laporan praktek uji kekerasan(roughness test) jiki

7/26/2019 Laporan Praktek Uji Kekerasan(Roughness Test) Jiki

1/20

LAPORAN PRAKTEK

PENGUJIAN KEKERASAAN

DISUSUN OLEH :

NAMA : Jiki Hikmatullah

NIM : 42014101!

KELAS : 4A "TEKNIK MESIN D4#

KELOMPOK : 2

TGL $ PRAKTEK : 1% MARET 201%

LA&ORATORIUM PENGUJIAN &AHAN DAN METROLOGI

JURUSAN TEKNIK MESIN

POLNEP 201%


2/20

A$ Tu'ua( :

S)t)lah m)lakuka( *+akt)k u'i k)k)+a,a( -iha+a*ka( -a*at :

a$ M)lakuka( *)+./aa( k)k)+a,a( aha($

$ M)m)-aka( k)k)+a,a( aha( a(ta+a ,))lum -a( ,),u-ah m)(alami *)+lakua(

*a(a,$

.$ M)m)-aka( k)k)+a,a( aha( )++/, -a( (/( )++/,

-$ M)m)-aka( k)k)+a,a( mat)+ial ha,il *)()la,a(

)$ M)(')la,ka( m)t/-) k)k)+a,a( mat)+ial )+-a,a+ka(:

Brinell

Rockwell

Vickers

&$ T)/+i Da,a+

K)k)+a,a( a-alah k)taha(a( ,uatu aha( t)+ha-a* -)/+ma,i *la,ti,3*)+ma()( /l)h

t)ka(a( -a+i )(-a lai( a( l)ih k)+a,$ K)k)+a,a( ,uatu aha( -i*)(a+uhi /l)h

u(,u+5u(,u+ *a-ua((a6 hal i(i ,a(at *)(ti( m)(i(at ah7a k)k)+a,a( aha(

m)()(tuka( k)mu-aha( *)k)+'aa( -a( m)()(tuka( k)taha(a( au,(a$ Ka+/(-i-alam ),i ,).a+a *a,ti m)m*)(a+uhi kualita, a'a6 -a( k)k)+a,a( a( -iutuhka(

-a*at -i.a*ai -)(a( *)+lakua( *a(a,$ Da+i ))+a*a +i,)t a( -ilakuka(6 ah7a

aha( aka( )+uah k)k)+a,a((a ila -ik)+'aka( -)(a( Cold Worked.

U(tuk m)()tahui k)k)+a,a( ,uatu aha( -a*atlah -ilakuka( -)(a( ))+a*a

m)t/-) aitu :

P)(u'ia(Brinnell.

P)(u'ia( Vickers.

P)(u'ia(Rockwell$

P)(u'ia( Rockwell a-alah *)(u'ia( a( *ali( ,)+i( -iu(aka( ka+)(a -)(a(

m)t/-) i(i ha+a k)k)+a,a( -a*at la(,u( -ia.a$


3/20

1$ M)t/-)Brinell.

Da,a+ *)(u'ia( i(i a-alah *)(u'ia( t)+-i+i -a+i *)m)+ia( )a( -a+i ,)uah /la

a'a a( )+-iam)t)+ D6 -)(a( )a( 8 t)+ha-a* )(-a k)+'a -a( -)(a( m)(uku+

-iam)t)+ +ata5+ata -a+i )a( i(-)(ta,i *a-a *)+mukaa( )(-a ,)t)lah )a(

-il)*a,ka( atau -ihila(ka($ K)k)+a,a( Brinell "H m)+u*aka( ha,il ai a( -i

-a*at -a+i *)maia( )a( 8 "K# -)(a( ku+9a lua, *)+mukaa( i(-)(ta,i "mm2#6 -i

ma(a ku+9a *)+mukaa( t)+,)ut -ia(a* ,)aai ,uatu aia( -a+i /la a(

)+-iam)t)+ ta-i$

Da+i *)+(ataa( -iata, maka -a*atlah -i+umu,ka( ))+a*a ,im/l ,)*)+ti t)+,)ut

-i a7ah i(i$

Tabel 1. Rumusan simbol pengujian Kekerasan dengan metode Brinell.

