SENT REOG PONOROGO KUMPULAN SETIA BUDT SEBAGAI SEBUAH PERSEMBAHAN

Muhammad Fareez Bin Ahmad Salihin

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Drama dan Teater)

2017

SENI REOG PONOROGO KUMPULAN SETIA Bum SEBAGAJ SEBUAH PER EMBAHAN

MUHAMMAD FAREEZ BI AHJ\.1AO SALlIDN

Projek ini merupakan salah 8al u keperluan untuk IJuzah Sarjana Seni Gunaan dengan Kepujian

(Dramn dan Teater)

Fakulti • em Gunaan dan Krealu UNTVERSlTI MALAYSIA SARAWAK

2017

-~- ---~

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

Grode: _____

Please tiek (.J) Finnl Year Project Report Iv' I Maaten< D PhD D

DECLARATION OF ORIGINAL WORK

Thu! declaration is made on tbe ... ... J~L....day of.. ... .;N~.~... .. 2017.

Student's Deelaration:

I MW !AMMAD F'AREEZ BIN AHNeAl) SN,IHIN (4777n. FAClILTY OF APPLIED AND CREATIVE ART hereby declare thal the work entiLled SEN! REOG PONOROGO KUMPI"ll,dN SET1A BUm SEBAQAI SEBUAH PERSEMBAlIAN is my "r;igmal work. I have not copIed Crom any other students' work or from /lny other sources except where due reCerenLi! or f1cknowledgement is made cl(plicitiy in the tAll(t, nor h"8 nny part been written for me by another peTllOn.

,Cj J"lne J 11 Muhammad Fareez Bm Abmad Salilun ('17771l Date submitted Name of the student (1\iatric 'o.)

Supervisor's Declaration:

I SYARAfINA BlNTI ABDULf,AH hereby certifieR that the work enuLled.s.W REOO PONOROGO Kl!MPIILAN SErIA BUP! SEBAGAI SEBUAH PERSEMBAHAN was prepared by the above named student. and was submitted to the ··FACULTY" liS a * p~rtJaliruU fulfiUment for lhe conr. rment of BACHELOR OF APPWED ARTS WlTH HONOUR <DRAMA ANI) THEATRE), and the aforementioned work, to the best of my knowledge, is the said student's work.

Date: 'If, 0', /)0\ t supervisor)

Received for e""!lUnatioo by:

SyaraOna Bind Abdullah Ltdunr

Faculty or AppUed Ind Creadye Arts Unlvenltl Malay.'. S.rawlk

L-________________________9-4300 Ko,. S.m.rabln~

I declare that Projectfi'hcaiR IR classified as (Please tick (-/»:

o CONFIDENTIAL (ContaiDB oonfidential information under the Official Secret Act 1972)* o RESTRICTED (Contains restricted lDformution as specified by the organisation where

research was done)· efu'PEN ACCESS

Validation of ProjectJTheoia

I thorefore duly affirm ,,;th frrc consent and willingly declare that this said Project/1'heais shall be

placed officially in the Centre for Academic Information Serviccs with the abiding interest and rights as follows:

• This Projcct/1'hesiB is the sole legnl property of Uruversiti Malaysia Sarawak (UNTMAS).

• The Centre ror Academic Information Services has the lawful right to make copies for lhe purpose of academic and research only and not for other purpose.

• Th" ntre for Academic Information ServIces has the lawful right to digitalize the content for the Local Content Database.

• The Centre for Academic informAtion Service. baa the lawful right to make ~"'pie8 of the Project/1'heRiR for academic exchange between Higher Learning Institute.

• No dispute or any claim shall 8ri~e from the student itaelf neither third party on this Project/l'hesis once it becomes the sole property of UNIMAS.

• This Projectl1'he6lll or any malenru. data and information relatod to it shall not be distributed, published or disclosed to any party by the student excepL with UNIMAS permiBsion.

Student Qignature _~~:<Z~:::::::~~___i/

Supervisor signature: ___+____

Currenl Address: NO \'1 I<AMPIlNi:! PARI1 LAP!! ~I O/H,Am , 93=10 ~e:""GG!A12AN" \!.A1'J PAHl'lj, .JOIIOR..

:-IateN: * If the ProjeciJTbesis is CONFIDENTIAL Or RESTRICTED. plcase attach together ns annexure a letter from the otgllnisation with the period and reasons of confid('ntlality and restriction.

