1.0 FALSAFAH BAHASA MELAYU

1.1 Hakikat Bahasa

1

HAKIKAT BAHASA

Bahasa sebagai alat perututran

untuk menyampaikan

maksud atau makna.

Bahasa sebagai kumpulan bunyi yang diucapkan.

Raja Mukhtarudin (1980),

berpendapat bahawa bahasa sebagai suatu

sistem lambang-lambang

pertuturan yang arbitrari.

Asmah Hj. Omar (1983), bahasa hanyalah bunyi yang dihasilkan oleh alat-alat ujaran yang

terdapat dalam rongga tekak

manusia.

Ferdinand De Saussure (1993), bahasa ialah satu

sistem isyarat gabungan makna dengan bayangan

bunyi yang bersifat psikologi.

GRAFIK 1 : Hakikat Bahasa

1.2 Bahasa Dan Pemikiran Melayu

2

Bahasa dan pemikiran mempunyai hubungan timbal balik, iaitu secara dua hala.

Secara literal "bahasa" bermaksud: Bunyi-bunyi suara yang digunakan oleh setiap kaum untuk menyampaikan maksud-maksud mereka.

Manusia berfikir dan melahirkan perasaan serta kehendak melalui bahasa lisan dan tulisan..

Bahasa terdiri daripada perlambangan. ini merupakan hubungan antara tuturan dengan rujukan.

Hubungan antara bunyi dengan rujukan bunyi itu tidaklah bersifat mutlak.

GRAFIK 2 : Bahasa dan Pemikiran Melayu

1.3 Bahasa Dan Budaya Melayu

3

Contoh bahasa dan budaya

melayu dapat dilihat melalui pantun, syair,

gurindam, seloka dan sebagainya yang berkaitan dengan hiburan orang melayu.

Ini sekaligus membentuk

budaya di mana bangsa-bangsa

cuba berkomunikasi

dan berinteraksi dalam bahasa dan budaya

melayu.

Seawal abad ke 14, bahasa

melayu telah digunakan

sebagai lingua franca antara negeri-negeri melayu dan dunia luar.

GRAFIK 3 : Bahasa dan Budaya Melayu

2.0 SEJARAH PERKEMBANGAN BAHASA MELAYU

2.1 Asal Usul Bahasa Melayu

Bangsa Melayu dikatakan berasal dari Asia Tengah atau dari Nusantara iaitu

daripada kepulauan Melayu. Ini berdasarkan dua teori yang dikemukakan oleh para

pengkaji.

4

R.H. Geldern

Ahli pengkaji prasejarah

Mengatakan bahawa bangsa Melayu berasal dari Asia Tengah berdasarkan kajian yang dibuat terhadap kapak tua (beliung batu)

Beliau menyimpulkan bahawa kapak tua di Nusantara itu dibawa oleh masyarakat dari Asia

Tengah bersama-sama dengan bahasanya sekali.

GRAFIK 4 : Bahasa dan Pemikiran Melayu

Berdasarkan kajian yang telah dilakukan oleh para pengkaji, bahasa Melayu didapati

tergolong dalam filum bahasa-bahasa Austris.

Rumpun bahasa Austronesia terbahagi kepada empat rumpun, iaitu bahasa-bahasa di

kepulauan Melayu (Nusantara), bahasa-bahasa Polinesia, Melanesi dan Mikronesia.

5

RAJAH 1 : Filum Austris

RAJAH 2 : Rumpun Bahasa Austronesia

Beberapa teori telah mengatakan bahawa penutur-penutur bahasa Melayu berasal

daripada golongan manusia yang diberi nama Austronesia. Mereka datang dari daerah

Yunan dan telah turun dalam dua gelombang pergerakan ke wilayah Asia Tenggara.

6

Melayu Proto Datang

sejak tahun 2,500 sebelum Masihi.

Tidak dijelaskan mengapa mereka

berpindah.

Mereka tinggal di kuala-kuala sungai dan pantai untuk

memudahkan kerja-kerja mencari makan.

Keturunannya Orang Asli di Semenanjung Malaysia, Dayak di Sarawak dan Batak di Sumatera.

GRAFIK 5 : Melayu Proto dan Melayu Deutro

Rajah dibawah menunjukkan Keluarga Bahasa Melayu:

7

RAJAH 3 : Keluarga Bahasa Melayu

Istilah keluarga digunakan bagi menggambarkan sekelompok bahasa yang kurang daripada

2,500 tahun.

2.2 Bahasa Melayu Kuno

Bahasa Melayu Kuno keluarga bahasanusantara dan berkembang dari abad ke-7 hingga

abad ke-13 sebagai bahasa pentadbiran dan bahasa lingua franca. penuturnya terdapat di

semenanjung tanah melayu, kepulauan riau dan sumatera. Bahasa ini juga nayak

dipengaruhi oleh Bahasa Sanskrit.

8

Banyak kata-kata pinjaman Sanskrit

Susunan ayat bersifat Melayu

Bunyi b ialah w dalam Melayu Kuno (Contoh: bulan - wulan)

Bunyi e pepet tidak wujud (Contoh dengan - dngan atau dangan)

Awalan ber- ialah mar- dalam Melayu Kuno (contoh: berlepas-marlapas)

Awalan di- ialah ni- dalam bahasa Melayu Kuno (Contoh: diperbuat - niparwuat)

Huruf h hilang dalam bahasa moden (Contoh: semua-samuha, saya: sahaya)

GRAFIK 6: Ciri-ciri Bahasa Melayu Kuno

2.3 Bahasa Melayu Klasik

Menurut Awang Sariyan, bahasa Melayu Klasik merupakan tahap ketiga dalam

periodisasi bahasa Melayu, sesudah bahasa Melayu Purba dan bahasa Melayu Kuno.