N

OSIM&OL KETERANGAN SATUAN

1

2

4

!

D

8

-

H&

H

Diam)t)+ /la a'a "I(-)(t/+#

&)a( P)(u'ia(

Diam)t)+ +ata5+ata i(-)(ta,i

K)k)+a,a(Brinell

;

indentasipermukaanLuas

pengujianBeban

;

#""

2

22 dDDD

F

K)-alama( i(-)(ta,i

mm

K

mm

H&

mm


4/20

FD

0

R X

Z

2

1

!

t

-

Gambar 1. Penekanan penetrator pada benda kerja.

Rumu, -i -alam ta)l -a*at -i uktika( ,)aai )+ikut:

Dalam ,)itia AO2; R2? A ;

22 AZR

@ A< ; 06! -$ A - & t

@ R ; 06! D$ D

Gambar 2. Indentor bola baja.

Maka >;

22 #!60"#!60" dD

>;

222!602!60 dD

;(0,25x (D 2d2 ))

>;

( )#222

1dD

Da*at -i lihat ah7a R ; t = >

t ; R ? >


5/20

t ; 06!$D ? 06!

#" 22 dD

-ima(a:

A ; Lua, t)m)+)( "mm2#

A ; 2 R t

A ; 2 06! D "06! D ? 06!

#" 22 dD

A ; 06! D "D 5

22 dD

#

U(tuk k)k)+a,a(Brinell-it)muka( -)(a( m)mai aa *a-a lua,a t)m)+)( /la$

K)k)+a,a( &+i()ll ;

bolatemberengluas

gaya

atau H& ;A

F

S)hi(a H& ;A

F

H& ; ( )22

2

1dDDD

F

H& ;

( )222

dDDD

F

Ja-i +umu, u(tuk m)(.a+i k)k)+a,a(Brinellt)lah t)+ukti$


6/20

Tabel 2. Spesifikasi pengujian dengan metodeBrinell.

Load

ratio

D

Ball Diameter Brinell

Hardness

Range

Application

10

N "KP#

!

N "KP#

26!

N "KP#

162!

N "KP#

1

N "KP#

0

10

!

26!

162!

06!

2B262

"000#

BC0"1000#

4B0

"!00#

24!2

"2!0#

122%

"12!#

4B06

"!0#

!!

"!0#

24!0"2!0#

122!

"12!#

%126B

"%26!#

C%

"162#

122!6!

"126!#

1C6B

"1C6!#

%1264"%26!#

0%

"162#

1!26BC

"1!6%#

C64B

"6C#

040

"61#

4!B6B2

"4%B#

1!26BC"1!6%#

%64B

"6C#

C62!

"6B#

1B6C1

"260#

6C!

"06C#

2B462

"00#

B%60"420#

4B60

"!#

24!2

"26!#

116

"162#

46B0

"06!#

14 ? B4!

4C ? 1!

26C ? 1!

11B ? B

C60 ? B

264 ? 1!6C

teel! grey cast iron.

"on#metals! grey castiron.

Aluminium! $eat

treated

Aluminium! annealed

Bearing %etals.

Lead.

Very salt materials.

K)t)+a(a(:

K)k)+a,a( Brinell-i (/ta,ika( -)(a( ,im/l H& a( -i-ahului -)(a( ha+a

,ta(-a+- k)k)+a,a( u(tuk k/(-i,i ? k/(-i,i *)(u'ia( aitu:

Diam)t)+ /la ; 10 mm

&)a( ; 000 K


7/20

Lama *)m)a(a( ; " 10 ? 1! # -)tik

U(tuk k/(-i,i ? k/(-i,i a( lai(6 ,im/l H& -i l)(ka*i -)(a( inde& a(

m)(u('ukka( k/(-i,i5k/(-i,i *)(u'ia( -)(a( u+uta( ,)aai )+ikut:

