fintech & kewangan...

38
FINTECH & KEWANGAN ISLAM MUZAKARAH PENASIHAT SHARIAH KEWANGAN ISLAM 2019 11pagi – 12.30 tengahari Prof. Dr. Engku Rabiah Adawiah Bt Engku Ali Universiti Islam Antarabangsa Malaysia [email protected]

Upload: tranminh

Post on 14-Jun-2019

245 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

FINTECH & KEWANGAN ISLAM

MUZAKARAH PENASIHAT SHARIAH KEWANGAN ISLAM 201911pagi – 12.30 tengahari

Prof. Dr. Engku Rabiah Adawiah Bt Engku AliUniversiti Islam Antarabangsa Malaysia

[email protected]

Page 2: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

AGENDA

Muqaddimah

Islamic Fintech & Perspektif Shariah

Cryptocurrency / matawang digital

Pelbagai contoh Inovasi Islamic Fintech

Langkah Ke Hadapan

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 2

Page 3: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

MUQADDIMAH

Page 4: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

APA ITU FINTECH?

Fintech = Teknologi +

Inovasi + Kewangan

Meningkatkancapaian

perkhidmatankewangan

Penyampaianperkhidmatan

kewangan secarabukan

konvensional

DIGITAL DISRUPTION

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 4

Page 5: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

PERKEMBANGAN FINTECH & IMPAK TERHADAP INDUSTRI PERKHIDMATAN KEWANGAN

KemajuanTeknologi

Perubahanpantas

Saiz fintech global:

pelaburanmelebihi

USD$22b pada 2015 &

tumbuh dgnkencang

Tech start-ups berjayamenggugat

institusikewangan

Menggangumodel

perniagaan&

mengambilsher dlmpasaran

AnjakanParadigma

dalam sektorperkhidmatan

kewangan

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 5

Page 6: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ISLAMIC FINTECH & PERSPEKTIF SHARIAH

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 6

Page 7: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

APA DIA ISLAMIC FINTECH? BEBERAPA DEFINISI

Penyampaian DIGITAL patuh Shariah bagi kewangan Islam

Penggunaan kemudahan/produk FinTech dalam kewangan Islam (cth. Blockchain & DLT, Pembayaran, Big Data dll.)

Sebarang produk FinTech yang patuh Shariah – memenuhi keperluankewangan / objektif keterangkuman kewangan (financial inclusion)

Sebarang dana FinTech patuh Shariah – utk infrastruktur digital / pembangunan ekonomi

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 7

Adapted with modifications from L. Wintermeyer & A. H. Basit, “Future of Islamic Fintech is Bright”, Forbes/Tech

Page 8: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

POTENSI ISLAMIC FINTECH?

• Fintech mempunyai potensi besar dlm kewangan Islam

• Komuniti Islamic FinTech global – berkembang pesat

• Landskap Islamic Fintech – lebih 120 pemain di peringkat global (cth. Islamic ETFs, cryptocurrencies, dll)

(Source: L. Wintermeyer & A. H. Basit, “Future of Islamic Fintech is Bright”, Forbes/Tech)

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 8

Page 9: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

DUA WAJAH BAGI FINTECH & INOVASI BERKAITAN

Manfaat Ekonomi – kos operasi yang lebih rendah, lebih kompetitif, mudah, capaian yang lebih baik

(keterangkuman kewangan& manfaat social)

Kesan yg tak disengajakan –Risiko & kegagalan?

Kebimbangan pengawal selia –financial stability – pelbagaiimplikasi risiko? Kepatuhan

Shariah?

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 9

Page 10: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

RESPON PENGAWAL SELIA

• Meraikan FinTech – tapi2 berhati2 – terutamanya dari segi – “reliability of the technologies” & “financial soundness of the fintech companies”

• “FinTech is changing the landscape for financial services, providing more opportunities to seek financing & increasing financial inclusion. As regulators it is our responsibility to provide a framework which supports the sustainable development of this industry while protecting consumers & financial stability.”

(Ian Johnston, CEO at DFSA)

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 10

Page 11: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ADAKAH FINTECH PATUH SHARIAH?