Bahasa Melayu Klasik dikatakan bermula pada abad ke-13 dan berakhir pada abad ke-19.

Bahasa Melayu Klasik ini diasaskan sewaktu terdirinya kerajaan Islam pertama di sebelah

timur Aceh, iaitu kerajaan Samudera-Pasai di bawah Sultan Malikul Salih.

Bahasa ini merupakan kesan langsung kedatangan agama Islam dan kebudayaan

Islam. Zaman permulaannya ditandai dengan kemunculan prasasti Terengganu yang

bertarikh 702 Hijrah bersamaan dengan 1303 Masihi. Bahasa Melayu Klasik muncul dengan

wujudnya tulisan Jawi, iaitu tulisan Arab berbahasa Melayu pada awal abad ke-14. Prasasti

bahasa Melayu Klasik banyak terdapat di semenanjung Tanah Melayu seperti di Pengkalan

Kempas, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Kelantan, Kedah dan beberapa tempat lain.

Prasasti ini juga ditemui di Sumatera Selatan, Jambi, Riau, Sumatera Barat, Sumatera Utara

dan Aceh.

Ciri-ciri bahasa Melayu Klasik adalah seperti berikut:

9

Ayat yang panjang dan berbelit-belit

Banyak ayat pasif

Menggunakan bahasa istana.

menggunakan kosa kata klasik.

Banyak menggunakan kata pangkal ayat atau perdu perkataan seperti sebermula, alkisah, hatta, adapun

dan sebagainya.Penggunaan ayat songsang dan

banyak menggunakan partikel pun dan lah.

GRAFIK 7 : Ciri-ciri Bahasa Melayu Klasik

3.0 KAJIAN TEKS BAHASA MELAYU KLASIK DAN PERALIHAN

3.1 Penggunaan Bahasa Melayu dalam Sejarah Melayu Versi Shellabear

Jika mendengar nama William Shellabear, ia sebenarnya bukanlah nama yang asing

dalam dunia kebahasaan dan kesusasteraan Melayu. Hal ini demikian kerana peranan dan

sumbangan beliau yang luas dan besar.

William Shellabear telah menghasilkan buku tentnag Sejarah Melayu, buku tersebut

sebenarnya merupakan satu teks yang melibatkan penggunaan bahasa Melayu Klasik dan

bahasa Melayu pinjaman. Jika dilihat dari segi penggunaan bahasa Melayu Klasik, terdapat

3 aspek yang perlu diambil berat. Aspek tersebut ialah kosa kata, tatabahasa, dan sistem

tulisan serta ejaan.

Jika dilihat dari aspek kosa kata, kosa kata dalam buku ini banyak menggunakan

kosa kata Melayu yang telah diperkaya dengan kosa kata bahasa Arab. Antara contoh kosa

kata tersebut ialah seperti berikut:

10

Kosa Kata Bahasa Arab Fakir

Dinar

Fana

Hadrat

Taufik

GRAFIK 8 : Contoh Kosa Kata daripada Bahasa Arab

Seterusnya ialah ialah penggunaan bahasa Melayu klasik dari aspek tatabahasa. Ia

pula boleh dibahagikan kepada dua iaitu struktur ayat dan penggunaan perkataan. Dari

aspek struktur ayat, ayat yang terdapat dalam buku ini banyak berbentuk majmuk, panjang

dan juga meleret-leret. Antara contoh yang boleh dilihat ialah seperti berikut:

‘Shahdan, maka hairanlah hati Raja Iskandar melihat akan rupa Putri Shahrul

Bariyah itu, tiadalah dapat disifatkan lagi; dan pada keesokan harinya maka

dipersalini oleh Raja Iskandar akan Tuan Putri Shahrul Bariyah itu dengan selengkap

pakaian kerajaan dan dianugerahinya harta, tiada tepermanai lagi banyaknya’

Selan itu, didapati juga banyak penggunaan ayat songsang. Ayat songsang ialah ayat yang

predikatnya mengalami proses pendepanan. Contohnya ialah seperti berikut:

‘Raja Gangga Syah Johan nama rajanya

Seterusnya, terdapat juga banyak penggunaan ayat pasif dalam buku ini. Ayat pasif yang

dimaksudkan ialah ayat yang mengandungi perkataan berimbuhan ‘ter’ atau ‘di’. Antara

contoh ayat tersebut adalah seperti berikut :

‘... maka dititahkan baginda berbuat peti kaca, berkunci dari dalam..’

Dalam buku ini juga terdapat unsur pengulangan kata dalam ayat-ayatnya. Contoh

pengulangan kata yang dimaksudkan dapat dilihat dalam petikan ayat berikut :

‘ Maka alahlah Raja Kida Hindi itu, oleh Raja Iskandar ditangkap baginda

dengan hidupnya; maka disuruhnya membawa imam, maka Raja Kida Hindi

pun membawa imanlah jadi Islam ’

Selanjutnya, dari aspek penggunaan perkataan pula, buku Sejarah Melayu versi Shellabear

ini banyak menggunakan bahasa istana. Contoh bahasa istana yang digunakan ialah

gundik, gering, gahara, andika.

11

Selain itu, buku ini juga banyak menggunakan kata pangkal ayat seperti, maka,

arakian, hatta, adapun, syahdan dan sebermula.

Seterusnya, buku Sejarah Melayu versi Shellabear ini juga banyak menggunakan partikel

ataupun kata penegas. Contohnya ialah perkataan –lah dan –pun.

