mak makhofatmataogepmairimtogoc - ebible.org · mak1:5 2 mak1:11...

85
Mak 1:1 1 Mak 1:4 Mak Makho Fatmata ogepma irim togoc Yongburoc mata: Makhon macno woi Maria (Aposel 12:12) o yuhon nipno woi Banabas (Kolosi 4:10). Mak yu Polot misin youp tongidomoroc (Aposel 13:5). Mak yu ‘bumbumyi nanoho Yesuhon foro kombiarut’ yongo bapiya ngo docutnogon irim togoc. Yapmu moröma wömai Makho ingoroc nindahac: Yesu yu Kopotorochon youp amna sinom idoc. Kopotorocho yu ma moröma orin gesö ino-barac sinom imogoc. Tuna yu guroc ngocin itmuna youp moröma sinom tongidoc. Worocha tongga yuhon maengga idit bego au maididoc. Muno, owi amnaho yuot epgon tuya Yesuho yu ambarac tongfat yengidoc (3:20). Jön yamuc gung imocimoc forosicsic amna yu fatmata ogepma yogoc (Matyu 3:1-12; Luk 3:1-9; 3:15-17; Jön 1:19-28) 1 Oro ngomai Kopotorochon Manano Yesu Duic yuhon fatmata ogepma. 2 Fatmata ogepma worocho wömai Kopotorochon yong tuctuc amna Aisaia yuho irim to- gocma worochon toroc forosigoc. Mata ingoroc irim toctocyi itac: “Kombiarut, nocho yong tuctuc amna au inongmuaya ehantac. Yu wömai osuc fat gamongo gochon uyap tobiangoc.” (Malakai 3:1) 3 “Sa moröpmodec amna auhon mambocno öngkupac: ‘Moröma-hon uyap tong arangarang tongga yuhon uyapno tobiarut.’ ” (Aisaia 40:3) 4 Oro Aisaiaho yogocma worochon torocgon wömai Jöntho eboc. Yu sa moröpmodec itmuna owi amna

Upload: others

Post on 16-Sep-2019

10 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Mak 1:1 1 Mak 1:4

MakMakho Fatmata ogepma irim togocYongburoc mata: Makhon macno woi Maria (Aposel

12:12) o yuhon nipno woi Banabas (Kolosi 4:10). Makyu Polot misin youp tongidomoroc (Aposel 13:5). Makyu ‘bumbumyi nanoho Yesuhon foro kombiarut’ yongobapiya ngo docutnogon irim togoc. Yapmu morömawömai Makho ingoroc nindahac: Yesu yu Kopotorochonyoup amna sinom idoc. Kopotorocho yu ma morömaorin gesö ino-barac sinom imogoc. Tuna yu guroc ngocinitmuna youp moröma sinom tongidoc. Worocha tonggayuhon maengga idit bego au maididoc. Muno, owiamnaho yuot epgon tuya Yesuho yu ambarac tongfatyengidoc (3:20).

Jön yamuc gung imocimoc forosicsic amna yu fatmataogepma yogoc

(Matyu 3:1-12; Luk 3:1-9; 3:15-17; Jön 1:19-28)1 Oro ngomai Kopotorochon Manano Yesu Duic yuhon

fatmata ogepma. 2 Fatmata ogepma worocho wömaiKopotorochon yong tuctuc amna Aisaia yuho irim to-gocma worochon toroc forosigoc. Mata ingoroc irimtoctocyi itac:

“Kombiarut, nocho yong tuctuc amna au inongmuayaehantac. Yu wömai osuc fat gamongo gochon uyaptobiangoc.” (Malakai 3:1)

3 “Sa moröpmodec amna auhon mambocno öngkupac:‘Moröma-hon uyap tong arangarang tongga yuhonuyapno tobiarut.’ ” (Aisaia 40:3)

4 Oro Aisaiaho yogocma worochon torocgon wömaiJöntho eboc. Yu sa moröpmodec itmuna owi amna

Mak 1:5 2 Mak 1:11

Kopotorochon mata fandat inongga ingoroc yogoc, “Sonmuyu turongo soni yangmuya uroci kombingga irot soniibararut. Ihoroc tuya nocho son yamuc gung kamoyaKopotorocho turongo soni dongyun fatnahing,” Jönthoowi amna ihoroc inongidoc. 5 Tuna Yudia owi amna orinYerusalem owi amna yu ambaracho Jönot ongbödenggaturongono yong tahuya Jöntho yu Yodan yamucdec ya-muc gung imongidoc.

6 Oro Jönthon tec tohomunmöcno woi bot kamelehondimodec tobic tobicyi ihoroc idina yu wo bot godibdecakep tongo itongidoc. O nacno yoit wömai gucsim orinomong omong worocgon nongidoc. 7 Oro yu fatmataingoroc yongidoc: “Amna au nochonmenan eng tepacma,yuhon gesönoho wömai nochon gesöna anggirahac. No-cho yuhon mene darange matoctocno yu woi gendicmamorö. 8 Nocho youp tongitatma wömai yamucdecgontongitat mahong mit wömai yu engmuna son KunkunYaruot gung kamangoc,” Jön yu Yesuha yong tuctuc mataihoroc yogoc.

Jöntho Yesu yamuc gung imogoc(Matyu 3:13-17; Luk 3:21, 22)

9 Oro bongono wocin Yesu yu Nasaret taun Galiligurocin idocmawo imun fauna Jönot ehuna Jöntho Yodanyamuc gung imogoc. 10 Ihoroc tongbödeuna Yesu yamucimun fauna tero öngga ida agocmai mompho fagariunaKopotorochon Kunkun Yaruho yup kanaröm gan tonggaohongga yudec idoc. 11 Yudec idina momdecma ducinggun auho öngkungga ingoroc yogoc, “Goc nakainMan-ana batip sinom. Noc gocha toup kombingitat. Nochogoc erangga irotnaho gocha kömehat,” inggun wo ihorocyogoc.

Mak 1:12 3 Mak 1:20Dogu kopotho Yesu tonguc imogoc(Matyu 4:1-11; Luk 4:1-13)

12 Tuna Kunkun Yaruho Yesu inong muuna yu sa amnamaiyan woce onggoc. 13 Tongo yu sa wocegon idinaongga sep youp toctoc 40 ihoroc bödegoc. Bongonowocin wömai dogu kopotho yu tonguc imong tonggoc.Tuna Yesu yu sa amna maiyan arap ingingo ot idinaKopotorochon sum yaruho yu mongorec tong imogung.

Yesuho Galili gurocin youpno forosigoc(Matyu 4:12-17; Luk 4:14, 15)

14 Oro mit King Heröt yu Jön yibucin tohong yugoc.Tuna worochonmenon wömai Yesuho Galili gurocin eng-muna youpno forosingga Kopotorochon fatmata ogepmaowi amnadec yong silip tong imuna 15 ingoroc yongtonggoc, “Kopotorochon bongono morö urop epac. TunaKopotorochon toborucno engfomtac. Wohai sonu tur-ongo soni yong tangga irotsoni ibaruya fatmata ogepmakombing tobiarut,” ihoroc yong tonggoc.

Yesuhoyoupamnani 4 osuc ihoroc inong yuna tan tonggung(Matyu 4:18-22; Luk 5:1-11)

16Oro, Yesu yu Galili yamuc öngkoring terodec itonggayagocmai Saimon yan oröcma yu umben topdec mondaidomoroc. Saimon orugo worochon mano Andru. Yanoröcma yu wömai söng fogito bisnis youp tongidomoroc.17 Ihoroc tongga idinyaYesuho ingoroc inogoc, “Sot engganoc nararun. Narunya nocho amna fogit fogithon forotong kindaantat.” 18 Yesu yu ihoroc inuna wohogon yuumbenno doun fauya Yesu tan tonggomoroc.

19 Tuna Yesu yu obmukusuc ongga yagocmai, Sebedi-hon mananin Jems orin Jön, yu girang obugudec itmunyaumbenno tong arangarang tongga idomoroc. 20 Ihoroctongo idinya yanggawohogonYesu yu inong yuna yu fano

Mak 1:21 4 Mak 1:28

Sebedi orin youp wabkaracni girang obugudec idungmayu imun fauna engga Yesu tan tonggomoroc.

Yesuho amna audecma dogu boyömo taruna onggoc(Luk 4:31-37)

21 Oro, Yesuho youp amnani woroc yauna Kaperneamtaun woce onggung. Woce ongga idiya Sabat bongonodecyu Yuda nanohon fatmata yocyoc bucin öngmuna surarofatmata ogepma fandat inogoc. 22 Kopotorocho yu gesöimuna orongi sinom yogoc. Worocha tongga surarohoyuhon mata kombingmuya nanga fatfat togung. Yudananohon nongoru gendic fandat fandat amna yu wömaimata gesöno muno yongidung mahong Yesu yu iho ma-tongidoc, yu gesönobarac yongidoc.

23 Oro fatmata yocyoc böc wocin amna auho idoc.Yudec wömai dogu boyömo au itmuna ecnang sinommamboda yogoc, 24 “Yuuu Yesu Nasaretma goc nonotyaöhong tong nimoc nimocha eparoc? Goc non yoiobukoc obukocha eparochu? Noc goc kombing gampat,gocKopotorochonKunkunAmnaworoc.” 25Doguboyöm-pho ihoroc inuna Yesuho mata orongi ingoroc inogoc,“Goc öpgon ida amna wo imi fauna ongoi!” 26 Ihorocinuna dogu boyömpho amna wo sogitmuna toup sinomfenda korengmun onguna ecnang sinom mambotmunaamna wo imun faunto onggoc. 27 Ihoroc tuna surarowo angmuya toup soroc yongo mata inun ganun tongoYesuha yogung, “Mayain ngomai tingtingno sinom oro?Kopotorocho yu gesö imuna mata gesönobarac yac. Yudogu boyömo inuna matano sumbodidang,” suraro yuihoroc yong tonggung. 28 Oro mit wömai Yesuhon fatnomorömaho guroc worochon böcsa danong ongbödeunaowi amna ambarac kombigung.

Mak 1:29 5 Mak 1:39Yesuho Pitahon körano tun orokogoc(Matyu 8:14, 15; Luk 4:38, 39)

29Oro Yesu yu fatmata yocyoc böc wo imun fauna Jemsorin Jön yuot kondonggon ongga Saimon orin Andruhobucin ögung. 30 Tuna Saimonthon körano yu godipmönmön tongmuna abamdec dungo idoc. Ihoroc tuna‘Yesu yu tun orokotun’ yongo inogung. 31 Inuya Yesu owiworocot ongmuna oburo sogitmuna tun fadagoc. Ihoroctuna wohogon godip mönmön obukocho owi wo imunfauna yu ongmuna nacno tong arangarang tongo imogoc.

Yesuho owi amna obukocni koböcma youn orokogung(Matyu 8:16, 17; Luk 4:40, 41)

32 Oro, dobocsisia sep urop ohongina, owi amna yunucni obukocnimahu o dogu boyömoho fogit fogity-imahu yu ambarac yangato Yesuot febung. 33 Ihoroctuya böc moröm ambaracho engmuya Yesu idocan böcamante suran tongga idung. 34 Tuya Yesu yu owi amnaobukoc foro ihono ihononima koböcma youn orokogung.O ihorocgon yu dogu boyömo koböcma dong yandoc.Oro dogu boyömo yu wömai Yesu kombing imogung.Worocha tongga Yesu yu yuhon foro yong fandat tongo-ninga yongo ‘muno’ inuna yu öpgon idung.

Yesu yu Galili gurocin youp tongo itonggoc(Luk 4:42-44)

35 Oro, sa isuna Yesu yu böcsa wo imun fauna saamna maiyan woce ongmuna dönac youp togoc. 36 TunaSaimonot nucniot yu Yesuha dabigung. 37 Dabing tong-muya angga inogung, “Owi amna ambaracho goc gac-gacha yang.” 38 Ihoroc inuya Yesuho inogoc, “Non böcsaambehecgon idtonggungma woce ongmanaina nocho yufatmata ogepma fandat inontat. Nocho ‘youp worocsinom towa’ yongo ebot,” ihoroc yogoc. 39Tongo yu Galili

Mak 1:40 6 Mak 1:45guroc danong itongdup tongo Yuda nanohon fatmatayocyoc bucin öngmuna fatmata ogepma surarodec yongsilip tong impi dogu boyömo dongyan tongoi ihoroc tongtongga itonggoc.

Yesu yu amna au obukoc lepra toctocyi yu tun orokogoc(Matyu 8:1-4; Luk 5:12-16)

40 Oro, amna au obukoc lepra toctocyi yu Yesuotengmuna goruc yemoc tongo dönac ingoroc inogoc,“Moröma, goc kombiya angit idinai goc ogep nocti orokuna noc Kopotorocho yangamin sacsago em.”41 Ihoroc inuna Yesu uroc imuna oburo yudec out to-hongga inogoc, “Nocho ‘goc orokoti’ yongo kombihat.Goc Kopotorocho yangamin sacsago iti.” 42 Ihoroc inunawohogon obukoc lepra worocho amna imun fauna yuorokogoc. 43Tuna Yesu yu inong muto garac mata orongiingoroc inogoc, 44 “Goc yapmu ngo gocdec öngkucmaworochon fatno amna au inirocha. Muno, goc onggagodiba öret socsoc amna indahi. Tongo Möseho nongorusigocma worochon toroc öreta tiruc. Ihoroc tia owiamnaho gangmuya kombiantang, boinno sinom, obukocabödeuna gocu Kopotorocho yangamin sacsago itaroc.”45 Yesu yu ihoroc inogoc mahong amna wo yu ongmunamuyu nucni woce woce orokogocmahon fatno yong fan-dat tonggoc. Yu ihoroc togocmaha tongga Yesu böcsaauhon eran onggongno wönggon maidoc. Muno yu saamna maiyan wocegon ididoc mahong owi amna böcnowocema wocemaho toup kiringga yuot epgon togung.

2Yesuho amna au orung oburo möng toctocyi yu tun oroko-

goc(Matyu 9:1-8; Luk 5:17-26)

Mak 2:1 7 Mak 2:121Oro, sep youp toctoc au ongbödeunaYesu yuwönggon

Kaperneambucin ongga idina owi amna yuYesuhon fatnoingoroc kombigung, ‘yu urop ino bucin itac yo’. 2 Fatnoihoroc kombigungmaha tongga owi amna koböcmahoyuot engmuya suran tongga böcno wo foc tongga idiyabego aumaidoc. O böc amante ihorocgon owi amnahogonfoc dabang sinom tongga idung. Ihoroc tuya Yesuhoyudec Kopotorochon fatmata ogepma yong silip tongimogoc. 3 Tuna amna awanomuno yu nucno au orungooburo mong toctocyi yu sumboda tebung. 4 Tenggaagungmai owi amnaho böc simbu foc tongga idiya Yesuotonggongon bego au maidoc. Tuna yu uyapha dabiumatuna böc bong koroc öngmuya böc bong girato nucnofadangdec idocma wo siuya Yesuot ohogoc. 5 Ihoroc tuyaYesuho yagocmai yuhon kombing tobic tobicno morömasinom. Woroc agocmaha yu amna wo inogoc, “Manana,turongoya urop bödehac.” 6 Ihoroc inuna nongoru gen-dic fandat fandat amna au wocin idungma yu mata wokombingga yogung, 7 “Ei, mata ihorocnoma Kopotoroc-decgon itac. Amna auho nucnihon turongono imun fat-fatno wömai maec. Yu Kopotorocha yong samborec yacyo.” 8 Ihoroc yuya Yesuho amna worochon irot kombickombic urop kombingdengga mata urago ingoroc inogoc,“Son foro yaha irot sonin nocha kombing moin mointang? 9 Nocu amna ngo yaö matahong inoya sonthonkombic kombicdec angit in? Mata ingorochu intiwa: Nocgochon turongo dongya fat gamang. O ingo yontatmawömai ogep inthu: Goc idongga abam yoroca sogitminaongoi. 10 Son ingoroc kombiarut, Amnahon Manano yuguroc ngocin itonguna Kopotorocho yu turongo dongyunfatfathon gesö imogoc.” Yesu ihoroc inongga amnaobukocnima inogoc, 11“Nochogantiwa, goc idongga abamyoroca sogitmina böcan ongoi.” 12 Ihoroc inuna wohogon

Mak 2:13 8 Mak 2:17amna worocho idongga owi amnaho yangamin böc woimun fadoc. Tuna owi amna yapmu fodibo wo angmuyananga fatfat tongga Kopotoroc yong moröng imongoyogung, ‘Kiapmo ihorocno wömai nonu fodibo sinomaamon’ ihoroc yong tonggung.

Yesu yu Livai inong yogoc(Matyu 9:9-13; Luk 5:27-32)

13 Oro, Yesu yu wönggon Galili yamuc öngkoring tanwoce itongga idina owi amna koböcmaho yuot ebung.Ehuya yu Kopotorochon fatmata ogepma fandat inogoc.14 Ihoroc inongga wönggon obmuku-suc ongga agocmaiLivai yu takis möneng fogit fogit bucin idoc. Livai yuAlfiushon manano. Yu woce idina Yesu yu inong yonggainogoc, “Goc engga noc nari!” Ihoroc inuna Livai yumöneng böc wohogon imun fauna Yesu tan tonggoc.

15 Tuna Yesuho Livaiho bucin uuna takis möneng fogitfogit amnahu o wontucmuno toctoc amnahu o youpamnani yu ambarac kondonggon woce itmuya nacnonagung. Amna koböcma sinom wömai urop Yesu tantongidung. 16 Oro yu nacno nongga idiya Farisi amnaau nongoru gendic fandat fandat youp tongidungma yuyagungmai Yesuho amna wontucmuno ot nacno nonggaidoc. Woroc yangga yu Yesuhon youp amnani ingorocinong ac togung, “Yesu yu foro yaha sinom wontucmunotoctoc amnahu o takis fogit fogit amnahu yuot kondongida nacno nongga itac yo?’ 17 Ihoroc inuya Yesuhomatanowo kombingga ingoroc inogoc, “Amna obukocnomuno yu‘Doktaho tongfat nehun’ yongo makombingidang. Muno,obukocnimahogon wömai Doktaha kombingidang. Oroworochon toroc wömai nocu owi amna nongnongohayongga maebot. Muno nocho ebotma woi wontucmuno

Mak 2:18 9 Mak 2:22

toctoc owi amna inong yocyocha ebot,” Yesu yu mataurago ihoroc inogoc.

Yesuho nacno manai gendic idithon mata yogoc(Matyu 9:14-17; Luk 5:33-39)

18 Oro Jönthon youp amnanihu o Farisihu yu nacnohagendic singga bongono au nacno manai ididung. Tunaowi amna au yu kiapmo worocha kombingga Yesuot eng-muya ingoroc inong ac togung, “Jönthon youp amnanihuo Farisihon youp amnanihu yu nacnoha gendic singgamanai ididang mahong gochon youp amnayai wömaiihoroc matongidang.” 19 Ihoroc yuya Yesuho mata tepmoau ingoroc iban imogoc, “Amna auho owi somonni minsong imocimocha tuna numa amnaho muno yun? Muno,non ihoroc matongidamon. Owi min toctoc bongon-odec wömai non muyu irot ogep kombingga nacno nana.20 Wohong bongono au urop ehangoc. Bongono wocinwömai amna minno togocma yu sa korungon idina tongsonoc toctocno maic. Tuna bongono wocin wömai yuuroci kombingmuya nacnoha gendic singmuya nacnomanai itnahing.”

21 Oro Yesu mata tepmo au ingoroc inogoc, “Amna auyu tec tohomunmöcno osucno dogiantac. Tuna yu tecdocno wego sogida tec osucno bubupno woi mabuhun.Ihoroc tunai wömai tec wegomaho tec osucno wodiunadogitbödeantac. 22 O ihorocgon wain yamuc tobic tobicamna yu bot meme godibo osucnodec wain yamuc wegomakoringidang. Ihoroc tuyai wömai wain yamuc wegohoohongga out tuuna bot meme godibo osucno fuc tontac.Tuna wain yamuchu o bot meme godibo wo yait yait tongsamborec tontamoroc. Worocha wömai yu wain yamucwego bot meme godibo wegodecgon koringidang,” Yesuyu mata tepmo ihoroc yogoc.

Mak 2:23 10 Mak 3:2Yesu yu Sabat bongono worochon Morömo(Matyu 12:1-8; Luk 6:1-5)

23Oro, oipmon Sabat bongonodec Yesuot youp amnan-iot yu wit öndec itongmuya youp amnaniho forosinggawit yitno fogito nong tonggung. 24 Ihoroc tuya Farisihowo yangga Yesu inogung, “Yahi, youp amnayai yu gen-dic mata noni yembodang. Sabat bongonodec ihoroctoctocha wömai bongbong morö itac.” 25 Ihoroc yuyaYesuho inogoc, “Oro, sonu Devitho osuc kiap togocmaworochon fatno embatho makombingidanghu nuhun?Devithon toropni o ino yumanomanoha docmöngga nac-noha worec imogung. 26 Tuna öret socsoc amna morömaAbiatar yu öret socsoc böc angtoregocan bongono wocinwömai Devitho öret socsoc böc ganang öngga nacnosowarango Kopotorochon fatha fong figungma wo fogidanagoc. Nacno sowarango worocho ungoma ididocmahatongga öret socsoc youp amnahogon nongidung, amnakomanangno muno. Wohong Devit yu wo fogitmunanongga docno wömai silip tongga nucni imogoc.” 27Yesuyu ihoroc yongga mit mata sakaun fiuna yogoc, “Kopo-toroc yu Sabat bongono amna tongfat yecyecha sigoc. Yumepmo imocimocha wömai masigoc. 28Worocha tonggaAmnahon Manano yu Sabat bongonohon morömo.”

