KORELASI ANTARA LUKISAN FIGURA DAN PERKEMBANGAN KOGNITIFKANAK-KANAK PRASEKOLAH

PROF. DR. ABDUL SYUKOR HASHIMHAMIMAH HASHIM

SITI ZURAIDA MAARUF

DISEMBER 2OO7

COPYRIGHT @ UiTM

PROJECT TEAM MEMBERS

HAMIMAH HASHIMProject Member

vwq

SITI ZURAIDA MAARUF

ROF. DR ABDUL SYUKOR HASHIM

COPYRIGHT @ UiTM

&UNrvgRsril Tsrxolocr ManaInstitut Penyelidikan, Pembangunan dan tPengkomersilan (IRDC)Institute of Research, Deoelopment andC o m me r ci ahis at i o n tRD C )5ebelum ini dikewili sebagai Biro P.ayelidikan dan Perundingan)

40450 Shah Alam, MalaysiaWebsite :http I l: www.uitm.edu.mylbrc

Surat Kami

Tarikh: 600-tRDC/SSP.5/3/1 922: B Januari 2007

Prof. Dr. Abdul Shukor Hashim

PensyarahFakulti PendidikanUniversiti Teknologi MARA40450 SHAH ALAM

Tuan/puan,

DAFTAR PROJEK PENYELI DIKAN MENGGUNAK,AN PEMBIAYAAN SEN DIRIProjek : Kolerasi Antara Lukisan Figura dan Perkembangan Kognitif Kanak-KanakPrasekolah

Dengan segala hormatnya perkafa di atas adalah dirujuk.

Sukacita dimaklumkan bahawa projek penyelidikan tuan/puan di bawah pembiayaanpersendirian telah di terima dan didaftarkan sebagai status Aktif oleh pihak IRDC,

Tuan/puan hendaklah menghantar 2 salinan hard copy projek penyelidikan yang telah tamatkepada pihak IRDC bagi tujuan penukaran status Aktif kepada Tamat.

Semoga projek penyelidikan tuanlpuan dapat dijalankan dengan jayanya,

Sekian, terima kasih.

MNIZAIN AHMEDg ltlaib Canselor (Penyelidikan)

1. Koordinator URDC, Fakulti Pendidikan, U|TM Shah Alam

Prof. Madya Dr Rodzyah Hj Mohd YunusKetua Penyelidikan (Sains Sosial & Pengurusan)

PENYETIDIKAN, PEMBANGUNAN DAN PENGKOMERSILAN I.ANDASAN KFWIBAWAAN DANKECEMERTANGAN

ifq4:g Naib Canselor (Penyelidikan) : 03-5544 2094 I 5rryelidikan (Saihs Sosial dau Pengurusarr) : 03-55442097u).elidikan (Sains dan Teknologi) : 03-5544 2091,IFOREC : 03-5544 3097:rundingarr (Kewangan) : 03-5544 2753

Ketua Perurrdingan : 03-55442100 pegawai Eksekutif HartaKetuaPcrrgkonersilan :03-55442750 Intelek/pengkomersilanPenolorg Pendaftar : 03-5544 2090 pejabat AmPegarvai Sairrs : 03-5544 2098 FaxPeg. Ekse.kutif (Perundingan) : 03-55442092

|--.-:l0J.sq442747 I ah'. I o, iiti?1i133::1i3r l:#w_li

Yang benar

MS tSO 9001 REG NO AF2857

COPYRIGHT @ UiTM

Tarikh

No. Fail Projek

26 Disember2007

600-rRDC/SSP . 5 t3 I t922

Penolong Naib Canselor (Penyelidikan)Institut Penyelidikan, Pembangunan dan PengkomersilanUniversiti Teknologi MARA40450 Shah Alam

YBhg. Prof.,

LAPORAN AKHIR PENYELIDIKAN (KORELASI ANTARA LUKISAI{FIGURA DAN PERKEMBANGAN KOGNITIF KANAK-KANAKPRASEKOLAH"

Merujuk kepada perkara di atas, bersama-sama ini disertakan 2 (DUA) naskah LaporanAkhir Penyelidikan bertajuk "Korelasi antara lukisan figura dan perkembangan kognitifkanak-kanak Prasekolah"

Sekian terima kasih.

KetuaProjek Penyelidikan

: Prof. Madya Dr Normah AbdullahDekan Fakulti Pendidikan

Prof. Dr. Fattawi MokhtarKetua URDC

s.k

Prof. Dr. Abdul Syukor Hashim

COPYRIGHT @ UiTM

PENGHARGAAN

Dengan Nama Tuhan Yang Maha Pemurah Lagi Maha Mengasihani.

