kepada keadaan bentuk topografi tapak kajian terutamanya yang

berhampiran dengan alur air, implikasi hakisan tanah akan menjadi lebih serius

sekiranya tiada langkah-langkah kawalan atau tebatan dipertimbangkan

Kajian Kes : Projek Pembinaan Astana Golf Course Resort Kuantan Pahang

Darul Makmur

4.3.1 Keadaan Topografi Semasa, Tanah dan Geologi Serta Meteorologi Kawasan

Tapak Kajian

Keadaan topografi dan ciri-ciri fizikal kawasan tapak yang dikaji ini adalah

terdiri daripada kawasan yang agak beralun ( undulating). Secara umumnya, kawasan

tapak kajian mempunyai kawasan topografi yang kurang daripada 85 m. titik tertinggi di

dalam tapak kajian ialah 84.3 m dan titik yang terendah ialah 8.4 m daripada purata aras

laut.


46/77

46

Topografi bagi kawasan kajian adalah seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.1

di mana sela kontor ialah 2 m.

Bagi keadaan tanah dan geologi kawasan kajian, keseluruhan daripada kawasan

tapak kajian dilitupi oleh tanah jenis Siri Rengam (Renggam Series). Berdasarkan

kajian yang lepas tanah jenis ini adalah terdiri daripada 43 % tanah liat, 8 % kelodak, 9

% pasir halus dan 40 % pasir kasar. Peratus kandungan organik bagi siri ini ialah lebih

kurang 3 %.

Faktor terpenting di dalam menilai potensi hakisan tanah ialah faktor keamatan

hujan. Berdasarkan kepada laporan meteorologi yang diterima dari Malaysian

Meteorological Services ( MMS ) di Lapangan Terbang Sultan Ahmad Shah Kuantan,

tapak kajian menerima purata hujan tahunan sebanyak 2296 mm.

4.3.2 Pengukuran Kecerunan dan Topografi

Pada masa lalu rupa bentuk muka bumi hanya boleh di ukur melalui pengukuran

tanah oleh pihak juru ukur. Dalam kata lain, ianya melibatkan unjuran garisan dari satu

aras yang diketahui ketinggiannya dan. pengukuran jarak di atas dan di bawah garisan

tersebut ke satu titik dalam kawasan. tersebut. Apabila nilai tiap-tiap titik di ketahui, satu

peta kontor boleh dihasilkan yang akan menerangkan rupa bentuk muka bumi kawasan

tersebut.


47/77

Rajah 4.1 Topografi kawasan


48/77

48

Peta topo mengandungi garisan-garisan yang di panggil garisan sesama (iso-line)

yang menghubungkan tiap-tiap titik yang mempunyai nilai yang sama. Dalam pemetaan

cara moden, seperti yang dipraktiskan oleh Direktoratan Pemetaan Negara, kontor-

kontor ini di lukis dari gambar-gambar foto udara yang di sediakan khas. Gambar dan

alat optikal (stereo plotter) yang di guna membolehkan seseorang melihat gambaran tiga

dimensi rupa bentuk muka bumi yang di perbesarkan.

Berasaskan pada gambaran ini seseorang itu boleh melukis garisan kontor di atas

rupabumi pada kadar ketinggian yang di kehendaki. Aras kontor ini di tentukan

berasaskan kepada tanda-tanda pengukuran di panggil tanda aras asas (bench mark) yang

di sediakan oleh juru ukur.

Untuk menentukan kecuraman satu-satu cerun dari pelan kontor, seseorang perlu

mengetahui skala pelan dan sela kontor tersebut. Kemudiannya, perubahan aras yang

dibandingkan dengan jarak dapat ditentukan dan dinyatakan dalam bentuk peratusan,

seperti :

Peratus kecerunan = Perubahan Aras (Menegak)- X 100

Jarak (Mendatar)

la juga boleh dinyatakan dalam bentuk darjah. Penukaran dalam bentuk darjah

atau peratusan boleh berpandukan pada Rajah 4.2


49/77

49

Rajah 4.2: Skala Penukaran Peratusan Atau Pendarjahan

4.3.2.1 Pemetean Kecerunan Untuk Perancangan Guna Tanah

Penyelarasan guna tanah dan kecerunan adalah sangat penting untuk

mengelakkan dari kerosakan pada alam sekitar atau struktur binaan dan utiliti. Dalam

banyak keadaan, ia merupakan penyelarasan gunatanah rupa bumi sedia ada yang:

1. Tidak memerlukan perubahan cerun sediada untuk pencapaian yang lebih

baik.

2. Tidak membahayakan gunatanah dan proses pembinaan oleh cerun sedia ada.

Secara am, pelan kontor topografi sahaja tidak menyediakan maklumat yang

lengkap untuk menyelesaikan masalah perancangan. Pelan kontor tersebut mesti diolah


50/77

50

ke dalam bentuk pengelasan peratus/darjah kecerunan yanq sesuai dengan masalah

perancangan.