3Yesuho Sabat bongonodec amna oburo omong fatfatyi tun

orokogoc(Matyu 12:9-14; Luk 6:6-11)

1 Oro oipmonu Yesu yu Yuda nanohon fatmata yocyocbucin ögoc. Öngga agocmai amna au oburo omongfatfatyi yu wocin idoc. 2 Tuna amna au yu Yesu matahofiring tantantha uyap dabigung. Yu ‘Yesu Sabat bongon-odec amna wo tun orokontachu’ yongo igo dan togung.

Mak 3:3 11 Mak 3:103 Ihoroc tongga idiya Yesuho amna oburo omong fatfatyiinogoc, “Goc suraroho yangamin idongga iti.” 4 Ihorocinuna idonguna Yesuho amna igo dan togungma inogoc,“Nongoruho tingting yac, non ogep Sabat bongonodecyoup ogepma tontamontha woha youp wontucmuno ton-tamonthu? O ihorocgon non ogep Sabat bongonodecnucnoni tong ogep tong imontamontha woha non muyuyu dopnaya omaruthu nuhun?” Yesuho mata ihorocinuna amna worocho mata mayi onggom songga idung.5 Ihoroc idiya Yesu yu foring yangmuna kombigocmaiyuhon irotno sop simbang foctogoc. Worocha tonggayu ec imuna amna oburo omong fatfatyi inogoc, “Gocobura tong nongnong toi!” Ihoroc inuna amna wo oburotong nongnong tuna oburoho orokongdup togoc. 6 TunaFarisi wo angga böc imu fauna king Heröthon toropniotsuran tongga ‘Yesu yaö uyapdec wotnahamon’ yongoyong torop sigung.

Owi amna koböcma sinompho Yesu tan tonggung(Luk 6:17-19)

7Yesuot youp amnaniot yu ‘nonigon itna’ yongo böcsawo imu fauna yamuc öngkoring tero onggung mahongGalili owi amna koböcmaho yu yan fonggung. 8Yan fong-gungma woi owi amna Yudia gurocinmahu o Yerusalemtaundecmahu o Idumia gurocinmahu o owi amna gurocYodan yamuc ökenne idocmahu o taun Tair orin Saidonworochon owi amna yu ambarac Yesuhon fatno morömakombingga yuot ebung. 9 Ihoroc tuya yanggaYesuho youpamnani inogoc, “Owi amna nucno köreun köreun toupsinom tuya nochon bego angit maec. Worocha son girangobugu au tong arangarang tuya nocho wocin öantat,”ihoroc inogoc. 10 Yu owi amna koböcma sinom dounorokogungmaha owi amna obukocni yu ‘Yesuwotmönggaorokona’ yongo nucno köreun köreun toup sinom togung.

Mak 3:11 12 Mak 3:1911 O ihorocgon owi amna dogu boyömoni yu Yesu anggagoruc yemoc tong imongo mamboc morö tongga yogung,“Yaiöö, Yesu goc Kopotorochon Manano.” 12 Ihoroc yuyaYesuho ‘yu nochon foro yong fandat tongoninga’ yongo‘muno’ orongi sinom inogoc.

Yesuho youp amnani 12 ihoroc soworegoc(Matyu 10:1-4; Luk 6:12-16)

13 Oro, Yesu yu sa urongodec öngmuna amnasoworengga ino kombigocma yu inong yuna ebung.14 Ehuya yu amna 12 ihoroc youpha soworengga aposelma imogoc. Yesu yu ‘amna wo nocot kondonggonitongonahamon’ yongo o ihorocgon ‘nocho yu fiayaongmuya fatmata ogepma owi amnadec yong silip tongimong tongonung’ yongo amna torop wo soworegoc.15 Soworengga yu dogu boyömo dong yanyanthon gesösing imogoc.

16 Oro amna 12 soworegocma yuhon ma torop wömaiingoroc: Saimon, yuhonmano aumawömai yu Pita ihorocmambodoc. 17 O Sebedihon mananin yai Jems orin Jön.Yuhon mano au wömai yu Boanesis ihoroc mambodoc.Ma worochon foro woi undiphon mananin. 18 O amnaau idungma manoi, Andru, Filip, Bartolomyu, Matyu,Tomas, o Alfiushon manano Jems, o ihorocgon Tadius, oSaimon yui Selothon toropdecma. 19O Yudas Iskariot, yuwömai mit Yesu ayamihon oburodec sigoc. Amna toropwo wömai Yesuho ‘nochon youp amnanai idarut’ yongosoworegoc.

Amna auho Yesuha yogung, ‘yu dogu kopot Belsebulhongesö sogitmuna youpno tongitac yo’

(Matyu 12:24-32; Luk 11:14-23; 12:10)

Mak 3:20 13 Mak 3:3020 Oro, Yesu yu bucin öngga youp amnaniot nacno

nocnocha kombigoc mahong owi amna koböcmaho en-gmuya böc foc tongdup tongga nacno nocnochon begoau maidoc. 21 Ihoroc tuya Yesuhon nip orugiho fat wokombingga yogung, “Yesu yu bumbum yongga tac yo.”Ihoroc yongga yu ‘Yesu böcnon yangat tongona’ yongoebung.

22 Tuna nongoru gendic fandat fandat amna au yuYerusalem taundec engmuya Yesuha ingoroc yogung,“Doguwontucmunohonmorömomano Belsebul yu amnangorocdec idina dogu boyömo dong yanitac yo,” ihorocyogung. 23 Ihoroc yuya Yesu mata wo kombingga owiamna inuna ehuya mata tepmo au ingoroc inogoc, “Dogukopot yu wömai dogu kopot nucni madong yanitac. 24 Oihorocgon Kantri auho ficfuc tongga owi amna inohogonemoc tontanganu wömai kantri worocho obukontac. 25Oihorocgon böcsa au yu ficfuc tongga böc morömphoinoha emoc tontanganu wömai gesöno ohongga makoingsic. 26 O worochon torocgon dogu kopotho inoin nucniayam tontacanu wömai yu makoingsic, muno yuhon gesöbödeup. 27 Kombiarut, amna au yu amna koingoho bucinöngmuna manomanono usem toctocno wömai maec.Osuc wömai yu böc morömphon orung oburo feto singgamit wömai yu ogepmanomanono yongo usem fongontac.

28 “Nocho boinno sinom kantiwa, Kopotoroc yu owiamnahon wontucmuno ambarac younfat imangoc. O owiamnaho Kopotorocha yong saha yongidangma worochonturongo ambarac younfat imangoc. 29 Wohong amna auyu Kunkun Yaruhon youpha yong samborec yontacmayuhon turongono wömai Kopotorocho mit maimunfatimic. Muno sinom, turongo worocho wömai mabödecbödecno öngahontu o mithontu woi tohong singimunaidimangoc.” 30Oro Yesuhomata wo yogocmawömai non-

Mak 3:31 14 Mak 4:5goru gendic fandat fandat amnaho ‘doguwontucmuno auyudec itac,’ ihoroc yongo yogungmaha yogoc.

Yesuhon macni orugi sinom woi numari(Matyu 12:46-50; Luk 8:19-21)

31Oro Yesu mata ihoroc yongga idina urop macni orugiböcsa woce engkubung. Engkungga böc amante ida ‘Yesuepun’ yongo mata siuya bucin ögoc. 32 Mata siuya owiamna bucin idungma yu Yesu inogung, “Macai, oröcaiyu engmuya gocha yang.” 33 Ihoroc inuya Yesuho mataökene ingoroc iban imogoc, “Nochon macnai oröcnaiwoi numari?” 34 Ihoroc yongmuna daroho owi amnayuot arenggumbec tongga idungma wo foring yangmunayogoc, “Nochon macnai, oröcnai, woi woroc son ngoidangma. 35 Owi amna ambaracho Kopotorochon irotkombic kombic tanidangma yu wömai nochon oröcnai,natnai, macnai sinom idang.” Yesu yu ihoroc yogoc.

4Amnaauho öndecwit yitno andocmaworochonmata tepmo(Matyu 13:1-9; Luk 8:4-8)

1 Oro, oipmonu Yesu yu wönggon Galili yamuc öngko-ring tero wocin owi amnadec fandat fandat youp togoc.Ihoroc tongga idina owi amna koböcma sinom engmuyasing arenggumbec togung. Worocha tongga Yesu yu gi-rang audec bangmun uuna obmukusuc yamucdec ongunaowi amnaho yamuc terodecgon idung. 2 Ihoroc idiyaYesuho forosingga manomanohon foroha mata tepmofandat inongga ingoroc yogoc, 3 “Kombiarut, amna auhoongga wit yitno öndec antogoc. 4 Antongina yitno auuyapdec muuya yupho engmuya nagung. 5 Oro wit yitnoauho wömai sop koroc guroc obmukusucgon iyan wocemögung. Tongo guroc obmugon idocmaha tongga yu

Mak 4:6 15 Mak 4:13karupgon dogo köbung. 6Dogo kungga idiya sepho önggayitnodec foring yagoc. Tuna yitno wo fonsirango omocemahogungmaha tongga sepho diuna song gebung. 7 Oro,wit yitno au yu yi dirongo tumocwoce ohuya yiho kunggawit yitno tombuya boinno muno ida ombung. 8 Oro, wityitno auho guroc ogepmadec mögung. Woce ida dogoköngmuya boinno ogepma figung. Auho 30hon toroc,au 60hon toroc o au wömai 100thon toroc ihoroc boinnofigung.” 9 Yesu yu ihoroc yongbödengga mata sakaunfiuna yogoc, “Amna auho onggimobarac idai wömai yumata ngo kombiun.”

Yesuho foro yaöha mata tepmo yongidoc(Matyu 13:10-17; Luk 8:9-10)

10 Oro, mit owi amna koböcmaho Yesu imu faunaYesuhon youp amnani 12 yu orin owi amna au Yesutanidungma yuhogon itmuya Yesu mata tepmo yogocmaworochon foroha inong ac togung. 11 Inuya Yesuho in-goroc inogoc, “Kopotorochon toborucnohon foro wömaieranmaec. Wohong Kopotorocho son kang banagocmahatongga sonu wo urop kombiang mahong owi amna auhawömai nocho mata tepmogon inongitat. Ihoroc toyaAisayaho mata yogocma worocho boinno entac:

12 ‘Owi amnaho dan foric tontang mahong yapmu auangtangtang matoning. O ihorocgon yu matahonkekoröpno kombiantang mahong mata worochonforo tuctugo makombining. Kombing tangtangtonggahaiwömai yu ibaru faunaKopotorocho yuhonturongono imun fat imun.’ ” (Aisaia 6:9, 10)

Wit yitnohon mata tepmohon foro(Matyu 13:18-23; Luk 8:11-15)

13 Oro mit Yesuho mata sakaun fiuna youp amnaniinogoc, “O sonidec, sonu wit yitnohon mata tepmohon

Mak 4:14 16 Mak 4:22foro ihorocgonmakombiinghu nuhun? Sonumata tepmongo makombing tuctuc tanganu wömai sonu mata tepmoau ihorocgon makombining. 14 Oro foro wömai ingoroc:Amna auho yitno öndec antonggoc. 15 Antonguna yitnoauho uyapdec mögung. Oro owi amna au yu wömaiyitno woroc simbang. Yu wömai Kopotorochon matakombingidangmahongdogu kopotho karupgon engmunamata ogepma wo irodinma fuun deantac. 16 Oro, owiamna au yu wömai yitno sop koroc mögungma worocsimbang. Yu wömai Kopotorochon mata kombinggasogida borongdedidang. 17Wohong yitnoho fonsirangonoguroc ganang angit mahogocmaha tongga yu bongonodocutnogon ogep itnahing. Tuna mataha tongga mepmoau yudec öngkuantacanu wömai yu kombing tobic to-bicno karupgon imu faantac. 18 Oro, owi amna auyu wömai yitnoho yi dirongo tumoc mögungma worocsimbang. Yu wömai Kopotorochon mata kombingidang19 mahong guroc ngorochon mepmoho orin mönengyoctec manomano worochon ibiboho wömai yu imanangtonguc yec imonggaKopotorochonmata tombuna boinnomuno engoc. 20 Oro, owi amna au yu wömai wit yitnoguroc ogepmadec mögungma worochon toroc. Yu wömaifatmata ogepma kombingga irotnon sogit akep tongi-dang. Tongo yu boinno ogepma fingidang, auho wömai30hon toroc, o auho wömai 60hon toroc, o auho wömai100thon toroc ihoroc fingidang.” Yesuho withon matatepmohon foro ihoroc yong tuctuc yogoc.

Gop yagunohon mata tepmo(Luk 8:16-18)

21 Yesuho wönggon mata tepmo au ingoroc inogoc,“Amnaho gop gata wö gananghu o abam unehu wocemasingidang. Muno sinom amnaho wömai gopno gatoabamkorocgon siuya yagunomöng imontac. 22Worochon

Mak 4:23 17 Mak 4:29toroc wömai manomano öp idangma worocho mit eranöngkupnahing. O ihorocgon manomano amnaho öpyauwedidangmaworocho eranöngkungbödeuya amnahoyango tuctugo kombinahing. 23 Amna au yu onggimo-barac idai wömai yu mata ngo tuctugo kombiun.”

24 Yesuho wönggon yogoc, “Son onggim soni nochonmataha ogepma siarut. Sonthon kombic kombic soni-hon torocnodec wömai Kopotorocho kombic kombic sonisakaun fiuna kombic kombic wego kamuna moröma en-goc. 25 Kombiarut, amna au yu mom toboruchon forourop obmukusuc kombiang. Tuna Kopotorocho yuhonkombic kombicno obugu wo sakaun fiuna yu worochonforo tuctugo sinom kombingbödenahing. Wohong amnaau yu mom toboruchon kombic kombicha kombiuyasahano itacma yudec wömai Kopotorocho yuhon kom-bic kombicno ambarac fuun deuna bumbum yongböde-nahing.”

Yitnoho dogo köngga boinno fingidangmahon mata tepmo26Yesuhomata sakaunfiuna ingoroc yogoc, “Kopotoro-

chon mom toborucnohon foro wömai ingoroc: Amna auyu ongga yitno öndec antonggoc. 27 Oro amna wo yukumbong dungo entachu o yu sep bongonodec wec en-tachu yitno worocho wömai amna wo etno idina komongdogo köngga mac fiantang. 28 Guroc inohogon wömaiyoup tongmuna yitno wo tong iban iban tuna yitnohodogo köngga mac fingga sakem tangga boinnoho monyuöngidang. 29 Ihoroc tuya amnaho auna boinno uroporokongga idiya yu ‘urop nacno tonoc tonoc bongonoepac’ yongo nacno tonongga bucin feantac.”

Mastet yitnohon mata tepmo(Matyu 13:31, 32; Luk 13:18, 19)

Mak 4:30 18 Mak 4:3830 Yesuho mata sakaun fiuna yogoc, “Kopotorochon

mom toborucno wo tingtingno sinom, o nocho yaömata tepmo kanoya sonu worochon foro tuctugo kom-biantang? Wömai ingoroc, 31 mom toboruc woi mas-tet yitno simbang. Mastet yitno woi obugu sinom,manomano yitno au gurocdec möngidamonma wömaiworochon toroc maeng. 32 Mastet yitno woi obugusinomthong gurocdecmönggaimacfingga epmoröma idanacno au öndec ididangma woroc yanggiraditac. Tunayupho engmuya betomodec yingo tongga ididang.”

33 Oro Yesu yu owi amnahon kombic kombicsoworengga worochon toroc mata tepmo koböcmaihorocnogon yong fandat inongidoc. Yu wömai ‘owiamna Kopotorochon fatmata ogepma tuctugo kombiarut’yongo ihoroc togoc. 34 Oro surarodec wömai Yesuhomata tepmogon inongidoc mahong youp amnani wömaiyu mata tepmo worochon foro ambarac inong tuctuctongidoc.

Yesuho yuna sum moröma imun fadoc(Matyu 8:23-27; Luk 8:22-25)

35 Oro, bongono wocingon dobocsisisa, Yesuho youpamnani inogoc, “Non yamuc öngkoring gino ökene ong-ona.” 36 Ihoroc inuna youp amnaniho owi amna toropmorö wo inong muya onggung. Onguya youp amnanigirangYesuho idocanwocin bangmuuuna yamucbonipn-odec onggung. Onguya owi amna torop au yu ihorocgongirang obugu audec öngga yu yan fonggung. 37 Yamucbonipnodec idiya karupgon sum moröma busuna yamucfunfuroho girang ganang ohuna girang wo foc toctochatogoc. 38 Ihoroc tuna Yesu yui girang menon pilo audecdungga idoc. Dungo idina youp amnanihoYesu tuwekunainogung, “Fandat fandat amna, goc makombiroc, non

Mak 4:39 19 Mak 5:6urop yamuc tumoc ohonggonga tamon yo!” ihoroc inuya39 Yesuho idongga sum inong fato inogoc, “Sum, goconggom songga imi fahun,” ihoroc inuna sum yu imunfauna yamuc nongnong yogoc.

40 Tuna Yesuho youp amnani inogoc, “Sonu yaöhabotodang oro? Sonu kombing tobic tobic soniu abemaechu nuhun, woha ihoroc yang?” 41 Yesuho ihorocinuna youp amnaniho toup sinom botongmuya inohogonmata inun ganun tongga yogung, “Mayain, amna ngoinuma sinom. Sum orin yamuc funfuro yu yuhon matakombingo nongnong yamoroc,” ihoroc yogung.

5Yesuho amna audecma dogu boyömo dong yandoc(Matyu 8:28-34; Luk 8:26-39)

1 Oro mit Yesuot youp amnaniot yu Galili yamucöngkoring gino okocene ongga Gerasa nanohon gurocwoce ongkubung. 2Ong-kungmuya Yesu yu girangdecmabangmun möngina wohogon amna au dogu boyömnimayu domdomgon Yesuot eboc. 3 Amna wo yu amna fi-iyan kumkumon sa woce itongidoc. Yui amna dunggitsinom idocmaha amna auho yu sogida orung oburo yikoingodechu o sendechu feto akep toctocno woi maidoc.4 Suraroho wömai amna wo sendec akep tongo singidungmahong yu kudat tongga sen orin hankap doun dogiuyaongidoc. Worocha wömai amna auho yu sogit sogitnowömai maididoc. Muno yu amna orongi sinom.

5 Yu wömai sepno sepno o kumbongno kumbongnoamna kumkumonthu o sa urongodechu woce matakararatgon yongmuna itongo sopdec inoin godip föbomang tongidoc.

6Oro, amnaworocho korungon idaYesu angmunadom-domgon ohongmuna Yesuhon orungo forodec möngga

Mak 5:7-8 20 Mak 5:17

7-8 idina Yesuho inogoc, “Goc dogu wontucmuno, gocamna ngo imi fauna ongoi!” Ihoroc inuna amna wo matakararat sinom yongga yogoc, “Ayöö Yesu, gocu Kopotoroconoce sinom yuhon Manano, goc yaö tong namnamphaeparoc? Goc Kopotorochon madec yong koing yoi, gocfocfoc namongga noc ti obökitha,” dogu wontucmunoamnadec idocma yu ihoroc mambodoc. 9 Tuna Yesuinogoc, “Goc maya numa?” Ihoroc inuna dogu worochoyogoc, “Non toropnaiu koböc, worocha noc mana ami,ihoroc.” 10 Ihoroc inongga yu ‘Yesu noc sa guroc audecnanong muicyit’ yongo Yesu dönacgon inong tohogoc.

11Oro, sa urongowoce wömai bot toropmoröma sinomambehecgon nacno nongga idung. 12 Tuna dogu boyöm-pho Yesu mata orongi ingoroc inogung, “Gocho non ningbanangga niria bot irotnon ohona.” 13 Ihoroc inuna Yesuyu kombing imuna dogu boyömpho amna wo imu faunabot irotnon ohongbödegung. Ohongbödeuya bot toropwo yu domdomgon ohongga sa bohöng yamuc öngkoringganang ohongga omongbödegung. Bot worochon nam-bano wömai 2,000 ihoroc ombung.

14 Ihoroc tuya amna bot wo yangtorengidungma yuyapmu woroc angbotongmuya domdomgon ongga woro-chon fatno inoin böcsanodechu o böc au ambehecidungma woce inong tonggung. Tuya böc moröm yu‘tingting sinom öngkuboc’ yongo Yesuot ebung. 15 Enggaagungmai, amna dogu boyömonima yu boru temonggakombiun tuctuc yuna idoc. Ihoroc idina angmuya owiamnaho botogung. 16 Tuna amna yapmu öngkubocmawo ino darodec agungma yu owi amna worochon fatnofandat inogung. Woi Yesuho dogu dong yandocma oihorocgon botho yaö kiap togungma worochon fatnoinongdup togung. 17 Ihoroc inuya kombingga yu ‘Yesusa guroc wo imun fauna sa auhon ongoun’ yongo mata

Mak 5:18 21 Mak 5:26orongi inogung.

18 Tuna Yesu yu girangdec bangmun uuna amna dogukopot boyömonima dong yan imogocma yu ‘Yesuot on-gowa’ yongo Yesu dönac orongi inogoc 19mahong Yesuho‘muno’ yongo ingoroc inogoc, “Goc böcan ongminaMorömaho goc gang banango ogepma sinom tongfatgegocma worochon fatno nip oröcai iniruc.” 20 Yesuhoihoroc inuna amna wo ongga guroc au mano ‘ten taun’woce itongmuna Yesuho ogepma sinom tongfat yegocmaworochon fatno owi amnadec yong moröging tongunaowi amnaho fatno kombingga nanga fatfat togung.