:Syukor ke hadrat Ilahi kerana dengan limpah kurnia dan izin-Nya , projek penyelidikan

ini dapat disempurnakan.

Kajian ini merupakan usahasama tiga pensyarah dari dua bidang yang berbeza iaitu

Pendidikan Seni dan Seni Reka serta Psikologi Pendidikan - yang telah bekerjasama

dalam melengkapkan projek kali ini.

Ucapan ribuan terima kasih diucapkan kepada Institute of 'Research, Development and

Commercialization' (IRDC), Universiti Teknologi MARA di atas sokongan dan

kerjasama yang diperolehi. Pengkaji juga ingin mengucapkan terima kasih yang tidak

terhingga kepada pengusaha prasekolah serta guru-guru prasekolah di sekitar Shah Alam

atas kerjasama yamg diberikan dalam menyedikan ruang masa dan tenaga dalam

membantu kami menjalankan eksperimen ke atas kanak-kanak prasekolah.

Akhir sekali ucapan terima kasih juga ingin kami berikan kepada Dekan Fakulti

Pendidikan serta rakan-rakan pensyarah yang banyak membantu dan memberikan idea-

idea yang bernas untuk kami melengkapkan projek ini.

llt

COPYRIGHT @ UiTM

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk mengkaji korelasi antara lukisan figura dengan perkembangan kognitifkanak-kanak prasekolah. Selain itu kajian inijuga ingin mengkajtperbezaan lukisan figura yangrdihasilkan berdasarkan perbezaan umur dan jantina serta perbezaan ujian kognitif berdasarkanperbezaan umur dan jantina. Teknik persampelan rawak telah digunakan untuk mengenal pastisampel kajian. Sampel kajian terdiri daripada 50 orang kanak-kanak prasekolah di Shah Alam,Selangor. Data telah dikumpulkan melalui ujian lukisan figura dan ujian kognitif yangdijalankan. Terdapat tiga aspek utama dalam menganalisa lukisan iaitu aspek kedudukan,kesempurnaan serta penambahan. Manakala untuk ujian kognitif, kanak-kanak melalui ujiankognitif Piaget. Data yang diperolehi telah dianalisis dengan menggunakan statistic deskriptifdan inferensi iaitu ujian Korelasi Pearson. T. Test dan Anova Sehala melalui perisian "statisticalPackage of the Social Science for Windows" (SPSS). Hasil analisis menunjukkan terdapat i)hubungan yang signifikan antara lukisan figura dan perkembangan kognitif kanak-kanakprasekolah, ii) terdapat perbezaan yang signifikan untuk lukisan figura berdasarkan perbezaan,iii) terdapat perbezaan yang signifikan untuk lukisan figura berdasarkan perbezaan umur, iv)tidak terdapatperbezaan yang signifikan untuk ujian kognitif berdasarkanperbezaanjantina, danv) terdapat perbezaan yang signifikan untuk ujian kognitif berdasarkanperbezaan umur. Kajianjuga membincangkan signifikan hasil kajian dan boleh diaplikasikan hasil dapatannya untukpenambahbaikan sistem pendidikan prasekolah di Malaysia.

IV

COPYRIGHT @ UiTM

KANDUNGAN

Penghargaan

Abstrak

Kandungan

Senarai Jadual

BAB 1

1. PENGENALAN

1.1 Latar Belakang Kajian

L2 PerkembanganKognitifkanak-kanakPrasekolah

I.3 PermasalahanKajian

1.4 Objektif Kajian

1.5 Soalan Kajian

1.6 Kepentingan Kajian

1.7 Pengertian dan Definisi Istilah

1.8 Skop dan Bidang Kajian

1.9 Hipotesis Kajian

11l

iv

ix

I

10

t7

t9

t9

20

2l

21

22

COPYRIGHT @ UiTM

) BAB 11

2.0 Pengenalan

2.1 Konsep-konsep Dalam Literatur Berkaitan

2.1.1 Kajian Terhadap Perkembangan Seni Kanak-kanak

2.1.2 Kajian Terhadap Penghasilan Lukisan Figura ManusiaOleh Kanak-kanak.

2.1.3 Kajian Terhadap Perkembangan Kognitif Kanak-Kanak Prasekolah

2.2 Kajian Terhadap Hubungan antara Lukisan Figura DenganPerkembangan Kognitif Kanak-kanak Prasekolah.

BAB 111

3.0 Pengenalan

3.1 Reka Bentuk Kaiian

3.2 Pemilihan sampel

3.2.1 Huraian Sampel

3.3 Instrumen dan Alatan Kajian

3.3.1 Eksperimen Ujian Lukisan Figura

3.3.2 Eksperimen Ujian Tahap Perkembangan Kognitif

3.4 Prosedur Eksperimen dan Pengumpulan Data

3.5 Kemasukan dan Pemprosesan Data

3.6 Analisis Data

^az)