Kemudahan pelan kecerunan tersebut bergantung kepada;

1. Kriteria yang di gunakan untuk menentukan pengelasan kecerunan.

2. Skala pelan tersebut.

Skala pemetaan dan darjah perincian yang bakal di perolehi adalah bergantung

kepada skala dan jeda/sela kontor pelan asas. Di dalam kawasan di mana pelan

mempunyai dua atau tiga skala yang berlainan, skala yang di pilih perlu sesuai dengan

jenis masalah yang- hendak diselesaikan, contohnya seperti pelan kajisemula tapak,

pelan pembangunan atau pelan perancangan lebuhraya.

Kriteria yang di gunakan untuk menentukan pengelasan kecerunan bergantung

kepada masalah dan persoalan satu-satu. pelan tersebut. Untuk kawasan yang menerima

tekanan dari pembangunan pinggir bandar, kadar kecerunan maksimum dan minimum

bagi pelbagai aktiviti komuniti perlu mempunyai kriteria yang sama.

Perkara lain ialah mengenai kemampuan semulajadi dan keadaan kecerunan.

Contoh kecerunan optimum mengikut gunatanah tertentu. di tunjukkan dalam Jadual 4.1.


51/77

51

Jadual 4.1: Kecerunan Optimum Mengikut Gunatanah Tertentu

Gunatanah Maksimum Minimum Optimum

Tapak rumah

Tapak permainan

Tangga Awam ( Bhg. Luar Banggunan )

Laman ( berumput )

Kawasan buangan kumbahan

Kawasan berubin

Tempat Letak Kereta

Kawasan Pejalan Kaki ( tepi jalan )

Jalan dan lorong

32.2 kmj ( 20 bsj )

48.3 kmj ( 20 bsj )

64.4 kmj ( 20 bsj )

80.5 kmj ( 20 bsj )

96.6 kmj ( 20 bsj )

112.7 kmj ( 20 bsj )

Tapak industri

Tapak kilang

Gudang

Tempat letak kereta

20-25

2-3

50

25

15

3

10

15-17

12

10

8

7

5

4

3-4

3

3

0

.05

-

-

0

.05

0

-

-

-

-

-

-

-

0

.05

.05

2

1

-

2-3

.05

1

1

-

-

-

-

-

-

-

2

1

1


52/77

52

Tambahan pada penentuan kelas kecerunan dan pelan asas yang bersesuaian,

penyediaan pelan kecerunan juga melibatkan:

1. Penentuan saiz minimum unit pemetaan. Ia merupakan kawasan terkecil untuk

pemetaan dan biasanya ditetapkan mengikut skala peta asas, jeda kontor dan

skala gunatanah yang terlibat. Contohnya, bagi yang mempunyai skala

1 : 24 000, satu unit tidak boleh kecil dari 4.05 hektar (10 ekar) atau 61.11 meter

persegi (660 kaki persegi).

2. Menyediakan satu skala khas di atas kertas berasingan yang mewakili atau

menunjukkan sela pengelasan bagi kecerunan tertentu.

3. Skala khas tersebut perlu di letakkan pada sudut tepat dengan garisan kontor

untuk menghasilkan kawasan-kawasan dalam pengelasan kecerunan tersebut.

4. 4.Tiap-tiap kawasan mengikut kelas kecerunan tertentu hendaklah ditandakan

atau dikodkan mengikut skema kartografi tertentu (Rajah 4.3).

Rajah 4.3: Contoh Skala Pengelasan Kecerunan


53/77

53

4.3.2.2 Pengiraan Analisa Kecerunan

Dikira dengan menggunakan formula;

Peratus Kecerunan P x 100

M

dimana,

P = Perubahan aras menegak (sela kontor)

M = Jarak mendatar

Biasanya dalam menganalisa kecerunan, nilai m dicari kerana nilai P dan peratus

kecerunan boleh diketahui dari pelan.

Langkah 1: Mengira jarak mendatar yang disesuaikan dengan skala pelan.

Skala Pelan - 1 : 2000

Sela Kontor - 2 meter

Kecerunan 5%

5% = 2 x 100

M

Oleh itu, M = 2x 100

5

= 40 meter.


54/77

54

Nilai M kemudiannya perlu disesuaikan dengan skala pelan. (Katakan dalam sentimeter)

Oleh itu, 40 x 73 = 2920 sm

= 2920/2000

= 1.46 sm.

Kecerunan 10%

10% = 2 x 100

M

Oleh itu, M = 2 x 100

10

= 20 meter.


Oleh itu, 20 x 73 = 1460 sm

= 1460/2000

= 0.73 sm

Kecerunan 20%

20% = 2 x 100

M

Oleh itu, M = 2 x 100

20

= 10 meter.