Yesuho amna moröma auhon weno orin owi au dongyunorokogomoroc

(Matyu 9:18-26; Luk 8:40-56)21Oro, Yesu yu wönggon Galili yamuc öngkoring ökene

ongga idina owi amna koböcma sinom Yesuot engmuyasuran togung. Oro Yesu yu abe yamuc öngkoring tan22 idina Israel nanohon fatmata yocyoc böc angtorec amnaau mano Yairus yu eboc. Yu engmuna Yesuhon orungoforodec goruc yemoc tongga 23Yesu dönac orongi ingorocinogoc, “Nochon wena obugu yu omompha tac. Worochagoc engmina obura yudec siia orokongga itonggongnowönggon sogiun.” 24 Yairusho ihoroc inuna Yesu yuotonggoc.

Yu uyapdec ongga idinya owi amna koböcmaho yu yanfongga nucno köreun köreun toup tong tonggung. 25Tuyaowi au yu owi amna bonipnodec ongtonggoc. Yu wömainogotnoho wuna biruc 12 ihoroc idoc. 26 Tuna doktakoböcmaho yu tu orokoc orokocha tumatuna focfocmorökombingidoc. O yu doktahon wöngnacnoha mönengnoambarac komanang imun fadidoc mahong obukocnohowömai mabödegoc. Muno sinom, obukocho yudec koingo

Mak 5:27 22 Mak 5:37sinom idoc. 27 Oro owi wo yu Yesuhon fatno morömakombigocmaha engga owi amna koböcmaho bonipnodecYesuhon menon ongmuna oburoho Yesuhon tec toho-munmöcno wot mögoc. 28 Yu wömai kombigoc, ‘NochoYesuhon tec tohomunmöcno wot muantatanu wömaiorokontat.’ 29 Ihoroc kombingga tecno wot möngmuunawohogon nogotnoho manman yogoc. Tuna owi wo yukombigoc, focfocho godip föbna urop imun fauna oroko-tat.

30 Ihoroc tuna Yesu yu kombigocmai, gesö auho yuimun fadoc. Ihoroc kombingga ibarun faunto owi amnainong ac tongga yogoc, “Numaho nochon tecna wotmöhac yo?” 31 Ihoroc yuna youp amnaniho yogung, “Ahi,owi amna koböcma sinompho goc gang arenggumbectongga nucno köreun köreun tongga ida goc got muang.Worocha goc tingtinga yaroc numahonoc notmöhac yo?”32 Ihoroc inogung mahong Yesu yu kiringga ‘numaho toc’yongo owi amna foring yang tonggoc. 33 Ihoroc tunaowi wo yu kiapmo yudec öngkubocma woha kombinggabotongga kudat konoc konoc tongga Yesuot engmunaorungo forodec goruc yemoc tong imongga fatno Yesuinong taboc. 34 Inong tauna Yesuho inogoc, “Wena, gockombing tobing namparocmaha tongga orokotaroc. Gocirot gucot ongoi. Obukoca wönggon maehic,” Yesuho owiwo ihoroc inogoc.

35 Oro, Yesu yu abe mata yongo idina Yairushobucinma amna auho engmuya Yairus inogung, “Weyaurop omec, worocha goc fandat fandat amna ngo youpkomanang imirocha.” 36 Yu Yairus ihoroc inogung ma-hong Yesuho mata worocha onggim masii Yairus ino-goc, “Goc botirocha, nocgon kombing tobing nampi,”37 Ihoroc inongga Yesuho ‘owi amna koböcma non ningatfongoninga’ yongo yu yang firigoc. Tuna Pita, orin yan

Mak 5:38 23 Mak 6:2oröcma Jems orin Jön, yuhogon wömai Yesuot onggung.38 Ongga Yairusho bucin ongkungmuya yagungmai owiamna koböcmaho woce itfat yongga itmuya yong yainggayong uroc ap yongga idung.

39Tuya Yesu yu böc ganang öngmuna owi amna inogoc,“Son yaöha yong oin tongga yong uroc ap yongga idang?Managumboc yu mamec. Yui komanang dungga itac.”40Yesuho ihoroc inuna owi amnaho angyogudung. Ihoroctuya Yesuho owi amna ambarac dong yaruna taitdecohogung. Tuna managumbochon macnin fanin, o youpamnani anfiworochogonwömai Yesuot böc irotnonman-agumbocho idocan wocin onggung. 41 Ongmuya Yesuhomanagumbochon oburo sogitmuna inogoc, “Talita kum!”Mata worochon foroi ingoroc: ‘Owi obugu, nocho gantat,goc idongoi!’ 42 Ihoroc inuna wohogon owi obugu woidongga böc irotnon itonggoc. Tuna owi amna woceidungmaho woroc angmuya soroc yogung. Owi obuguyuhon birucno wömai 12 ihoroc idoc. 43 Tuna Yesuhomata orongi inongga yogoc, “Son yapmungorochon fatnoowi amna au fandat inoninga.” Ihoroc inongga yogoc,“Owi obugu nacno au imuya nahun.”

6Nasaret nano yu Yesu me imogung(Matyu 13:53-58; Luk 4:16-30)

1 Oro, Yesu yu böcsa wo imun fauna inoin böcsanonsinomNasaret, woce onguna youp amnaniho yu tan tong-gung. 2Woce itmuya Sabat bongono ehuna Yesuho Yudananohon fatmata yocyoc bucin öngga Kopotorochon fat-mata ogepma surarodec yong fandat inogoc. Tuna owiamna koböcmaho fatmata wo kombingga soroc yonggayogung, “Mayain amna ngoi mata nahema sinom fenggayac? Numaho kombic kombic orongi ihorocno imuna

Mak 6:3 24 Mak 6:11yu momphon toroc irömbu ihono ihono tongitac yo?3 Non amna ngo kombing imamon, yu kapenda youptongitac yo. O yuhon macno Maria, o orugi Jems, Yosis,Yudas, Saimon yu woroc nonu kombing imamon. Onatniu ambarac nonot ididangmai.” Suraro yu Yesuhaihoroc yong tongga kombiuya obukogoc. 4 Kombiuyaobökuna Yesuho yu inogoc, “Owi amna böcsa danongyu wömai Kopotorochon yong tuctuc amnaniha gend-ing imongidang mahong inoin böcsanon sinomu o niporugihu yuhogon wömai maang gendingidang,” Yesuihoroc inogoc. 5 Tongo yu sa wocin momphon torockiap inobarac koböcmamatogoc. Yu oburoho obukoc owiamna tungu tungudecgon siuna orokogung. 6Oro Nasaretnanoho Yesu makombing tobing imogungmaha tonggaYesuho kombingbanac togoc.

Yesuho youp amnani 12 yu youpha inong mudoc(Matyu 10:5-15; Luk 9:1-6)

Oro, mit Yesu yu böcsa danong itongmuna Kopotoro-chon fatmata ogepma owi amnadec yong fandat inongtonggoc. 7Tongo yu youp amnani 12 yu inong yuna ehuyayu ‘inoin madec dogu boyömo dong yanitnung’ yongoworochon gesö imongga yaitnigon inongmudoc.

8 Oro Yesu yu youp amnani youphon yong fasun fasunmata ingoroc inogoc, “Son uyaphon manomano fongit-ninga. Kandöng worocgon wömai ogep fogiarut. Wohongnacnohu o yochu o mönenghu manomano ihorocnomawömai fogitninga. 9 Son orung tom soni ogep fohongyuöantang mahong tec tohomunmöc soni wömai tungut-nigon sogiarut. 10 Oro son böcsa auhon ongkuya böcmorömpho sonthon idit böc au kamuyai wömai sonuwocingon itmuya böc au mongurac toninga. Munowocingon idtongga son böcsa wo imu faangoc. 11 Oro

Mak 6:12 25 Mak 6:17-18son böcsa auhon onguya böc morömpho oröc matongkamonggai o mata soni makombiuyai wömai sonu yume imongo guroc tong fönfön orung sonidecma fororoptongyu muuya böcsa wo imu fauna ongonung. Ihoroctuya böc morömpho kiap wo angga kombinahing, ‘Ayöö,non toroc kiap wontucmuno tong imogomonmaha tangyo,’ ihoroc kombinahing.”

12 Yesuho youp amnani yong fasun fasun mata ihorocinuna yu böcsa wohon wohon itongmuya ‘owi amnahoirot ibararut’ yongo Kopotorochon fatmata ogepma fan-dat inong tonggung. 13 O yu dogu boyömo koböcmaowi amnadec dong yan tonggung. O ihorocgon yu owiamna obukocnima Kopotorochon madec unac wagangimongmuya you orokong tonggung.

Herötho yuna Jönthon bangaro magung(Matyu 14:1-12; Luk 3:19, 20; 9:7-9)

14 Oro Yesuhon fatno moröma böcsa danong öngböde-una king Heröt yu Yesuhon fatno wo ihorocgon kom-bigoc. Tuna amna auho wömai Yesuha yongidung, “Jönyamuc gupgup forosicsic amna yu omocdecma wekonggaidonggoc yo. Worocha tongga yu momphon toroc kiapihono ihono toctochon gesö idimpac,” ihoroc yongidung.15 O auho wömai yongidung, “Yui Elaiya yo.” O auhoyongidung, “Yu woi Kopotorochon yong tuctuc amna auyo. Kopotorochon yong tuctuc amnani osuc ididungmaworocotma,” ihoroc yong tongidung. 16 Oro king Herötyu sum mata woroc kombingga botongga yogoc, “EiJönu, nocho osuc bangaro magotmai, oro yu omocdecmaidongga tachu yo?” ihoroc yogoc.

17-18 Osuc wömai king Herötho inoin orugo Filip woro-chon oweno tongsigoc. Owi worochon mano wömaiHerödias. Ihoroc tuna Jön yu kiap ihorocnoha kombiuna

Mak 6:19-20 26 Mak 6:24angit maidina Heröt inong fato inogoc, “Goc oröcahonowi usem tong sigorocmaha nongoru noni yembotaroc.”Ihoroc inuna Herötho ec imuna tawa amna inuna yu Jönyi bucin tohong singga sendec akep togung.

19-20 Oro owi Herödias yu ihorocgon Jöntha toup ecimuna yu wot omom toctocha kombigoc mahong kingHeröt yu Jöntha kombigoc yu amna kunkun nongnongoau. Heröt yu wömai Jönthonmata kombic kombicha toupkombingidoc mahong ökenne Jönthonmatanoho yu toupsakang imuna kombingbanac tongidoc. Worocha tonggayu Jöntha botongidocmahong tong batip togoc. Worochatongga owi Herödias yu Jön wot omompha tun matogoc.

21Oro oipmonu wömai owi Herödiasho Jön tun omom-phon uyap au ingoroc kombiun öngkung imogoc. Herötyu ino öngkup öngkup-nohon tong sonoc au toctochakombigoc. Tongo yu gavmanthon amna morömahu otawa amnahon amna morömahu o Galili distrikhon amnamorömahu yu ambarac inong wodiuna ebung. 22 Ehuyayu ambarac tong sonoc tongga idiya Herödiashon wenoyu böc ganang öngo tong kumec au tuna Herödot amnamoröma nucniot yu wo angmuya ibip imogung. An-gibip tongmuya king Heröt yu owi berac ingoroc inogoc,“Goc gochon ibiba tanda yaöha kombingga nania nochoworoc ogep gamontat.” 23Heröt yu komanang mayogoc.Muno yu yong koing mata ingoroc sigoc, “Boinno onoce,goc yapmu auha ibip gamuna nania nocho worochontorocgon gamontat. O gocu nochon kantri ngorochondocnoha yontarocanu wömai nocho wo fuc tongga docnogoc gamam.” 24 King Herötho owi berac ihoroc inuna yuböc irotno wo imun fauna macno ot ongmuna ingorocinong ac togoc, “Mac, nocu amna moröma yapmu yaöhaintiwa?” Ihoroc inuna macnoho inogoc, “Goc ongminaJön yamuc gupgup forosicsic amna yuhon bigoha inti.”

Mak 6:25 27 Mak 6:3425 Oro, macnoho ihoroc inuna owi berac wo karupgonongmuna king Heröt inogoc, “Noc ingoroc kombihat,inga ningo sinom Jön yamuc gupgup worochon bangaromangga bigo wagadec singga nampi.”

26 Ihoroc inuna king Heröt yu mata woroc kombinggatoup sinom soroc yogoc mahong yu urop amnamorömaho yangamin yong koing mata yogocmahatongga ‘yangam fap tityit’ yongo owi berachon mataha‘öc’ yogoc. 27 Tongo yu tawa amna au inongmuna onggayi bucin Jönthon bangaro mangga wagadec singo teboc.28Tengmuna owi berac imuna yu tongga macno Herödiasimogoc. 29 Oro Jönthon youp amnani yu fat worockombingga engmuya Jönthon ep fambangno tongokumkumon tohong sigung.

Yesuho amna 5,000 ihoroc nacno silip tong imogoc(Matyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Jön 6:1-13)

30Oro mit Yesuhon youp amnani youpha itonggungmayu ibaru fauna wönggon engga Yesuot suran tongmuyaowi amnadec youp tonggungma orin fatmata ogepmayong fandat tonggungma worochon fatno yogung. 31 Yufatno yongga idiya owi amna koböcmaho ongi epi touptuya Yesuot youp amnaniot yuhon nacno nocnochonbego maidoc. Tuna Yesuho youp amnani inogoc, “Oronon nonigon sa amna maiyan woce ongmanaina sumsogitna.” 32 Ihoroc inuna yu ‘nonigon itna’ yongo gi-rangdec bangmu uunto sa amna maiyan woce onggung.33 Wohong muno woi, owi amna koböcmaho onggongnowo yagung. Tuya böcsa danong owi amna koböcmaho yuguroc uyapdec tan tongga sa Yesu onggonga kombigocanwoce osuc ongkungmuya yuha torec idung. 34 Ihoroctuya Yesuho ihorocgon sa woce ongkungga owi amnatorop moröma wo yangmuna uroc imogoc. Wömai yaha

Mak 6:35 28 Mak 6:44suraroho bot sipsip morömono muno ihoroc simbangidiya yagocmaha uroc imogoc. Uroc imuna yu foros-ingga Kopotorochon manomanohon foro fandat inogoc.35 Inongga idina urop sep ohong-gorop wuna youp am-naniho yuot engmuya inogung, “Sa ngocinu wömai amnamaididang. O sep urop ibarac. 36 Worocha goc muyuowi amna torop ngo inongmuiya yu böcsa ambehec-gon idangma woce ongmuya nacnono wöngga naarut.”37 Ihoroc inuya Yesuho inogoc, “Son sonibut nacnohatongfat yearut.” Inuna youp amnaniho yogung, “Mayain,nacno koböcma ihorocno wömai 200 Kinadec wönammaiwömai ogep yo. Ihoroc tontamonthu nuhun?”

38 Ihoroc yuya Yesuho inogoc, “Oro sonidec nacnosowarango tingting idang? Ongga yaarut.” Ihoroc in-una youp amnaniho ongga yangga inogung, “Non nacnosowarango obukema o söng yai ihorochogon idang.”39 Inuya Yesuho inogoc, “Son owi amna inuya yu fuctongga tait ogepmadec dingno dingno idarut.” 40 Ihorocinuya owi amna yu fuc tongmuya 100thon torochuo 50hon torochu ihorocho dingno dingno idtonggung.41 Ihoroc idiya Yesu yu nacno sowarango obukema orinsöng yai woroc fogito daro dedec foringo Kopotorocecec inongga nacno sowarango wo uboto youp amnaniimuna yu suraro silip tong imogung. O söng yai woihorocgon silip tuna owi amna imogung. 42 Ihoroc tuyaowi amna ambaracho nacno nongga modibo foc togung.43Tuya youp amnani yu nacno nong docno fogida dumbu12 ihoroc oheuya foc togung. 44 Oro, amna nacno wonagungma worochon namba wömai 5,000 ihoroc idoc.

Yesu yu yamuc öngkoringdec sansantho onggoc(Matyu 14:22, 23; Jön 6:16-21)

Mak 6:45 29 Mak 6:5545 Oro, Yesu yu wohogon ‘youp amnanai osuc fat na-

marut’ yongo yu inong muuna yu girang sogida foros-ingga yamuc öngköring aramo öke onggonga togung.Tuya Yesu ino wömai owi amna inong muuna uyaponggung. 46 Ongbödeuya yu inogon dönac yocyocha saurongo audec ögoc. 47 Tuna sep urop ohongga idinayoup amnaniho girangdec yamuc bonip sinom idung.Woce idiya Yesu inohogon yamuc tero ida 48 agocmaisumpho koingo sinom girang tamarodec busuna yamucfunfuro toup uuna youp amnani girang fasun fasun-tha tu matogoc. Tuna sa isoc isocane Yesuho yamucöngkoring korocgon sansantho yuot woce onggoc. Tongourop yu yanggirato onggonga tuna 49 youp amnaniho yuauya yamucdec sansanto ongga idina kombigung, ‘Doguauho yamuc korocdec epac yo.’ Ihoroc kombingga toupbotongga yong yaigung. 50 Ambaracho woroc anggatoup sinom botuya Yesuho karupgon inogoc, “Son koingsongga idarut. Naka epat yo son botoninga.” 51 Ihorocinongo girang ganang youp amnaniot uuna summorömaurop imun fadoc. Tuna youp amnaniho soroc yonggananga fatfat toup togung.

52Youp amna yu wömai Yesuho nacno sowarango tongguram togocma kiap inobaracma wo agung mahong yuabe Yesuhon foro kombing tangtang matogung. Muno,irotno abe koing songga idoc.

Yesuho Genesaret böcsa itmuna owi amna obukocnimayoun orokogung

(Matyu 14:34-36)53 Oro Yesuot youp amnaniot yu yamuc öngkoring

kondong tongga Genesaret böcsa woce ongkungga gi-rang kaning sigung. 54 Kaning singga girang imu fauntogurocdec ongidiya urop böc morömpho Yesu kombingimogung. 55 Tongo owi amna yu domdomgon böcsa

Mak 6:56 30 Mak 7:5danong ongmuya owi amna nucni obukoc tima wo fadangwöngga sumboda Yesu sa nahenne onggocan wocegonfeng tonggung. 56 Yesu yu böcsadechu o taundechu o saamna maiyan wocehu idina owi amnaho woroc komb-ingga muyu nucni obukoc tima yu yuot yangat fengomaket taitdechu orin uyap tan wocin fing tongga Yesudönac orongi ingoroc inong tonggung, “Goc ning banaiyanon gochon tec tohomimöca sogito orokona.” Dönacihoroc inongmuya owi amna tecno wot mögungma yuambarac orokongbödegung.

7Kopotorochon nongoruho ombusakungon gendicno yanggi-

rahac(Matyu 15:1-9)

1Oro, Farisi orin nongoru gendic fandat fandat amna auyu Yerusalem taun imu fauna Yesuot ebung. 2 Engmuyayagungmai Yesuhon youp amnani yu oburo masactinacno nagung. Yu ihoroc togungmaha tongga yu Yudananohon gendicno gumandung. 3 Farisi orin Yudananoambarac yu obu masati wömai nacno manongidung.Muno yu ombu sakungnihon gendic tanmuya oburo sactonggagon nacno fogito nongidung. 4 O ihorocgon yumaketdecmaböcnonenggaiwömai yuosuc ombu sakung-nihon toroc kiapdec yamuc gungidung. Tongo mit wö-mai nacno nongidung. Yu wömai ombu sakungnihongendicno koböcma tan tongidung. Gendic auma wömaiingoroc tongidung, wö, waga, ting feret, woroc ombusakungnihon toroc kiapdec sac tongga mit wömai youpimongidung.

5 Oro, Farisi orin nongoru gendic fandat fandat amnayu inoin gendicnoha kombingga Yesu ingoroc inongac togung, “Gakain youp amnayai yu foro yaha ombu

Mak 7:6 31 Mak 7:13

sakungnonihon gendicno gumanda oburomasacwi nacnonongidang?” 6 Ihoroc yuya Yesuho mata ökene ingorociban imogoc, “Son imanang amna! Sonthonducmata soniorin toroc kiap soniwoi yaitni. Kopotorochonyong tuctucamna Aisaia yu sontha kurömna sinom ingoroc yogoc:

‘Owi amna ngorocho wömai duchogon noc yongmoröng namongidang mahong irot kombic kombic-noho nocha makombing namongidang.

7 Ihoroc tongo yuhon yong moröng kiap woi yapmuboyömo. O yuhon gendicnowoi amnahon gendicgonKopotorochon muno.’ (Aisaia 29:13)

8 “Son urop Kopotorochon nongoru imu fauna amna-hon gendic matagon kokorengidang. 9 Boinno sinomsonu Kopotoroc tongu imongga yuhon nongoru kom-bic kombicbaracho dongyu fauya sonthon gendicsonigontannidang. 10 Möseho wömai Kopotorochon nongoruingoroc kamogoc:

‘Son muyu mac nandöng soni gending imongitnung.’(Kisim Bek 20:12)

O nongoru mata au ingoroc:‘Amna auho macnohu o fanohu mata wöntucmuno

inontacanuwömai suraroho yuwuya ompun.’ (KisimBek 21:17)

11 “Nongoru ihoroc itac mahong sonthon gendic soniwömai ingoroc itac, ‘Amna au yu ogep mönenghu oyapmu au mac nandöng tongfat yecyecha sigocma wosogida Kopotorochon ececha siun.’ 12 Oro amna auyu gendic woroc tarantacanu wömai yu macni fanihamagending imic, muno sinom. 13 Sonthon gendic soniworocho wömai Kopotorochon nongoru sinom wo taunweuna gendic sonihogon moröma itac. Son toroc kiapihorocno koböcma tongidang.”