Selain itu, terdapat juga penggunaan istilah dalam bahasa Melayu klasik dalam buku

Sejarah Melayu versi Shellabear ini. Istilah yang dimaksudkan adalah seperti berikut:

Dari aspek

sistem tulisan dan ejaan pula, asalnyabuku ini menggunakan tulisan jawi pada bahagian

kata pengantarnya. Edisi ini telah dihasilkan pada tahun 1896 Walaubagaimanapun, ia telah

dirumikan. Walaubagaimanapun, ia kemudiannya telah dirumikan.

12

Kata Pangkal Ayat

Arakian

Hatta

Adapun

Syahdan

Sebermula

adapun

kelihatanlah

masuklah

itupun

GRAFIK 9 : Contoh Kata Pangkal Ayat

GRAFIK 10 : Kata Penegas

Seperti yang dinyatakan tadi, buku Sejarah Melayu ini juga mengandungi

penggunaan perkataan Bahasa Melayu yang dipinjam dari bahasa asing. Contoh perkataan

adalah seperti di bawah.

13

Dipinjam daripada Bahasa ArabFakir

Dipinjam daripada Bahasa IndonesiaBangat

GRAFIK 11 : Perkataan yang dipinjam

3.2 Penggunaan Bahasa Melayu Dalam Hikayat Abdullah

14

Hikayat Abdullah membawa perubahan tema, plot, dan jalan cerita seperti karya – karya yang ditulis dalam zamannya.

Beliau menyelitkan pantun, syair dan kiasan untuk menyampaikan sesuatu pemikirannya.

Menerajui perkembangan sastera moden di tanah Melayu pada ketika itu

Hikayat Abdullah berpegang pada ciri-ciri khusus bahasa Melayu klasik iaitu menggunakan tulisan Jawi. Tulisan atau aksara ini dipinjam daripada bahasa Arab, kemudian ditambah dengan huruf baru seperti pa, nga, ga, nya, dan ca.

Dari aspek imbuhan, penulisan karya Hikayat Abdullah telahpun menggunakan imbukan meN-.

Gemar menggunakan ayat yang panjang – panjang, meleret-leret dan menyulitkan pembaca untuk memahaminya

Penggunaan bahasa Melayu dalam Hikayat Abdullah dari aspek semantik mengatakan bahawa sesuatu aspek itu dapat difahami jika dalam bentuk ayat.

Dalam aspek kosa kata, beliau tidak melepaskan penggunaan kata asli dalam penulisannya.

Kebanyakan karyanya ditulis dalam bentuk laporan yang menggunakan perkataan asli seperti "maka", "beberapa lamanya" dan "maka adalah".

GRAFIK 12 : Penggunaan Bahasa Melayu dalam Hikayat Abdullah

4.0 BAHASA MELAYU PRAMERDEKA DAN PASCAKOLONIAL

Era pramerdeka ialah zaman memperjuangkan taraf atau status bahasa Melayu sebagai

bahasa kebangsaan. Era bahasa Melayu pramerdeka bermula dengan tertubuhnya ASAS

50 (ditubuhkan pada 6 Ogos 1950) hingga kepada kemerdekaan 1957. Persatuan ini terdiri

daripada penulis yang dikenali sebagai AngkatanSasterawan 50 atau ringkasnya ASAS 50

telah di tubuhkan di Singapura.

15

Memperjuangkan Bahasa Melayu sebagai Bahasa Kebangsaan

melalui kuasa politik

Penggunaan tulisan Rumi dan Jawi dalam persuratan

Dewan Bahasa dan Pustaka dibina walaupun dalam tempoh memperjuangkan kemerdekaan

GRAFIK 13 : Bahasa Melayu Pramerdeka

4.1 Bahasa Melayu dan Bidang Pelajaran, Politik, dan Sosioekonomi

a) Bidang Pelajaran Sebelum Kemerdekaan

Menjelang kemerdekaan, timbul kesedaran untuk mewujudkan satu sistem persekolahan.

Beberapa jawatankuasa telah ditubuhkan untuk mengkaji sistem persekolahan pada masa

itu dan menghasilkan laporan berikut :

16

1. Laporan Barnes 1951 - menyemak dan memperbaiki keadaan pendidikan kaum Melayu

2. Laporan Fenn-Wu 1951 - menyemak pendidikan kaum Cina

3. Ordinan Pelajaran 1952 - mengesyorkan sekolah kebangsaan sebagai corak sistem persekolahan kebangsaan

4. Laporan Razak 1956 - meletakkan asas bagi perkembangan sistem pendidikan untuk memupuk perpaduan melalui Sistem Pelajaran Kebangsaan untuk semua, Bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama serta kurikulum kebangsaan, sukatan pelajaran dan sistem peperiksaan yang sama bagi semua sekolah

GRAFIK 14 : Laporan Kajian Sistem Persekolahan Sebelum Merdeka

b) Pendidikan Selepas Kemerdekaan

usaha ditumpukan untuk mewujudkan satu sistem pelajaran kebangsaan. Oleh itu,

Ordinan Pelajaran 1957 digubal berdasarkan Laporan Razak 1956 yang mengutamakan

perpaduan dan menjadi teras Dasar Pendidikan Kebangsaan. Pelan Akta Pelajaran

1961 yang menggariskan bahasa Melayu menyebabkan Laporan Razak 1956 dikaji

semula oleh Jawatankuasa Rahman Talib 1960. Laporan ini menjadi asas kepada

penggubalan Akta Pelajaran 1961 yang menggariskan bahasa Melayu sebagai bahasa

pengantar utama pada semua peringkat pendidikan serta penggunaan kurikulum dan

peperiksaan yang sama untuk semua pelajar. Antara tugas-tugas Laporan Rahman Talib

adalah :

17

Untuk mengulang kaji Dasar Pelajaran Razak yang telah diluluskan oleh Majlis Undangan Persekutuan pada 16hb Mei, 1956

Mempertimbangkan kesan-kesan nasional dan kewangan Dasar Pelajaran itu termasuk langkah untuk mengadakan pelajaranperingkat rendah dengan percuma.