55/77

55


Oleh itu, 40 x 73 = 730 sm

= 730/2000

= 0.37 sm

langkah 2 : Menyediakan satu skala khas di atas kertas berasingan untuk pemetaan

kecerunan.

Rajah 4.4: Skala Kelas Kecerunan.

Analisis cerun bagi tapak kajian adalah dibuat berdasarkan topografi dengan sela

kontor 2 m. hasil daripada analisis cerun bagi tapak kajian adalah seperti yang

ditunjukkan dalam Rajah4.5. Jadual 4.2 menunjukkan keluasan tapak kajian

berpandukan kepada kecuraman cerun yang diperolehi daripada analisis ke atas cerun.


56/77

Rajah 4.5 Peta Analisis Kecerunan


57/77

57

Jadual 4.2: Keluasan tapak kajian berpandukan kepada kecuraman cerun

Kecuraman Cerun ( % ) Keluasan ( ekar )

0 5 181.88

5 10 197.33

11 20 212.77

Jumlah 591.98

4.3.3 Anggaran Kehilangan Tanah Menggunakan Persamaan Kehilangan Tanah

Universal ( USLE )

Anggaran kehilangan tanah yang dijangkakan sedang atau dijangka berlaku di

tapak kajian boleh ditentukan dengan menggunakan Persamaan Kehilangan Tanah

Universal ( USLE ) seperti yang dibincangkan di dalam Bab III sebelum ini. Bentuk

umum USLE seperti yang telah diberikan di dalam Persamaan 3.1 sebelum ini ialah

A = R x K x LS x C x P

Di mana :

A = Kehilangan tanah ( tan/ekar/tahun )

R = Faktor Lebat hujan, menyatakan potensi hakisan dari hujan tahunan

purata di sesebuah kawasan. R adalah perjumlahan produk ribut

berasingan bagi tenaga kinetik lebat hujan ( ratus kaki ton/ekar ) dan


58/77

58

keamatan hujan 30 minit maksimum ( in/jam ) bagi semua ribut

signifikan.

K = Faktor kebolehakisan tanah ( tan/ekar/R )

LS = Faktor panjang dan kecuraman cerun ( nisbah tanpa dimensi )

C = Faktor tumbuhan penutup ( nisbah tanpa dimensi )

P = Faktor amalan pengawalan hakisan ( nisbah tanpa dimensi )

Di dalam menilai potensi hakisan tanah bagi tapak kajian projek ini, penilaian

akan dilakukan berdasarkan kepada keadaan-keadaan seperti berikut :

a) Berdasarkan guna tanah semasa

b) Tanah yang terdedah selepas pembersihan tapak ( tanpa sebarang kawalan

hakisan )

c) Tanah yang terdedah selepas pembersihan tapak ( dengan menyediakan

kawalan hakisan)

Di dalam menentukan kadar hakisan bagi ketiga-tiga keadaan di atas nilai-nilai

R, K dan LS di dalam USLE adalah malar. Faktor yang mempengaruhi ketiga-tiga

keadaan adalah nilai-nilai daripada Faktor C dan Faktor P.

Berikut adalah merupakan langkah pengiraan di dalam menentukan nilai-nilai

bagi R, K dan Ls :


59/77

59

4.3.3.1 Nilai R

Dari persamaan 3.3

R = 0.865 P

= 0.865 x 2296

= 1986.04

Dari persamaan 3.5

R = EI30

1000

E = 9.28 P 8838 dan EI30 = 75mm/jam

= 9.28 ( 2296 ) 8838

= 12468.88

maka,

R = 12468.88 x 75

1000

= 935.166

Dari persamaan 3.7

R = 0.276 P x I30

100

= 0.276 ( 2296 ) x 75

100

= 475.27


60/77

60

Berdasarkan kepada nilai-nilai R yang berbeza daripada Persamaan 3.3, 3.5, dan

3.7, nilai R daripada Persamaan 3.5 dan Persamaan 3.7 boleh diabaikan kerana

memberikan nilai R yang kecil. Nilai R bagi Persamaan 3.3 digunakan dalam analisa

kerana memberikan nilai yang tinggi. Dengan mengambil nilai yang besar anggaran

dapat dibuat dengan lebih baik kerana kebiasaannya iklim di Malaysia adalah tidak

menentu.

4.3.3.2 Nilai K

Jenis tanah : Jenis Siri Rengam

Ciri-ciri tanah : Tanah liat = 43 %

Kelodak = 8 %

Pasir Halus = 9 %

Pasir Kasar = 40 %

Kandungan bahan-bahan organic = 3 %

Berdasarkan kepada tanah berjenis Siri Rengam yang diperolehi daripada kajian

kesesuian jenis tanah dengan tumbuhan oleh Jabatan Pertanian Nilai K yang dirujuk

kepada Rajah 3.1 dan Rajah 3.2, ialah 0.05.