ZJ

,LJ

38

46

49

51

5l

54

54

5s

55

55

56

59

59

V1

COPYRIGHT @ UiTM

BAB lV

4.0 Pengenalan

4.1 Dapatan Kajian

4.lJ Maklumat Demografi Responden

6r

6l

6l

6l

62

63

63

63

64

65

66

67

68

68

69

69

70

70

4.2

4.1.2 Jantina Responden

4.1.3 Umur Responden

Analisis Deskriptif dan Inferensi

4.2.1 Persoalan kajian Pertama

4.2.l.1Ujian Melukis Figura Manusia MengikutUmur

4.2.1.2 Ujian Melukis Figura Manusia MengikutJantina

4.2.2 Perbandingan Ujian Melukis Figura dari AspekKedudukan

4.2.3 Perbandingan Ujian Melukis Figura dari AspekKesempurnaan.

4.2.4 Perbandingan Ujian Melukis Figura dari AspekPenambahan.

4.2.5 T.test untuk Ujian Lukisan Figura BerdasarkanJantina.

4.2.6 Anova untuk Ujian Lukisan Figura BerdasarkanUmur

Persoalan kajian Kedua

4.3.1 T.test untuk Ujian Kognitif Berdasarkan Jantina.

4.3.2 Anova untuk Ujian Kognitif Berdasarkan Umur

Persoalan kajian Ketiga

4.3

4.4

vll

COPYRIGHT @ UiTM

5. BAB V

5.0 Pengenalan 72

5.1 Huraian Dapatan Kajian 72

5.1.1 Perbezaan Lukisan Figura Berdasar{<an PerbezaanUmur * 73 F

5.1.2 Perbezaan Lukisan Fisura Berdasarkan PerbezaanJantina.

5.1.3 Perbezaan Skor Ujian Kognitif Piaget BerdasarkanPerbezaan Jantina

5.1.4 Perbezaan Skor Ujian Kognitif Piaget BerdasarkanPerbezaan Umur

5.1.5 Korelasi antara Lukisan Figura Manusia dan UjianKognitif Piaget. 77

5.2 Implikasi dan Cadangan 79

5.3 Cadangan untuk Kajian Akan Datang. 80

5.4 Rumusan 81

LAMPIRAN HASIL LUKISAN FIGURA KANAK-KANAK BERUMUR4"5 DAN 6 TAHTIN

RUJUKAN 83

75

76

77

vltl

COPYRIGHT @ UiTM

BAB I

PENGENALAN

1.0 Latar Belakang Kajian

Terdapat pelbagai frasa atau perkataan yang diguna pakai bagi merujuk

kepada kanak-kanak dan hubungannya dengan penjagaan dan pendidikan. Beberapa

penulis memberikan pelbagai takrifan terhadap perkataan 'pendidikan awal kanak-

kanak'. Kostelnik dan rakan'rakan (1993) mentakrifkan awal kanak-kanak sebagai

meliputi kanak-kanak sejak daripada lahir sehingga lapan tahun, iaitu kanak-kanak di

taman asuhan atau taman didikan, prasekolah dan sekolah rendah.

Menurut Feldman (1991) perkembangan kanak-kanak adalah mengikut corak

yang dapat dijangka. Kanak-kanak berkembang mengikut peringkat dan urutan

peringkat tersebut adalah sama. Kadar kecenderungan perkembangan setiap kanak-

kanak adalah sangat jauh berbeza. Walaupun kanak-kanak berada pada tahap umur

yang sama, tetapi tahap pengetahuan dan kemahiran mereka sangat berbeza.

Perkembangan kanak-kanak selalunya tidak sama. Kanak-kanak dapat

berkembang lebih cepat dalam bidang tertentu daripada bidang lain. Perkembangan

bermula daripada mudah kepada susah dan daripada umum kepada khusus. Setiap

kemahiran dibina daripada yang mudah sehingga kanak-kanak dapat belajar

kemahiran dan konsep yang lebih halus. (Feldman, 1991).

COPYRIGHT @ UiTM

Menurut Konstelnik, Soderman, dan Wiren (1993) kanak-kanak berkembang

secara menyeluruh. Perkembangan estetik, kognitif, emosi, bahasa, sosial dan fizikal

adalah saling berkait. Tidak ada satu aspek yang berkembang secara sendiri dan tidak

ada satu aspek yang paling penting. Misalnya seorang kanak-kanak yang sedang

bermain, boleh kategorikan aktivitinya sebagai frzikal. Tetapi kebolehan kanak-kanak

bermain dipengaruhi oleh proses-proses perkembangan lain. Begitu juga dengan

membaca ataupun bermain komputer yang melibatkan fungsi intelektual, sosial,

emosi. estetik. bahasa. dan fizikal.