Mengkaji langkah-langkah untukmewujudkan satu sistem pelajaran nasional yang menjadikan bahasa kebangsaansebagai bahasa pengantar yang utama.

GRAFIK 15 : Fungsi Laporan Rahman Talib

c) Pendidikan Pada Zaman Dasar Ekonomi Baru Pada 1971-1990

Pada tahun 1979, semakan semula pelaksanaan dasar pendidikan oleh Jawatankuasa

Kabinet Mengkaji Pelaksanaan Dasar Pelajaran 1979 telah menggariskan cadangan

pendekatan dan strategi baru untuk memantap sistem pendidikan. Laporan ini telah:

I. Memberikan penegasan kepada pendidikan asas 33M: membaca, menulisdan m

mengira

II. Penegasan kepada pendidikan kerohanian yang kukuh dan unsur-unsurdisiplin yang

diingini

III. Penegasan kepada kurikulum ala Malaysia ; pendidikan menengah atasmelalui dua

jurusan, akademik dan vokasional

IV. Peluang melanjutkan persekolahandari 9 tahun ke 11 tahun

V. Melicinkan tatacara pengurusan pelajaran meningkatkan mutu pelajarankeseluruhan

Falsafah Pendidikan Kebangsaantelah digubal pada tahun 1988 bagi memperteguh

hala tuju dan matlamat pendidikan negara. Falsafah ini pendidikan yang menyeluruh dan

bersepadu bagi membentuk pelajar dari segi jasmnai, emosi, rohani dan intelek.

Bahasa Melayu digunakan sebagai bahasa pengantar bagi kursus-kursus peringkat

awal di maktab perguruan sejak tahun 1957. Pada tahun 1973, bahasa Melayu menjadi

bahasa pengantar tunggal dalam latihan perguruan. Pada tahun 1980, bahasa Melayu

menjadi bahasa pengantar lengkap untuk Tingkatan Satu hingga Tingkatan Lima di sekolah

menengah. Pelaksanaannya di Tingkatan Enam Rendah bermula pada tahun 1981 dan

Tingkatan Enam Atas pada tahun 1982.

Di institusi pengajian tinggi, kedudukan BahasaMelayu dalam pendidikan dapat

dilihat dari tiga aspek: pertama, Bahasa Melayu sebagai mata kursus; kedua, bahasa

Melayu sebagai bahasa pengantar; dan akhirnya Bahasa Melayu sebagai satu pengajian

dari segi sejarah, analisis linguistik, dan aspek budaya.

18

d) Akta 152 Perlembagaan Persekutuan

Perkara 152  Perlembagaan Malaysia memperuntukkan bahasa kebangsaan

di Malaysia ialah bahasa Melayu. Kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan

bagaimanapun tidak menafikan kedudukan dan hak bahasa lain untuk digunakan, dipelajari

dan dikembangkan sekalipun dengan menggunakan dana awam.

Perkara 152. Bahasa Kebangsaan.

(1) Bahasa kebangsaan ialah bahasa Melayu dan hendaklah dalam tulisan yang

diperuntukkan melalui undang-undang oleh Parlimen: Dengan syarat bahawa—

(a) tiada seorang pun boleh dilarang atau dihalang daripada menggunakan (selain bagi

maksud rasmi), atau daripada mengajarkan atau belajar, apa-apa bahasa lain; dan

(b) tiada apa-apa jua dalam Fasal ini boleh menjejaskan hak Kerajaan Persekutuan atau hak

mana-mana Kerajaan Negeri untuk memelihara dan meneruskan penggunaan dan

pengajian bahasa mana-mana kaum lain di dalam Persekutuan.

(2) Walau apa pun peruntukan Fasal (1), selama tempoh sepuluh tahun selepas Hari

Merdeka, dan selepas itu sehingga diperuntukkan selainnya oleh Parlimen, bahasa Inggeris

boleh digunakan di dalam kedua-dua Majlis Parlimen, di dalam Dewan Undangan tiap-tiap

Negeri, dan bagi segala maksud rasmi yang lain.

(3) Walau apa pun peruntukan Fasal (1), selama tempoh sepuluh tahun selepas Hari

Merdeka, dan selepas itu sehingga diperuntukkan selainnya oleh Parlimen, teks sahih—

(a) segala Rang Undang-Undang yang hendak dibawa atau pindaan kepadanya yang

hendak dicadangkan di dalam mana-mana satu Majlis Parlimen; dan

(b) segala Akta Parlimen dan segala perundangan subsidiari yang dikeluarkanoleh Kerajaan

Persekutuan, hendaklah dalam bahasa Inggeris.

(4) Walau apa pun peruntukan Fasal (1), selama tempoh sepuluh tahun selepas Hari

Merdeka, dan selepas itu sehingga diperuntukkan selainnya oleh Parlimen, segala prosiding

di dalam Mahkamah Persekutuan, Mahkamah Rayuan atau Mahkamah Tinggi hendaklah

dalam bahasa Inggeris:

19

Dengan syarat bahawa, jika Mahkamah dan peguam bagi kedua-dua pihak bersetuju,

keterangan yang diambil dalam bahasa yang digunakan oleh saksi tidak perlu diterjemahkan

ke dalam atau direkodkan dalam bahasa Inggeris.