• Setakat ini tiada garis panduan lengkap ttg pelbagai bentukFinTech & penggunaannya dlm kewangan Islam.

• Isu/trend semasa – blockchain, DLT, cryptocurrencies, ICOs, AI, smart contracts, open banking, dll.

• Kepatuhan Shariah – banyak perbahasan dalam industry – denganpandangan yang pelbagai

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 11

Page 12: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

PERANAN PENASIHAT SHARIAH?

Penasihat Shariah memantau inovasi produk di peringkat IKI & industri

• Memastikan keseluruhan transaksi (end-to-end) adalah patuhShariah

• Memastikan ada hubungan kontrak yand sah di antara pihak2 berkontrak berdasarkan hukum fiqah

• Perlu memahami bagaimana produk FinTech berfungsi

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 12

Page 13: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

PENILAIAN FINTECH DARI PERSPEKTIF MAQASID AL-SHARIAH?

MAQSAD HIFZ AL-MAL

ManfaatEkonomi

ImplikasiRisiko

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 13

الوضوح

العدلالثبات

الرواج

Page 14: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ISU?

Cryptocurrencies – pengiktirafan sebagai legal tender? Tiada intrinsic value? Medium of exchange? Currency/ matawang?

Risiko yang terbabit? AML/CFT? Penipuan / scam? Kesedaran orang awam tentang risiko yang terbabit? KYC dalam persekitaran fintech?

ICO – cara baru penjanaan dana secara bukan konvensional & tidakdikawalselia – patuh Shariah? Risiko?

Smart Contracts – adakah mematuhi syarat2 berkontrak menurutfiqah?

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 14

Page 15: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

CONTOH ISLAMIC FINTECH PLAYERS & BEBERAPA INOVASI

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 15

Islamic Digital

Challenger banks

Yielders Ovamba

Wahed

Sharia compliant investment

Funds

Sukuk ETFs

CBX Unit

EthisCrowd

Blockchain

Smart Contract

(Source: L. Wintermeyer & A. H. Basit, “Future of Islamic Fintech is Bright”, Forbes/Tech)

Page 16: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

MATAWANG CRYPTO / DIGITAL

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 16

Page 17: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

PENGENALAN

• Mata wang kripto pertama dikenali sebagai bitcoin telah dikeluarkanpada tahun 2009, oleh Satoshi Nakamoto, dengan mengguna pakaiteknologi cryptography & blockchain

• Selepas itu, berbagai jenis mata wang kripto yang lain telahdikeluarkan di pelbagai tempat di dunia.

• Ciri-cirinya yang tidak konvensional & kompleks telah mencetuskankontroversi dan perbezaan pendapat di kalangan ilmuan & masyarakat awam

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 17

Page 18: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

APAKAH DIA MATA WANG KRIPTO?

Kriptografi + Blockchain =

Kekebalan

Aset Digital - Intangible

Peer-to-peerTiada Intrinsic Value vs

Bersandarkan Aset

Decentralised & Unregulated

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 18

Page 19: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

APAKAH DIA MATA WANG KRIPTO?

• Mata wang kripto – dicipta melaui teknik kriptografi – mathematical algorithm

(protokol berasaskan matematik & kejuruteraan komputer) – memberinya kekebalan

dari pencerobohan / pemalsuan – disokong dgn teknologi blockchain berasaskan DLT

• Merupakan aset digital yang ‘intangible’ tetapi dianggap mempunyai nilai – boleh

dialih (transfer), diagih (distribute) dan ditukar (exchange); pemindahan adalah

secara individu kepada individu (peer-to-peer) tanpa melalui perantara (bank)

• Asalnya matawang kripto tidak mempunyai ‘intrinsic value’, walaupun kemudiannya

ada yang telah disandarkan kepada asset lain yang mempunyai nilai intrinsic

• Secara umumnya, mata wang kripto tidak berpusat (decentralised) & tidak dikawal

selia, samada semasa dikeluarkan ataupun semasa penggunaannya

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 19

Page 20: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ANALISA CIRI2 MATAWANG KRIPTO?