61/77

61

4.3.3.3 Nilai LS

Nilai-nilai LS untuk tapak ini ialah seperti yang diberikan dalam Jadual 4.3

dimana LS didapati daripada Rajah 3.3 dengan mengambilkira kes terkasar bagi cerun

yang paling maksimum di dalam setiap julat kecuramana cerun yang diberikan.

Berikut adalah langkah-langkah kerja untuk menentukan nilai LS berdasarkan

kepada analisis cerun yang dijalankan. :

a) Bagi julat 0 5 %, nilai K adalah diwakili oleh cerun 5 % dengan panjang

cerun 600 m. Manakala bagi cerun-cerun 10 % dan 20 % pula , panjang

cerun masing-masing ialah 150 m dan 72 m.

b) Berdasarkan kepada Rajah 3.3, dengan mengambil panjang cerun yang telah

ditetapkan, unjurkan garisan menegak yang selari dengan paksi-y sehingga

bertemu dengan garis-garis cerun yang berkenaan.

c) Seterusnya, unjurkan garis mengufuk yang selari dengan paksi-x bermula

dari titik pertemuan tadi ke sebelah kiri untuk mendapatkan nilai-nilai untuk

Faktor LS seperti yang telah diringkaskan di dalam Jadual 4.3 di bawah.

Jadual 4.3 : Nilai LS yang diperolehi berdasarkan kecuraman cerun

Kecuraman Cerun ( % ) Nilai LS

0 5 2.05

6 10 3.75

11 20 6.55


62/77

62

4.3.4 Anggaran hakisan tanah berdasarkan pelbagai keadaan

Di dalam menganalisis kadar hakisan tanah yang berlaku bagi projek yang

dicadangkan, anggaran terhadap kehilangan tanah sebelum aktiviti pembinaan dan

selepas pembersihan tapak adalah diperlukan supaya satu bentuk perbandingan yang

baik dapat dilakukan.

4.3.4.1 Anggaran hakisan tanah berdasarkan guna tanah semasa ( sebelum projek

dimulakan)

Bagi tapak kajian sebahagian besarnya dilitupi oleh kawasan pertanian. Oleh itu

potensi hakisan tanah bagi tapak kajian sebelum aktiviti pembinaan dimulakan adalah

dengan mengambilkira dua keadaan utama iaitu potensi hakisan tanah berdasarkan guna

tanah semasa ( tanpa kawalan hakisan ) dan potensi hakisan berdasarkan guna tanah

semasa ( dengan kawalan hakisan ).

4.3.4.2 Potensi hakisan tanah berdasarkan guna tanah semasa ( tanpa kawalan

hakisan )

Berdasarkan daripada keadaan semasa tapak, nilai-nilai bagi C dan P adalah

seperti berikut Nilai-nilai C dan P adalah diperolehi berdasarkan kepada Jadual 3.3 dan

Jadual 3.4

:


63/77

63

C = 0.3 ( berdasarkan tanaman kelapa sawit )

P = 1 ( tanpa kawalan hakisan )

Jadual 4.4 : Anggaran kehilangan tanah berdasarkan guna tanah semasa ( tanpa

kawalan hakisan )

Cerun

( % )

Luas

( ekar )

R K LS C P Ai A

0 5 181.88 1986.04 0.05 2.05 0.3 1 61.07 11107.54

6 10 197.33 1986.04 0.05 3.75 0.3 1 111.72 22044.67

11 - 20 212.77 1986.04 0.05 6.56 0.3 1 195.43 41580.86

Jumlah 591.98 74731.08

A

( tan/ekar

/tahun)

126.24

A

( tan/ha

/tahun)

51.09

4.3.4.3 Potensi hakisan tanah berdasarkan guna tanah semasa ( dengan kawalan

hakisan )

Berdasarkan daripada keadaan semasa tapak, nilai-nilai C dan P adalah seperti

berikut Nilai-nilai adalah diperolehi berdasarkan kepada Jadual 3.3 dan Jadual 3.4

C = 0.3 ( berdasarkan tanaman kelapa sawit )

P = 0.3 ( berdasarkan contour bund )


64/77

64

Jadual 4.5: Anggaran kehilangan tanah berdasarkan guna tanah semasa ( dengan

kawalan hakisan )

Cerun

( % )

Luas

( ekar )

R K LS C P Ai A

0 5 181.88 1986.04 0.05 2.05 0.3 0.3 18.32 3332.26

6 10 197.33 1986.04 0.05 3.75 0.3 0.3 33.51 6613.40

11 - 20 212.77 1986.04 0.05 6.56 0.3 0.3 58.63 12474.26

Jumlah 591.98 22419.92

A (

tan/ekar

/tahun)

27.85

A

( tan/ha

/tahun)