(5) Walau apa pun peruntukan Fasal (1), sehingga diperuntukkan selainnya oleh Parlimen,

segala prosiding di dalam mahkamah rendah, selain pengambilan keterangan, hendaklah

dalam bahasa Inggeris.

(6) Dalam Perkara ini, "maksud rasmi" ertinya apa-apa maksud Kerajaan, sama ada

Kerajaan Persekutuan atau Kerajaan Negeri, dan termasuklah apa-apa maksud sesuatu

pihak berkuasa awam.

Sumber : http://ms.wikipedia.org/wiki/Perkara_152_Perlembagaan_Malaysia

20

5.0 PEMODENAN DAN PERANCANGAN BAHASA MELAYU

5.1 Peranan Organisasi Dan Institusi Bahasa

21

DEWAN BAHASA DAN PUSTAKA

Mencipta ejaan, istilah, kamus dan tatabahasa dalam bahasa Melayu.Menyatukan bahasa Melayu serantau serta mengembangkan sastera Melayu.Menggubal dasarnya yang khusus.Menyusun rancangan pembinaan dan pengembangan bahasa dan sastera.Menjalankan kegiatan penerbitan dan perniagaan buku yang serupa dengan sektor swasta.Dijadikan sumber rujukan Pihak Berkuasa Tempatan.

INSTITUT TERJEMAHAN NEGARA MALAYSIA

Khidmat TerjemahanKelebihan berurusan di ITNM adalah semua bahan tidak sekadar diterjemah, tetapi juga disunting oleh editor dan disemak oleh pembaca ( untuk memastikan perkataan yang digunakan tepat serta sesuai )

Khidmat KejurulatihanMenerima pelbagai tugasan, sama ada untuk jangka masa pendek mahupun jangka panjang yang membabitkan acara pelbagai bahasa, atau sebagai jurubahasa pengiring bagi urusan perniagaan dan diplomatik.Khidmat Sari KataITNM menterjemah setiap dialog tayangan dengan mengambil kira aspek budaya demi memastikan ketepatan maksud yang ingin disampaikan kepada penonton.

GRAFIK 12 : Penggunaan Bahasa Melayu dalam Hikayat Abdullah

5.2 Peranan Dewan Bahasa Dan Pustaka

22

PERANAN DEWAN

BAHASA DAN PUSTAKA

Dapat mengeratkan

hubungan diplomatik di antara dua

negara yang terlibat.

Berperanan untuk

mencetak dan menerbitkan

atau membantu

dalam percetakan dan

penerbitan buku-buku,

majalah-majalah,

risalah-risalah dan pelbagai

bentuk kesusasteraan.

Berperanan untuk

menggalakkan penggunaan

bahasa kebangsaan yang betul.

Dapat mengembangk

an bakat kesusasteraan

sama ada dalam negara mahupun luar

negara.

Memperkaya bahasa supaya lebih banyak

perkataan dapat

dihasilkan di dalam bidang-bidang yang

pesat berkembang

seperti bidang sains dan teknologi.

5.3 Kerjasama Serantau Dan Pengantarabangsaan

23

Kerjasama kebahasaan peringkat serantau

Malaysia dan Indonesia menubuhkan Majlis Bahasa Indonesia – Malaysia (MBIM) pada tahun 1972 bagi memulakan era baru dalam kerjasama kebahasaan peringkat serantau.Pada tahun 1985, Brunei Darussalam menyertai penubuhan pakatan ini sekaligus MBIM diperluas menjadi Majlis Bahasa Brunei Darussalam –Indonesia – Malaysia (MABBIM).Singapura juga sering mengikuti sidang MBIM dan MABBIM pada tahun 1983 sebagai pemerhati.Ditubuhkan untuk merancang dan memantau perkembangan bahasa Melayu/Indonesia di rantau ini.Kerjasama ini telah menghasilkan penyeragaman pedoman ejaan dan transliterasi, penyeragaman pedoman pembentukan istilah, dan penyeragaman istilah-istilah ilmu tinggi peringkat profesional.

Kerjasama Antarabangsa

Sistem Peristilahan Berkomputer (Bikomta) merupakan sistem penyimpanan dan perekodan maklumat tentang istilah yang dibentuk di DBP dalam sistem komputer.Projek peristilahan menggunakan komputer pada tahun 1979, merupakan titik permulaan wujudnya usaha sama antara DBP dengan Universiti Sains Malaysia (USM).Pada tahun 1982, setelah sistem ini siap dibina,satu perjanjian kerjasama pengkomputeran bahasa antara DBP dengan USM dan IBM World Trade Corporation telah diadakan.Dalam kerjasama ini, DBP bertindak sebagai pengguna dan pembekal maklumat bahasa, USM sebagai pembina dan pembekal perisian sistem peristilahan, dan IBM pula sebagai pembekal perkakasan komputer.DBP telah merangka hala tuju pengantarabangsa bahasa Melayu adalah dengan mengadakan Kongres Bahasa Melayu Sedunia.Kongres ini bertujuan mengusulkan penubuhan Majlis Antarabangsa Bahasa Melayu (MABM), penubuhan pusat pemelajaran bahasa Melayu diluar negara.