Mak 7:14 32 Mak 7:22Yapmu manomano auho amna Kopotorocho yangamin dou

bet fadidang(Matyu 15:10-20)

14 Oro, Yesu yu wönggon owi amna inong yuna eng-suran tuya ingoroc inogoc, “Kombiarut, son mata ngokombing tuctuc tarut! 15-16 Yapmu au sumonma amna-hon irotnon ohontacma worocho wömai yu Kopotorochoyangamin matun bet faditac. Wohong yapmu amnahonirotdecma sumon öantacma worocho wömai amna Kopo-torocho yangamin tun betfaditac,” Yesu yu ihoroc yogoc.

17 Tongo mit yu owi amna doun fauya bucin öngunayoup amnaniho ‘mata tepmo worochon foro kombina’yongo Yesu inong ac togung. 18-19 Inuya Yesuho ino-goc, “Sonthon kombic kombic soni abe mepmo itachunuhun. Worocha son mata worochon foro makomb-ing. Kombiarut, manomano sumon idangma worochowömai amna dugo ganang ohongga modibin ida sumonohongitac. Manomano ihorocnoho wömai amnahon irotkombic kombicnodec mahic.” Oro Yesu mata wo yo-gocma worochon foro wömai ingoroc: Non ogep nacnoambarac nongidamon. Nacnoha tongga nonKopotorochoyangamin mabet fatnin. 20 Oro Yesuho mata sakaunfiuna yogoc, “Manomano amnahon irot kombic kombicn-odecma öantacma worocho wömai tuna yu Kopotorochoyangaminbetni entac. 21Wömai yaha, amnahon irot kom-bic kombicdec wömai manomano wontucmuno ingorocöngkungga ididang: Owi amna göra kiaphu o usem toctockiaphu o amna dong omom toctochon kiaphu o oimnatong samborec toctochon kiaphu 22 o gipmo toroc kiaphuo wontucmuno toctoc kiaphu o nucno inong yucyuc kia-phu o kombing bunbun kiaphu o nucnohonmanomanohayang ibip toroc kiaphu o mata mene yocyoc kiaphu oinoin manogon töctöc kiaphu o önggöngyi toctoc kiaphu

Mak 7:23 33 Mak 7:30

23 toroc kiap ihorocnoho wömai amnahon irot kombickombicdecma öngkungga amna Kopotorocho yangamintu bet faditac,” Yesu yu nacnohon gendic sicsicha mataihoroc yogoc.

Bumbumyi nanoho toropdecma owi auho Yesu kombingtobing imogoc

(Matyu 15:21-28)24 Yesu yu böcsa wo imun fauna bumbumyi nanohon

gurocin ongmuna Tair taundec böc auhon ögoc. Tongoyu owi amna yang useng öpgon woce idoc mahong böcmorömpho karupgon Yesuho woce itacno kombigung.25-26 Ihoroc kombingmuya owi au yu ihorocgon Yesuhonfatno kombinggawohogon yuot engmuna orungo forodecgoruc yemoc tongga idoc. Owi wo yu bumbuyi nanohontoropdecma Fonisia taun Siria kantridec woce öngkuboc.Yuhon weno wömai dogu boyömpho sogitsogityi idoc.Worocha tongga owi worocho engmuna ‘Yesuho doguboyömo dong yarun’ yongo Yesu dönac orongi inogoc.27 Ihoroc inuna Yesuho inogoc, “Kombiharoc, osuc wömaimanagumbocho nacno nongbödeuya mit wömai saphonaarut. Non managumbochon nacno yongo sap imonayayuho nocnocno woi angit maec.” 28 Yesuho ihoroc yunaowiho mata urago ingoroc iban imogoc, “Moröma gocboinno yaroc mahong managumbocho wömai nacno förodocno docno dou muya sapho abam girarema nongi-dang.” 29 Ihoroc yuna Yesuho inogoc, “Mayain goc mataurago ogepma sinom iban namparoc. Worocha goc onggaahi, dogu boyömpho urop weya imun fahac.” 30 Ihorocinuna owi wo böcnon ongmuna agocmai dogu boyömphowenoi imun fauna onggoc. Tuna weno yu abamdecdungga idoc.

Mak 7:31 34 Mak 7:37Yesuho amna au onggimo tongo o dugo mepmo yu tun

orokogoc31 Oro mit Yesu yu Tair sa guroc wo imun fauna

Saidon taun woce onggoc. Tongo uyapno sakaun fiunaguroc mano ‘ten taun’ Galili yamuc öngkoringdec woceongga idoc. 32 Woce idina owi amna auho amna auyangada Yesuot tebung. Amna wo onggimo tongo odugo ihorocgon mep tuna mata mepmogon yongidoc.Tuna nucniho ‘Yesuho oburo yudec out tohun’ yongoYesu dönac inogung. 33 Inuya Yesuho amna wo yangadaobmukusuc aramoke ongmunya yu oburo karamutno yaityait amna worochon onggimodec soregoc. O ihorocgonirubo oburodec sunmuna amna worochon monbirodectaboc. 34 Ihoroc tongo daro onoce momdec foringmunuunto sum orongi wodingmuna amna ingoroc inogoc,“Efata”, Mata worochon foroi ‘onggimo dugo tumpun.’35 Ihoroc yuna wohogon amna woroc-hon onggimo tum-boc. O monbiroho yungan tuna mata tuctugo yogoc.

36Tongo Yesuho owi amna wocin idungma ‘son fat ngomuyu yong fandat tongoninga’ ihoroc inogoc. Wohongmuno woi, owi amna yu Yesu ‘muno’ inogocma womakombii yuhon fatno moröma sinom yong fandat tong-gung. 37 Wömai yaha, Yesu yu youpno inobarac sinomtuna owi amnawo yangga toup borongdedungmaha fatnomoröma yong fandat tonggung. Yu wömai yogung,“Yuhon youpno ambarac ogepmagon. Yu youp morömasinom tongitacmai amna onggimo tongtongniho ong-gimo tumang. O dugo mepmoho dugo doun yungantang,” ihoroc yong tonggung.

8Yesuho amna 4,000 ihoroc nacno silip tong imogoc(Matyu 15:32-39)

Mak 8:1 35 Mak 8:101 Oro bongono worochogon wönggon owi amna

koböcmaho engsuran togung. Engsuran tongga idanacno möp idung. Ihoroc idiya Yesuho yu yangmunayoup amnani inong yuna ehuya inogoc, 2 “Noc owiamna ngorocha uroc nampac. Yu nocot idiyagon sepanfi bödeuna yu nacnoha docmöang. 3 Owi amnaau yu sa korungonma ebung. Worocha yu nacnohamöp idiya nocho yu inongmuaya uyapdec ongmuyayangam urip urip tongga muningyit.” 4 Ihoroc yuna youpamnaniho inogung, “Sa ngo amnano munon! Non nacnokoböcma nahema sinom fengmanaina owi amna toropngo imonaya angit naup?” 5 Ihoroc inuya Yesuho youpamnani inong ac tongo yogoc, “Soniot nacno sowarangotingting idang?” Inuna yuho yogung, “Nacno sowarango7 ihoroc itnimang.”

6 Yuya Yesuho owi amna inuna gurocdec omoc idung.Omoc idiya yu nacno sowarango 7 wo fogitmuna Kopo-torocha ecec inongouboto youp amnani imunayuwo siliptongga owi amna imong tonggung. 7 O ihorocgon söngobugu au idungma woroc Yesu imuya Yesuho fogitmunaKopotoroc ecec inongo uboto youp amnani imuna yuhosilip tongga owi amna imong tonggung. 8Tuna owi amnanacno wo nauya modibo foc togung. Nongbödeuya youpamnaniho nacno imuno idungma wo feng suran tonggadumbu 7 ihoroc oheuya foc togung. 9 Oro amna nacnonagungma worochon nambano wömai 4,000 ihorochonagung. Tuyamit Yesu yu inongmunaböcnononggongonuyap forosigung. 10 Tuya Yesuot youp amnaniot yugirangdec bangmu uuya sa au mano Dalmanuta woceonggung.

Farisiho ‘Yesu momphon toroc kiap au tuna ana’ yongoinogung

(Matyu 16:1-4)

Mak 8:11 36 Mak 8:1911 Oro, Farisi amna au yu Yesuot engmuya ‘yu boinno

Kopotorochon youp tacha woha muno’ yongo tongucimocimocha manomanoha inong ac togung. Tongo yuinogung, ‘goc toroc kiap au tia nonu gochon foro angtang-tang tona,’ ihoroc inogung. 12 Tuya Yesuho yarunohakombing mep tongga inogoc, “Owi amna torop ngo yutingtinga tong weran au acacha yang yo? Nocho boinnosinom kantiwa, son momphon tong weran au maning,muno sinom.” 13 Ihoroc inongga amna torop wo dongyunfauya girangdec bangmun uunto yamuc öngkoring teroaramo öke woce onggoc.

Farisihon toroc kiap woi yis simbang(Matyu 16:5-12)

14 Oro youp amnani yu nacno sowarango etet imuyamafogi ebung. Nacno sowarango tunguhogon wömaiidoc. 15 Tuna Yesuho garac mata ingoroc inogoc, “Sonsoni woho, son muyu Farisi amna orin Heröthon yishayacyacho idarut.” 16 Ihoroc inuna youp amnaniho kom-biu tuctuc mayuna inohogon inun ganun tongo yogung,“Non nacno sowarango mafeamonmaha mata ngorocyachu nuhun?” 17 Ihoroc yongga idiya Yesu yu worockombingga inogoc, “Mayain, sonthon irot soniu abe foctongga idina son kombing tuctuc mating. Worocha son‘nacno sowarango mafeamon’ yongo mata koböc koböcyongga idang. 18 Son dansonibarac idang mahong yapmuau angtangtang matongidang. O son onggimsonibaracidang mahong matahon foro tuctugo makombingidang.19Kombiarut, nocho amna 5,000 ihoroc nacno sowarango5 silip tong imoya sonu nacno nongdocno feng surantongga dumbuno tingting sinom oheuya foc togung?”Ihoroc yuna youp amnaniho yogung, “Dumbu 12 ihoroc

Mak 8:20 37 Mak 8:27tong foc togomon.” 20 Yuya Yesuho inogoc, “O ihoroc-gon nocho amna 4,000 ihoroc nacno sowarango 7 siliptong imoya sonu nacno nongdocno feng suran tonggadumbuno tingting sinom oheuya foc togung?” Ihorocyuna youp amnaniho yogung, “Dumbuno 7 ihoroc tongfoc togomon.” 21 Yuna Yesuho inogoc, “Oro sonu kiapmorömawoagungmahong kombing tuctuc abematinghunuhun?” Ihoroc inogoc.

Yesuho Betsaida sadec amna daro kom toctocyi tun oroko-goc

22 Oro, Yesuot youp amnaniot yu Betsaida bucin en-gköuya böc morömpho amna au daro kom toctocyi yuYesuot yangat tebung. Yangat tengga ‘Yesuho oburoamna worocdec wot muhun’ yongo dönac inogung.23Tuya Yesuho amna daro kom toctocyi wo yangauna böctait imu fauna obmukusuc okoce ongmunya Yesuho iruboamnahon darodec sunto oburo yudec singga inogoc, “Gocyapmu au aharocha woha muno?”

24 Ihoroc inuna amna wo daro foringmun tongga yo-goc, “Nocu amna au yahat mahong ep simbang idiyayahat.” 25 Ihoroc yuna Yesuho wönggon oburo darodecout tohuna wohogon amna worochon daroho orokuna yumanomano yaun tuctuc yogung. 26 Tuna Yesuho amnawo inogoc, “Goc böcsa woce ongirocha. Muyu gaka bucinongoi.” Ihoroc inongga amna wo inong muuna böcnononggoc.

Pitaho ‘Yesu yu Duic’ yongo yong taboc(Matyu 16:13-20; Luk 9:18-21)

27 Oro Yesuot youp amnaniot yu Sisaria Filipai woro-chon gurocin ongmuya böcsa danong woce itonggung.

Yu uyapdec ongmuya Yesuho youp amnani inong actongga yogoc, “Owi amnaho nocha tingting yongidang,

Mak 8:28 38 Mak 8:34noc numa yo?” 28 Ihoroc inuna youp amnaniho inogung,“Auho wömai gocha yongidang, ‘gocu Jön yamuc gungimocimoc amna’. O auho wömai yongidang, ‘gocu Elaiya’.O auhowömai yongidang, ‘goc Kopotorochon yong tuctucamna au yo.’ ”

29Youp amnaniho ihoroc inuya Yesuho yogoc, “O soniunocha numa yo kombiang?” Ihoroc inuna Pitaho yogoc,“Gocu Duic, Kopotorocho ‘inoin owi amnani batip itnung’yongo siuna ebocma woroc.” 30 Pitaho ihoroc yong taunaYesuho youp amnani inogoc, “Son mata ngo owi amna aufandat inoninga” ihoroc inongga ‘muno sinom’ inogoc.

Yesuho forosingga inoha yong tuctuc ingoroc yogoc: ‘Nocomongga wekangot’

(Matyu 16:21-28; Luk 9:22-27)31Oromit Yesu yu forosingga youp amnani ingoroc ino-

goc, “AmnahonManano yumuyu focfoc foro ihono ihonokombiangoc. Tuna Israel nanohon amna dugohu o öretsocsoc böchon amna dugohu o nongoru gendic fandatfandat amnahu yu ambaracho me imongga wuya omen-goc. Omong fauna sep bongono anfi idina yu wönggonomocdecma wekongga idongungoc. Kopotorocho yongtorop ihorocworoc yongo singdegoc.” 32Yesu yumata woeran sinom youp amnani inogoc. Tuna Pita yu kombiunaangit maidina Yesu auna böc tero woce ongmunya PitahoYesu ‘ihoroc öngkuicha’ yongo inong fadoc. 33 Ihoroctuna Yesuho youp amnani menon idungma yu foringmunonguna Pita inong fato yogoc, “Dogu kopot goc menanongoi. Gocu Kopotorochon irot matararoc. Muno sinom,goc amnahon kombic kombicgon tararoc,” ihoroc inongfadoc.

34 Yesu ihoroc yongbödengga owi amna auot youpamnaniot yu inongyuna ehuya ingoroc inogoc, “Amnaau yu noc nan nantha kombinggai yu muyu inoin ibibo

Mak 8:35 39 Mak 9:3youn fat bödengga ep goröcno sumbotmuna noc narun.35 Amna au yu inoin itonggongno guroc ngocin sogitakep toctocha tontacanu wömai yu itonggong koing tunmuuna gorong ongontac. Wohong amna au yu gurocngorochon itonggongno ‘nocha’ yongo imun faantacmayu wömai itonggong koing aun feangoc. 36 Oro amnaau yu gurochon möneng yoctec manomano ambaracfogida feng suran tunai wömai yapmu worocho tingt-ingno sinom tongfat yeuna magorong ongic? 37 O amnaworocho yaö wöngnacno sinom tongga itonggong koingsogiangoc? Woroc wömai maec.

38 “Kombiarut, guroc ngorochon owi amna yu göraniwontucmuno sinom. Amna auho nochahu o noc mata yo-gotmahuworocha yangam fap tuyai wömaimit AmnahonManano wönggon ehangocan bongono wocin yu amnaworocha ihorocgon yangam fap tongga me imangoc. Yuehangocma wömai sum yaruni yangatmuna ino wömaiFanohon yaguno gesö mitimobarac ehuna epnahing.”

91Yesu ihoroc yongga mata sakaun fiuna yogoc, “Nocho

boinno sinom kanoya kombiarut. Amna au ngocin idan-gma yu abe mami idiya Kopotorochon toborucno ehunayu worochon gesö anahing.”

Yesuhon godiboho momphon kiap sogiuna youp amnanihoagung

(Matyu 17:1-13; Luk 9:28-36)2 Oro, sep youp toctoc 6 ihoroc bödeuna Yesuho Pita,

orin yan oröcma Jems orin Jön yu yangauna sa urongo auubarago sinomwoce ögung. Öngga yu inogon sinom idiyaamna au maidung. Woce itmuya yu agungmai Yesuhomongurac tongo foro au sinom öngkuboc. 3 Tec toho-munmucnoho wömai sacsago föhöcno sinom föc narap

Mak 9:4 40 Mak 9:12öngkuboc. Guroc amnaho tec sac tuna sacsago ihorocmaöngkungitac. 4 Ihoroc tuna Elaiya orin Möse yu youpamnaniho yangamin öngkungmunya Yesuot mata inunganun tongga idung.

5 Tuna Pitaho wo yangmuna Yesu inogoc, “Fandatfandat amna, nonu sa ngocin ogepma sinom idamonmahaböc anfi tona. Au wömai gochon o au Mösehon o auElaiyahon ihoroc tona.” 6 Pita yu wömai kiap foro au woangmuna soroc yongga mata bumbumyi ihoroc yogoc. OJems orin Jön yu ihorocgon soroc yongga botogomoroc.7 Ihoroc idiya mom muruc muruc auho engmuna yutombuna mom ganang inggun auho öngkungga yogoc,“Nochon Manana woi ngoroc. Nocho yuha toup kom-bihat. Sonu yuhon mata kombingga sumboditnung.”8 Inggun worocho ihoroc yongbödeuna wohogon yapmuwo öngkubocma bödeuna youp amnaniho Yesu yu tungu-gon agung.

9Tongo yu saurongo wo imu fauna ohongmuya Yesuhoyoup amnani inogoc, “Son yapmu aingma worochonfatno amna au fandat inoninga. Amnahon Mananohoomocdecmawekongga idongungocanbongonowocinwö-mai son ogep fat wo eran yonaya owi amna ambarac kom-binahing.” 10 Ihoroc inuna youp amnani yumatawo amnaau mainogung. Yu inohogon inun ganun tongga yogung,“Yesuho mata osuc yocma, ‘kumkumondecma wekonggaidongungot yo,’ mata worochon foroi tingting?”

11 Ihoroc yongga Yesu inong ac tongga yogung, “Foroyaha nongoru gendic fandat fandat amnaho yongidang,Elaiyaho osuc epun.” 12 Ihoroc yuyaYesuho inogoc, “Matangowömai yu boinno yongidang. Elaiya yu osuc engmunamanomano ambarac tobiuna arangarang yongga engoc.Wohong mata au wömai ingoroc irim toctocyi itac, ‘Am-nahon Manano yu engmuna focfoc morö kombiangoc.

Mak 9:13 41 Mak 9:19Tuna guroc amnaho yu me imonahing,’ mata ihorocitac. 13 Worochoi oro nocho ingoroc kantiwa, Elaiya yuurop eboc mahong guroc amnaho inoin kombic kombic-gon tanmuya yu toroc kiap wontucmuno wohon wohontong imongidung. Kopotorochon bapiyadec wömai ‘kiapihorocnoho yudec öngkuangoc’ yongo irim toctocyi itac,”Yesu yu ihoroc yogoc.

Yesuho managumbocdecma dogu boyömo au taruna ong-goc

(Matyu 17:14-21; Luk 9:37-43)14 Oro, Yesuot youp amnani anfiot yu saurongodec

ida ohongmuya youp amnani au yau fedung. Yau feuyayagungmai owi amna torop moröma sinom youp amnaniwo yang arenggumbec tongga itmuya nongoru gendicfandat fandat amna auho yuot mata fuic fohoic tongimongo idung.

15 Ihoroc tongga idiya Yesuho ambehecgon ehuna owiamna yu angga toup soroc yongga domdomgon yuotebung. 16 Ehuya Yesuho yu inong ac tongo yogoc, “Sonyaha yong osut morö tongga idang?” 17 Ihoroc yunasuraro bonipnodecma amna auho mata urago ingorocimogoc, “Fandat fandat amna, nocho manana ngo yangattepat. Dogu boyömpho au wömai manana ngo sogidadugo tun meptuna mata mayi iditac. 18O ihorocgon doguboyömpho mananahon irotnon ohongmuna yu köreng-mun möuna irupho dugodecma funfuro ohongitac. Tunayu maro siun tomuna kudatnoho koing songidang. Oronocho ‘youp amnayai dogu wo taruya ongoun’ yongoinogot mahong yu tu matogoc.”

19 Ihoroc yuna Yesuho mata wo kombingga yogoc,“Mayain, son owi amna torop bumbumyi, sonthon komb-ing tobic tobic soni maec. Nocu urop sa ubarago sonotitmaina önggöngyi soni sumboditat mahong sonthon

Mak 9:20 42 Mak 9:29kombing tobic tobic soni abe maitkamoc. Managumbocwo nocot yangat tebarut.” 20 Yesuho ihoroc yuna yumanagumboc yangada yuot tebung. Yangat teuya doguboyömpho Yesu angga mayain, yu managumboc koreng-mun gurocdec muuna fep mon tonguna kudat konockonoc tongga dugo irupho funfunto dugodecma ohogoc.