Diam)t)+ /la

&)a(

Lama *)m)a(a(

/(t/h :

!0 H& ! 3 !0 3 20 )+a+ti:

K)k)+a,a( &+i()ll ; !0 H&

Diam)t)+ /la a( -i uku+ ; ! mm

&)a( a( -i k)(aka( ; !0 K

Lama *)m)a(a( ; 20 -)tik

2$ M)t/-)Rockwell

Da,a+ *)(u'ia( i(i a-alah -ima(a *)()t+at/+ -i t)ka(ka( k)-alam )(-a k)+'a

-)(a( *)m)a(a($

K)-alama( i(-)(ta,i m)m)+ika( ha+a k)k)+a,a($ L)ih t)*at(a a-alah

*)+)-aa( k)-alama(5k)-alama( i(-)(ta,i a( -i -a*atka( -a+i )a(5)a( ma/+

t)+*akai -a( mi(/+(a m)(u('ukka( k)k)+a,a( R/.k7)ll$

a+a5.a+a *)(u'ia( k)k)+a,a(Rockwell)+9a+ia,i6 aitu a( -itu('ukka( -)(a(

hu+u atau &6 a( 'ua m)(u('ukka( ,kala R/.k7)ll a( -iu(aka($

a$ Rockwell

P)(u'ia( R/.k7)ll a-alah *)(u'ia( -)(a( *)()t+at/+ *)+mata )+)(tukk)+u.ut$ Da,a+ *)+hitu(a((a -a*at -ilihat *a-a ta)l -i a7ah i(i :


8/20

1Fo

F1

Fo Fo

Tabel 3. Rumusan simbol pengujian Kekerasan dengan metode Rok!ell ".

N

O

SIM&OL KETERANGAN &ESARAN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

-

-

F0

F1

F

-

-

e

HRC

Sudut puncak da! pe"ata

#a!-$a! ku%a puncak keucut

&e'an a(a)

&e'an ta"'a*an

&e'an tota) + F0 , F1

eda)a"an !ndenta.! den/an 'e'an a(a)

.e'e)u" 'e'an ta"'a*an d!'e!kan

eta"'a*an keda)a"an !ndenta.!

den/an 'e'an ta"'a*an


pe"anen den/an 'e'an a(a) ke$a

.ete)a* 'e'an ta"'a*an d! .!n/k!kan

dan peta"'a*an d!natakan den/an

.atuan 0002 ""

ekea.an Rockwell C+100 - e

120

02 ""

10 /

140 /

150 /

-

-

-

-

Da+i ta)l -i ata, -a*atlah -i')la,ka( *a-a ama+ -a( ama+ 4 -i a7ah i(i :

8 4 !

2

100 % C

B

0

Skala k)k)+a,a(Gambar 3. Penekanan penetrator pada benda kerja.


9/20

Ha+-(),, S.al)

Su+a.) / T),t Pi).)

% O.tum Li()

C ; )

062 mm B ; HR

Gambar #. Indentor permata

$ Rockwell&$

P)(u'ia( R/.k7)ll & a-alah *)(u'ia( -)(a( *)()t+at/+ a( t)+uat -a+i /la

a'a$ Da,a+ *)+hitu(a((a -a*at -ilihat *a-a ta)l $4 )+ikut i(i:

Tabel #. Rumusan simbol pengujian Kekerasan dengan metode Rok!ell B.