• Ciri2 keselamatan dalam matawang kripto:• integriti – maklumat tidak boleh diubah (immutable) atau dipalsukan (forged)

• kerahsiaan - tidak diketahui identiti pemilik aset kecuali jika maklumat identiti telahdidaftar terlebih dahulu.

• kesediaan (availability) – aset tersedia digunakan pada bila-bila masa oleh pemiliknyayang sah (authorised owner).

• tak boleh sangkal (non-repudiation) – sebarang maklumat berkaitan aset digital tidakboleh diselewengkan atau disangkal

• Penggunaan teknologi blockchain menjadikan aktiviti wang kripto lebih murah, efisien dan selamat.

• Namun, masih ada isu-isu seperti: kecuaian manusia, kurang cekapmenggunakan teknologi blockchain, serta penyalahgunaan

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 20

Page 21: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

JENIS2 MATAWANG KRIPTO?

COIN: X asetsandaran

• Bitcoin

• Altcoin

TOKEN: asetsandaran

• Token sekuriti

• Token ekuiti

• Token komoditi

• Token utiliti, dll

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 21

+ 1500 jenisMata Wang

Kripto

Page 22: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

EKOSISTEM UTAMA MATAWANG KRIPTO

Blockchain

Protocol

VerificationNodes

(Fullnode)

Miner

E-wallet

Exchanges Regulator

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 22

Page 23: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

PANDANGAN FUQAHA’ SEMASA TENTANG MATAWANG KRIPTO?

HARAM

Cth: Dar Ifta’aMesir; Dar Ifta’aPalestine; Directorate of Religious Affairs, Turkey; Sheikh Al-Qaradaghi; Sheikh SulaymanRuhaylee; dll

HARUS

Dar UloomZakariyya, South Africa; Datuk Dr Mohd DaudBakar; Sheikh Nizam Yaakubi

HARUS DLM KEADAAN TERTENTU

Dr. ZaharuddinAbd Rahman

TAWAQQUF

Sheikh TaqiUthmani

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 23Sumber: Kertas Kajian JAKIM, 2019

Page 24: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

HUJJAH BAGI YANG MENGHARAMKAN?

CIRI

• x memenuhi ciri-ciri “mata wang” – x “legal tender”; x jaminan kerajaan; x memenuhi kriteria mal mutaqawwam

• berisiko tinggi & mempunyai unsur2 yang memudaratkan – cth: ketidakpastian (gharar), ketidakstabilan nilai (high volatility)

PENGGUNAAN

• penggunaan yang x patuh Syariah – cth: aktiviti2 berunsur jenayah, pengedaran dadah, pengubahan wang haram, keganasan, dll

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 24

Page 25: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

HUJJAH BAGI YANG MENGHARUSKAN?

MEMENUHI KRITERIA MATA WANG

• kepercayaan (trust)

• diterima pakai oleh komuniti walaupun x status legal tender.

• Ketidakstabilan harga (volatility) x menafikan thamaniyyah – samaseperti mata wang fiat yg juga ‘volatile’

• tatacara pengeluaran diketahui umum & boleh diakses oleh pengguna

DIANGGAP SEBAGAI ASET (sila’) – ASET DIGITAL

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 25

Page 26: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ANALISA PIHAK PENGKAJI (KERTAS KERJA JAKIM – BELUM MUKTAMAD)

ADAKAH MATA WANG KRIPTO MEMENUHI CIRI MATA WANG?

• mata wang kripto hanya diguna pakai sebagai “mata wang” dalam 2 keadaan:

• Kaedah pembayaran (mode of payment) dalam transaksi jualbeli terutamanya secara maya (online transactions - mirip kepada penggunaan duit elektronik (e-money) seperti Paypal, Touch&Go dll. Tapimata wang kripto bersifat wang digital yang nilainya boleh ditukar kepada mata wang fiat melaluiplatform pertukaran (exchanges); manakala e-money menyimpan nilai dalam mata wang

• Kaedah penghantaran/kiriman wang (remittance) – lebih efisen dari sudut kos dan masa. Penerima mata wang kripto kemudiannya boleh menukar nilainya kepada mata wang fiat melalui platform pertukaran.