Menurut Feldman (1991) Pembelajaran bermula daripada yang konkrit kepada

yang abstrak. Kanak-kanak memerlukan pengalaman yang sebenar, iaitu berinteraksi

dengan objek-objek konkrit dalam pembentukan pengetahuan. Perkembangan tidak

dapat'diajar' atau'dipaksa'. Apabila kanak-kanak dipaksa melakukan sesuatu di luar

kemampuan mereka, hal ini akan merosakkan konsep diri atau menimbulkan sikap

negative terhadap sekolah.

Perkembangan kanak-kanak mengikut urutan standard di mana perkembangan

adalah berurutan dan perubahan berlaku daripada semasa ke semasa mengikut aturan

tertentu. Kanak-kanak di seluruh dunia menghadapi corak perkembangan yang sama,

iaitu meliputi semua aspek perkembangan. Urutan standard didapati berkait dengan

pergerakan. Pemahaman berkenaan kepentingan urutan standard memberi implikasi

tertentu kepada pendidik prasekolah. (Konstelniko Soderman, & Wiren, 1993). Kanak-

kanak mempunyai gaya pembelajaran yang berbeza di samping mempunyai minat,

keperluan dan mortivasi yang berbeza. Perkembangan intelek, sosial, emosi dan

fizikal adalah jalinan yang berkaitan antara satu sama lain.

COPYRIGHT @ UiTM

Setiap kanak-kanak berkembang mengikut masa biologikalnya sendiri.

Perbezaan mereka dapat ditunjukkan daripada dua aspek, intrapersonal iaitu dalam

diri sendiri dan interpersonal iaitu antara kanak-kanak lain. Dalam diri setiap individu,

pelbagai aspek perkembangan adalah penting pada masa yang berbeza sepanjang

peringkat awal kanak-kanak. (Konstelnik, Soderman, & Wiren ,1993).

Konstelnik, Soderman, dan Wiren (1993) juga berpendapat bahawa peringkat

prasekolah adalah masa terbaik untuk perkembangan kanak-kanak di mana

perubahan-perubahan yang penting berlaku. Perubahan ini berkaitan dengan interaksi

yang kompleks, iaitu antara struktur dalaman dan fikiran kanak-kanak, serta

pengalaman mereka dengan persekitaran frzikal dan sosial. Pada ketika ini, kanak-

kanak lebih mudah menerima pengaruh persekitaran, sama ada positif ataupun negatif

berbanding pada masa-masa lain. Apabila kanak-kanak tidak diberi pengalaman yang

menggalakkan pada masa perkembangan yang terbaik ini, mereka mungkin tidak

bermotivasi dan tidak berjaya memperolehi potensi.

Pengkaji ini juga berpendapat kanak-kanak adalah pelajar yang aktif.

Pembelajaran kanak-kanak dipengaruhi oleh kesediaan dan kematangan, persekitaran,

sifat semulajadi dan pandangan di peringkat awal, oleh kerana kanak-kanak dilahirkan

dengan latar belakang berbeza. Mereka belajar melalui semua deria. Kanak-kanak

belajar melalui pengalaman fiztkal, interaksi sosial dan refleksi. Bagi membentuk stail

pembelajaran kanak-kanak yang berlainan.

Banyak teori menyatakan bahawa perkembangan pembelajaran kanak-kanak

bergerak mengikut arah yang dijangka. Terdapat titik permulaan perkembangan dan

COPYRIGHT @ UiTM

kemajuan pembelajaran berlaku. Perubahan ini mempengaruhi perkembangan dan

pembelajaran kanak-kanak sepanjang berada di prasekolah dan sekolah rendah. Arah

perkembangan pembelajaran bergerak daripada :

a. Mudah kepada susah

b. Tidak tahu kepada tahu

c. Diri sendiri kepada orang lain

d. Menyeluruh kepada bahagian

e. Konkrit kepada abstrak

f. Menyelidik ataupun menjelajah kepada mempunyai tujuan

g. Kurang tepat kepada lebih tepat

h. Desakan kepada terkawal

Feldman (1991) menyatakan kanak-kanak belajar secara semulajadi. Mereka

ingin tahu, berminat, bersemangat dan memberi perhatian bagi mempelajari perkara-

perkara baru. Mungkin antaru cara yang terbaik mengajar kanak-kanak adalah melalui

bermain. Di samping aktiviti ini juga membolehkan mereka terlibat dalam

mengaktifkan gaya pembelajaran mereka yang semulajadi.