15.33

4.3.5 Potensi hakisan tanah selepas pembersihan tapak

4.3.5.1 Potensi hakisan tanah selepas pembersihan tapak ( tanpa sebarang kawalan

hakisan )

Tanah-tanah yang dibiarkan terdedah di dalam jangkamasa yang lama atau

panjang akan mengakibatkan potensi berlakunya hakisan tanah semakin ketara. Berikut

adalah nilai-nilai C dan P bagi mewakili keadaan ini. Nilai-nilai C dan P adalah

diperolehi berdasarkan kepada Jadual 3.3 dan Jadual 3.4


65/77

65

C = 1 ( tanah dalam keadaan gondol )

P = 1 ( tanpa kawalan hakisan )

Jadual 4.6 : Anggaran kehilangan tanah bagi tanah terdedah selepas pembersihan

tapak ( tanpa sebarang kawalan hakisan )

Cerun

( % )

Luas

( ekar )

R K LS C P Ai A

0 5 181.88 1986.04 0.05 2.05 1 1 203.57 37025.15

6 10 197.33 1986.04 0.05 3.75 1 1 372.38 73462.24

11 - 20 212.77 1986.04 0.05 6.56 1 1 651.42 138662.90

Jumlah 591.98 249110.39

A

( tan/ekar

/tahun)

420.81

A

( tan/ha

/tahun)

170.30

4.3.5.2 Potensi hakisan tanah selepas pembersihan tapak ( dengan menggunakan

amalan kawalan hakisan yang berbeza )

Penggunaan amalan kawalan hakisan tanah akan dapat mengurangkan peratus

kehilangan tanah yang tinggi. Dengan mengandaikan bahawa rumput masih belum

ditanam sebagai lapisan pelindungan hakisan yang tetap di tapak kajian ini ( iaitu tanah

masih berada dalam keadaan gondol ) Jadual 4.10 menunjukkan pengurangan kadar

kehilangan tanah berdasarkan penggunaan amalan kawalan hakisan yang berbeza


66/77

66

dengan mengambilkira nilai C sebagai 1.0. Nilai-nilai P adalah diperolehi berdasarkan

Jadual 3.5


tapak ( dengan kawalan hakisan iaitu dengan menyediakan kolam-kolam

endapan aliran hilir tanpa penegntalan bahan kimia )

Cerun

( % )

Luas

( ekar )

R K LS C P Ai A

0 5 181.88 1986.04 0.05 2.05 1 0.2 46.71 7405.03

6 10 197.33 1986.04 0.05 3.75 1 0.2 74.48 14696.45

11 - 20 212.77 1986.04 0.05 6.56 1 0.2 130.28 27720.57

Jumlah 591.98 49822.05

A

( tan/ekar

/tahun)

84.16

A

( tan/ha

/tahun)

34.06


67/77

67


tapak ( dengan kawalan hakisan iaitu dengan menyediakan struktur-

struktur kawalan hakisan dengan kadar penggunaan yang normal )

Cerun

( % )

Luas

( ekar )

R K LS C P Ai A

0 5 181.88 1986.04 0.05 2.05 1 0.5 101.78 18512.57

6 10 197.33 1986.04 0.05 3.75 1 0.5 186.19 36471.12

11 - 20 212.77 1986.04 0.05 6.56 1 0.5 325.71 69301.44

Jumlah 591.98 124555.11

A

( tan/ekar

/tahun)

210.40

A

( tan/ha

/tahun)

85.15


tapak ( dengan kawalan hakisan iaitu dengan menyediakan struktur-

struktur kawalan hakisan dengan kadar penggunaan yang tinggi )Cerun

( % )

Luas

( ekar )

R K LS C P Ai A

0 5 181.88 1986.04 0.05 2.05 1 0.4 81.43 14810.06

6 10 197.33 1986.04 0.05 3.75 1 0.4 148.95 29392.90

11 - 20 212.77 1986.04 0.05 6.56 1 0.4 260.57 55441.15

Jumlah 591.98 99644.11

A

( tan/ekar

/tahun)

168.32

A

( tan/ha

/tahun)

68.12


68/77

68

Jadual 4.10 : Jadual ringkasan potensi hakisan dan peratus pengurangan kehilangan

tanah berdasarkan penggunaan amalan kawalan hakisan yang berbeza

daripada Jadual 4.7, Jadual 4.8 dan Jadual 4.9.