• fungsi mata wang kripto sebagai mata wang masih lagi terhad

• perantara penyelesaian (medium of settlement)

• bukan tanda aras/kayu ukur harga (measure of value) barangan atau servis & tidak menyimpan nilai harta (store of value),

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 26

Page 27: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

Hujjah…

فيجب ، الالموتقويم ي عرف بهالذيالمعيار ه ووالثمن •لوإذ، ينخفض ولتفع يرلمضب وطامحد ودايك ونأنلعوينخفض يرتفع الثمن كان بهنعتبر ثمن ناليك نلمكالس

…سلع الجميع بل، المبيعات(Ibn Qayyim, I’lam al-Muwaqqi’in)

• Harga ialah kayu ukur bagi menilai sesuatu harta. Justeru, ia mesti ditentukandan dikawal supaya nilainya tidak turun dan naik. Ini kerana, sekiranya sesuatuyang berfungsi sebagai harga boleh turun dan naik seperti komoditi, kita tidakakan mendapat harga [yang standard] yang boleh dijadikan sandaran bagimenentukan sesuatu barangan yang dijual. Sebaliknya, semua akan bersifatkomoditi… Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 27

Page 28: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

Sambungan Analisa…

• Penggunaan mata wang kripto sebagai tanda aras penentuan harga sesuatubarangan atau servis (unit of account / measure of value) amat minimum & terhad. Cth:• Peruncit / pedagang meletakkan harga barang jualan atau servis dalam mata wang fiat.

• Peruncit /pedagang segera menukarkan wang kripto kepada mata wang fiat yang setarabagi mengelak dari terdedah kepada sebarang risiko harga mata wang kripto.

• Mata wang fiat – nilai thamaniyyah mutlaqah & maliyyah bersandar pada pengiktirafan sebagai legal tender,

• Mata wang kripto bergantung sepenuhnya kepada kepercayaan penggunaterhadap kemantapan keseluruhan eko-sistem yang mendokong teknologi matawang kripto

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 28

Page 29: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

FUNGSI MATA WANG YANG BERJAYA DIPENUHI OLEH MATA WANG KRIPTO?• Perantara pembayaran (medium of payment)

• Ya

• Namun masih bersandar pada nilai wang fiat; x berdiri sendiri

• Simpan nilai (store of value)• Belum

• Kerana nilainya yang tidak tetap & terdedah kepada spekulasi turun-naik yang sgt volatile

• Penentu harga (unit of account) • Belum

• Kerana masih bergantung penuh kepada penilaian berasaskan mata wang fiat.

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 29Sumber: Kertas Kajian JAKIM, 2019

Page 30: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ADAKAH MATA WANG KRIPTO MEMPUNYAI THAMANIYYAH & MALIYYAH?

• Ya, tapi masih bersifat sekunder/nisbi (alternative): • memenuhi ciri ‘rawaj’ – masyarakat menerima mata wang kripto sebagai imbalan/harga untuk

transaksi – walaupun belum menyeluruh (nisbi)

، النقودبمنزلةفهو، رائجةدامتماالفلوسإن: يقولنوزفرمحمد

باصطالحعارضالفلوسمنالرواج: قاليوسفوأبوحنيفةوأبو

والكسادبالرواجتختلفالفلوسومالية... فساعةساعةيتبدلوذلك، الناس

• Muhammad al-Syaibani dan Zufar berkata: Fulus yang popular dan diterima pakai dikirasebagai mata wang. Manakala Imam Abu Hanifah dan Abu Yusuf berkata: Popularitifulus bergantung kepada persetujuan sesuatu masyarakat, justeru ia berubah dari satumasa ke satu masa yang lain… keberhartaan fulus berbeza mengikut populariti dan kepupusannya. Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 30

Sumber: Kertas Kajian JAKIM, 2019

Page 31: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

KESIMPULAN PIHAK PENGKAJI (KERTAS KERJA JAKIM – BELUM MUKTAMAD)

Mata wang kripto mempunyai nilai thamaniyyah dan maliyyah.

Nilai ini datangnya dari teknologi yang mendasarinya yang menimbulkankepercayaan (trust) dan seterusnya membawa kepada ianya digunakan.