(The inBtrument i8 duly prepa~>d by The Centre for Academic lnformalion Services)

Projek bertajuk 'Sem Reog Ponorogo Kumpulau Setia Budi Sebagai Sebuah Persembahao' telah disediakan oleh Muhammad Fareez Bin Ahmad Salihin dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Cunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Ssrjan'l Muds Seni Cunaan dengan Kepujian Drama dan Teater.

Dilerima \tnl riks801eh:

SyaraOna Bind AbduU•• Pelll)'uah

Fakulti enl Gunun nan Kreatif UoJvenlti Malaysia arawak a Penyelia)

I Tankh:

- --

PENGHARGAAN

Assalamualaikum dan salam sejahtern. Bcrsyukur kehadrat Illahi dengan limpah rahmnl

dnn berka! yang dibcrikan dapat saya menempuhi segala rintangan tlan cabaran dalam

menyiapkan penulisan ilmiah inL

Perlama sekali . saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada uhli kcluarga saya

yang banyak mcnyokong dan membantu saya teruLamanya dari segi kcwangan sepanjang

pcngajian saya di universiti inL Terutamanya. bapa saya Ahmad alihin bin Daud yang setiasa

mendonkan kesejahteraan saya di sini dan terima kasih juga di alas segal a pcngorbanan yang

dibcrikan. Tidak lupa juga kepada arwah Ibu saya Paridah binti Kosnan, walaupun ibu liada di

s isi tCLapi kata-kala semangat dan kasih sayang yang dicurahkan menjadikan saya Icbih kuat

dan yakin dalam mencmpuhi 5cgala rintangan dan dugaan. Kepada adik-beradik saya yang

banyak membantu saya sepanjang pengajian says disini.

Seterusnya ribuan terima kasih saya tujukan kepada para pensyarah yang tidal.. berhenti­

henti mencurahkan 5cgala ilmu dan tujuk ajar kepada saya. TerULamanya kepada penyelia saya

Puan Syarafina binti Abdullah yang sentiasa memberikan bimbingan dan nasihat sepanjang

menyiapkan penulisan ini . Kepada pensyarah lain iaitu Puan Nur Qasdina Jeeta Binti Abdullah.

En. Walid Ali d:m En. Qawiem bin Hamizan sedikit sebanyak membantu memberikan

eadangan dan nasihat dalam menyiapkan pcnulisan ini. Segala pengorbanan yang diberikan

tidak akan saya lupakan. Selain itu. tcrima kasih saya kepada informen iaitu En. M iskon bin

' Karim kerana memberikan ke1jasama yang baik dalam mcmberikan maklumat tentang kajian

saya.

Akhir sekali, kcpada rakan-rakan pcrjuangan saya dalam program Drnma dan Teater

yang banyak membantu saya seeara langsung alau lidak langsung dalam menylapakan

-

penulisan ini. Scgala kcoangan manis bersama mereka sepaojang pemhelajarao saya di sini

tidak akao saya lupakao . . emoga Allah sahaja yang dapat memhalas jasa kalian .

;1

lSI KANDUNGAN

lSI KANDUNGAN MUKASURAT

Penghargaan

lsi Kandungan III

i\bSLrnk vi

Abslracl vii

Senarai Rajah viii

BABI PENGE ALA

1. 1 PendahulUlln

1.2 Latm- Bt:lakang Kajian

1.3 Objektif Kajian 2

1.4 Skop Kajian 2

1.5 Permasalahan Kajian 3

1.6 Perwalan Kajian 3

1.7 Kepentingan Kajian 3

1.8 Kerangka Tcori 4

k9 Kacdah Penyelidikan 4

1.10 Limitasi Kajian 5

BAS 2 SOROTAN KESUSATERAAN

2.1 Pendahuluan 6

2.2 Kaj ian Lepas 6

iii

~ ~ , , .