6.0 MASA DEPAN DAN CABARAN BAHASA MELAYU

6.1 Masa Depan Dan Cabaran Bahasa Melayu

7.0 SUSUR GALUR PERKEMBANGAN PENULISAN TATABAHASA BAHASA

MELAYU

24

Cabaran Bahasa Melayu

Penggunaan Bahasa Inggeris

dalam Sains dan

Matematik

Isu kekurangan guru opsyen

Bahasa Melayu

Krisis identiti Bahasa Melayu :

Penjenamaan semula

Pendekatan pengajaran

dan pembelajara

n dalam Bahasa Melayu

Penggunaan Bahasa Melayu

dalam TMK

Persaingan dengan Bahasa Inggeris sebagai bahasa

pengantar di institut tinggi.

7.1 PeringkatPerkembanganTatabahasaMelayuTatabahasa Formal, Deskriptif,

National, Tatabahasapreskriptif,

TatabahasaBebasKonteksDanTatabahasaFungsional.

a) Tatabahasa Formal (Formal Grammar)

Antaraciri-cirinahuiniialah:

b) TatabahasaDeskriptif (Decriptive Grammar)

Antaraciri-cirinahuiniialah:

25

Masa Depan Bahas

a Melayu

Semua sistem pembelajaran,

komunikasi perdagangan,

sosial dan politik harus

mengutamakan pemakaian

bahasa kebangsaan.

Pengistilahan bahasa Melayu

sebagai bahasa

Malaysia dan bahasa

kebangsaan harus tidak

dipertikaikan lagi

Pentingnya bahasa

kebangsaan dijadikan

bahasa ilmu dan bahasa

budaya tinggi.

Membuang fiil atau sikap

kerendahan diri (inferiority

complex) apabila

berbahasa Melayu.

Kempen-kempen

bahasa serta penulisan buku-buku fiksyen dan

bukan fiksyen harus

melibatkan sebahagian besar warga penulis dari kalangan

bukan Melayu

Kerajaan dan swasta harus ada peta jalan

bahasa Malaysia yang saling bantu-membantu di

samping penggunaan

bahasa Inggeris yang

berupaya tinggi.

Latihan pertuturan

dan komunikasi tinggi harus diajar dan dipelajari

secara profesional.

Pemerian bahasa berdasarkan bentuk linguistik

Pemerian bahasa berdasarkan struktur dan ciri lakuan bahasa

Berdasarkan fungsi tidak berdasarkan faktor ekstralinguistik

Berdasarkan tatabahasa huraian dan deskriptif

c) Tatabahasa Nasional (Nation Grammar)

Antaraciri-cirinahuiniialah:

26

Dikenali juga dengan nama

Tatabahasa Huraian

Penghuraian segala kemungkinan dalam

sesuatu bahasa

Kemungkinan yang merangkumi morfologi dan

sintaksis

Kemungkinan itu juga berasaskan

ciri-ciri bahasa itu

d) TatabahasaPreskriptif (Precriptive Grammar)

Antara ciri-ciri nahu ini ialah:

27

Sesuatu bahasa ditakrifkan berdasarkan makna (semantik) dan rasa

Ciri bahasa di dunia sudah ada acuannya

Berdasarkan kesejagatan bahasa

Berdasarkan struktur yang ideal

Struktur yang menjadi norma sahaja dianggap gramatis

Ayat ditakrifkan sebagai deretan ujaran yang bermakna

e) TatabahasaBebasKonteks (Contex Free Grammar)

Antara ciri-ciri nahu ini ialah:

28

Dikenali juga dengan nama Tatabahasa Normatif

Ciri yang dianggap betul sahaja yang diberikan

Penggunaan acuan pencarian yang sedia ada

Penentuan kaedah baku sebagai rujukan atau pedoman

f) TatabahasaFungsional (Functional Grammar)

Antara ciri-ciri nahu ini ialah:

29

Jenis Tatabahasa

Struktur Frasa (SF)

Rumus Tulis semulanya

seperti X -------> Y

Rumus Tulis semula

digunakan dengan tidak mengira apa-

apa konteks X

Berdasarkan

pandangan pragmatik (praktikal)

Fungsi bahasa sebagai alat

perhubungan sosial

Berasaskan rumus

yang mengawal hubungan manusia

8.0 ALIRAN DAN TOKOH DALAM TATABAHASA MELAYU

8.1 AliranTradisional

Aliran tradisional merupakan aliran terawal bagi historografi nahu Melayu. Aliran ini

menekan kepada aspek makna dan logika semata-mata.

Definisi Bersifat turun-temurun, mengikut tradisi

Struktur Merujuk kepada huraian konsep preskriptif dengan penekanan kepada aspek semantik penggunan bahasa

Konsep Kebiasaanya bersifatkan preskriptif dalam prestij dialek dari aspek sosial.

Asas pegangan Beracuan pola dan kaedah tatabahasa Latin dan Yunani dan menganggap bahasa tersebut mulia dan agung.

Penekanan Mengutamakan aspek makna dan semantik sebagai asas kepada sintaksis.

Pendekatan Prinsip tatabahasa umum yang mengamalkan pendekatan preskriptif dan nasional.

Tujuan Bertujuan memberi pemahaman asas mengenai pembinaan struktur bahasa.

Sudut Aplikasi Tidak menunjukkan dengan jelas sudut pengaplikasiannya. Hanya jelas pada ejaan, tatabahasa dan makna.