Apabila kanak-kanak belajar melalui bermain, mereka terlibat dengan perkara

yang paling mereka sukai. Bermain memupuk perkembangan menyeluruh oleh itu ia

perlu digabungkan dengan setiap aktiviti yang kanak-kanak lakukan. Berikut

merupakan perkembangan yang dapat dipupuk melalui aktiviti bermain :

COPYRIGHT @ UiTM

a. perkembangan kognitie bahasa dan fizikal

b. kestabilan emosi

c. kreativiti kanak-kanak

d. perkembangan dan kemahiran sosial

e. memenuhi pelbagai keperluan kanak-kanak

Nor Hashimah Hashim dan Yahya Che Lah (2003) mengketogerikan

pembelajaran yang bersandarkan aktiviti permainan kepada empat jenis.

Keseimbangan diantara aktiviti bermain dan belajar merupakan rangka kerja yang

penting dalam membentuk kurikulum dan persekitaran pembelajaran kanak-kanak.

terdapat empat jenis permainan yang dikenalpasti iaitu:

l. Permainan

2. Permainan

3. Permainan

4. Permainan

'solitary'

'parallel'

'associative'

'cooperative'

Pembelajaran kanak-kanak juga melalui penglibatan yang aktif dengan objek'

objek konkrit bukan sahaja melalui aktiviti bermain. Mereka belajar melalui deria,

iaitu dengan melihat, mendengar, merasa, menyentuh dan menghidu yang mana setiap

daria ini merupakan perantaraan pada otak. Penekanan kepada keperluan pelbagai

bahan dan media untuk rangsangan deria kanak-kanak adalah aspek penting dalam

pembelajaran melalui deria. Bagi menyatakan perkara yang mereka fikirkan kanak-

kanak perlu bercakap berkenaan pengalaman mereka.

COPYRIGHT @ UiTM

Pembelajaran kanak-kanak mengikut tahapnya sendiri. Selain daripada itu

pembelajaran kanak-kanak juga berlaku melalui pemerhatian terhadap orang lain dan

peniruan dari apa yang mereka lihat dan dengar. Pengulangan dan pengalaman yang

terkumpul membina pengetahuan kanak-kanak. Mereka perlu kebebasan untuk

memcuba, menjelajah dan membuat pilihan. Motivasi juga merupakan bahan asas

bagi pembelajaran. Kanak-kanak selalu bergerak. Mereka tidak dapat belajar dengan

duduk diam sahaja kerana mempunyai daya tumpuan yang singkat. Untuk mendorong

mereka belajar, bahan-bahan pengajaran serta persekitaran perlu lebih menarik serta

boleh memberangsangkan menimbulkan perasaan ingin tahu kanak-kanak.

Penglibatan dalam aktiviti seni dan kreatif dilihat oleh Narimah dan Nani

Menon dalam Rohanidan Mohd Sharani (2003) sebagai sesuatu yang sangat penting

dalam perkembangan pembelajaran kanak-kanak. Aktiviti seni dan kreatif memberi

peluang kepada kanak-kanak untuk merealisasikan imaginasi mereka di dalam

pelbagai cara. Ini termasuklah aktiviti seni seperti melukis, mewarna, kraf tangan,

membentuk arca dan sebagainya.

Kreativiti melibatkan kebolehan menghasilkan sesuatu yang baru. Dalam

Kamus Dewan (1993) mendefinisikan kreativiti sebagai lcemampuan (kebolehan)

mencipta daya kreatif, kekreatifan. Terdapat beberapa pendapat yang dikemukaan

oleh pakar-pakar berhubung kreativiti. Victor Lowenfeld (1975) menyatakan bahawa,

kreativiti sebagai suatu naluri semula jadi dimiliki oleh setiap insan sejak ia

dilahirkan. Naluri itu merupakan faktor pertama digunakan bagi menyelesaikan atau

membuat pemyataan tentang masalah kehidupan. Gilchrist disebut oleh Yong (1994)

yang memetik kreativiti sebagai keupayaan menghasilkan sesuatu yang baru dan

COPYRIGHT @ UiTM

bernilai sama ada maujud ataupun tidak. Jauharah (1995) melihat kreativiti sebagai

penglahiran sesuatu yang baru dan mempunyai nilai yang bermutu.

Kebolehan untuk menjadi kreatif bergantung pada kualiti pengalaman kanak-

kanak semasa kecil serta pengaruh sikap ibu bapa. Oleh itu mengikut Rogers (1970),

guru-guru tidak dapat membentuk kreativiti kanak-kanak selain daripada hanya dapat

menyediakan keadaan-keadaan tertentu yang boleh menimbulkan kreativiti supaya

terbina. Sebenarnya kreativiti tidak dapat diajar, tetapi ia boleh dipupuk melalui

aktiviti-aktiviti kanak-kanak.