2.3 Rumu~n 10

BAB 3 METODOLOGI PENYELlDIKAN

3.1 Pendahuluan ) 1

3.2 Data Primer " 3.2.1 Kaedah Temu Bual II

3.2.2 Kaedah Pemerhatian 12

3.3 Data ekunder 12

3.3.1 Kaj ian Perpustakaan 12

3.3.2 Rakaman Video 12

3.4 Pendekatan Teoritikal 13

3.4. 1 Struktur Ritual 13

3.4.2 Teori Persemhahan "The /lest" 14

BAB4 DAPATA KAJIAN

4.1 Pendahuluan 15

4.2 Penubuhan Kumpulan Selia Budi, Kampung Paril ipah, 15 ,

Batu Pahat. Johor

4.3 eni Reog Ponorogo Oleh Kumpulan Setia Budi 16

4.3.1 Proses Bcrkumpul 16

4.3 .2 Proses Pcmentasan 18

4.3.3 Proses Bersurni 21

4.4 Rumusan 22

iv

___..... ____ - 1 •

BABS KE IMPULAN DAN CADANGAN

5.1 Pendahuluan 23

5.2 Kesimpulan 23

5.3 Cadangan 24

Rujukan 25

Lampiran IX

•.

v

..... --- ----- 1'­

-----

.' ABSTRAK

Kajian in i bertujuan untuk mcngkaji kesenian Reog Ponorogo olch Kumpulan SClia

Budi, Kampung Parit Nipah, Balu Pahat, Johor. Tcrdapat tiga objelctif yang dikaji daJam

memperjelaskan ksjian ini . Objcklif pertama isitu mcngksji lalar belakang kumpulan etia.

Budi, Kampung Paril Nipah , Balu Pahat. Johor. Kedua, mcnganalisis seni Reog Ponorogo

dengan mengaplika~ikan leori persembahan 'The nest" oleh Richard Schechncr (1985) dan

yang terakhir, membuktikan bahawa seni Reog Ponogoro adalah sebuah persembahan dan

bukan ritual. Kajian sen; Reog Ponorogo ini merupakan satu kajian kualilalif. Kaedah utama

yang digunakan dalam kajian ini ada.lah kaedah temubual dan pcmerhmian. Pengkaji telah

menemubual infomcn En. Miskon bin Karim, ketua Badan Kcsenian dan Kebudsyaan Selia

Budi, Kampung Paril Nipah. Selain itu, kaedah pcmerbatian pu la, pengkaj i menyaksikan sendiri

secara langsung persembuhan Reog Ponorogo tersebut. Scgala maklumal yang dipcrolchi hasil

dariparla temubual dan pcmcrhutian Icrsebut akan di analisis dan dijadikan satu bentuk

penulisan. Ilasil dapatan kajian ini dengan mcngapLikasikan teori per.;embahan "The nest' oleh

Richard Schcchner (1985) iailu proses bcrkumpul. pementasan dan bcrsurai terbukti

bahawasanya kesenian Reog Ponorogo olch Kumpulan Selia Budi merupakan sebuah

persernbahan dan bukan satu bcntuk ritual.

vi

--~ - ­

--

ABSTRACT

This research has been conducted to study the aesthetical form of the Reog (Jonorogo

by the Selia Budi group in Kampung Parit Nipah, Bala Pahal, Jolwr. There are three main

objectives thaI have been identified in order to explain Ihis research thoroUghly. The first

objective is to study the background of the Selia Budi group in Kampllng Paril Nipah. Balu

Pahal, .lohor. The second objective is to analyse the artistic value or Reog Ponorogo by

applying the concept or "The Nest" by Richard Schechner (1985) and lastly to prove that Reog

Pnnorogo is a performance and nol a ritual. This research is a qualitative research which

consists of interviews and observations. rhe researcher has interviewed En. Miskon bin Karim,

the head of Badan Kesel/ian dan Kehlldayaan Sel;a Blld;, Kampul/g Paril Nipah . Besides that,

the researcher also did an observation by observing a live performance of the reng pal/orogo to

gain a better insighL The results obtained from these two approaches willlhen be ..nalysed and

documented. The re.c;earcher finds that from the application of "The est" theory by Richard

Schechncr (1985), it is concluded that Reog Ponorogo by "ampulan Selia Budi is a type of

performance and not a ritual.

vii

-----~ ­-

---- --

ENARAI RAJAH

SENARAI RAJAH M KASURAT

3.1 truktur Ritual 13

3.2 The ne.I', 14

4.1 Pemrakan Masuk Penan Mcnginngi Tetamu Yang 18

Diraikan

4.2 Kehadiran Para Pcnonton 18

4.3 Perscmbahan Reog Ponorogo 19

4.4 Watak Singa Barong 20

4.5 Watak Klono Sowondono 20

4.6 Scsi Bergambar Konsulat Jendral R. Indonesia Johor 21

Bahru Bersama En. Miskon Bin Karim Dan Para

Penari

viii

-

BABSATU

PENGENALAN

1.1 PENDABULUAN

Bab ini akan menjela~kan tentang lmar belakang kajian, skop kajian, pelTlla<;alahan

kajian. persoalan kajian. objeklif kajian, kcpenlingan kajian. dan kcrangka leori . Selain ilU,

dalam bab ini juga akan mencrangkan mengenai kaedah penyelidikan dan limitasi kajian .