N

OSIM&OL KETERANGAN &ESARAN

1

2

3

4

5

6

7

8

D

F0

F1

F

-

-

e

HR&

D!a"ete 'o)a 'a$a

&e'an a(a)

&e'an ta"'a*an

&e'an tota) + F0 , F1

eda)a"an !ndenta.! den/an 'e'an a(a)

.e'e)u" 'e'an ta"'a*an d!'e!kan


den/an 'e'an ta"'a*an


pe"anen den/an 'e'an a(a) ke$a

.ete)a* 'e'an ta"'a*an d! .!n/k!kan

dan peta"'a*an d!natakan den/an

.atuan 002 ""

ekea.an Rockwell &+130 - e

116

10 /

90 /

100 /

-

-

-

-


10/20

D

FoF1

FoFo

Da+i ta)l 4 -i ata, -a*atlah -i')la,ka( *a-a ama+ ! -a( ama+ % -i a7ah i(i:

1 2 4

F 5 3

3

130

30

02 "" 6 7 8

9

Gambar 5. Penekanan penetrator pada benda kerja.

Surface of Test Piece

6 8 + e

130 Datum

Line

30 7

9 + HR&

0

Gambar 6. Indentor bola baja.


11/20

ntuk "en/eta*u! kedua "etode Rockwell te.e'ut "aka dapat)a*

d!/unakan ta'e) 5 d! 'a(a* !n! d!"ana d!da)a" ta'e) 5 !n! dapat k!ta

keta*u! $en!. "etode an/ k!ta /unakan penetato dan 'e.ana 'e'an

an/ d!/unakan

Tabel 5. Daftar jenis metode, penetrator dan beban untuk

pengujian kekerasan.

'roup %et$od P)()t+at/+%ayor Load %inor Load

N "K*# N "K*#

1

2

4

!

HR&HR

HRA

HRD

HRE

HR8

HRG

HRH

HRK

HRL

HRM

HRP

HRR

HRS

HR

1!N

0N

4!N

1!T

131%F ball1200diamond

1200diamond

1200diamond

13CF ball

131%F ball

131%F ball

13CF ball

13CF ball

134F ball

134F ball

134F ball

132F ball

132F ball

132F ball

1200diamond

1200diamond

1200diamond

131%F ball

BC0$ "100#141 "1!0#

!CC$4 "%0#

BC0$ "100#

BC0$ "100#

!CC$4 "%0#

141 "1!0#

!CC$4 "%0#

141 "1!0#

!CC$4 "%0#

BC0$ "100#

141 "1!0#

!CC$4 "%0#

BC0$ "100#

141 "1!0#

14$1 "1!#

2B4$2 "0#

441$ "4!#

14$1 "1!#

BC$ "10#BC$ "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

BC$0 "10#

2B$42 "#

2B$42 "#

2B$42 "#

2B$42 "#


12/20

0T

4!T

131%F ball

131%F ball

2B4$2 "0#

442$ "4!#

2B$42 "#

2B$42 "#

K)t)+a(a( :

K)k)+a,a( Rockwell -i(/ta,ika( -)(a( ,im/l HR a( -i-ahului -)(a( ha+a

k)k)+a,a((a -a( -il)(ka*i -)(a( hu+u a( m)(u('ukka( ,kala(a3,atua($

/(t/h :

%0 HR )+a+ti : 5 k)k)+a,a(Rockwell ; %0

5 -)(a( ,kala ;

3. Metode Vickers.

Pa-a m)t/-) Vickers i(i -a,a+ *)(u'ia((a a-alah -iu(aka( i(-)(t/+ -a+i

*)+mata a( )+)(tuk *i+ami-a -)(a( i-a( ala, u'u+ ,a(ka+ -a( ,u-ut

*u(.ak(a a( khu,u,$ D)(a( m)m)+ika( )a( *a-a l/am ")(-a k)+'a# )a(8 -a( -ia/(al )ka, *)()ka(a( -iuku+ ,)t)lah )a( -ia(kat$ K)k)+a,a( (ickers

a-alah ,uatu ha,il ai a( -i-a*atka( -)(a( m)mai )a( a( -ik)(aka( 8

-)(a( lua,a( )(ta(a( *a-a *)+mukaa( i(-)(ta,i -a+i )(-a k)+'a6 -)(a(

m)m*)+hatika( )(tuk *i+ami- -)(a( ala, u'u+ ,a(ka+ -)(a( -ia/(al D

-a(m)m*u(ai ,u-ut *u(.ak a( ,ama -)(a( i(-)(t/+ -a+i *)+mata$ Da,a+

*)+hitu(a( k)k)+a,a( (ickers -a*at -ik)tahui m)lalui k)t)+a(a(5k)t)+a(a( *a-a

ta)l -i a7ah i(i:

Tabel $. Rumusan simbol pengujian Kekerasan dengan metode Vickers.