Kreativiti boleh digerak melalui penggunaan imaginasi, penerokaan dan

kesedaran terhadap hubungan baru. Dengan cara melibatkan diri dengan aktiviti seni

memberi peluang kepada kanak-kanak meneroka dengan pelbagai bahan-bahan

mewarna, melukis, bentuk, saiz, bunyi struktur dan fungsi sesuatu bahan. Malah

aktiviti seni juga membantu kanak-kanak menggunakan pengalaman deria mereka

terutamanya ketika merasa struktur, menghidu bahan dan mendengar bunyi.

Perkembangan kanak-kanak melalui penerokaan boleh dibantu menerusi

aktiviti seni. Sebagai contoh, aktiviti melukis atau mengambar dapat memberi

pengalaman kepada kanak-kanak dalam memilih bahan, warna, garisan, saiz dan

bentuk. Mereka boleh memilih bahan-bahan yan disukai dan mengeluarkan idea.

Kemahiran motor halus dan motor kasar dapat ditingkatkan menerusi aktiviti seni dan

kraf misalnya melalui aktiviti menggunting dalam aktiviti kolaj. Ketika menggunakan

krayon kanak-kanak belajar membuat kawalan pergerakan jejari mereka. Melalui

aktiviti kreatif dan estetika kanak-kanak dapat menyampaikan kegembiraan,

COPYRIGHT @ UiTM

kesedihan dan kekecewaan dalam kata yang lebih mudah aktiviti estetika dan kreatif

membantu kanak-kanak untuk menyampaikan emosi dan perasaan mereka.

Kajian ini dijalankan bagi melihat sejauh mana hubungan antara lukisan figura

dengan perkembangan kognitif kanak-kanak. Penilaian melukis dan menggambar

akan melihat kebolehan kanak-kanak mencipta atau melukis gambar figura manusia

yang dapat menampilkan tiga aspek iaitu dari segi kedudukan, kesempurnaan dan

penambahan. Penilaian mengenai tahap kognitif pula akan menggunakan ujian

intelektual Piaset.

Jean Piaget (1869-1980), pakar biologi dari Switzerland berpendapat setiap

manusia akan mencuba sedaya upayanya untuk mengatur serta memahami rangsangan

luar yang memberikan pengalaman kepadanya dalam bentuk skema. Skema adalah

satu rangka kognitif asas yang berkembang dengan peningkatan umur. Menurut

Piaget, perkembangan intelektual kanak-kanak akan mengalami empat peringkat

berikut :

1. Peringkat Deria Pergerakan

2. Peringkat Praoperasi

3. Peringkat Operasi Konkrit

4. Peringkat Operasi Formal

Setiap kanak-kanak akan mengalami perubahan pada tahap pemikiran mereka secara

"invarianf' dari peringkat yang lebih mudah ke peringkat yang lebih tinggi seperti

dalam jadual yang berikut.

COPYRIGHT @ UiTM

Perinskat Umur Ciri-ciri keupayaan Koenitifl. Deria-motor 0-2 tahun Pemikiran terhad kepada skema aksi

2. Praoperasi 2-7 tahun Permulaan pemikiran simbolik

3. Operasi konkrit 7-12 tahun Permulaan pemikiran logik yang terhadkepada obiek mauiud

4. Operasi formal l2- ke atas Pemikiran abstrak dan hipotetikal

Penggunaan figura manusia sebagai tema dalam penghasilan lukisan kanak-

kanak dalam kajian adalah berdasarkan Teori Representasi oleh Arnheim (1974),

kanak-kanak sememangnya mempunyai konsep yang jelas tentang figura manusia.

Beliau percaya ada pendapat yang menyatakan bahawa konsep visual merupakan

dasar kepada aktiviti representasi.

Dalam kajian yang telah dijalankan terhadap sekumpulan kanak-kanak dengan

membahagikan mereka kepada beberapa tugasan yang berlainan seperti melukis,

membentuk dan menyambung atau melengkapkan beberapa bahagian tertentu,

keputusan yang diperoleh mendapati bahawa kanak-kanak sememangnya mempunyai

kefahaman yang lejas tentang bentuk figura manusia. Kanak-kanak gagal jelaskan

kefahaman mereka dalam media lukisan atas beberapa sebab tertentu. Menurut

Arnheim (1974) lagi, Basett mendapati bahawa kanak-kanak boleh membentuk figura

orang dengan baik dalam aktiviti membentuk dan menyambungkan atau

melengkapkan beberapa bahagian tertentu jika dibandingkan dengan aktiviti melukis.