1.2 LATAR BELAKANG KAnAN

Reog Ponorogo merupakan salu bentuk tarian tradisional yang dipclopori olch

ma~yarakal Jawa Ponorogo yang berasal daripada Jawa Timur, Indonesia. Roog Ponorogo

merangkumi seni tari , seni muzik tradisional dan seni drama atau reater. Kesenian ini

mempunyai tiga (3) jenis tarian yang berbeza iaitu tarian kuda (dimainkan oleh penari

perempuan), tarian barongan 1(singa barong), dan penari topeng (Arik Dwijayanto, 2014).

Masyarakat Jawa Ponorogo secara berkelompok lelah berhijrah dan menapak di Batu Pahat

sejak shad ke-19.

Menurut sumber bacaan lain , kesenian Reog Ponorogo ini turut dikenali sebagai

barongan. Kesenian ini telah diubah suai melalui proses gabungan dan serapan dengan budaya

:etcmpa1 di Batu Pahat. Aspck-aspek persembahan yang lerlibat adalah unsur-unsur tarian,

pcrsembahan, lakonan, nyanyian dan muzik (Mohd. Kipli. 2013). Manakala barongan menurul

infolTllen En. Miskon adalah sebuah lopeng bcrkepala singa yang mcmpunyai hiasan burung

merak di alas kepala singa tersebut.

1 Tarlan barong,n yang akan dlmainkan satu 11) atau dua (2) pemaln lelakl yang dl mana mereka akan memakai satu topeng singa yang pada kepalanya mempunyal hiasan bulu burung merak (dadak merak).

1

Kumpulan Selia Budi (Badan Kebudayaan dan Kesenian Setia Dudi) dipelopori oleh En

Miskon B. Karim pada tahun 1998. Bcliau adalah ketua Badan Kesenian dan Kebudayaan

kampung Paril Nipah. Beliau mcnlpakan pelapis gencrasi kc cmpal yan menjaga

ke~inambungan kesenian tarian Reog Ponogoro di Batu Pahat. Kumpu lan Selia Budi tclah

melakukan pelbagai aktiviti kesenian yang turul meliputi pe(Sembahan gamelan. kuda kepang.

wayang kulil dan barongan. Ahli kumpulan Setia Budi ini terdiri daripada golongan kanak­

kanak, remaja dan belia yang linggal sekitar dacrah Kluang dan Aycr Hitam, .lohor.

l.3 OBJEKTlF KAJIAN

Kajian ini dijalankan untuk mengkaji kesenian Rcog Ponorogo oleh Kumpulan Setia

Budi, Kampung Parit Nipah, Balu Pahat Johor. Bagi mencapai mallamat objeklif tcrsebul

lerdapal liga objektifyang akan dikaji dalam mcmperjelaskan lUjuan kajian ini:

Mengkaji latar belakang Kumpu lan etia Budi, Kampung Paril Nipah, Batu Pahal,

Johor.

2 Menganalisis seni Reog Ponorogo dcngan mengaplikasikan teori perscmbahan "The

nesf' oleh Ricbard Schcchner (1985) .

3 Membuktikan bahawa en i Reog Ponogoro adalah sebuah persembahan dan bukan

ritual.

1.4 SKOP KAJlAN

Kaj ian ini tertumpu kepada persembahan Reog Ponorogo yang dipcrsembahkan oleh

Kumpulan Selia Budi, Kampung Parit ipah. Batu Pahat, Johor. Pengumpulan data dijalankan

pada 29 Januari 201 6 semasa persembahan langsung Reog Ponogoro di majlis silolurahmi anak

2

___ ..-. - "t •

-- -- --

pcrantau Pawargo Singo gumboro bersarna Konsulat Jendral R. Indonesia Johor Bahru di

daUlran Setia Budi, Kampung Parit Nipah, Baru Pahat, Johor.