Amalan Kawalan Hakisan Faktor P A ( tan/ekar

/tahun)

% Pengurangan

Kehilangan Tanah

Penyediaan kolam-kolam

endapan aliran hilir ( tanpa

pengentalan kimia )

0.2 84.16 80

Penyediaan struktur-struktur

kawalan hakisan tanah dengan

kadar penggunaan yang

normal

0.5 210.40 50

Penyediaan struktur-struktur

kawalan hakisan tanah dengan

kadar penggunaan yang tinggi

0.4 168.32 60

4.4 Perbincangan Mengenai Keputusan Analisa .Kadar Hakisan Tanah

Dikawasan Kajian Kes

Semasa kerja pembersihan tanah dijalankan bahagian permukaan tanah yang

paling atas ( top soil) merupakan bahagian yang paling mudah dan berpotensi tinggi

untuk terhakis. Berdasarkan kepada anggaran kehilangan tanah yang telah dibuat semasa

peringkat analisis, semasa kerja-kerja pembersihan tapak (site clearing) dijalankan,

diramalkan kadar kehilangan tanah yang akan berlaku adalah 249110.39 tan / tahun atau

pada kadar 420.81 tan / ekar / tahun ( 170.30 tan / ha / tahun ) sekiranya dibersihkan


69/77

69

pada masa yang sama dan dibiarkan terdedah selama setahun tanpa mengenakan

sebarang kawalan hakisan tanah.

Sekiranya kawasan tapak kajian tidak dibiarkan terdedah di dalam tempoh yang

panjang, kadar hakisan tanah yang berlaku yang telah dianggarkan sebelumnya akan

berkurangan. Untuk menyediakan satu pelan perancangan tapak yang mampan selepas

kerja-kerja pembersihan tapak dijalankan, Jadual 4.11 menunjukkan perbandingan kadar

hakisan tanah yang dijangkakan berlaku berbanding dengan tempoh masa ianya

dibiarkan terdedah.

Jadual 4.11 : Perbandingan kadar hakisan dengan tempoh masa tanah dibiarkan

terdedah.

Tempoh Masa

Tanah Dibiarkan

Terdedah

Kadar Hakisan

(tan / ekar / tahun)

Jumlah Tanah

yang Terhakis

( tan )

% Pengurangan

Hakisan

12 Bulan 420.81 249110.39 0

10 Bulan 420.81 207592.00 178 Bulan 420.81 166073.59 33

6 Bulan 420.81 124555.20 50

4 Bulan 420.81 83036.80 67

2 Bulan 420.81 41518.40 83

1 Bulan 420.81 20759.20 92

2 Minggu 420.81 10379.60 96

Penyediaan kaedah-kaedah kawalan hendaklah diaplikasikan di tapak kajian ini

dalam tempoh satu bulan supaya peratus berlakunya hakisan tanah dapat dikurangkan

sehingga melebihi 90 % selain menyediakan struktur-struktur kolam enapan yang

mencukupi dan efisyen. Kaedah-kaedah penstabilan cerun ke atas tanah haruslah


70/77

70

disediakan secepat mungkin sebaik-baiknya selepas aktiviti-aktiviti fasa penyediaan

tapak selesai dijalankan. Contoh kaedah penstabilan tanah yang efisyen dan sering

digunakan adalah menanam rumput.

Perbandingan kadar hakisan dengan tempoh masa tanah dibiarkan terdedah

0

20

40

60

80

100

120

1 minggu 2 minggu 1 bulan 2 bulan 4 bulan 6 bulan 8 bulan 10 bulan 12 bulan

tempoh masa tanah dibiarkan terdedah

%p

enguranganha

kisan

4.5 Cadangan dan Kesimpulan

Berdasarkan daripada kajian penilaian potensi hakisan tanah yang telah

dilakukan ke atas tapak kajian, kadar hakisan tanah diramalkan meningkat pada kadar

126.24 tan / ha / tahun kepada 420.81 tan / ha/ tahun semasa aktiviti penyediaan tapak

dijalankan tanpa melakukan sebarang kawalan ke atas permukaan atas tanah tersebut.


71/77

71

Berdasarkan kepada kajian yang terdahulu, kadar hakisan yang boleh diterima hendaklah

tidak melebihi 30 tan / ha / tahun. Ini bermakna selepas pembersihan tapak dijalankan

peningkatan hakisan tanah dijangkakan berlaku sehingga lebih daripada had yang

dibenarkan.

Walau bagaimanapun, kadar tersebut boleh dikurangkan sehingga mencapai atau

had yang dibenarkan sekiranya langkah-langkah kawalan yang dicadangkan disediakan

secepat mungkin dan permukaan tanah yang telah dibersihkan tidak didedahkan dalam

jangkamasa yang terlalu panjang. Tanah yang dibiarkan terdedah dalam jangka masa

satu bulan dapat mengurangkan kehilangan isipadu tanah sehingga 90 %.

Langkah-langkah kawalan dan pencegahan yang telah dikenalpasti hendaklah

diberi perhatian dan keutamaan di dalam perancangan projek bagi mengelakkan kesan

ketara akibat hakisan tanah ini khasnya kepada alam sekitar.