Namun statusnya sebagai mata wang masih bersifat sekunder dan nisbi kerana masih bergantung kepada mata wang fiat & hanya memenuhi satu fungsi sahaja daripada tiga fungsi utama mata wang

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 31

Page 32: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

ISU: MATAWANG KRIPTO TIADA INTRINSIC VALUE & TIADA LEGAL TENDER?

X INTRINSIC VALUE

• Ulama tidak menghadkan mata wang kepada emas dan perak sahaja.

• Malah, ulama mengiktiraf mata wang istilah selagi mana masyarakat menerimanya (terdapat rawaj), dan terdapat nilai kewangan, keberhartaan dan kepercayaan masyarakat yang melayakkan objek tersebut diklasifikasikan sebagai mata wang

X LEGAL TENDER

• Dalam rujukan klasik - “legal tendar” bukanlah antara syarat untuk menjadikan sesuatu “mata wang” itu diiktiraf oleh Syarak.

• Kepercayaan dan penerimaannya oleh masyarakat sebagai alat pertukaran adalah antara ciri utama sesuatu mata wang

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 32Sumber: Kertas Kajian JAKIM, 2019

Page 33: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

SANDARAN…

• Dalam konteks mata wang fiat, Majma’ Fiqh Islami di bawah naunganMuslim World League di Mekah (Sesi No. 5, Resolusi No. 6) memutuskan:

وهوعنهاخارجأمرفيوإنماذاتهافيليستقيمتهاأنرغم•سرهووذلكوالتبادلالتداولفيكوسيطبهاالثقةحصولبالثمنيةمناطها

• Nilainya [wang kertas] tidak terbentuk secara sendiri (iaitu tidakbersifat intrinsik), sebaliknya didapati melalui unsur luaran, iaitukepercayaan kepada mata wang kertas sebagai media pertukaran. Kepercayaan tersebut merupakan hujah dan dalil kepada nilaiharga/mata wang. Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 33

Sumber: Kertas Kajian JAKIM, 2019

Page 34: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

BEBERAPA SARANAN PENYELIDIK

MASYARAKAT

• Sebaiknya, menghadkan penggunaan mata wang kripto kepada perantara pembayaran (medium of payment) dan penghantaran wang (remittance).

PENGAWAL SELIA

• Perlu mengawalselia platform2 pertukaran (exchanges): elakkansalahguna mata wang kripto untuk tujuan jenayah; melindungipengguna, dll

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 34Sumber: Kertas Kajian JAKIM, 2019

Page 35: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

GROWTH POTENTIALS OF ISLAMIC FINTECH

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 35

Page 36: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

GROWTH POTENTIALS OF ISLAMIC FINTECH?

• As Islamic FinTech ecosystem matures, there will be bigger openings & higher potentials of growth

• With over 170 Islamic Banks & 80 Islamic windows, global Islamic fintech has a lot to tap on, by offering innovative & efficient break-through Shariah compliant fintech products

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 36

Page 37: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

LEVERAGING ON FINTECH TO OPEN UP NEW DIGITAL MARKETS & SOLUTIONS

Digital financing platforms

Robo advisory

Online/digital takaful

Digitalised investment solutions

Smart contracts

Blockchain technology

Shariah compliant

cryptocurrency

Alternative payment system

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 37

Page 38: FINTECH & KEWANGAN ISLAMkliff.com.my/wp-content/uploads/2019/04/PROF-ENGKU-FINTECH-KEWANGAN... · JENIS2 MATAWANG KRIPTO? COIN: X aset sandaran •Bitcoin •Altcoin TOKEN: aset sandaran

CRITICAL SUCCESS FACTORS FOR ISLAMIC FINTECH

• Advancement in technology

• e.g. Mobile phone, IOT, apps

Accessible

• Convenient & easy to use

• Adds value by removing friction

• “Does the job”

Packaged • Certified Islamic fintech product

• Recognized & respected by both consumers & institutions

Transparent

Prof Dr Engku Rabiah Adawiah - 2019 38Adapted with modifications from L. Wintermeyer & A. H. Basit, “Future of Islamic Fintech is Bright”, Forbes/Tech