1.5 PERMASALAfIAN KAJIAN

Pengkaji lepas menyotakan Reog J>onorogo terdahulunya dipersembahkan sebagai

scbuah ritual. Tapi pada masa kini tcruUlmanya di Batu Pahat, Rcog Ponorogo tidak lagi

menepat i ciri·dri sebuah ritual. Oleh yang dcmikian, pcngkaji memilih untuk mengkaji

perscmbahan Reog Ponorogo oleh kumpulan Selia Budi dan merungkaikan bahawa Reog

Ponorogo yang dipersembahkan oleh kumpu lan tersebut adalah sebuab perscmbahan dan bukan

ritual.

1.6 PERSOALAN KAJlAN

Adakah kesenian Reog Ponorogo oleh Kumpulan Setia Budi adalah scbuah

persembahan atau rirual?

1.7 KEPENTINGAN KAJlAN

Kepentingan kajian untuk membuk1ikan bahawa kesenian Reog Ponorogo sudah lama

bcnapak di Batu Pahal, Johor. elalo itu, kajian ini dilaksanakan benuJuan untuk mcmbuktikan

bahawa kesenian Reog Ponorogo oleh Kumpulan etia Budi adalah sebuah pcrsembahan.

Dapatan kajian penulisan ilmiah ini akan mcnjadi rujukan untuk wrotan kajian pengkaji­

pengkaji baharu yang mahu melanjutkan kajian dalam kesenian Reog Ponorogo.

3

-~-~ .

1.8 KERANGKA TEORI

Teori persembahan digunakan untuk meneliti dan menganalisa fenomena alarn

sekeliling yang melibatkan pcrscmbahan, tarian, 5ukan, pcrmainan upacara dan ritual. Tiga

proses dalam " The nes/" merangkum i proses berkumpul. proses pementasan dan proses

bt:rsurai. Richard Schechner (1985).

1.9 KAEJ>AH PENYELIDIKAN

Kajian ini mcrupakan sebuah kajian kualitatif. Kaedab penyelidikan yang dilaksanakan

bagi mempcrolehi data-data kajian ini adalah melalui kaedah [emu bual. pemerhatian, kajian

perpustakaan dan rakaman video. Kaedah [emu bual rnerupakan kaedah pcrtama yang

digunakan dalam rncngumpulan data Pengkaji tclah menemubual informen En. Miskon untuk

dapalan data primer. Temu bual terscbut mcmfokuskan mengenai kescnian Roog Ponorogo

yang dipcrsembahkan di kampung terscbul. Selain itu, kaedah pemerhatian mcrupakan salah

sat kaedah yang digunakan untuk mcndapalkan maklumat dalam kajian. Melalui kaedah ini

pcngkaj i akan melihal sendiri bagaimana kesenian Reog Ponorogo yang dipersembahkan oleh

Kumpulan Selia Budi.

Sctcrusnya, kajian pcrpustakaan dijalankan bertujuan unruk mengumpul dan

menganalisis sumber daripada buku, risalah, jumal. dokumentasi dan tesis kajian lepas yang

bcrkaitan dengan tajuk kajian.

Akhir sekali. kaedah yang digunakan oleh pengkaji daJam mendapatkan data ialah

melalui rakaman video. Melalui pemerhatian dari rakaman video serba sedikil dapal membantu

pengkaji memperolehi data

4

1.10 L1MJTASI KAJ1AN

Dalam penghasilan penulisan tesis ini, terdapat pclbagai kekangan yang dihadapi olch

pen gkaj i berikutan maklumat yang tcrhad mengenai tajuk kajian yang dipilih. Oleh hal

dcmikian, dalam menyelesaikan masalah ini kaedah lemu bual tdah digunakan dalam

mengumpulkan data dengan menemu bual golongan yang masih memperscmbahkan kesenian

Reog Ponorogo.

Selain itu., kekangan lain yang lurul dihadapi ialah sewaktu persembahan Reog

Ponurogo berlangsung lerdapat pelbagai agensi yang hadir pada aeam tcrsebut untuk mcncmu

ramah mengcnai perscmbahan Reog Ponorogo. Hal ini demikian menyukarkan pengkaji

menemu bual informcn untuk mengumpulkan maklumal dan data berkaitan dengan kajian ini.