Berdasarkan daripada kajian yang telah dilaksanakan, projek ini boleh

dilaksanakan tanpa meninggalkan kesan yang ketara dari aspek hakisan tanah sekiranya

langkah-langkah kawalan dan pencegahan yang telah dikenalpasti disediakan secepat

mungkin dan secara efisyen


72/77

72

KESIMPULAN

Penilaian potensi hakisan tanah ke atas sesuatu projek pembangunan yang

dicadangkan adalah perlu dilakukan semasa Penilaian Kesan Ke atas Alam Sekitar (EIA)

dilaksanakan. Kerana ianya merupakan salah satu daripada komponen yang penting

yang membentuk kajian-kajian yang diperlukan di dalam penyediaan EIA. Hakisan

tanah terletak EIA dalam bahagian kajian kesan-kesan ketara yang berpotensi memberi

kesan ke atas alam sekitar khususnya ke atas kualiti air kerana ianya melibatkan air

larian permukaan

Masalah hakisan tanah yang serius dapat diperhatikan semasa peringkat fasa

penyediaan tapak bagi sesuatu projek pembangunan yang dicadangkan. Pembuangan

pokok-pokok dan tumbuh-tumbuhan sedia ada di dalam kawasan tapak cadangan

pembangunan akan mengakibatkan banyak kesan antaranya meningkatkan halaju dan

kuantiti air larian permukaan dan seterusnya akan mengakibatkan peningkatan potensi

hakisan tanah untuk berlaku di tapak tersebut. Jika tiada pengawalan yang dibuat semasa

fasa penyediaan tapak dibuat maka fasa-fasa yang berikutnya juga akan turut

menyumbang kepada masalah hakisan tanah kerana fenomena ini adalah bersifat

selanjar dengan ciri-ciri yang ada pada tanah. Maka langkah-langkah pencegahan dan

kawalan hakisan haruslah disediakan dengan sebaik mungkin selepas fasa penyediaan

tapak dilaksanakan.


73/77

73

Empat faktor utama telah dikenal pasti dalam penjanaan hakisan tanah iaitu

faktor cuaca, ciri-ciri tanah, topografi dan penutup tanah. Seperti yang telah

dibincangkan dalam kajian literatur yang lepas, faktor hujan cukup sinonim bila

dikaitkan dengan masalah yang melibatkan hakisan tanah. Ini adalah kerana ianya akan

memberikan kesan secara langsung mahupun secara tidak langsung kepada penjanaan

hakisan tanah. Namun begitu jika tidak disokong oleh faktor-faktor yang lain, masalah

hakisan tanah hanyalah merupakan proses semulajadi alam yang tidak akan

meninggalkan kesan yang ketara perubahan ke atas alam sekitar. Oleh kerana itu semua

faktor yang dinyatakan diatas perlu diambilkira dalam pembentukkan model untuk

menilai potensi hakisan tanah yang berlaku.

Proses-proses hakisan tanah boleh dikatakan bersifat selanjar kerana ianya

bermula daripada kesan yang sedikit kepada kesan yang lebih teruk jika tiada langkah

pengawalan dilaksanakan. Setiap sesuatu jenis hakisan adalah bersifat tidak tetap kerana

ianya cenderung untuk membentuk hakisan-hakisan yang berlainan daripada sifat

asalnya. Sebagai contoh pembentukkan hakisan alur adalah berpunca daripada

percantuman beberapa hakisan lurah atau akibat daya daripada air larian permukaan

yang besar yang berupaya menghakis lurah supaya menjadi lebih besar dan dalam. Ini

jelas membuktikan jenis-jenis hakisan yang berlaku dan mekanismenya adalah bersifat

selanjar.

Penilaian hakisan tanah boleh dibincangkan meliputi dua aspek yang penting

iaitu perbincangan secara kualitatif dan kuantitatif. Perbincangan secara kuantitatif

adalah penting dilaksanakan kerana ianya menentukan sejauh manakah kadar hakisan

tanah berpotensi berlaku di tapak-tapak pembinaan yang dinilai. Ianya dilakukan dengan

menggunakan model-model penilaian hakisan tanah yang sesuai. Persamaan Kehilangan

Tanah Universal (USLE) adalah merupakan model penilaian hakisan tanah yang

terkenal dan digunakan secara meluas dalam meramalkan kadar kehilangan tanah.


74/77

74

Walaupun penggunaan model ini hanyalah sebagai anggaran sahaja tetapi ianya penting

dalam menentukan langkah-langkah kawalan yang akan dicadangkan.

Di dalam membuat penilaian kadar hakisan tanah di satu-satu tapak pembinaan,

penilaian yang dilakukan hendaklah mengambilkira keadaan-keadaan hakisan secara

tiga peringkat iaitu semasa sebelum kerja pembinaan, semasa penyediaan tapak dan

selepas kaedah-kaedah kawalan dan pencegahan hakisan tanah disediakan. Dengan

mengambilkira semua keadaan tersebut, satu pelan pengawalan yang lebih efektif dapat

disediakan mengikut keadaan tapak. Selain daripada itu juga ianya dapat menentukan

tahap hakisan yang dijangka akan berlaku dan satu threshold limit kadar hakisan adalah

diperlukan supaya satu perbandingan yang lebih menyeluruh dapat dilaksanakan.