21 Ihoroc tuna Yesuho woroc angga fano inong actongga yogoc, “Bongono tingnon sinom wo aun fedoc?”Ihoroc yuna fanoho yogoc, “Obuguingon ida forosinggatong teboc. 22 Bongono koböcma wömai dogu boyömphoyu wot omom toctocha koreuna yamucdec ohoi ep moröcohoi ihoroc tongitac. Worochai goc notha uroc gamunaogep tongfat neimpha muno?” 23 Ihoroc yuna Yesuhoinogoc, “Goc irot yai tirocha. Kombihi, amna au kombingtobic tobicnobarac entacanu wömai yu ogep manomanoambarac tun.” 24 Ihoroc yuna wohogon managumbocworochon fanoho yogoc, “Nocho boinno sinom kombingtobing gamoc gamocha kombihat mahong nocu angitmatit. Worocha goc tongfat neia nocho irot yai tatmabödehun.” 25 Yu ihoroc yongga agocmai owi amnakoböcmaho domdomgon engiya Yesuho dogu boyömowo inong fato inogoc, “Goc dogu duc mataya muno oonggima tongo, goc managumboc ngo imi fauna onggawönggon yuot ehirocha.” 26 Ihoroc inuna dogu worochoecnang sinomyong yaingmunamanagumbocwotwagangtongga köreuna omongmöc tuna imun fauna onggoc.Tunawabkaracwo omomyi simbang idina owi amnaho yuangmuya auho yogung, “Urop omecmai.” 27 Ihoroc yuyaYesu yuhon oburo sogida tun fadauna idongga idoc.

28 Oro mit Yesu yu bucin önguna yuot youp amnan-iotgon idung. Tongo yu Yesu ingoroc inong ac togung,“Foro yaha sinom nonu dogu boyömo wo tantantha tanamatoc?” 29 Ihoroc yuya Yesuho inogoc, “Dönachagon

Mak 9:30 43 Mak 9:37tongga dogu ihorocnoho amna imu faditac. Uyap auwömai maec,” Yesu yu ihoroc yogoc.

Yesuho inoha yong tuctuc yuna bongo yaino idoc, ‘Nocomongga wekangot’ ihoroc yogoc

(Matyu 17:22-23; Luk 9:43-45)30Oro, Yesuot youp amnaniot yu sawo imu fauna ongga

Galili gurocin itonggung. Yesuho ‘owi amna komanangnoyu sa nahenne itacno kombininga’ yongo yang usenggaöpgon itonggung. 31 Yu wömai youp amnanigon fandatinocinocha kombigoc. Tongga yu ingoroc inogoc, “Gurocamnaho wömai Amnahon Mananoha me imongmuyaayamihon oburodec tohong yunahing. Tohong yuyaworocho wuya omuna sep anfi idina wönggon wekonggaidongungoc.” 32Yesuho youp amnani mata ihoroc fandatinogocmahong yumatawo kombing tangtangmatogung.O yu Yesu inong ac toctocha botogung.

Numaho amna moröma itac(Matyu 18:1-5; Luk 9:46-48)

33Tuna Yesuot youp amnaniot yu Kaperneam böcsadecongkungga bucin ögung. Bucin itmuya Yesuho youpamnani inong ac tongga yogoc, “Non uyapdec itmanainasonuyaömata inunganun ting oro?” 34 Ihoroc inuna youpamnani yu ‘numaho amna morö itac,’ yongo matahogonemoc tingmaha tongga yu yangam fap tongmuyamata aumayogung. 35 Tuya Yesu yu omoc ida youp amnani inongyuna ehuya ingoroc inogoc, “Amna au yu moröma idithakombinggai wömai yu nucniho une itmuna yu mongorectong impun.”

36Yesuho mata ihoroc inongga managumboc obugu ausogida teuna youp amnani tan idoc. Woce idina Yesuhoyu bac yengmuna yogoc, 37“Amna auho nocha kombinggamanagumboc obugu ngorochon toroc yu tong ogep tong

Mak 9:38 44 Mak 9:43imontacma ‘yu tongimpat’ yongo nocha tong ogep tongnamontac. O nocgon muno yu ihorocgon Nandöngna yutong ogep tong imontac. Yu worocho noc nanong muunaebot,” Yesu yu amna moröma idithon yong tuctuc mataihoroc yogoc.

Amna auho son ayam matongkamicma yui oröcsoni(Luk 9:49-50)

38 Oro, Jön yu Yesu ingoroc inogoc, “Fandat fandatamna, nonu amna au anaya yugochonmadec doguboyömdong yandoc. 39 Yu ihoroc tuna nonu yu ‘muno’ ino-gomon, yaha yui nonthon toropdec maecmaha.” Ihorocyuna Yesuho mata urago ingoroc iban imogoc, “Muno,amna au yu nochon madec toroc kiap inobarac au ton-tacma yu wömai nocha yong moinmoin mayic. 40 Amnaau yu ayam matongnimicma yu woi nonthon oröc nonisinom. 41 Nocho boinno sinom kantiwa, amna auhoson Duichon youp amnani idangmaha yamuc get ka-montacma yu wömai mit worochon wöngnacno ogepmasogiangoc,” Yesu yu ihoroc yogoc.

Toroc kiap wontucmunoho kombing tobic tobic noni tunobukongitac

(Matyu 18:6-9; Luk 17:1, 2)42 Oro, Yesuho wönggon mata sakaun fiuna yogoc,

“Amna auhomanagumboc obugu noc kombing tobing na-mongidangma yu tonguc yeuna turongodec möantacmawömai amna worocho urago wontucmuno sinom aunfeangoc. Sop moröma bangarodec banganmun muunatongga top ganang tomun möantacma woi urago mepmoau mahong amna ihorocnoho urago aun feangocma wö-mai mepmo woroc anggirada koingo sinom engoc.

43 “Kombiarut, oburaho goc turongodec gangattonguyai wömai gocho wo kondong tongo tomi ongoun.

Mak 9:44 45 Mak 9:50Ihoroc tongga gocho obura tunguhagon itonggaitonggong koing ai feangoc. Gochuhun obura yaityait ito ep bohöng tomun muirocyit. Wocin wömaiep moroc mamic focfoc iditnoho iditno gamongoengoc. 44 Sa wocinu focfoc wömai mabödec bödecnoo ep wömai ihorocgon mamongitac. 45 O ihoroc-gonorungaho goc turongodec gangat tongunai wömaigocho wo kondong tongo tomi ongoun. Ihoroc tonggagoc orunga tunguhogon itonggong koing ai feangoc.Gochuhun orunga yait yait ito ep bohöng tomunmuirocyit. 46 Wocinu wömai focfoc moröma iditnohoiditno idina epmorocmamongitac. 47O ihorocgon darahogangada turongo toctocha gangaunai wömai gocu daratunguma ihorocgon fonunda tomi ongoun. Tongo daratunguhogon wömai ogep idit koing ai feangoc mahongdara yait yait ito ep böhongnodec tomun muirocyit.Woce wömai epmoroc mamic. 48 Sa wocinu wömai focfocmoröma sinom bödec bödecno muno engoc. Epmorocwoce iditnoho iditno edengoc.

49 “Oro, owi amna yu ‘öretno Kopotorocho yangaminsacsago itun’ yongo yipot fingidang. Worochon torocgonwömai Kopotorocho owi amna ambarac ‘oweng owengoidarut’ yongo ep aranggumot tong sac tong imongitac.

50 “Yip woi yapmu ogepmahong non angit mangtore-naya ibibono sum faunai wömai ting tonaya wönggonibibo in? Worochon uyap wömai maec. Worochon toroc-gon sonu itonggong soni ogepma angtoreuya nuc sonihoyangamin amna ogepma idarut. Tongo sonu irot tungusingmuya irot gucot itnahing,” Yesu yu ihoroc yogoc.

10Yesuho oimna ficfuc toctochon yong tuctuc mata yogoc(Matyu 19:1-12; Luk 16:18)

Mak 10:1 46 Mak 10:12

1 Oro mit Yesu yu sa wo imun fauna ongga Yudiaguroc Yodan yamuc ökenne woce onggoc. Tuna wönggonowi amna koböcmaho yuot engsuran tuya Yesuho inointoroc kiapmo tanda owi amna fatmata ogepma fandatinogoc. 2 Tuna Farisi amna auho eng-muya ‘Yesu tongucimona’ yongo ingoroc inong ac togung, “Goc tingtingkombiharoc, amna au yu oweno fodingmun ongonta-canuwömai amnaworocho nongoru gumarantachawohamuno?” 3 Ihoroc yuya Yesuho inogoc, “Möse yu worochayaö nongoru kamogoc?” 4 Iho-roc inuna Farisiho yogung,“Möse yu ‘öc’ yogoc, amna au yu ogep oimna ficfuc tocto-chonbapiya irim tongooweno imongga yu fodingmunon-gontac.” 5 Ihoroc yuya Yesuho inogoc, “Sonthon irot sonikoingo, son nuc soniha uroci makombingidang. WorochatonggaMöseho son kang banango oimna ficfuc toctochonnongoru wo kamogoc. 6 Wohong osuc forosicsicnodecwömai oimna ficfucmaidoc. Muno, Kopotoroc yu amnaotowiot yait yait doun öngkubomoroc. 7 Tuna amna auhomacno fano imun fauna oweno ot idina 8 yaimaho irottungu godip tungu siantamoroc. Yui osuc yai idomorocmahong mit yu oimna tungugon entamoroc. Kopotoro-cho ‘ihoroc idarun’ yongo owi amna tobigoc. 9 WorochaKopotorocho oimna iditha yongo sigocmawömai amnahogumanitninga.”

10 Oro Yesu yu mata ihoroc yun bödeuna bucin önggaidina youp amnaniho yu wönggon oimnaha inong actuya Yesuho mata urago ingoroc iban imogoc, 11 “Amnaauho oweno fodingmun onguna owi au tongsiantacma yuwömai owi göra tontac. 12 O ihorocgon owi auho opnoimun fauna amna au tongsiantacma yu wömai amna göratontac.” Yesuho oimna ficfuc toctochon matano ihorocyogoc.

Mak 10:13 47 Mak 10:20

Yesuho managumboc guram fing imogoc(Matyu 19:13-15; Luk 18:15-17)

13 Oro mit owi amna yu managumbocni yangada‘Yesuho oburo yudec out tohoun’ yongo yuot febung ma-hong Yesuhon youp amnaniho yu yangga inong fadung.14 Inong fauya Yesuho woroc kombingga irotno öbukunainogoc, “Son managumboc nocot ebepha bongbong singimoninga. Muno, yu muyu nocot ebarut. Kopotorochowömai mom toboruc owi amna managumboc simbangima yuha bogigoc. 15Nocho boinno sinom kantiwa amnaau yu Kopotorochon toboruc managumboc simbang ma-sogiicanu wömai yu woce mangic.” 16 Yesuho ihorocyongga managumboc ebungma yu bac yengga oburohobigodec out fohongga guram fing imogoc.

Amna berac au yoctecno koböcma yu Yesu itonggong ko-ingha inong ac togoc

(Matyu 19:16-30; Luk 18:18-30)17 Oro, Yesu yu wönggon uyap forosingga ongga id-

ina amna au yu domdomgon engmuna Yesuhon orungoforodec goruc yemoc tongga ingoroc inong ac togoc,“Fandat fandat amna ogepma, noc ting tongga itonggongkoinghon fat em?” 18 Ihoroc yuna Yesuho inogoc, “Gocuyaha noc amna ogepma ihoroc nantaroc? Non owi amnaambarac ogepma muno, Kopotoroc yu tunguhogon woiogepma. 19 Worocha gocu yuhon nongoru mata ngosumbotmina worochon torocgon itongidiruc: Goc nucaidohirocha, goc oimna gumarirocha, goc usem tirocha, gocmata youpdec amna auha mata imanang firing tarirocha,goc mata gemdat yirocha, goc macai nandöngai yanggendingidiruc.” 20 Yesuho ihoroc inuna, amna worocho

Mak 10:21 48 Mak 10:28yogoc, “Fandat fandat amna, nocu abe obugu ida foros-ingga nongoru mata wo ambarac tanmaina engga öngaitat.”

21 Ihoroc yuna Yesu yu foring angga yuha toup komb-ingmuna inogoc, “Goc abe yapmu tunguhagon wömaidocmöharoc. Goc ongmina yoctecmanomanoya ambaracimun gamunthon uyapdec fingga möneng fogida owiamna urociha silip tong imiruc. Goc ihoroc tontarocanuwömai momphon itonggong ogepma gochon fat entac.Oro mit wömai engga noc nari.”

22 Yesuho mata ihoroc inuna amna worocho komb-ingga irotno toup mep togoc. Wömai yaha yu yoctecnokoböcma idimogungmaha togoc. Tongga yu Yesuimun fauna onggoc. 23 Onguna Yesuho youp amnaniforing yangga ingoroc inogoc, “Amna möneng yoctecnokoböcma yu wömai mom midim sabarac sadec onggongamep tongidang.”

24Yesuho ihoroc yuna youp amnaniho mata wo komb-ingga soroc yogung. Soroc yuya Yesuho mata sakaunfiuna inogoc, “Mananai, owi amna yoctecno koböcmayu Kopotorochon midim sabarac sadec onggonga toupmep tongidang. 25 Bot kamele yu somayang ganangonggongnowoimaec. Oworochon torocgonwömai amnayoctecno koböc idimangma yu Kopotorochon midimsabarac sadec onggonga tu matangoc.” 26 Yesuho ihorocyuna youp amnaniho wönggon toup soroc yongga in-ohogon inun ganun tongga yogung, “Mayain, ihoro-canu wömai amna tungu au itonggong koing maunfeic.” 27 Ihoroc yuya Yesuho yu foring yangmuna inogoc,“Boinno, amnaho ihoroc matoctocnohong Kopotoroc yuogep manomano ambarac tun boinno öngkuangoc.”

28 Yesu ihoroc yuna Pitaho yu inogoc, “Kombiharoc,nonu ‘goc ganna’ yongo manomano noni ambarac

Mak 10:29 49 Mak 10:34dongyana fadung.” 29 Ihoroc yuna Yesuho inogoc, “Nochoboinno sinom kantiwa, amna au yu ‘nocha’ yongo böc-nohu o owi wabkaracnihu o niporugihu o macni fanihuworoc dongyun fauya fatmata ogepmahon youp ton-tacma 30 yuha wömai Kopotorocho manomano dongyunfadungma worochon urago bongo 100 ihoroc urop gurocngocin urago iban imontac. Woi böcnohu o niporugihu omacnohu o managumbochu o sa gurochu woroc uragohaiban imangoc mahong ‘nocha’ tongga wömai fatmataogepmahon ayamiho yu tu obukuna focfoc imongit-nahing. Wohong mit bongono morömadec wömai yuitonggong koing aun feangoc. 31 Kombiarut, amnakoböcmaho önga osuc ididangma, yuwömaimitmadangoitnahing. O amna koböcmaho önga madango ididangmayu mit osuc itnahing,” Yesu yu ihoroc yogoc.

Yesuho inoha yong tuctuc yuna bongo anfino idoc, ‘nocomongga wekangot’ ihoroc yogoc

(Matyu 20:17-19; Luk 18:31-34)32 Oro, Yesu yu ‘Yerusalem ongona’ yongo youp am-

nani yangada fonggoc. Tuna youp amnani yu ‘tingtingsinom nonidec öngkuangoc’ yongo kombingbanac tong-muya Yesu tan tonggung. O owi amna au yu ihorocgonbotongmuya yu yan fonggung. Yan fongga uyapdecongmuya Yesuho youp amnani 12 yugon feng surantongga mit yaö sinom yudec öngkuangocma worochonyong tuctuc matano ingoroc inogoc, 33 “Kombiarut, nonurop Yerusalem taun öantamon. Öngga woce wömaiayampho Amnahon Manano sogida öret socsochon amnamoröma orin nongoru gendic fandat fandat amna dugoyuhon oburodec sinahing. Tuya yuho ‘wuya ompun’yongo matano yu bödeuna bumbuyi nanohon oburodecsinahing. 34 Tuya amna torop worocho wömai kömec

Mak 10:35 50 Mak 10:42toctocha yu inong saha tongmuya irubo yudec sundatosipdec woda wuya omengoc. Oro yu omongga idina sepyoup toctoc anfinodec wönggon wekongga idongungoc,”Yesu yu ino omomphon yong tuctuc mata ihoroc yogoc.

Jems orin Jöntho amna moröma idita yogomoroc(Matyu 20:20-28)

35 Oro, Sebedihon mananin yai Jems orin Jön, yuYesuot engmunya ingoroc inogomoroc, “Fandat fandatamna, ‘goc muyu yapmu au nonthon irothon toroc tantonimiruc’ yongo ebamot.” 36 Ihoroc yunya Yesuho inogoc,“Oro yarun, nocho ting tong kampiwa’ yongo yamoroc?”37 Ihoroc yuna yaimaho yogomoroc, “Mit gocho idit ya-guno koingon sa engorocan bongono wocin wömai go-cho kombing nimia auma aroce o auma kandoce ihorocidta’ yongo kombiamot.” 38 Ihoroc yunya Yesuho ino-goc, “Sot yapmu ngo nanamorocma worochon foro tuc-tugo makombimoroc. Sodu ogep focfoc moröma nocdecöngkuangocma woroc sumbotahamorocha woha muno?O sodu ogep itonggong soti nocho tangotma worochontoroc imun faangocha woha muno?” 39 Yuna yaimahoinogomoroc, “Öc, not ogep.” Ihoroc yunya Yesuho in-ogoc, “Boinno sinom, focfoc youp nocho sumbengotmawo wömai sodi ihorocgon sumbotahamoroc. O nochoitonggongna ima faangocma worochon toroc sodu ihorocitonggong sodu imun faangoc. 40Wohong numaho sinomwömai nochon obu arocne kandocne engocma woi nochoangitmayit. Muno, Nandöngna yu urop amnawo eranggaabam yuha yongo tong arangarang tongo sigoc.”

41 Oro youp amna nucni 10 yu yan oröcmaho mataYesu inogo-morocmaworoc kombiuya angitmaina irotnofadang ögung. 42 Worocha tongga Yesuho youp amnaniinong yuna ehuya mata ingoroc inogoc, “Son bumbumyi

Mak 10:43 51 Mak 10:49nanohon Kingnohu o amna dugohu yuhon toroc kiapmourop kombiang. Yu wömai inoin manogon töngga surarokoingo sinom yangtorengidang.

43 Oro, toroc kiap ihorocnoho wömai sonthon bonipsonidec icha. Muno sinom, amna au yu ‘amna morömaitiwa’ yongo kombiantacma yu muyu surarohon mon-gorec toctoc amna itun. 44 O amna au yu dugo soniiditha kombiantacma yu muyu youp wabkarac soni itun.45 Kombiarut, Amnahon Manano yu ‘amnaho mongorecyoup tong namarut’ yongo maeboc. Muno, yu wö-mai guroc owi amna tongfat yecyecha eboc. Tongoyu inoin itonggongno imun fauna owi amna koböcmadogu kopothon oburodec wuuna itonggong koing sog-itnahing,” Yesu yu amna moröma idithon toroc kiaphaihoroc yogoc.

Yesuho Bartimeushon daro tun orokuna forigoc(Matyu 20:29-34; Luk 18:35-43)

46 Oro mit Yesuot youp amnaniot yu ongga Yerikötaun wocin ongkungga idung. Tongo yu taun wo imufauna owi amna koböcmaho yu yan fongidiya amna urociau daro kom toctocyi yu uyap tan omoc itmuna ‘owiamnaho yapmu auha tongfat nearut’ yongo owi amnadönac inongo idoc. Yuhon mano Bartimeus, yu woiTimeushon manano. 47 Yu woce ida kombigoc, YesuNasaretma yu uyap ngorochon epac. Wo kombinggawohogon forosingga ecnang mamboda yogoc, “Yesu, De-vithon Morogo, gocu nocha uroc gampun,” ihoroc yongoidina 48 owi amnaho ‘öpgon iti’ yongo inong fadungmahong yu muyu kiringga ecnang mamboto yogoc, “De-vithon Morogo, gocu nocha uroci kombihi.” 49 Ihorocyuna Yesuho woroc kombingga onggom songga yogoc,

Mak 10:50 52 Mak 11:7“Amna wo nocot epun.” Ihoroc yuna owi amnaho Bar-timeus inogung, “Iroda sum fauna idongoi, Yesuho gochayac.” 50 Ihoroc inuya yu idongga sum tecno tomunonguna Yesuot onguna Yesuho inogoc, 51 “Nocho ‘tingtong gampiwa’ yongo yaroc?” Ihoroc yuna yu inogoc,“Fandat fandat amna, ‘gocho danna ti dogihun’ yongokombihat.” 52 Ihoroc yuna Yesuho inogoc, “Ongoi, komb-ing tobic tobicaho goc tun orokotaroc.” Ihoroc inunawohogon daro orokuna foringga Yesu tan tonggoc.