5

, ~ , , I

-------

BAB OUA

SOROl'AN KESUSASTERAAN

2.1 PENDAHULUAN

Reog Ponorogo merupakan tarian tradisional kaum Jawa (Ponorogo), Indonesia yang

telah herkembang di Baru Pahat, lohor pada abad ke 19. Tcrdapal banyak pcnulisan yang

menceritakan tentallg larian tradisional Reog, telapi kebanyakkannya menccrilakan tentang

sejarah dan perkembangan \arian tersebut yang berada di Indonesia. Manakala, penulisan

tentang kajian lepas mengenai kesenian Reog Ponorogo (barongan) di Malaysia lerutamanya di

Batu Pahat, Johor agak temad dan hanya mencerilakan tentang sejarah dan perkembangannya

sahaja dan tidak menceritakan secara terpcrinci ten tang aspek persembahan, peranan dan earn

bersembahan tersebuat dilakukan .

2.2 KA.HAN LEPASAN

Mohd Kipli Abdul Rahman (2013) di dalam buku "Kearifan Tempatall : P ngalaman

NusantarB Jilid 2 Meneliti Kosmologi dan Adal Istiadat" dalarn sub tajuk "Barongan Johor:

Signifikasi dalam Konteks Masyarakat Kinin memfokuskan lentang latar bclakang barongan

yang dipcrscmbahkan di Johor, asal usu l persembahan barongan dan sumber cerila, kedatangan

barongan ke Malaysia dan struklur barogan. Selain ilU, Kipli juga menccritakan tentang fungsi

barongan sebagai elemen pendidikan. interaksi social dan hiburan. Selain itu. Kipli juga

menyatakan dalam penulisannya bahawa barongan tersebut merupakan sebuah ritual.

Walaupun skop kajian ini bersamaan dcngan kajian yangdi kaji oleh Kipli, infonnasi-infonnasi

tersebut akan mcnjadi rujukan atau sandaran dalam mcngkaji kesenian Reog Ponorogo

Kumpulan Setia Budi Karnpung Parit Nipah, Batu Pahat, Johor.

6

I

" - -- -- --- .. :"::;

Arik Dwijayanto (2014), dalam '"Hubungan Kcbudayaan Indonesia dan Malaysia:

Sejarah dan perkembangan kcsenian Rcog Ponorogo, lawn Timur, Indonesia ke Batu Pahat,

Johor. Malaysia" membcri tumpuan kepada sejarah asal-usul Rcog Ponorogodan

perkembangan kescnian tersebut di Batu Pahal, lohor. Selain itu , Arikjuga turut menceritakan

tcntang clemen dalam persembahan kesenian Reog Ponorogo, slruktur persemhahan Reog

Ponorogo di Batu Pahat, dan penycsuaian kesenian Rcogdi Ilatu Pahat. Dalam hasil kajiannya.,

beliau berpendapal bahawa kcscnian Reog Ponorogo ini wujud di Batu Pahat discbabkan olch

penhijrahan orang Jawa (Ponorogo) ke Bulu Pahat ang datang secara berkelompok mencroka

kampung pada awa aba 19 (Miyazaki. 2000). Arik perpendapat bahawa perkembangan

k.esenian Reog Ponorogo dl Batu Pahat dibul.1ikan dengan wujudnya tiga Kumpulan yang aktif

iaitu Kumpulan Selia Budi di Parit ipah, Kumpulan Sri Wahyuni di Parit Bingan, Kumpulan

Sinar Warisan di kampung Sungai Nibong. Bcliau juga berpcndapal bahawa kesenian Reogini

atau dikenali sebagai Barongan mengalami penyesuaian dalam persembahan dan persembahan

kesenian ini juga mengalami pengaruh 1~lamisasi bagi kcscsuaian keadaan masyarakat

tcmpatan terutamanyadi Balu Pahat. Walaupun kajian ini mcmpunyai persarnaan dengan kajian

yang di buat oleh Arik tetapi objektif kedu' -dua kajian ini berbeza lika objektif kajian Arik

memfokuskan kepada tarian Reog yang terdapat di Batu Pahat, lohor, fokus objektif kajian ini

pula ialah mengkaji tarian Barongan Kumpulan Selia Budi Kampung Parit Nipah' Batu Pahat,

Johor.