Jadual :Definisi Serta Ciri-Ciri Tatabahasa Aliran Tradisional

8.1.1 Tokoh Aliran Tradisional : Marsden, Winsted, Za’ba

30

a) W. Marsden A Grammar of the Malay Language (1812)

b) R.O. WinstedtMalay Grammar (1914)

c)

ZainalAbidin Ahmad (Za’ba)

31

32

8.2 Aliran Struktural

Aliran struktural merupakan aliran yang membangkang aliran tradisional. Linguistik di Barat

berkemban dengan pesatnya. Aliran ini begitu menekan kepada unsur dalam sesuatu

bahasa. Setiap unsur dikaji secara mendalam mengikut sistem bahasa. Bukti yang nyata

ialah penggolongan kata kerja yang dibuat oleh Asmah Hj. Omar dalam buku Nahu Melayu

Mutakhir yang berasas kriteria sintaksis.

8.2.1 Stuktural : Asmah Dan Abdullah

a) AsmahHj. Omar

33

b) Abdullah Hassan

The Morphology of Malay (1974), Penerbitan Kata (1986) danMorfologi(2006)

8.3 Aliran Transformasi-Generatif

Nahu ini terkenal kerana percubaan pengasasnya Noam Chomsky (1957) yang

memperkenalkan konsepstrukturpermukaandanstrukturdalaman.Di sampingitu, proses ayat

yang ditransformasikandaripadasatustrukturkepadasatustruktur yang member

kelainankepadanahu TG.Aliraninidilihatmengambilpendekatanpertengahan di

antaranahutradisionaldannahustruktural.Aliran TG begitupesatberkembang di negara Barat

dan di Malaysia

perkembangannyabagaikancendawantumbuhselepashujan.IniterbuktiapabilaramaisarjanaM

elayumengaplikasikannahu TG kedalambahasaMelayu.

8.3.1 Transformasi-Generatif : FaridM.Onn

Secararingkasnya, teoriinimenekankan:

34

Penutur jati- guna bahasa pelbagai keadaan, bersifat

sejagat dan kreatif.

Ayat- struktur dalaman dan permukaan,

boleh dihuraikan dan

difahami.

Pengetahuan bahasa- satu

fenomena mental-kecekapan semula

jadi.

Bahasa- sistem tentang rumus-rumus bahasa

Binaan ayat- hubungan erat

elemen menggunakan

simbol atau rumus -> analisis

nahu

8.4 TatabahasaDewan

Tatabahasapeganganituadalahtatabahasa yang

dipiliholehpihakberwajibbagimenentukansesuatutatabahasa

itudijadikanpedomanumumuntuksemuasekolah, institusiperguruan dan universiti.

UmpamanyaTatabahasaDewan.Rumus-rumustatabahasa yang

terdapatdalamkamustatabahasadewanhendaklahdijadikanpedomanbagimengajarkantatabah

asa Bahasa Melayu.

TatabahasaDewan : NikSafiahKarim, FaridM.Onn,Hashim Musa, dan Abdul Hamid Mahmood

NikSafiahKarim

TatabahasaDewan (1991), TatabahasaDewanEdisi Baharu (1993), TatabahasaDewanEdisiKetiga(2008)

35

9.0 SEJARAH EJAAN JAWI

9.1 Sejarah Perkembangan Tulisan Jawi

36

Kepulauan tanah melayu menggunakan tulisan palava

dan devanagari daripada

pengaruh india

Muncul tulisan ejaan jawi yang

berasal dari arab yang

dibawah masuk oleh pedagang

arab ke kepulauan

melayu

Mula digunakan

dalam bidang persuratan, penghasilan

kitab agama, manuskrib dan

naskah

Mengalami dua peringkat

perubahan dan perkembangan

Perubahan pertama terdiri

daripada empat tahap

iaitu menggunakan

tulisan arab sepenuhnya,

menghilangkan baris,

menggunakan huruf saksi dan

huruf saksi pada suku kata

pertama dan kedua

Perubahan kedua adalah

secara beransur-ansur

tanpa ada peraturan dan disusun oleh

Hejaan P.Bm.P.B.Diraja

, Ejaan Jawi Za'ba, Sistem

Ejaan Dian dan akhir sekali

dicatat dalam pedoman ejaan

jawi yang disempurna.

10.0 SEJARAH DAN PERKEMBANGAN EJAAN RUMI

10.1 Kemasukan Tulisan Rumi

37

Tulisan ini sebenarnya datang ke kepulauan

m elayu bersam a-

sam a dengan kedatangan

orang Eropah.

Marco polo dan beberapa paderi pernah bertapak dan berkuasa di sum atera da singgah ke

negara china.

Sepuluh tahun

kem udian iaitu pada

1497M, kapal pelayaran

Portugis buat pertam a

kalinya telah m em asuki

Lautan H indi dan sam pai ke kawasan

Tim ur

Dua belas tahun

kem udian iaitu pada

1509M, kapal Portugis di

bawah pim pinan Lopez de Sequiera

sam pai ke pelabuhan

Melaka (Tate,ibid,43-

48).

Dua puluh tahun

kem udian, iaitu pada

tahun 1511, kuasa

Portugis dengan

diketuai oleh Alfonso d’

Albuquerque sekali lagi m engatasi

ilm u pelayaran

berbanding dengan negara-negara

Eropah yang lain. Tetapi

kali ini kuasa Portugis berjaya

m enawan dan m enakluki

kota Melaka.

Menjadi pem angkin dan penaik sem angat

bagi kuasa-kuasa barat

yang lain terutam anya

Sepanyol

Orang Sepanyol

yang datang ke kepulauan Melayu yang diketuai oleh

Megallen berserta lim a

buah kapal dari Seville pada tahun

1519M

Menurut Bausani,

kedatangan Magellan in i m enjadi titik

tolak berm ulanya sistem ejaan

bahasa Melayu, dim ana

seorang ahli yang turut

serta dalam pelayarannya iaitu Antonio

Pigafetta telah

m em buat catatan

pelayaran.