Secara keseluruhan hakisan tanah boleh disifatkan satu fitrah alam semulajadi,

namun aktiviti-aktiviti pembangunan tanah yang tidak terkawal seringkali

menyumbangkan masalah hakisan tanah yang serius. Biarpun begitu dengan pelan-pelan

pengawalan hakisan yang terbaik dapat menyediakan satu pembangunan yang mampan

iaitu pembangunan yang mengambilkira kesan-kesan ke atas alam sekitar.


75/77

75

RUJUKAN

1. B.A Stewart, D.A Wollhiser. J.H. Wischmeier, Caro, M.H Frere . Control of

Pollution from Cropland. U.S. EPA Report No. 600/2-75-026 or USDA Report

No. ARs-H-5- :Washington D C. 1975

2. B.L Kay.Straw as an Erosion Control Mulch. Agronomy Progress Report No.

140. University of California, Davis, Agricultural Experiment Station

Cooperative Extension, Davis, California.1983

3. Balley, Robert G., Land Capability Classification of the Lake Tahoe Basin

California-Nevada,Washington D.C I- Forest Reserve, U-S Department of

Agriculture, 1974, m.s 32

4. Brigss, Reginald P. , et. al., Landsliding in Allegheny County, Pennsylvania.,

Geological Survey Circular 728, 1975, m.s 88

5. Carson,M.A and Kirby,M.J., Hillslope form and process,Cambridge, United

Kingdom, 1972, ms 475

6. Department of Environment ( DoE ). A Handbook of Environment Impact

Assesmentt Guidelines. Ministry of Science, Technology and the Environment,

Malaysia.2nd

Edition. August 1995.


76/77

76

7. Department of Environment ( DoE ). Guidelines for Preventation and Control

of Erosion and Siltration in Malaysia. 1stEdition. 1996

8. E.J Roose. Erosion et ruissellement en Afrique de eouest. Vingt annees de

messures en Petites Parcelles experimentales, Cyclo ORSTAM,

Adiopodoume. Ivory Coast. 1975

9. G.R Foster, L.J Lane. Simulation of Erosion and Sediment Yoeld from Field-

Sized Areas. In R. Lal and E.W Russell ( eds ). Tropical Agricultural Hydrology.

Chichester, Wiley. 1981

10.

Jabatan Alam Sekitar ( JAS ). Penilaian Kesan KEpada Alam Sekeliling,

Prosedur dan Keperluan di Malaysia. Kementrian Sains, Teknologi dan Alam

Sekitar. Kuala Lumpur. 1984

11.R.P.C Morgan. Estimating Regional Variation in Soil Erosion Hazard in

Peninsular Malaysia. Malayan Nature Journal 28. 1974

12.R.P.C Morgan. Soil Erosion and Conservation,. LONGMAN. 2ND

Edition.

Kuala Lumpur. 1995

13.S.J Goldman, K. Jackson, T.A. Bursztynsky P.E. Erosion and Sediment Control

Handbook. McGraw-Hill Book Company. 1986

14. Schuster, Robert L. and Krizek, Raymond J., Landslides: Analysis and Control,

Washington D.C, National Academy of Sciences, 1978, m.s 234

15. T.R. Mill, M.L Clar. Erosion and Sediment in Surface Mining in the Eastern

U.S. U.S Environmental Protection Agency. Washington D.c. 1976


77/77

77

16.U.S. Deparment of Agriculture, Soil Conservation Service. Guide for Erosion

and Sediment Control in California. USDA, SCS, Davis, Calif. 1977

17.V.Novonty, ph.D, P.e, G.Chester, ph.D, d.Sc . Handbook of Nonpoint Pollutio.

Van Nostrand Reinhold Company.1981

18. Vitek, John D. and Marsh, William M., Landslide hazard mapping foE local

Land use planning, New York; McGraw Hill, 1978, m.s 292

19 W.H Wischmeier, D.D Smith. Predicting Rainfall Erosion Losses from

Cropland East Of The Rocky Mountains Agriculture Handbook No. 282 USDA

, Washington D.C. 1965

20.W.H Wischmeier, D.D Smith. Predicting Rainfall Erosion Losses A Guide to

Conservation Planning.Agriculture Handbook No. 537 U.S DEparment of

Agriculture, Science and Education Admisistration. , Washington D.C. 1978

2 1. Way, Douglas s., Terrain Analysis; A guide to site selection using aerial

photographic interpretatio Strousburg, Penn.;Dowden, Hutchinson and Ross,

1973, m.s 392.

geo fizikal 7

Documents