Ini membuktikan bahawa kanak-kanak sememangnya mempunyai konsep yang jelas

tentang figura manusia.

COPYRIGHT @ UiTM

1.2 Perkembangan Kognitif Kanak-Kanak Prasekolah

Perkembangan kognitif merangkumi segala perkara yang berkaitan dengan

pengetahuan dan aplikasinya dalam kehidupan harian individu. Terdapat pelbagai

teori dan penjelasan mengenai bagaimana kanak-kanak memperoleh, memproses dan

menggunakan pengetahuan ini dalam aktiviti mereka. Teori perkembangan kognitif

Piaget menerangkan bahawa pemikiran kanak-kanak berkembang dalam satu siri

tahap yang kompleks dan setiap satunya berkait npat antara satu sama lain.

a) Peringkat Deria Motor ( Lahir hingga 2tahun)

Pada peringkat ini, pemikiran bayi dipengaruhi oleh kebolehan memerhati

dengan menggunakan mata, mendengar dengan telinga dan menyentuh dengan

tangan. Aktiviti intelektual bayi juga tertumpu kepada aktiviti-aktiviti yang

memperkembangkan kemahiran pergerakan dalam persekitaran seperti berdiri,

berjalan, memegang, mengetuk dan merasa. Menurut Piaget, aktiviti intelektual bayi

merupakan reaksi kitaran, iaitu mengulang- ulangkan kejadian pengalaman baru yang

ditemui akibat daripada aktiviti pergerakkan dan penerimaan maklumat melalui deria

bayi tersebut. Kanak-kanak yang digalakkan meneroka persekitaran mereka akan

meningkatkan perkembangan intelektual mereka. Pengalaman meneroka perlu

diawasi oleh orang dewasa kerana bayi belum pandai membezakan antara sesuatu

yang merbahaya dengan yang tidak merbahaya. Pengawasan yang disertakan dengan

penjelasan atau perbualan daripada orang dewasa akan meningkatkan perkembangan

intelektual bayi. ( Rohani Abdullah, 2001)

l0

COPYRIGHT @ UiTM

b) Peringkat Praoperasi ( 2- 7 tahun)

Apabila berumur 2 tahun, berlaku perubahan besar dari segi perkembangan kognitif

apabila ia mula boleh menggunakan skema yang berasaskan penggunaan bahasa dan

bentuk-bentuk perwakilan simbolik yang lain serta dapat menyelesaikan masalah-

masalah yang mudah. Bayi sudah boleh menggunakan symbol, objek atau perkataan

untuk mewakilkan sesuatu benda atau peristiwa.

Walau bagaimanapun, Piaget juga beranggapan bahawa pemahaman kanak-

kanak praoperasi masih lemah. Misalnya, kanak-kanak praoperasi masih tidak dapat

menguasai konsep kekekalan yang melibatkan kekekalan jisim, isi padu dan nombor.

Kekekalan objek adalah satu istilah yang digunakan oleh Piaget untuk menunjukkan

satu kesedaran bahawa walaupun terdapat perubahan pada konsep sesuatu jasad,

kuantiti frzikal jasad itu masih kekal sama. Sebab utama seseorang kanak-kanak

gagal memahami konsep kekalan ialah pemikirannya masih dipengaruhi oleh apa

yang mereka lihat.

c) Tahap Operasi Konkrit (7-12 tahun)

Tahap ini dikenali sebagai operasi konkrit kerana kanak-kanak hanya boleh

melakukan operasi-operasi pada imej dan objek-objek yang nyata sahaja dan bukan

perkara -perkara abstrak seperti konsep ketuhanan, keadilan dan sebagainya.

Kemahiran kognitif lain ialah kekekalan iaitu satu kemahiran yang gagal diselesaikan

semasa kanak-kanak berada pada tahap praoperasi.

ll

COPYRIGHT @ UiTM

d) Tahap Operasi Formal

Remaja pada masa ini berupaya memperkembang kebolehan menguji hipotesis

secara matang dan saintifik, memahami tentang isu-isu yang kompleks yang

memerlukan taakulan abstrak. Remaja boleh membuat ramalan, merancang apakah

tindakan-tindakan yang perlu dilakukan dan boleh menjangka akibat-akibat daripada

perbuatan mereka.

Kesimpulannya, Piaget berpendapat keupayaan kognitif kanak-kanak berubah

secara dramatik dari peringkat bayi hingga remaja. Piaget menekankan factor-faktor

genetik dalam menjelaskan teorinya. Walau bagaimanapun beliau juga seorang

interaktionis kerana beliau juga mengakui tentang faktor persekitaran dalam

menentukan keupayaan kanak-kanak. Piaget melihat kanak-kanak sebagai aktif dan

seharusnya digalakkan untuk meneroka dan harus diberi pendedahan kepada

ran gsan gan-rangsangan.