11Yesu yu Kinghon toroc kiap tongga Yerusalem ögoc(Matyu 21:1-11; Luk 19:29-40; Jön 12:12-19)

1 Oro, Yesuot youp amnaniot yu Yerusalem taun am-behecgon öngkungga böcsa au mano Betfage orin Betaniwoce idung. Böcsa wo wömai Oliv sa urongodec idoc.Tuna Yesuho youp amnanin yai ingoroc inongga inongmudoc, 2 “Sodu böcsa wocin ongorun. Woce ongga botdonki macno orin gumbogo kaningyuuya idinya yaanta-moroc. Bot donki woroc koroc wömai amna auho abemaitonggung. Sot woroc asanda nocot yangat febarun.3 Oro amna auho ‘sot ngo yaha asan imamoroc’ kanunaiwömai sodu ingoroc inarun, ‘Morömaho youpno imoci-mocha yac. Youp bödeuna wömai yu donki siuna karup-gon wönggon ehangoc.’ ” Yesuho amna yai ihoroc inunaonggomoroc. 4 Ongga agomorocmai böc auho simbudecbot donki beracno yu wocin kaning yuuya idina yaimahoworoc asan imogomoroc. 5 Asan imunya böc moröm auambehecgon idungma yu wo yangga inogung, “Sot botdonki ngo yaha asan imamoroc?” 6 Ihoroc inuya yaimaho‘Yesu ihoroc yarun’ yongo inogocma worochon torocmata urago imunya owi amnaho yu kombing imuya 7 botdonki yangadaYesuot tebomoroc. Tengga sum tecno fuun

Mak 11:8 53 Mak 11:14

deunya bot donki koroc fiuya Yesuho woroc koroc önggaidoc. 8 Tuna owi amna koböcho yu ihorocgon tecnohuborunohu fuu deuya uyapdec yonyu fat tonggung. Oowi amna au yu gosongon ongga ep betomo ubotmuyauyapdec fing tonggung. 9 Ihoroc tongga owi amna osucitmitit tuya Yesu yu bonipnodec ong tongga idina owi amnaambaracho mamboda ap inogoroc yogung:

“Kopotoroc yong moröng imona!”“Morömahon madec epacma yudec wömai Kopotoro-

chon guram itac.” (Buk Song118:26)

10 “O ombu sakung noni Devit yuhon midimsabarac saho urop ehantac. Worocha tongga nonborongdetna!”

“Kopotoroc onoce itacma yuha yong kumena.”11 Oro owi amnaho ihoroc yong kumeng tongmuya

ongga Yerusalem ongkubung. Tuya Yesu yu öret socsocbucin öngmunamanomano woce idungmaworoc yangsictogoc mahong sep daro urop ibandocmaha tongga yuibarun fauna youp amnani 12 yangauna Betani bucinonggung.

Yesuho ep fik möpmo wagang imuna onggom sogoc(Matyu 21:18, 19)

12Oro, kembotsum yu Betani böcsa imu faunawönggonYerusalem taundec onggonga tongga uyap bonip itmuyaYesu worec imo-gung. 13Worec imuya uyap tero wocin epfik au idina angga ‘boinno baringga nawa’ yongo forodecöngo agocmai boinno ficfichon bongono maidocmahaep wo boinno mafi komong biruc tongga idoc. 14 Yaunmatuya yu ep fik womöpmo ingoroc inogoc, “Amna auhogochon boinno wönggon mananing,” ihoroc inuna youpamnaniho mata woroc kombigung.

Mak 11:15 54 Mak 11:19Yesuho öret socsoc bucin öngga bisnis amna dong yandoc(Matyu 21:12-17; Luk 19:45-48; Jön 2:13-22)

15 Oro mit Yesu yu ongga Yerusalem ongkungga öretsocsoc bucin öngmuna forosingga amna wocin bisnisyoup tongga idungma yu dong yandoc. Dong yandaamna möneng mongurac tongidungma worochon mö-neng abamokörengyunmöngbödegung. O amnaöret soc-sochon ecec yup kanarömfigungmayuhon abamo ihoroc-gon korengyun mögung. 16 Tongo yu amna wöcwöchonmanomano fongi fepi togungma yu ‘muno’ inogoc, “Sonöret socsoc böchon gomboin ihoroc toninga!” 17 Ihorocinongga owi amnadec yong fandat inongga yogoc, “Kopo-torochon bapiyadec mata ingoroc irim toctocyi itac:

‘Kopotorochon böc woi suraro ambarachon dönacyocyoc böc itun.’ (Aisaia 56:7)

Mata ihoroc irim toctocyi itac mahong sontho tuyakunkun böc ngorocho usem amnaho yoctecno öp ficficböc simbang öngkungbödehac.”

18Oro Yesuho mata orongi ihoroc yuna öret socsoc bö-chon amna dugo orin nongoru gendic fandat fandat amnayu mata woroc kombingga forosingga Yesu wot omomtoctochon uyapha yong yabigung. Wömai yaha suraroambaracho Yesuhon mataha toup kombingga borongde-didungmaha tongga amna dugohonma ohogoc. Worochatongga amna dugoho Yesuha botongga yu wot omomtoctochon yong torop sigung.

19Oro dobocsisia Yesuot youp amnaniot Yerusalem imufauna onggung.

Amna au yu dönacno kombing tobic tobicnobarac yonta-canu wömai yu worochon boinno aun feantac

(Matyu 21:20-22)

Mak 11:20 55 Mak 11:2820Oro, sa isuna yu uyapdec ongga itmuya agungmai ep

fik Yesuho möpmo wagang imogocma worocho dinenggaoruc öngbödengga idoc. 21 Ihoroc tuna angga Pitaho Yesuinogoc, “Fandat fandat amna ahi, ep möpmo inorocmangorocho urop onggom sac.” Ihoroc yuna Yesuho mataurago ingoroc inogoc, 22 “Son kombing tobic tobic soniKopotoroc yudecgon siarut. 23 Nocho boinno sinomkantiwa, amna au yu irot yaiot muno kombing tobictobicnobarac sa urongo ngo inontac, ‘Goc ongga topdecmondihi!’ ihoroc inongga ‘matana koing soun’ yongokombing tobiunai wömai woroc, Kopotorocho yuhon dö-nacnohon toroc tun öngkung imangoc. 24Kombiarut, sonyaö manomano sogit sogitha kombingmuya dönac soniirot yaino muno kombing tobic tobicbarac yontanganuwömai sonu worochon torocgon sogitnahing. 25 Oro, sondönac yocyocha kombinggahai son muyu oröc sonihonturongo dongyu fat imongitnung. Ihoroc tuya Nandöngsoni momdec itacma yu sonthon turongo soni ihoroc-gon dongyun fat kamontac. 26 Oro son oröc sonihonturongono madongyu fatninganu wömai Nandöng sonimomdec itacma yu ihorocgon turongo soni madongyunfat kamoning.” Yesu yu dönac yocyochon yong tuctucmata ihoroc yogoc.

Amna morömaho Yesu toroc tong imongo inong ac tonggayogung, ‘Numa sinompho gesö gamuna youpa taroc’

(Matyu 21:23-27; Luk 20:1-8)27 Oro Yesuot youp amnaniot yu wönggon Yerusalem

engmuya Yesuho öret socsoc gomboin itongga idina öretsocsochon amna dugo orin nongoru gendic fandat fandatamna orin surarohon amna dugo yu ambarac Yesuotengmuya ingoroc inong ac togung, 28 “Numaho ‘youp

Mak 11:29 56 Mak 12:1woroc toi’ yongo ganung muna eboroc? O youp tocto-chon gesö numaho gamuna tongitaroc?” 29 Ihoroc inuyaYesuho yogoc, “Nocu ihorocgon yapmu auha kanong actowa. Sontho mata iban namuyai wömai nocho ihoroc-gon numahon gesö sogitmaina youpna tongitatno wokanontat. 30 Nanarut, Jöntho owi amna yamuc gungimongidocma wo woi momphon manomanoha woha yuamnahon kombic kombicgon sindanda togoc?”

31 Ihoroc inuna amna moröma inohogon mata inun ga-nun tongga yogung, “Oro nontho yonaya woi momphonmanomano wömai yu ninontac, sonu yaha yu makomb-ing tobing imogung yo? 32 Worochoi oro non yonayawoi amnahon kombic kombicgon, wömai suraroho nonayam tong nimontang, yaha owi amna ambaracho Jön-tha kombingidang, yui Kopotorochon yong tuctuc amnasinom itacmaha.” 33Amna morömaho ihoroc inun ganuntongo tu matuna Yesu mata ingoroc iban imogung, “Nonmakombimon.” Ihoroc yuya Yesuho yogoc, “Oro sonmananingmaha nocho ihorocgon noc numahon ma sog-itmaina youpna tongitatno wo makanit,” Yesu yu ihorocinogoc.

12Wain ön angtorec torec amnawontucmunohonmata tepmo(Matyu 21:33-46; Luk 20:9-19)

1 Oro Yesu yu Yuda nanohon amna morömaha matatepmo au ingoroc yogoc, “Amna moröma au yu wainön mögoc. Möngga ön gombo temongmun uuna owain koburo dontot dondothon abamo tobingga o youpwabkarachon ön angtorec torechon böc ubarago au to-goc. Ihoroc tongo yu ‘amna torop auho nakain ön ngoangtorearut’ yongo wain ön wo amna torop au imongo sakorungon woce onggoc.

Mak 12:2 57 Mak 12:92 “Sa korungon idina wain koburo urop gomon di-

una amna morömaho yogoc, ‘nocho youp wabkarac auinong muaya yu ongga öndec wain koburo nochon fatficficyi idangma woroc yongga feangoc,’ ihoroc yongotogoc. 3Worochoi muno, wain ön angtorec amna yu youpwabkarac wo ayam tong imongo woto taruya komongibarun fauna onggoc.

4 “Tuna amna morömaho wönggon youp wabkaracnoau inong muuna onggoc mahong wain ön angtorec torecamnaho yu bigodec woda toroc kiap yangam fapfapnitong imuya yu komong ibarun fauna onggoc. 5Tuna amnamorömaho wönggon youp wabkarac au inong muunaonggoc mahong wain angtorec torec amnaho yu wuyaomboc. Ihoroc tuya amna morömaho wönggon youpwabkarac torop au koböcma inong muuna onggung ma-hong ön angtorec torec amna yu aumai dobung o aumaidouya ombung.

6 “Ihoroc tuya amna morömahon manano batip sinomyu tunguhogon idoc. Tuna amna morömaho kombigoc,‘nocho yu inong muaya ongoun. Ihoroc toya wainön angtorec torec amna yu manana anggendinahing.’Amna morömaho ihoroc yongo manano inong mudoc.7 Wohong ön angtorec torec amna yu woroc angga yo-gung, “Amna ngorocho wömai mit fanohon guroc öresacambarac inohagon fogitdup tangoc. Worocha non amnango wot omom tontamonanu wömai ön manomano ngoambarac nonthon fat engoc.’ 8 Ihoroc kombingbödenggamanano wo sogida wuya omuna ön gombo sumon tomuonggoc.”

9 Oro Yesuho mata tepmo ihoroc yun bödeuna mitamnamoröma inogoc, “Sonu ting kombiang? Önmorömoyu engmuna amna wontucmuno urago tingting sinomtong imangoc? Yu wömai engmuna wain ön angtorec

Mak 12:10 58 Mak 12:14

torec amna wontucmuno wo dong omom tongo wain önamna torop au imangoc. 10 Kombiarut, Kopotorochonbapiyadec wömai worochon yong tuctuc matano uropirim toctocyi itac, sonu wo makombinghu nuhun? Mataingoroc irim toctocyi itac:

‘Sop auhawömai böc toctoc amnaho ‘sopwontucmuno’yongo tomu onggoc mahong önga wömai Kopotoro-cho sop worocgon sogitmuna tong koing tong imunasop worocho böchon forodongno sinom itac.

11 Morömaho kiapmo ihoroc tuna non wo anayaogepma sinom itac.’ ” (Buk Song 118:22)

12 Oro Yesuho mata ihoroc yun bödeuna amna dugohokombigung, ‘mata ngo yacma wömai nontha kombingoyac yo’. Ihoroc kombingga irotnoho obökuna yu Yesu wotomom toctocha uyapha dabigung mahong yu surarohabotogungmaha uyap au abe makombiu öngkuboc. Tongoyu Yesu imu fauna onggung.

Yesuho takis mönenghon yong tuctuc mata yogoc(Matyu 22:15-22; Luk 20:20-26)

13 Oro Irael nanohon amna dugo yu kombigung,‘Yesuho mata wontucmuno au yunai wömai nontho yugavmanthon oburodec tohong yunaya wuya ompun.’Ihoroc kombingga yu Farisi amna au orin amna auHeröthon toropdecma yu inongmuya 14 Yesuot ongmuyatonguc yecyecha mata ingoroc inogung, “Fandat fandatamna nonu kombiamon, gocu yapmu auha kombiiyaogep idinai wömai gocu worochon torocgon tongitaroc.O gocu amna auha mabotongitaroc. Muno, goc matatungu gocho kombiiya angit idina worocgon wömai amnamorömahu o amna komanangnohu yu ambarac inongi-taroc. O gocu Kopotorochon toroc kiapmo boinno woroc-

Mak 12:15 59 Mak 12:23gon fandat ninongitaroc. Worocha goc nanti, nontho Sisaking yu takis möneng ogep imontamontha woha muno?”

15 Ihoroc yuya Yesu yu inong yucyuchon matanohonforo kombing-dengga inogoc, “Son foro yaha noc tongucneang. Son takis möneng docno au nindauya awa.”16 Ihoroc inuna yu möneng docno au imuya Yesuho woangga inong ac tongo yogoc, “Möneng ngodec numa-hon doguno sicsicyi itac?” Ihoroc inuna yuho yogung,“Woi Sisa king yuhon.” 17 Yuya Yesuho inogoc, “Oroworocha sonu Sisahon fat wömai Sisaha imarut. WohongKopotorochon fat wömai Kopotorocha imarut.” Yesuihoroc yuna yumata woroc kombingmuya nangano faunakombic kombic youp morö togung.

Yesuho omomyiho idonggongon yong tuctuc mata yogoc(Matyu 22:23-33; Luk 20:27-40)

18 Oro mit Sadyusi amna auho Yesuot ebung. Amnatorop Sadyusi yuwömai kombingidung, amna omomyi yuwönggon mawekoning. Oro yu Yesuot engmuya ingorocinong ac togung, 19 “Fandat fandat amna, osuc wömaiMöseho ingoroc ninogoc, ‘Amna au yu managumbocnomuno ida omunai wömai orugoho ‘oröcnahon morögo taöngkupun’ yongo worochon oweno tong sihun. 20 Oroyomot oröc 7 ihoroc idung. Tongo orugo borongomayu owi au tong singga managumbocno muno ito omongfadoc. 21 Tuna orugo mitmaho owi worocgon tongsigoc. Tongo yu ihorocgon managumbocno muno itoomong fadoc. Tuna orugo auma yu ihorocgon togoc.22 Ihorocgon tong tongga idiya orugo madango yuho owiwo tong singga omboc. Tuna mit wömai owi ihorocgonomong fadoc.

23 “Oro worocha goc tingting kombiharoc? Yomot oröc7 yu ambarac owi wo tong sigungmai. Worocha mit

Mak 12:24 60 Mak 12:29bongono morödec omimaho idongonahingan bongonowocin wömai owi wo numahon oweno sinom engoc?”

24 Ihoroc inuya Yesuho mata urago ingoroc ibanimogoc, “Son Kopotorochon bapiyadec mata idangmaorin Kopotorochon gesö moröma wo makombingmahatongga kombic kombic soni kandoc ongbödegoc. 25 Owiamnaho omocdecma idongonahingan bongono wocinwömai yu owe op wönggon matoning. Muno, yu wömaimomphon sum yaru simbang itnahing.

26 “Oro omomyiho wönggon idongonahingmahonyong tuctucno wömai nocho ingoroc kantiwa, Mösehonbapiyadec wömai ep aranggumpho ohuna ep songmundigocma worochon fatno itac. Tuna wocin wömaiKopotorocho Möse ingoroc inogoc:

‘Nocu Abraham orin Aisak orin Jeköp yuhon Kopo-toroc.’ (Kisim Bek3:6)

27 Ihoroc inuna nonu ingoroc kombina, Kopotoroc yuomimahon Kopotoroc muno, yu wecima yuhon Kopo-toroc. Sonthon mata soni woi kandoc sinom,” Yesu yuSadyusi ihoroc inogoc.

Kopotorochon nongoru moröma(Matyu 22:34-40)

28 Oro nongoru gendic fandat fandat amna tungu yuengmuna kombigocmai Yesuho Sadyusiot mata inun ga-nun tongga mata urago orongi sinom imogoc. Worochatongga yu ihorocgon Yesu inong ac tongga inogoc,“Möseho nongoru nimogocma worocdecma yaö non-goruho moröma sinom itac?” 29 Ihoroc inuna Yesuhoyogoc, “Nongoru ngo woi moröma sinom:

‘Son Israel nano son kombiarut! Moröma noni Kopo-toroc yu tunguhogon woi Moröma noni.

Mak 12:30 61 Mak 12:3630 ‘Son irot soni Kopotorocha boging imarut, yu woi

Moröma noni. Son irot sonihu o yaru sonihu okombic kombic sonihu wo ambarac yuha tong fupimarut.’ (Lo 6:4, 5)

31Oro, nongoru worochon nucno woi ingoroc:‘Goc gakaha kombingitarocma worochon torocgon nu-

caha kombingidiruc.’ (Wok Pris19:18)

“Nongoru auho wömai nongoru mata yai ngo mayang-girahac, muno, yaima ngoi moröma sinom.” 32 Ihorocyuna nongoru gendic fandat fandat amnaho inogoc, “Gocboinno sinom yaroc, Kopotoroc yu tunguhogon wömaiMoröma itac, yu simbang au maec. 33 Worocha nonumuyu irot nonihu o kombic kombic nonihu o gesö noniwo ambarac yuhagon tong fup tong imonahamon. Onon muyu nuc noniha toup kombingitnahamon. Kiapihorocnoho wömai öret socsoc kiap anggirahac.” 34 Oroamna wo ihoroc yuna Yesuho matano kombiuna ogepmasinom idina yu inogoc, “Boinno sinomgocuropKopotoro-chon toborucnohon foro obmukusuc kombiharoc.” Yesuihoroc yongbödeunamit owi amna ambarachoYesu inongac toctocha botongga mata au mainogung.

Duic yu woi numahon manano?(Matyu 22:41-46; Luk 20:41-44)

35 Oro Yesu yu öret socsoc bucin owi amna fandatinongmuna ihoroc inogoc, “Foro tingtinga wömai non-goru gendic fandat fandat amnaho Duicha yongidang, yuwoi Devithon manano. 36 Devit inobut wömai KunkunYaruhon gesödec yong tuctuc ingoroc yogoc:

‘Kopotoroc yu nochon Morömana inogoc, Goc nochonarocne omoc idiya ongga nocho gochon ayamaihongesöno fohongga gochon unenne fohong yuangot.’(Buk Song 110:1)

Mak 12:37 62 Mak 12:4237 “Oro, Devit inoho wömai Duicha ‘Morömana’ ihoroc

yogoc. Worocha wömai Duic yu tingtinga Devithon man-ano in?” Yesuho ihoroc yuna suraroho yuhonmataha ibipimuna toup kombigung.

Yesuho nongoru gendic fandat fandat amna orin Farisiyuha garac mata yogoc

(Matyu 23:1-36; Luk 11:37-54; 20:45-47)38 Oro, Yesuho owi amna fandat inongga ingoroc yo-

goc, “Sonu nongoru gendic fandat fandat amnaha yacy-acho itongitnung. Yu wömai inoha kombingidang ‘nonamna moröma sinom idamon yo’ worocha tongga yutec tohomumöcno ubarago fohongyu muya ‘owi amnahoniarut’ yongo uyap itonggonga toup kombingidang. Oihorocgon yu ‘owi amnaho maket taitdec sep ogep amnamoröma ninarut’ yongo toup kombingidang. 39O fatmatayocyoc bucinthu o tong sonoc bongonodechu wömai yuamna morömahon abam ogepmagon woce iditha toupkombingidang. 40 O ihorocgon yui owi kapi imananginong yucyuc tongo böcno yoctecno manomano inohausem fogididang. O yu ‘owi amnaho niarut’ yongo dönacubarago yongidang. Boinno sinom, amna ihorocnohawö-mai Kopotorocho urago wontucmuno sinom imangoc,”Yesu yu Farisihon garac mata ihoroc yogoc.

Owi urociho Kopotorocha ecec möneng sigocmahon fatno(Luk 21:1-4)

41 Oro, Yesu yu ecec möneng ficfic waga ambe-hecgon omoc ida yauna owi amnaho öret socsoc bö-chon ecec möneng wagadec fingidung. Amna mönengyoctecno koböcma yu wömai möneng koböc fing tong-gung. 42 Ihoroc tuya owi kapi uroci sinom yu ihorocgonengmuna möneng docno gomono yai wagadec tomunmögoc. Woi 1 toea worochon torocgon tomun mögoc.

Mak 12:43 63 Mak 13:443 Ihoroc tuna angga Yesuho youp amnani inong yunaehuya inogoc, “Nocho boinno sinom kantiwa, owi urociwo yu möneng sihacma woi yapmu moröma sinom.Worocho wömai owi amna auhon ececno yanggiratböde-hac. 44 Owi amna au yu möneng koböcma idimang ma-hong yu worochon docno obmugon fingidang. Wohongowi ngo yu tong urocdec itac mahong yu inoin nacnowöcwöchon mönengno ambarac sogida Kopotorochonececha singbödec,” Yesuho ihoroc yogoc.

13Yesuho ‘öret socsoc böc obökangoc’ yongo yong tuctucmata

yogoc(Matyu 24:1, 2; Luk 21:5, 6)

1 Yesu yu öret socsoc böchon gombo imun faunaongidina youp amna auho inogoc, “Fandat fandat amnaahi, öret socsoc böc woi moröma sinom, sop koingoogepma sinom worocdec toctocyi.” 2 Ihoroc yuna Yesuhoinogoc, “Boinno, önga böc wo moröma ogepma sinomidina aharoc mahong mit wömai böc worochon sop aunucno koroc wönggon maitning. Muno, sop worochoambarac dondot morop morop tongo fonyun woce woceongbödenahing.”