N/$ Sim/l K)t)+a(a( Satua(

1$

2$

5

8

Su-ut *u(.ak i(-)(t)+ a( )+)(tuk

*i+ami- ; 1%/

&)a( a( -ik)(aka(

0

K

mm


13/20

$

4$

-

H

Diam)t)+ +ata5+ata a( -i-a*at -a+i

-ia/(al -1-a( -2

K)k)+a,a( (ickers

;

indentasiLuasan

dikenakanyangBeban

;

2

2

1:%,i(2

d

F

; 16C!4

2d

F

Rumu, ta)l % -i ata, -a*at -iuktika( ,)aai )+ikut :

Dik)tahui )a( a( -i)+ika( ; 8 "K#

S)-a(ka( u(tuk lua, *)(am*a( )ka, *)()ka(a( -a*at -ihitu( ,)aai )+ikut:

8

G H E

1%0

D

A O &

-

Gambar %. Penekanan penetrator pada benda kerja

Dalam ,)itia "# O&

Pa('a( > ; 2

1:%,i(

231o

d


14/20

F

Pa-a ,)itia "# HED

Pa('a( ;

04!

231

tg

d

Ja-i )ka, lua, *)(am*a( *)()ka(a( a-alah :

A ; 4 2

1

>$

A ; 4 2

1

2

1:%,i(

2310

d

04!

231

tg

d

A ;2

1:%,i($2

0

2d

H ;

A

F

;

2

1:%,i($2

0

2d

F

H ;

2

0

2

1:%,i($$2

d

F

;

2

C!461

d

F

Maka +umu, -i ta)l % ta-i t)+ukti$

2

-i

-ii

1 1%

between opposite

)aces

Gambar &.Indentor diamond.


15/20

$ P)+l)(ka*a( P+akt)k

P)+l)(ka*a( a( -iu(aka( *a-a *+akt)k i(i a-alah:

*. Alat *)(u'ia( k)k)+a,a(Rockwell

+. &aha( a( aka( -iu'i

D. K),)lamata( K)+'a

Hal5hal a( ha+u, -i*)+hatika( *a-a ,aat *+akt)k a-alah:

*. M)m*)la'a+i '/ ,h))t ,))lum *+akt)k

+. M)(u(aka( *akaia( *+aktikum

,. Ti-ak m)+/k/k -a( maka( *a-a ,aat *+akt)k

-. M)(a(aka( hal5hal a( ti-ak -ik)tahui k)*a-a *)mimi( *+aktikum

. La(kah k)+'a

*. P)+tama5tama kami m)m*)+,ia*ka( )(-a k)+'a 1 mi(u ,))lum *+akt)k6

aitu m)+ataka( *)+mukaa( ha,il *)()la,a( a(ta+a 2 uah *)lat a'a ST

-)(a( m)(u(aka( )+i(-a -a( m)m/t/( 2 uah a'a ST a(

*)+mukaa((a t)lah -i)+i(-a a( ma(a ,alah ,atu(a aka( -ilakuka(

*)+lakua( *a(a, "h)at t+)atm)(t#$

+. Pa-a ,aat *+akt)k6 kami m)lakuka( *)(u'ia( t)+ha-a* kam*uh la,6 *)lat ST6-a)+ah a(ta+a kam*uh la, -)(a( *)lat ST6 a'a ST ,))lum -a( ,)t)lah

-ilakuka( h)at t+)atm)(t -a( t)maa -)(a( m)(u(aka( m)t/-)Rockwell.