Ahli falsafah Vygotsky (1896-1934) menyatakan perkembangan kanak-kanak

tidak berlaku kerana satu faktor sahaja seperti pengaruh semulajadi ataupun pengaruh

persekitaran. Tetapi perkembangan kanak-kanak bergantung pada interaks faktor-

faktor tersebut. Menurut Gary D. Borich dan Martin L. Tombari (1997) Vygotsky

mempercayai perkembangan kognitif individu berlaku dalam konteks sosial.

Menurut McBrien dan Brandt (1997) Konstruktivisme adalah satu pendekatan

pengajaran berdasarkan kepada penyelidikan tentang bagaimana manusia belajar.

Kebanyakan penyelidik berpendapat setiap individu membina pengetahuan dan bukan

t2

COPYRIGHT @ UiTM

hanya menerima pengetahuan daripada orang lain. Murid membina pengetahuan

mereka dengan menguji idea dan pendekatan berdasarkan pengetahuan dan

pengalaman sedia ada, mengaplikasikannya kepada situasi baru dan mengintegrasikan

pengetahuan baru yang diperolehi dengan binaan intelektual yang sedia wujud.

(Briner, M., 1999).

Teori konstruktivisime turut menyatakan bahawa murid membina makna

tentang dunia dengan mensintesis pengalaman baru kepada apa yang mereka telah

fahami sebelum ini. Mereka membentuk peraturan melalui refleksi tentang interaksi

mereka dengan objek dan idea. Apabila mereka bertemu dengan objek, idea atau

perkaitan yang tidak bermakna kepada mereka, maka mereka akan sama ada

mengintegrasikan apa yang mereka lihat supaya secocok dengan peraturan yang

mereka telah bentuk atau mereka akan menyesuaikan peraturan mereka agar dapat

menerangkan maklumat baru ini dengan lebih baik. (Brooks dan Brooks, 1993)

Menerusi eksplorasi, penerangan, perbincangan dan perdebatan kanak-kanak

membina pengetahuan. Kognitivis mencipta dan memikiran kembali kerja mereka

dan kefahaman mereka sendiri. Mereka mengambil tahu tentang pembinaan

pengetahuan yang tidak dapat diperhatikan. Mereka menumpuan kepada

penyeleasaian masalah dan strategi pembelajaran. Menurut Conway (1997) guru

menyusun bagi memperolehi sumber yang diperlukan dan bertindak sebagai panduan

kepada pelajar sementara pelajar sendiri menetapkan matlamat sendiri dan "mengajar

diri sendiri".

l3

COPYRIGHT @ UiTM

Setiap kanak-kanak mempunyai kecerdasan yang berbeza-beza. Menurut

Howard Gardner, kecerdasan bukanlah semata-mata diwarisi dan murid-murid boleh

dikenali melalui aspek kecerdasan yang boleh dikesan dalam diri mereka. Kreativiti

boleh dilahirkan melalui pengamatan dan tanggapan dalam mengaplikasikan

pembelajaran bagi membantu mereka mambina kemahiran seterusnya memperolehi

ilmu dan mengamalkanya.

Teori yang diperkenalkan oleh Howard Gardner (1983) iaitu 'Theory of

Multiple Intelligences' menjelaskan, kecerdasan adalah kebolehan menyelesaikan

masalah ataupun mencipta produk yang diharga oleh sesuatu budaya. Mengikut

Gardner lagi, setiap individu mempunyai sekurang-kurangnya tujuh kebolehan mental

yang berasingan atau bebas, iaitu kecerdasan.

Sehingga kini beliau mengenal pasti sembilah jenis kecerdasan (Gardner

dalam McKenzie, 1996). Teori Kecerdasan Pelbagai (TKP) Gardner yang dijumpai

dalam Gardner and Hatch (1990) mencadangkan bahawa terdapat sekurang-

kurangnya 9 jenis kebolehan, atau kecerdasan yang agak berlainan. Perspektif ini

mengemukakan kemungkinan yang pelajar kita berkemungkinan agak cerdas dari

suatu segi. Lapan jenis kecerdasan itu ialah:

l. Kecerdasan Linguistik atau Pertuturan adalah kebolehan

secara berkesan dalam bentuk tulisan dan pertuturan,

Kecerdasan Logikal atau Matematik adalah kebolehan

bentuk pengiraan dan penaakulan untuk berhujah secara

matematik dan sains,

menggunakan bahasa

pembelajaran dalam

logik. terutama dalam

2.

l4

COPYRIGHT @ UiTM