Yesuho ‘mepmo moröma sinom öngkupnahing’ yongo yongtuctuc mata yogoc

(Matyu 24:3-14; Luk 21:7-19)3 Oro mit Yesuot youp amnaniot yu sa urongo au

mano Oliv woce itmuya öret socsoc böc saurongodecaramo ökenne idina foringmu uuna agung. Auya Pita,Jems, Jön, Andru yuhogon Yesu inong ac tongga yogung,4 “Ninti, manomano moröma worocho wömai yaö bon-gonodec boinno öngkupnahing? O ihorocgon toroc kiap

Mak 13:5-6 64 Mak 13:11tingtingno sinom engkuuya nonu wo yangmanaina kom-biantamon, urop manomano worocho boinno öngkup-nahing.”

5-6 Ihoroc inuya Yesuho ingoroc inogoc, “Kombiarut,imanang amna koböcmaho nochon ma sogida engmuyaingoroc kanonahing, ‘Nocu ngoroc, Kopotorocho inoinowi amnani fogit fogitha siuna ebotma woroc.’ Ihorocyongo owi amna koböcma tonguc yenahing. Worochason soni woho yacyacho itongitnung. 7 Sonu wömaiemoc dirung morömahon kikoröpno orin sum matanokombinahing. Kombingga soroc yoninga. Muno, Kopo-torocho ‘toroc kiap ihorocnoho öngkupnahing’ yongoyong torop singdegoc. Oro kiap nanga fatfatnobaracworocho engkuangoc mahong guroc ngorochon bödecbödecno woi abe maic. 8Muno, osuc wömai kantri auhoöngkungmuya kantri auot emoc tonahing. O ihorocgonking auhon toropniho öngkungmuya king auhon torop-niot emoc tonahing. O ihorocgon sa woce woce wömaikonoc fennahing orin nacno möp morö engoc. Kiapihorocnoho wömai guroc ngorochon bödec bödecnohonforosicsicno. Woi owiho managumboc bacbacha focfockombingidangma woroc simbang.

9 “Son soniha yacyacho itongitnung. Owi amnaho sonayam tong kamongmuya son fogito mata youpdec fohongkunahinghu o Yuda nanohon fatmata yocyoc bucin fo-hong kungga kotnahing. O ‘nocha’ tongga sonu gavmanamna morömaho yangaminthu o kingho yangaminthunochon fatmata ogepma yu inong tauya kombinahing.

10 “Kombiarut, fatmata ogepma worocho sa gurocdanong ongböde-una owi amna ambaracho kombinahing.Oro mit wömai gurochon bödec bödecno ehangoc. 11Oroowi amnaho son mata youpdec fohong kunahinganuwömai sonu ‘yaö mata yontamon’ yongo kombingbanac

Mak 13:12 65 Mak 13:18-19toninga. Muno, bongono wocin wömai sonibut ma-yoning, Kunkun Yaruho mata masang tong kamuna sonuworoc kombingga yongitnung.

12 “Oro bongono wocin wömai orugo aumaho orugoauma ayamiho oburodec siuna wuya omengoc. Ofaniho wömai managumbocni ayamiho oburodec fi-nahing. O managumbocniho ihorocgonmacni fani ayam-phon oburodec fiuya dong omom tonahing. 13Kombiarut,‘nocha’ tongga owi amna ambaracho ayam tong kamon-ahing. Tuya owi amna kombing tobic tobicno maimufaiima yu wömai Kopotorocho bongono bödec bödec-nodec inoha fogiuna batip itnahing,” Yesu yu mepmobongonoha yong tuctuc mata ihoroc yogoc.

Yesuho ‘dirung nanga fatfatnobarac sinom öngkuangoc’yongo yogoc

(Matyu 24:15-28; Luk 21:20-24)14 Oro son mata ngo kombic kombicbarac embaarut!

“Yapmu wontucmuno sinom worocho engkungmunaKopotorochon öret socsoc böc tun mointuna yapmuboyömo engoc. Yapmu worocho engkuuna anahinganuwömai owi amna Yudia gurocin itnahingma yu wohogonibaru fauna karupgon sa urongodec öngbödenung. 15 Oowi amna auböc koroc itnahingmayuwohogonkorungonongitnung. Yu wömai ‘yoctec manomano fogitna’ yongowönggon böcno ganang öngga tong unim toninga. 16 Oowi amna öndec itnahingma yu ibaru fauna böcnon enggatecno fogit fogitha kombiicha. Muno yu muyu karupgonkorungon ongitnung.

17 “Kou sinom, uroci morö, bongono wocin wömaiowi mana modibnima orin managumbocno mum imongoitnahingma yu mepmo moröma sinom au feangoc.18-19 “Bongono wocin wömai mepmo inobarac moröma

Mak 13:20 66 Mak 13:27sinom öngkuangoc. Mepmo ihorocnoma wömai forosic-sicnodec Kopotorocho sa guroc dongyun öngkubunganengga bongono önga idamonan abe maidoc. O ihorocgonmit wönggon maic. Worocha son ‘yapmu wontucmunoworocho sum bongonodec öngkuicyit’ yongo dönac youptarut. 20 Mepmo bongono worocho sa ubarago idinaiwömai owi amna ambaracho omong faup. WohongKopotoroc yu owi amna inoha soworec soworecyi yuhakombingga mepmo bongono wo tong docut tangoc.

21 “Oro bongono wocin wömai imanang amna auhoingoroc kanonahing, ‘Kopotorochon Duic yu ngocin itac!’O ‘okocin itac yo!’ Ihoroc kanuyai sonu yuhonmata komb-ing tobininga. 22Muno, amna auho kanong yucyuc tongoingoroc kanonahing, ‘Noc Duic woroc!’ Tongo yu ‘Kopo-torochon owi amna tönguc yenaya gorong ongonung’yongo weran moröma orin toroc kiapmo inobarac sinomtonahing. Wohong Kopotorochon owi amnani gorongonggongonuyapdec fohong yucyucnowömaimaic. 23Oroson soni woho acacho itong-itnung, yapmu wontucmunowo abe maöngkui idina nocho worochon yong tuctucnourop önga kanongdehat.”

Mit wömai Yesu ino ehangoc(Matyu 24:29-31; Luk 21:25-28)

24 Yesuho mata sakaun fiuna yogoc, “Oro, mepmobongono morö worocho bödeuna sep daro kumbong di-angoc. O yarop maforii ida yagunono mamuic. 25 Ofitnung yu wömai abamo imu fauna möngbödenahing.O ihorocgon mom muruc muruchon gesöno monguractongo fendup tonahing. 26 Oro bongono wocin wö-mai guroc owi amnaho anahingmai Amnahon Mananoyu mom göragodecma gesöbarac mitimoni sinomphoehangoc. 27 Engga yu sum yaruni inongmuna yu mom

Mak 13:28 67 Mak 13:35sa guroc mondopmodec forosingga ongga bödec bödec-nodec owi amna inoha soworec soworecyi yu feng surantonahing. 28 “Oro, sonu ep fikhon toroc kiap angmuyakombic kombic ingoroc sogiarut: Betomo yamugoni idiyasakemo biruc tuya sontho wo angga kombiantang, sepbongono urop ehangoc. 29 Oro worochon torocgon son-tho manomano woroc yangmuya kombinahing, Amna-hon Manano yu urop böc simbun ambehecgon itac yo.30Nocho boinno sinom kantiwa, amna önga ngocin idan-gma yuhon morogoni abe mabödengidiya manomanoyatma ngoi ambarac öngkungdup tonahing. 31 Mom saguroc yu bödetahamorocmahong nochonmataho wömaikoing songga iditnoho iditno edengoc.” Yesu yu inoinengkup engkup bongonoha mata ihoroc yogoc.

Non ambarac Yesuhon ebep bongono wo makombimon(Matyu 24:36-44)

32 Yesu yu mata sakaun fiuna ingoroc yogoc,“Manomano worochon öngkup öngkup bongono sinomwömai amna auhu o sum yaru auhu o Mananohu, nonambarac makombimon. Nandöng noni ino tunguho-gonwömai wo kombihac. 33 Sonu makombing, yu bongonowocinthu wocinthu ehangoc. Worocha son yacyacho orinkombic kombicho itongitnung.

34 “Ebepnohon mata tepmo au wömai ingoroc: Amnaau yu böcno imun fauna sa auhon onggonga togoc. Tongoyu ‘böcna manomano youp wabkaracnai angtorenung’yongo youpwabkarac inoin inoin youp soworeng imogoc.O youp wabkarac au wömai yu ‘böc simbudec gön tonggaiti’ yongo youp imogoc. Youp ihoroc soworeng imong-bödengga yu sa auhon onggoc. 35 Oro sonu ihorocgongön tong-ga arangarang yongga iditnung. Wömai yahason böc morömphon ebep bongono makombiingmaha

Mak 13:36 68 Mak 14:4arangarang yongga iditnung. Dobocsisichahu o kumbongbonipnodechu o fup sigo yonginahu o kembotsumgontubongono wocin ehangocno woi sonu makombiing. 36 Yukarupgon ehuna sonu ducedet tongga itningyit. 37 Oronocho mata ngo kantatma woi owi amna ambarachayongga yat, sonu arangarang yongga idarut.” Yesu yu inoebep bongonoha yong tuctuc mata ihoroc yogoc.

14Amna dugoho Yesu wot omomphon matano yong torop

yongo sigung(Matyu 26:1-5; Luk 22:1, 2; Jön 11:45-53)

1 Oro urop nacno sowarango yisno muno nocnochonbongonomorö ‘Pasowa’ worocho engfom togoc. Sep youptoctoc yaihogon idomoroc. Tuna öret socsoc böchonamna dugo orin nongoru gendic fandat fandat amnayu suran tongga ‘Yesu öpgon sogito wotnaya omengac’yongo worochon uyapha yabigung. 2 Tongo yu yogung,“Nonu bongono morödec ihoroc tontamonanu wömaisuraroho wo angga ecimuna emoc morö tup. Worochabongono wocinnu angit matonin,” ihoroc yogung.

Owi auho unac tugo ogepma Yesuhon bigodec korigoc(Matyu 26:6-13; Jön 12:1-8)

3 Oro Yesu yu Betani böcsa woce idoc. Tongo yuSaimontho bucin öngmuna nacno nocnoc abamdec omocidoc. Saimon yu wömai osuc obukoc lepra togoc. Yesu yuwoce idina owi au yu unac tugo ogepma sogitmuna yuoteboc. Unac worochon wöngnacno woi önggöngyi sinom,wo kaya ureng obugu au wocin idoc. Tuna owi worochokaya ureng wo fuc tongga unac Yesuhon bigodec korigoc.

4 Ihoroc tuna amna au wocin idungmaho wo angga yo-gung, “Owi wo yu unac komanang sinom tong samborec

Mak 14:5 69 Mak 14:12tac yo. 5Non woroc sinaya amna auho 300 Kinahon torocwuuna non möneng woroc owi amna uroci imonam,”ihoroc yongga owi wo inong fadung.

6 Tuna Yesuho inogoc, “Owi ngorocho noc torocogepma sinom tong namoc. Sonu yu inong saha toninga.7 Kombiarut, amna uroci yu bongono muno sonot it-nahing. Tongo son ogep yu tongfat yeup mahong nocuwömai bongono ubarago sonot mait. 8 Owi ngo yuyapmu ino toctocha kombihacma woroc ogepma sinomtongnamoc. Yu unac godibnadec wagang namocma woigodip föbna oring sicsicha tong arangarang toctochontoc.

9 “Nocho boinno sinom kantiwa. Mit wömai owi am-naho ongmuya nochon fatmata ogepma sa guroc danongwoce woce yonahing. Tongo yu owi ngorocha kombing-muya yu kiapmo ngo tong namocma wo ihorocgon yongoitnahing,” Yesu yu ihoroc yogoc.

Yudasho Yesu amna dugohon oburodec sicsichontha yongkoing yogoc

(Matyu 26:14-16; Luk 22:3-6)10 Oro mit amna au mano Yudas Iskariot yu woi

Yesuhon youp amnani 12 yuhon toropdecma, yu ‘Yesuayamihon oburodec siantat’ yongo öret socsoc böchonamna morömaot onggoc. 11 Tuna amna dugoho worockombingga toup sinom borongdeda Yudasmöneng imim-pha yong koing yogung. Ihoroc tuya Yudas yu forosinggaYesu ayamphon oburodec sicsichontha uyapha yabigoc.

Yesu yu youp amnaniot kumbong imu nacno nagung(Matyu 26:17-25; Luk 22:7-14; 22:21-23; Jön 13:21-30)

12 Oro urop bongono morö nacno sowarango yisnomuno nocnoc worocho idoc. Tuna bongono wocin wö-mai Israel nanoho Pasowa nacno nongidung. Tongo yu

Mak 14:13 70 Mak 14:21Kopotorocho yang banagocma worocha kombingmuyabot sipsip beracno dongga sonongidung. Oro bongonoworochon forosicsicnodec wömai youp amnaniho Yesuotongmuya ingoroc inong ac togung, “ ‘Non sa nahennesinom ongmanaina Pasowa nacno tong arangarang tona’yongo kombiharoc?”

13 Ihoroc inuya Yesuho youp amna yai soworengga in-goroc inogoc, “Sot Yerusalem taun ongunya aantamoroc-mai amna au yamuc ureng sogida teantac. Teuna sotyu tan tongunya 14 yuho kangato böc auhon fongontac.Tuna sot böc worochon morömo ingoroc inarun, ‘Fandatfandat amnaho ganong ac tac, nocot youp amnanaiot nonböc irotno nahenne Pasowa nacno naantamon?’ 15 Ihorocinunya yu böc irotno moröma au kindaantac. Böcirotno worocho wömai nucno koroc itac. Wocin wömainacno nocnochon abam manomano ambarac arangarangyongga idang. Tuna sodu woce ongmunya nacno nonitong arangarang tarun.” 16Yesuho ihoroc inuna youp am-nanin yaima yu ongga aunyamanomanoYesuho yogocmaworochon toroc sinom idoc. Tuna yu nacno woce tongarangarang togomoroc.

17 Oro, sa dobocsiuna Yesuot youp amnani 12 yu am-barac engga 18 nacno nocnoc abamdec omoc itmuyaYesuho inogoc, “Nocho boinno sinom kantiwa, sonthonbonip sonidecma amna tungu auho ongga noc ayamnai-hon oburodec siantac. Amna woroc yu nonot ngocinnacno nongga itac.”

19 Ihoroc inuna youp amnanihomata woroc kombinggairotnoho kombing mep tongmuya amna tungu tunguhoYesu inong ac tongga yogung, “Nocha yarochu?” 20 Ihorocinong tonguya Yesuho yogoc, “Woi amna au sonthontorop sonidecma, yu wömai nocot waga ngorocdec nac-noha obu nodi soreamot. 21 Boinno sinom, Amna-

Mak 14:22 71 Mak 14:27hon Manano yui Kopotorochon bapiyadec irim toctocyiitacma worochon torocgon tanto guroc ngo imun faan-tac. Wohong koukou sinom, amnaho noc ayamnaihooburodec siantacma yu wömai urago mepmo morömasinom aun feangoc. Macnoho yu mabaachai wömai yuogep in.”

Yesuho youp amnani nacno sowarango orin wain yamucimogoc

(Matyu 26:26-30; Luk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25)22 Oro yu ambarac nacno nongo itmuya Yesuho nacno

sowarango sogitmuna Kopotoroc ecec inongga ubodayoup amnani silip tong imongga ingoroc inogoc, “Sogidanaarut. Ngoi nochon godip föbna.” 23 Ihoroc yongga wainkap sogitmuna Kopotoroc ecec inongga youp amnaniwain imuna yu ambarac nagung.

24 Nauya Yesuho ingoroc inogoc, “Wain yamuc ngoinochon nogotna. Woi Kopotorocho soniot botup botupsigocmaworochonweranno. ‘Nochonnogotnaho koriunaowi amna koböcmahon turongono dongyun bödenung’yongo yun bödec bödecyi. 25 Nocho boinno sinom kan-tiwa, nocu wain yamuc manai edeya ongga wönggonNandöngnahon midim sabarac sadec wain wego naan-got.” 26Yesuho youp amnani ihoroc inunamit yu ambaracyong moröng ap yongga böc woroc imu fauna Oliv saurongodec ögung.

Yesu yu ‘Pitaho möp yong namangoc’ yongo yong tuctucyogoc

(Matyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Jön 13:36-38)27 Oro, Yesuho youp amnani inogoc, “Son ambaracho

botongga noc imu faangot. Wömai yaha Kopotorochonbapiyadec mata ingoroc irim toctocyi itacmaha:

Mak 14:28 72 Mak 14:37‘Nocho bot sipsip yangtorecno weya bot sipsipho

botongga woce woce gorong ongbödenahing.’(Sekaraia 13:7)

28 “Tongo nocho omocdecma idongga osuc fat ka-mongga Galili gurocin kaa feuya kondong itnahamon.”29 Yesu yu ihoroc yuna Pitaho inogoc, “Muno sinom, owiamna ambaracho gocmegamontangmahongnocu ihorocmatit.” 30 Ihoroc yuna Yesuho inogoc, “Nocho boinnosinom gantiwa, önga kumbong ngocin fup sigo abe mayiidina goc gakabut nocha bongo anfi möp yong namon-taroc.” 31 Yuna Pitaho toup kiringga wönggon inogoc,“Muno sinom, noc ogep gocot omentamot mahong nocugocha möp mayit.” Pita ihoroc yuna youp amna nucni yuambarac mata ihorocnogon yogung.

Yesuho sa guroc mano Getsemane woce dönac youp togoc(Matyu 26:36-46; Luk 22:39-46)

32Oro mit Yesuot youp amnaniot yu sa au mano Getse-manewoce onggung. Woce ongga itmuya Yesuho ingorocinogoc, “Son ngocin omoc idiya nocu ongmaina dönacyoup tontat.” 33 Ihoroc inongga Pita, Jems, Jön yu yangatfongga ongga irotnoho kombingbanac tongo kombingmep tongmuna amna wo inogoc, 34 “Irotnaho toup sinommep tuna omomno kombihat. Son ngocin itmuya nocotgön tongga idarut.” 35 Ihoroc inongo obmukusuc okoceongga gurocdec möngga ‘Kopotorocho kombiuna angitidinai wömai mepmo bongono ngo karupgon bödehun’yongo dönac ingoroc yogoc,

36 “Nandöngna, goc ogep focfoc morö nocdec öngkupöngkupha tacma wo tui dehun. Wohong nochon kombickombic muno, gakain irotho koing soun.” 37 Yesu dönacihoroc yun bödeuna ibarun fauna youp amnaniot ong-muna yagocmai yu dungga idung. Tuna yu Pita inogoc,

Mak 14:38 73 Mak 14:45“Goc dubarochu? Mayain, goc bongono docutnogonnocot wec ida dönac youp angit matim. 38 Son muyugön tongga itmuya dönac youp tarut. Tonguc yecyechosondec öngkuuna sing kapningyit. Irot noniho wömaimanomano toctocha kombihac mahong godip föpnoniwoi singo.”

39 Yesuho youp amnani ihoroc inongga wönggon ob-mukusuc ökenne ongga dönac osuc yogocma ihorocno-gon wönggon yogoc. 40 Ihoroc tongga youp amnaniotengmuna yagocmai yu wönggon godibo mep tuya dungoidung. Dungo idiya Yesuho inong yuna yu matano ökeneiban imocimochon makombigung.

41TunaYesuwönggonbongo anfinodönac youphaong-goc. Tongowönggon engmuna youp amnani inogoc, “Sondupninga! Nochon bongono urop engtepac. AmnahonManano yu urop wontucmuno toctoc amnahon oburodecentac. 42 Idonguya ongona, noc ayamahonoburodec sicsicamna yu urop ambehecgon epac.”

Yudasho Yesu ayamphon oburodec tohong yugoc(Matyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Jön 18:3-12)

43Yesu yumata wo yongga idina urop Yudasho sa woceengkuboc. Yudas yu Yesuhon youp amnani 12 yuhontoropdecma. Oro yuot wömai amna torop morömahobainat, kando fogitmuya ebung. Amna torop wo wömaiöret socsochon amna dugo orin nongoru gendic fandatfandat amna orin surarohon amna dugo yuho inongmuuya ebung. 44 Oro Yesu ayamphon oburodec sicsicamna Yudas yu amna toropwomata ingoroc inogoc, “No-cho ongmaina amna au sogito ducin ducin tontat. Ihoroctoya angmuyai son kombiantang, amna woroc sogit akeptongga tongona.” 45 Oro Yudas yu wo yogocmahon torockarupgon Yesuot ongmuna, ‘fandat fandat amna’ ihoroc

Mak 14:46 74 Mak 14:55inongo ducin ducin tong imogoc. 46 Woroc tuna anggatawa amnaho Yesu sogida akep togung. 47 Woroc tuyaamna au ambehecgon idocma yu gobitno woding tonggaöret socsoc böchon amna dugohon youp wabkarac wodagobitho onggimo saringmun mögoc.