KOjl Miyazaki (2000), dalam "AlientJIiol! and Adaptation Javanese Immigrants ill

Mala), Society " pula memerincikan tentang perkembangan orang lawn dan lndonesia I.e

Malaysia terutamanya di Batu Pahat. Beliau berpendapal bahawa Orang laws merupskan

golongan penghijrah terbesar yang tcrdapat di kowasan Balu Pahat, Johor. Iial ini mcndorong

kepada pcrkcmbangan persembahan tradisional Jaws kc tanah Melayu iaitu Tarian Kuda

7

.,~,,~ I

.

Kepang, Tarian Jawa dan Sarongan. Dalam penulisan ini , Koji turut membincangkan tcntang

Jawa-Melayu dan kuasa supernatural mereka, Javancscness dalam peralihan, dan ilmu sihir

(bomoh) dan perubatan rakyal antara lawa-Melayu.

Dalam tajuk kajian yang dilaksanakan o!eh Kumpulan Kcnanga Biru (2012), dari

Universili Kcbangsaan Malaysia (UKM) iaitu "Unsur-unsur Mistik yang tcrdapat dalam Tarian

Tradisional di Malaysia dan Indonesia" pula memerincikan tentang scjarah dan asal-usul. gerak

tari serta unsure mislik yang terdapat dalam tarian lradisional dj Malaysia dan tarian tradisional

yang Icrdapal d i Indonesia. Mereka juga berpendapat bahawa semua tarian trndisional sepeni

ulik mayang. kuda kcpang. barongan. dan tarian tarawangsa mempunyai unsur ritual dalam

persembahan tarian tersebuL Selain itu. mereka juga membincangkan tcntang unsur-unsur

mistik dalam beberapa tB.rian di Indonesia untuk dibandingkan dengan unsur-unsur mistik

dalam tarian tradisional di Malaysia.

Karyono (20 13). dalam "Model pertunjukan Barongan Anak sebagai Transmi i Budaya

Daerah " pula memberi lumpuan kcpada pcrsembahan Barongan (Blora) yang dimainkan olch

anak-kanak dan prestasi anak-anak daripada Barongan. Dalam kajian ini juga, Seliau

mcngatakan bahawa Barongan merupakan larian topeng besar yang menggambarkan binalang

berkaki cmpal di Bali. Selain itu , Bcliaujuga mcngatakan babawa Barongan merupakan bentuk

tarian ritual yang berkaitan dcngan kepercayaan uTolemiJ'lne " (kcpercayaan tcrhadap ninalang

bcrkaki cmpat yang mcmpunyai kU3SB perJindungan). Karyono juga dalam penullsannya

mengkaji tcntang kondisi Barongan 810ra Barongan sebagai sen i Komunal, deklarasi Barongsn

bagai icon Blora dan sistem transmisi Barongan Blora.

Rina Veri Rusiani (2006), dalam lesis sarjananya yang bertajuk "Struktur Dan Fungsl

Pertunjukan Kesenian Barongan Dalam Upacara Ritual Pada Bulao Sura Di Dusun Glunlungan

Desa Banjarsari Kecamatan Krad~nnn Kabupalen Grobogan" pula mempcrincikan lentang

8

'I' ~ ,-" -; .

slruktur kesenian barongan dalam upacara ritual dan fungsi pertunjukan kesen ian barongan

dalam upacara ritual satu tahun sekali pada bulan Sura di Dusun Gluntungan Desa Banjarsari

Kecamalan Kradenan Kabupaten Grobogan. Selain itu. Rina berpendapat bahawa Barongan

merupakan suatu penunjukan seni t(1ldisional yang menggambarkan seekor singa hesar yang

menakutkan yang dimainkan oleh 2 orang. seorang berperanan scbagai kepala dan seorang lagi

scbagai ekor. Dalam penulisan beliau berpendapal bahawa upacara pertunjukan ritual kesenian

Barongan pada bulan Sura dilakukan adalah unluk menghindarkan masyarakat dari bahaya.

Andl Farid lIidayanto (2012) dalam "Topeng Reog Ponorogo Dalam Tinjauan eni Tradisi"

memperincikan tentang perkembangan. rungsi dan makna yang terdapat pada topeng Reog.