,. P)+tama5tama6 kami m)milih )a( u'i ,),uai -)(a( ta)l ! ,)),a+ !00 K*

-. S)t)lah itu6 kami m)l)takka( aha( u'i a( *)+tama aitu *)lat ST -i ata,

la(-a,a( -a( m)ma,a( *)()t+at/+ R/.k7)ll -iam/(- 1200$ K)mu-ia( kami

-)katka( aha( u'i -)(a( *)()t+at/+ -)(a( m)muta+ ha(- 7h))l$

/. Kami )+ika( )a( k)*a-a )(-a u'i -)(a( m)muta+ ha(- 7h))l ,am*ai -ial

"'a+um *)(u('uk# )+a-a ,)a+i, -)(a( titik m)+ah


16/20

0. Kami ,)tti( -ial "'a+um *)(u('uk# ,)a+i, -)(a( a(ka (/l a( )+7a+(a

hitam$

1. Kami )+akka( tua, k) a+ah -)*a( -a( kami tu(u ,)lama 10 -)tik$ S)t)lah

itu6 kami )+akka( tua, k) a+ah )laka($

2. Kami a.a ha,il u'i k)k)+a,a( *a-a 'a+um *)(u('uk -a( kami .atat *a-a ta)l

u'i aha($

3. Kami tu+u(ka( la(-a,a( -)(a( m)muta+ ha(- 7h))l )+la7a(a( a+ah 'a+um

'am -a( kami ula(i la(kah k)5 u(tuk *)(u'ia( k)k)+a,a( *a-a kam*uh la,6

-a)+ah a(ta+a kam*uh la, -)(a( *)lat ST6 a'a ST ,))lum -a( ,)t)lah

-ilakuka( h)at t+)atm)(t -a( t)maa$


17/20

8$ Data Ha,il P)(amata(

NO NAMA ST HA< KAMPUH LAS TEM&AGA SE&ELUM

HA4

4RA4%"4

SESEUDAH

HA4

4RA4%"4

1 DOIAN

106! 114 !%6%

%1$% C$B $%

2 A


18/20

*)m)kua( l/am -a,a+ ikut m)(.ai+ a( m)()aka( tumuh uti+5uti+ l/am

i(-uk -)(a( ,umu K+i,tal a( ,ama$ P)(-i(i(a( -i -a)+ah i(i t)+'a-i -)(a(

lamat S)hi(a ,)ha+u,(a kam*uh la, m)miliki (ilai k)k)+a,a( a( *ali(

),a+ -ia(ta+a lai($

Pa-a -a)+ah *)(a+uh *a(a, atau h)at a).t)- /() "HA


19/20

)+tamah k)+a,6 'ika ka(-u(a( *)a+lit) m)(-/mi(a,i maka l/am aka( ,)maki(

lu(ak$ Ol)h ka+)(a itu6 (ilai k)k)+a,a( a'a ST ,)t)lah *)+lakua( *a(a, l)ih

k).il -a+i ,))lum *)+lakua( *a(a, ka+)(a ka(-u(a( *)a+lit) m)(-/mi(a,i$

I$ k),im*ula(

K)k)+a,a( a-alah k)taha(a( ,uatu aha( t)+ha-a* -)/+ma,i *la,ti,3*)+ma()( /l)h

t)ka(a( -a+i )(-a lai( a( l)ih k)+a,$ 8akt/+ a( m)m*)(a+uhi k)k)+a,a(

,uatu mat)+ial aitu ka-a+ ka+/(6 u(,u+ *a-ua( a( t)+-a*at *a-a mat)+ial -a(

*)+lakua( *a(a,$ Kam*uh la, m)miliki (ilai k)k)+a,a( a( l)ih ti(i -ia(ta+a

-a)+ah *)(a+uh *a(a, atau h)at a).t)- /() "HA


20/20

J$ Lam*i+a(

laporan praktek uji kekerasan(roughness test) jiki

Documents