48 Saringmun muuna Yesuho tawa amna inogoc, “Soningoroc kombianghu, noc ‘gavman taraya ongoun’ yongoemoc toctocha kombihat. Worocha wömai son bainatkando fogida fengga noc sogit akep toctocha tanghunuhun? 49Woi muno sinom, noc bongonomuno öret soc-soc böchon gomboin itmaina owi amna fandat inongidotmahong sontho noc sogit akep toctocha makombigung.Wohong yong tuctuc mata Kopotorochon bapiyadecitacmaha worocho ambarac boinno öngkungbödenung.”50 Yesuho ihoroc yongbödeuna youp amnani ambarachobotongga domdomgon ongbödegung.

51Oro, wabkarac berac au yu ihorocgon Yesu tan tong-goc. Yuwömai boru tungugon temongga eboc. Tuna tawaamnaho yu sogit akep toctocha tuya 52 amna berac wobotongga boruno daruna muroc dom-domgon sa korun-gon onggoc.

Tawa amnaho Yesu mata youpdec tohong yugung(Mak 14:53-65; Luk 22:54, 55; 22:63-71; Jön 18:13, 14; 18:19-24)

53 Oro, tawa amna yu Yesu yangada öret socsoc amnadugo yuho bucin tonggung. Tuna öret socsochon amnadugo orin surarohon amna dugo orin nongoru gendicfandat fandat amna yu ambarac böc wocin suran tonggaidung. 54Oro Pita yu obmukusuc korungon bum ida Yesutan tongmuna ongga böc gombo ganang woce engkuboc.Engkungga yuot tawa amnaot kondonggon ep songgondaidung.

55 Oro, bucin wömai öret socsoc amna dugo orinYuda nanohon kaunsil yu Yesu wot omom toctochon

Mak 14:56 75 Mak 14:65

uyapha dabingmuya ‘yuhon wontucmuno au tana eranöngkupun’ yongo youp morö togung mahong Yesuhonwontucmuno au maidoc. 56 Amna koböcmaho wömaiYesuha imanang mata ihono ihono firing tandung ma-hong yu mata tungu mayogungmaha tongga matanomakoingsogoc.

57 Oro mit amna auho idongga Yesuha imanang mataingoroc fir-ing tanda yogung, 58 “Amna ngo yu ingorocyuna kombigomon, ‘Noc ogep öret socsoc böc wo gu-manda sep anfihagon wego temongma öangoc. Öretsocsoc böc osucno wömai amnaho togung mahong wegotangotma wömai amnaho tobic tobicyi muno.’ ” 59 Yumata gemdat ihoroc yogungmahong yuhonmata ihoroc-gon tungugon maöngkuboc. 60 Tuna öret socsoc amnadugo yu idongga Yesu inogoc, “Mata ngo gocha firinggarangma woi boinnoha woha muno. Goc mata urago auyoi.” 61 Ihoroc inogoc mahong Yesuho öpgon ito mata aumayogoc. Tuna öret socsoc amna dugoho wönggon ino-goc, “Yoi, gocu Duic, Kunkun amnahon Manano worochunuhun?” 62 Yuna Yesuho inogoc, “Öc, woi naka. Kom-biarut, mit wömai sonu anahingmai, Amnahon Mananoyu Kopotoroc Gesö Morömo yuhon obu aroce itmunamom muruc muruc koroc ida ehangoc.” 63 Ihoroc yunaöret socsoc amna dugo yu mata woroc kombingga inointec tohomunmöcno wirangga yogoc, “Urop, non amnaauhon matano makombinin. 64 Muno, non ambarac yuKopotorocha yong samborec yacno kombingbödeamonyo. Worocha son tingting kombiang?” Ihoroc yunaamna dugo ambaracho yogung, ‘Wuya ompun.’ 65 Ihorocyongga auho forosingga irubo Yesudec sundung. Tonggayu techo daro foc tongga tom tongmuya woda inogung,“Goc yong tuctuc yoi, numaho gotac.” Ihoroc tuya tawaamnaho engga Yesu sogida tongga wodung.

Mak 14:66 76 Mak 15:2Pitaho Yesuha möp yogoc(Matyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Jön 18:15-18; 18:25-27)

66 Oro Pita yu öret socsoc amna dugohon böc gomboganang woce idina amna dugohon mongorec toctoc owiauho eboc. 67 Ehuna Pita yu ep songgonto idina owiworocho yu among ficfic tongga inogoc, “Yesu Nasaretmayuhon toropdecma au woi gaka!” 68 Ihoroc inogoc ma-hong Pita yu möp yongga yogoc, “Noc gochon matahonforo makombit.” Ihoroc yongo gombo sumonne ongunafup amnanoho mano yogoc. 69 Pita woce idina mongorectoctoc owiho yu wönggon angga amna wocin idungmainogoc, “Amna ngoi ihorocgon Yesuhon toropdecma.”70 Ihoroc yuna Pitaho wönggonmöp yongo ‘muno’ yogoc.

Oro, opmukusuc ida amna wocin idungmaho Pita ino-gung, “Boinno sinom goc yuhon toropdecma, goc ihoroc-gon Galilima.” 71 Ihoroc inuya Pitaho inoha möp yongoyong koing yongga yogoc, “Boinno sinom onoce, nocamna woroc makombing imot.” 72 Ihoroc yong-bödeunawohogon fup amnanoho mano yuna bongo yai idoc.Fupho mano yuna Pitaho Yesuhon mataha kombigoc.Yesuhowömai ingoroc inogoc, “Fup amnanoho abe bongoyai mayi idina gocho bongo anfi möp yong namangoroc.”Pita yu mata worocha kombingmuna ointogoc.

15Yesu Pailatot yangat tonggung(Matyu 27:1, 2; 27:11-14; Luk 23:1-5; Jön 18:28-38)

1 Oro sa isuna öret socsoc amna moröma orin non-goru gendic fandat fandat amna orin surarohon amnadugo yu ambarac irot tungu singmuya Yesuhon matanoyu bödegoc. Yu bödeuna yu Yesu yidec kaning yung-muya Gavman amna moröma Pailat yuot tohong yugung.2 Tuna Pailatho Yesu inong ac tongga inogoc, “Goc Yuda

Mak 15:3 77 Mak 15:11nanohon king worochu?” Ihoroc inuna Yesuho yogoc,“Öc gaka yarocma woi boinno.” 3 Ihoroc yuna öretsocsoc amna dugo yu mata koböcmaho firing tandung.4 Ihoroc tuya Pailatho wönggon Yesu inong ac tonggayogoc, “Kombiharoc, yu gocha mata koböc firing garang.Goc mata worochon urago mayirochu nuhun?” 5 Ihorocinogoc mahong Yesu yu öpgon idoc. Worocha tonggaPailatho nangano fadoc.

Pailatho ‘Yesu ep goröcdecwuya ompun’ yongomatano yunbödegoc

(Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jön 18:39—19:16)6 Oro, gavmanthon morömahon toroc kiap au in-

goroc ididoc: Biruc danong Yuda nanohon bongonomorödec suraroho inobut yi bucinma amna auhon manoyuya Pailatho amna woroc asan imuna orung ongidoc.7 Oro, bongono wocin wömai amna torop au yu ‘gavmantanaya ongoun’ yongo tawa amnaot emoc tuya tawaamnaho yu yibucin fohong yugung. Tuya emoc amna aumano Barabas yu ihorocgon emoc tongga amna au wotsigocmaha yibucin idoc.

8 Oro owi amna koböcma sinompho engmuya Pailatinogung, “Gocho toroc kiap biruc danong tongitarocmaworochon toroc önga ihorocgon amna au angbanayaorung ongoun. 9 Ihoroc inuya Pailatho mata uragoingoroc inogoc, “Son tingting kombiang oro, ‘nochoYuda nanohon king yu woroc asan impiwa’ yongo kom-bianghu?” 10 Pailat yu wömai surarohon foro ingorockombingbödegoc. Öret socsoc böchon amna dugo yuYesuha ecego kombigung, yaha yu suraroho yangaminma moröma sogidocmaha. Foro worocha tongga yuYesu mata youpdec tohong yungga 11 surarohon irotnosakangga ingoroc inogung, “Son Pailat kiring imuya yu

Mak 15:12 78 Mak 15:20

Barabas asan nimpun” ihoroc inogungmaha surarohoBarabasha yogung. 12 Ihoroc yuya Pailatho yogoc, “Oro,son Barabasha yangmaha nocho amna ngo son ‘Yudananohon king’ ihoroc yongidangma yu tingting tongimontat yo?” 13 Pailatho ihoroc yuna suraroho ecnangsinom mambodung, “Ep goröcdec wuya ompun.” Ihorocmambuya Pailatho yogoc, 14 “Nocu yuhon wontucmunomaat, worocha foro yaha ompun yo?” Pailatho ihorocyogocmahong suraroho ecnang sinommamboto yogung,“Ep goröcdec wuya ompun!” 15 Ihoroc yuya, Pailatho‘surarohon irot dongya guc maarut’ yongo Barabas asanimogoc. Tongo yu tawa amna inuna yu Yesu woda ‘epgoröcdec sina’ yongo tohong yugung.

Tawa amnaho Yesu yong kumec imanang imanang yongowodung

(Matyu 27:27-31; Jön 19:2, 3)16 Oro tawa amnaho Yesu yangada gavmanthon böc

moröma worochon gombo ganang tonggung. Tonggayu tawa amna nucni ambarac inong yuya engbödegung.17 Engga yu Yesu tec tohomunmucno yu temong imo-gung. Tongo yu yi dirongoni sogitmuya worocdecmaamna kinghon tec kutkutno kiap tongo bigodec to-homu möngimogoc. 18 Oro, ihoroc tongga yu foros-ingga imanang yongkumec yong imongga yogung, “Sepogep Yuda nanohon king.” 19 Tongo kandöng sogitmuyabigodec wotgon tongga irubo yudec sundung. Ihoroctongga yu goruc yemoc tong imongga imanang yongmoröng imogung. 20Yu toroc kiapwontucmuno ihorocnotong imongbödengga wönggon tec gomono tuu deunainoin tec tohomunmucno temong imongga ep goröcdecwotwotha yangat tonggung.

Mak 15:21 79 Mak 15:31Tawa amnaho Yesu ep goröcdec wodung(Matyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Jön 19:17-27)

21 Oro, amna au mano Saimon Sairini taundecma, yuiAleksander orin Rufas yuhon fano. Yu öndecma enggataun onggonga tongidina tawa amnaho yu sogida wod-ing tengga Yesuhon ep goröc imuya sumboda tonggoc.22 Tuna tawa amnaho Yesu yangada sa au mano Golgatawocin tögung. Sa mano ‘Golgata’ worochon foro, wömai‘bic kudat’ ihoroc. 23 Oro, wocin öngkungmuya tawa am-naho Yesu wain yamuc marasin beci sinom tobic tobicyiworoc imogung mahong Yesuho ‘muno’ yongo managoc.24 Tuna yu Yesu ep goröcdec wodung. Woroc tonggayu Yesuhon tec napno ‘silip tona’ yongo tim kumectogung. 25 Oro, sep bongono 9 kilok kembotsumgonbongono wocin yu Yesu ep goröcdec woto sigung. 26 Oep mondopmodec wömai yu irim au akep togung. Irimwo wömai Yesuhon matanohon yong tuctucno ingoroc,“Ngoi Israel nanohon king,” ihoroc tongo sigung.

27 Oro Yesuhon obu kandocne o arocne wocin wömaitawa amnaho usem amna yai ep goröcdec dobung. 28 Yuihoroc togungmaha tongga Kopotorochon yong tuctucmata auboinnoöngkuboc. Matawoi ingoroc irim toctocyiitac:

‘Suraroho Yesuha kombigung, yu wontucmuno toctocamna.’ (Aisaia 53:12)

29Owi amna sa woce itonggungma yui bic ubung ubungtongmuya Yesu inong saha tongo yogung, “Öhö, gocngorocho öret socsoc böc gumanmina sep anfiho irodinwönggon tobic tobicha yogorocha. 30 Oro gocu gakatongfat yengmina ep goröc imi fauna ohoi.” 31 Owiamna ihoroc inong saha tong imong idiya öret socsochonamna dugo orin nongoru gendic fandat fandat amnayu ihorocgon inohogon mata inun ganun tongga yo-

Mak 15:32 80 Mak 15:40gung, “Yu osuc owi amna wontucmunodecma öcangyunmuuya itonggong koing imocimocha yongidoc mahonginoin itonggong tun öngkup öngkuphawömaimakombic.32 O yu inoha yogoc, ‘Noc Duic, o noc Israel nanohonamna morömano king itat.’ Oro yu boinno Duic itacanuwömai yu ep goröc imun fauna ohuna nonu wo anggayu kombing tobing imontamon.” O worochon torocgonwömai usem amna yai Yesuot ep goröcdec dobungma yuiihorocgon Yesu inong saha toup togomoroc.

Yesu omboc(Matyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Jön 19:28-30)

33 Oro, apmano 12 kilok forosingga sa guroc ambarackumbong dingga idinagon ongga 3 kilok bödegoc. 34Tunasep bongono 3 kilok idina Yesuho ecnang ingoroc mam-bodoc, “Eloi, Eloi, Lama Sabaktani!” Mata worochonforo wömai ingoroc: ‘Kopotorocna, Kopotorocna, gocforo yaha noc me namongga imi fahat.’ 35 Ihoroc yunaamna au ambehegon idungma yu mata woroc kombinggayogung, “Kombiarut, yu Elaiya inong yac.” 36 Ihorocyuya wohogon amna auho karupgon ongmuna top yatau sogida wain beci yamucdec tomun muuna öngfoctuna ‘Yesuho nahun’ yongo bokotdec akep tongga Yesudugodec sorengmun uuna yogoc, “Imana fauna ana,Elaiyaho engga tongfat yeanthachu omunohu?” 37 Ihorocyuna Yesu yu ecnang sinom mamboda omong fadoc.38 Omong fauna wohogon boru moröma öret socsoc böcirodin idocma worocho onoce singga fuc tongga ohonggamondopmodec omoce bödeuna fugo yai idomoroc.

39Oro tawa amnahon ofisano yu Yesu tan itmuna Yesuyaö kiapdec ombocma wo angtangtang togoc. Tongoyu Yesuhon mambocno kombingga ingoroc yong taboc,“Boinno sinom amna ngoi Kopotoroc-hon Manano,”ihoroc yogoc. 40 Oro owi au yu korungonbum itmuya

Mak 15:41 81 Mak 15:47manomano öngkubocma wo yangbödegung. Owi woro-chon bonipno-decwömaiMariaMakdala bucinma, o Jemsmitma orin Yosishon macno, o owi au mano Salome yuwoce idung. 41 Owi wo yu wömai Yesu Galili gurocinitongidocan yuot itongmuya nacno manomanoha mon-gorec tong imongidung. Oro owi worocot wömai owitoropmoröma auot yu Yesu tanda Yerusalem engmuya sawoce ida Yesu ombocma wo agung.

Yösep yu Yesuhon ep fambangno tongo sop ganangodectohong sigoc

(Matyu 27:57-61; Luk 23:50-55; Jön 19:38-42)42 Oro Sabathon manomano tong arangarang tocto-

chon sep youp toctoc bongono idina dobocsisia 43 amnaau mano Yösep yu eboc. Yuhon böcsano woi Arimatea.Yu wömai Yuda nanohon kaunsil memba au idoc. O yu‘Kopotorochon toborucno urop ehantac’ yongo worochatorengga ididoc. Oro amna wo yu Pailatha maboto-goc, muno yu koing songga ‘Yesuhon ep fambangnosogida oring siwa’ yongo Pailatot ongmuna inong actogoc. 44 Inuna Pailatho irot yai tongga yogoc, “Yesuurop omechu nuhun?” Tongo yu tawa amnahon ofisanoinong yuna ehuna Pailatho inogoc, “Yesu yu urop omechawoha muno?” 45 Ihoroc inuna ofisaho ‘urop ompac’ yunaPailatho Yösep ‘öc’ inongo “Yesuhon ep fambangno ogepsogiantaroc.”

46 Ihoroc inuna Yösep yu ongga boru sacsago auwöngga Yesu ep fambangno ep goröcdecma tuhun deunaboru sacsagodec tombot-muna sumboda tongga amnaficfichon sop ganango au wocin sigoc. Tongo yu sopmoröma ibaruna ongga sop momböngno foctongmunfauna onggoc. 47 Ihoroc tunaMariaMakdala bucinmaorin

Mak 16:1 82 Mak 16:8

Yosishon macno Maria, yu wocin itmunya aunya Yesu epfambangno sa nahenne sigocno wo agomoroc.

16Yesuho omocdecma wekongga idonggoc(Matyu 28:1-8; Luk 24:1-10; Jön 20:1-10)

1 Oro Sabat bongono urop bödeuna, Maria Makdalabucinma ot Maria auot Jemshon macno ot owi Salome otyu ‘ep fambang-no unac tugo ogepmadec wagana’ yongoongmuya unac tugo ogepmani wögung. 2 Ihoroc tonggaSönda kembotsum sinom ongga amna kumkumon sopganango woce onggung. 3 Yu uyapdec itmuya mata in-goroc inun ganun togung, “Numaho non tongfat nenggasopmoröma ganango köndetmunongnimontac? 4 Ihorocyongga ongga agungmai sopmorömawo urop amna auhoibanmun onguna sop ganango fagarit fagarityi idoc.

5 Ihoroc idina angga yu sop ganang ohongga agungmaiamna berac tungu tec tohomunmöcno föhocno yu obuaroc tanne omoc idoc. Woce idina owiho angga sorocyogung. 6 Soroc yongga idiya amna worocho inogoc, “Sonbotoninga, son Yesu Nasaretma yuha yabiang mahongyu ngocin maec. Yu ep goröcdec wuya omboc mahongyu urop idonggoc. Sonibut aarut, yu abamo ngocin idocmahong maec. 7 Worochai son domdomgon ongga Pitaorin youp amnani yu ingoroc inarut, ‘Yesu yu ongga Galiligurocin osuc fat kampac. Sonongga gurocwocin anahing.Yesuho osucgon ‘ihoroc öngkuangoc’ yongo kanong tuc-tuc togoc.’ ” Amnaho ihoroc inuna 8 owi yu kombinggakudat konoc konoc tongga botongga sop ganango wo imufauna domdomgon onggung. Yui toup botogungmahatongga amna au fatno wo mainogung.

Mak 16:9 83 Mak 16:16Yesuho Maria Makdala bucinma yu öngkung imogoc(Matyu 28:9, 10; Jön 20:11-18)

9 Oro Yesu yu Sönda kembotsum sinom idongga onggaosuchagon Maria Makdala bucinma öngkung imogoc.Owi worocdecma wömai Yesuho osuc dogu boyömo 7dongyaruna onggung. 10Öngkung imuna Maria yu onggaworochon fatno owi amna Yesuot itongima yu inogoc.Owi amna torop wo yu wömai irot mepmep toup tong-muya yong oin tongga idung. 11 Ihoroc tongga idiyaMariaho engmuna inogoc, “Nocho Yesu aat! Yu wec itac.”Ihoroc inogoc mahong yu mata wo makombing tobingimogung.

Youp amnanin yaiho Yesu uyapdec agomoroc(Luk 24:13-35)

12OromitwömaiYesuhoyoup amnanin yaimaöngkungimogoc. Yu Yerusalem imun fauna uyapdec ongidinyaYesu amna au simbang ganda yu öngkung imogoc.13 Ihoroc tuna angga amna yai yu ibaru fauna ongga fatnoyoup amnani fandat inogomoroc mahong yu yaimahonfatno ihorocgon makombing tobigung.

Yesuho youp amnani youp mata inogoc(Matyu 28:16-20; Luk 24:36-49; Jön 20:19-23)

14 Oro oipmon wömai Yesuhon youp amnani 11 yunacno nongga idiya Yesu yu öngkung imogoc. Youpamnani yu abe kombing tobic tobicnomuno idung. Tongoirotno foc tuna owi amna Yesu idonggocmahon fatnoinogungma wo makombing tobigung. Worocha tonggaYesuho yu inong fadoc. 15 Tongo mit yu ingoroc inogoc,“Son gurocno gurocno ongmuya nakain fatmata ogepmaowi amna ambarac fandat inongitnung. 16 Tuya owi am-naho noc kombing tobing namongga yamuc guantangmayu wömai Kopotorocho inoha fogiuna batip itnahing.

Mak 16:17 84 Mak 16:20Wohong owi amna nocmakombing tobing namontangmayu wömai mata youpdec öngkungga gorong ongböde-nahing. 17 Oro kombing tobic tobic owi amna yu wömaitoroc kiap ingorocno tongonahing: Nochonmadec singgadogu boyömodong yannahing. O yumata ingguro auhon-dec yonahing. 18O yu gorom ingingo oburin sogitnahing.O ihorocgon yamuc ingingo nangga maobukoning. O yuoburo owi amna obukocnidec out fohuya orokonahing,”Yesuho youp amnani mata ihoroc inogoc.

Kopotorocho Yesu sogito momdec tögoc(Luk 24:50-53; Aposel 1:9-11)

19 Oro Moröma Yesu yu mata ihoroc yongbödeunaKopotorocho yu sogito momdec tögoc. Tuuna yu woceKopotorochon oburo arocne iditac. 20 Tuna mit youpamnaniho ongga fatmata ogepma böcsa danong yongmorögiuyaMorömahoyu tongfat yengga toroc kiap ihonoihono doun öngkuuya fatmatano tong koing togoc.

85Fat Mata ogepma

The New Testament in the Yau language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Yau long Niugini

Copyright © 1997 The Bible Society of Papua New GuineaLanguage: YauTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2016-09-21PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 13 Dec 2019 from source files dated 13 Dec2019b370e7dd-b560-5ac0-99e4-d6dccdf9cbc4