Andi (2012). dalam ''Topeng Reog Ponorogo Dalam Tinjauan Seni Tradisi", j uga

mencgaskan bahawa tidak semua pertunjukan yang memakai topeng (bertopeng) discbut

topeng seperti wayang wong (orang). Selain itu. bel iau bcrpendapat bahawa Reog mcrupakan

tandra tradisional yang hcrasal dan berkembang di Ponorogo, Jawa Timur, Beliau j uga

berpendapat bahawa tan an tradisional Reog ini mcrupakan satu hiburan rakyat yang

mcngandungi unsure magis dimana penari utamanya ia lah orang berkepala singa dcngan hiasan

bulu merak. ditambah dengan penari yang bertopeng dan berkuda lumping (kepang). Dalam

penulisan beliau. menerangkan tentang watak-watak yang terdapat dalam tarian Reog serta

jenis topeng yang digunakan. Seterusnya, Andi juga membincangkan tcntang hubungan an tara

sen i Reog secar<l kontekstual. Informa~i-informasi yang dikemukakan dalam tulissn ini dapat

dijudikan sandaran untuk mengkaji tarian tradisional Barongan Kumpulan Setia Budi.

Kampung Paril Nipah, Batu Pahal.

Nur Afifah Vanitha binti Abdullah. (2011). "Persembahan Bangsawan Di Sarawak", di

dalam bukuoya menerangkan lentaog teori persembahan oleh Richard Schcchncr iaitu "77le

nest" . Dalam penulisannya. Afifah memberitahu bahawa menurut Richard Schechner ( 1985).

9

teori pcrscmbahan digunakan untuk mcneliti dan menganalisa fenomcna alam sekeliling yang

melibalkan perscmbahan, tarian, sukan. permainan upacara dan rituu\. Selain itu. bcliau

mcncrangkan bahawa "The nest" merangkumi liga proses iaitu proses berkumpul. proses

pementasan dan proses bcrsurai . Beliau juga mcnemngkan secara lerperici setiap proses-proses

terscbut. Walaupun lcori persembahan ini bersamaan dengan kajian yang dikaji oleh Afifah,

informasi-informasi ini akan dijadikan panduan atau tanda aras dalam mcngkaji kesenian Reog

Ponorogo kumpulan etia Budi sebagai scbuah pen;cmbahan.

2.3 RUMUSAN

Kcsimpulannya, kebanyakan kajian ilmiah hanye menu lis mengenai sejarah asal-usul

dan perkembangan kesenian tradisional tarian Reog Ponorogo di Indonesia sahaja. Manskala

di Batu Pahat, Johor terhad dan hanya mcnceritakan tcntsng sejarah dan perkembangannya.

Selain itu. tiada pendcdahan tentang fakta mengenai kesenian Rcog Ponorogo yang

mcmbuktikan bahawa kesenian terscbul mcrupakan sebuah persembahan.

10

OABTlGA

METODOLOGI KAJIAN

3.1 PENOAHULUA

Kajian seni Reog Ponorogo Kumpulan Selia Budi mcrupakan salu bentuk pcrscmbahan

adalah kajian kualitatir. Terdapat tiga unit yang digunakan dalam kajian ini yang mcrangkumi

data primer, data sckundcr dan pcndekatan tcoritikal.

3.2 DATA PRJMER

Data primer dipcrolehi melalui dua kaedah iailu kaedah temu bual dan pemerhatian.

Kaedah temu bual digunakan untuk mendapatkan maklumat mengenai kajian ini dcngan

mencmu bual infonner. Kaedah pemerhntian pula, pcngkaji akan menghadiri pcrsembahan

tersebut unluk mendapalkan maklumal.

3.2.1 Kaedah Temu Bual

Melalui kaedah ini. En. Miskon b. Karim , Ketua Badan Kcscnian dan Kebudayaan

Kumpulan Setla Budi. Kampung Parit Nipah. Batu PahaL lohor telah ditcmu bual pada 29

Januari 2017. Soalan yang diajukan merangkumi aspelc.-aspek yang tcrdapat dalam larian Rcog

Ponorogo dad mula hingga akhir perscmbahan. Selain ilU, soalan temu bual juga akan

bertanyakan mengcnai latar belakang scrta scjarah kumpulan lersebut yang balch tertubuhnya

kescn ian Reog Ponorogo di kampungan tersebuL

oaJan-soalan yang diajukan kepada infonner adalah berbentuk struktur dan bulc.an

slruktur. Informasi yang diperolehi daripada lemu bual ini Lelah dirakam dan dijadikan satu

bentuk pcnulisan yang akan dianalisi scbagai bahan rujukan.

11