Dalam catatannya

telah m em uatkan

beberapa kosa kata

bahasa seperti suku

bangsa di Brazil ( lapan perkataan ),

bahasa ’Petagonian’

(90 perkataan),

dan suku bangsa di kepulauan

Filipina (160 perkataan)

(Hashim Musa,1997:37

8).

10.3 Perkembangan Tulisan Rumi di Zaman British

38

S is te m E ja a n R u m i

m u la d ip e rke n a lk

a n o le h p ih a k

o r ie n ta lis In g g e ris

ya n g m e n yu su n

a tu ra n e ja an R u m i

b e rd a sa rka n ka e d a h

tran s lite ras i d a rip a d a

e ja a n Jaw i p a d a

p e rte n g a h an a b a d ke -1 9

D iik tira f se b a g a i

s is te m e ja an R u m i b ag i ke g u n aa n

ra sm i d a la m u ru sa n

ke ra ja an M a laya

te rm asu k la h E ja a n R u m i

N e g e ri-n e g e ri S e la t (d ila ksa n aka

n p a d a tah u n

1 8 7 8 ), E ja a n R u m i

M a xw e ll (d ila ksa n aka

n p a d a tah u n 1 8 8 2 ) d a n E ja an

R u m i S w e tte n h a m

(1 8 8 1 ).

P aka ta n B e la ja r-

M e n g a ja r B a h a sa y an g d itu b u h ka n p a d a ta h u n

1 8 8 8 d i Joh o r te la h

m e m a in ka n p e ra n an

u n tu k m e n g g a lakk

a n p e n g g u n aa n

b a h a sa M e la yu d i

se ko la h d an d a la m

m asya raka t. U sa h a in i

te la h d ite ru ska n

d e n g an p e n u b u h a n

M a k ta b G u ru P e re m p u an d i M e la ka

p a d a ta h u n 1 9 0 0

P ad a tah u n 1 9 0 2 ,

p e ra n can g an e jaa n

ya n g p e rtam a d i

Ta n ah M e la yu

d im u laka n a p a b ila

ke ra ja an N e g e ri- n e g e ri M e la yu

B e rse ku tu m e n g am b il

in is ia tif m e n u b u h ka

n se b u a h jaw a tan ku as

a e jaa n ya n g

d ike tu a i o le h R .J.

W ilk in so n , N az ir

S e ko lah -se ko la h

p a d a m a sa itu

D ike n a l se b a g a i "E jaa n

W ilk in so n " itu

d iru m u ska n d e n g an n am a

R om a n ise d M a lay

S p e llin g d an d ite rb itka n p a d a b u lan

O ktob e r 1 9 0 4 d a la m

b e n tu k se b u a h lap o ran .

In s titu s i- in s titu s i

in ila h ya n g m e n ja d i

p e n g asa s p e ra n can g a

n p e n g g u n aa n

b a h a sa M e la yu b a ku

ya n g ke m u d ia n n y

a d ip e rke m b a

n g o le h M a k ta b

P e rg u ru a n S u lta n Id ris

(S ITC ) d i Ta n ju n g

M a lim se ja k tah u n 1 9 2 2

S is te m e ja a n R u m i

ya n g te rke n a l se b e lu m

p e n g g u n aa n s is te m e ja an b a ru tah u n 1 9 7 2 ia lah

"S is te m E ja a n R u m i Z a ’b a " ya n g

ju g a d ih a s ilkan d a rip a d a

S IT C

A tu ra n e jaa n b a g i Tu lisan R u m i ya n g d ig u n a ka n

d a la m b a h a sa M e la yu

m u ta kh ir p u la ia la h

S is te m E ja a n R u m i

B a h a ru B a h a sa

M a lays ia (se lan ju tn ya

d ise b u t S E R B B M )

ya n g d ira sm ika n

p e n g g u n aa nn ya p a d a 1 6 O g os 1 9 7 2

11.0 ISU BAHASA TERKINI

39

BAHASA ROJAK

Suatu jenis percakapan yang menakrifkan amalan mencampurkan pelbagai bahasa dalam satu pertuturan.

Walaubagaimanapun, bahasa dasarnya merupakan bahasa Melayu. Contohnya:

- “ Kali ini, we all tidak akan bagi chance lagi. Mereka – mereka yang ditangkap ponteng or smoking akan dirotan di khalayak ramai”.

KEDUDUKAN BAHASA MELAYU SEBAGAI BAHASA

PENGANTAR

Menjadi isu sehingga sekarang. Bahasa Malaysia dituturkan sebagai bahasa kedua oleh 18 juta orang, sebahagian

besar daripada etnik minority negara Malaysia. AktaPendidikan menetapkan kedudukan bahasa kebangsaan sebagai bahasa

pengantar utama dalam semua system pendidikan Negara baik di peringkat sekolah mahupun pengajiantinggi.

Seringkali digunakan oleh remaja pada masa kini.

12.0 KORPUS BAHASA

40

Himpunan data-data mentah

yang bakal digunakan

untuk kajian lingustik.

Contohnya adalah seperti

himpunan manuskrip dan teks bertulis

yang lain

KORPUS

Pangkalan Data Korpus (PDK) merupakan sebuah pangkalan data yang dibangunkan hasil daripada kerjasama antara Dewan Bahasa dan Pustaka dengan Universiti Sains Malaysia (PDK DBP-USM) pada tahun 1993.Pangkalan Data ini dibina dengan tujuan untuk menyediakan data penyelidikan yang dapat dimanfaatkan untuk penyusunan kamus, penyelidikan tatabahasa, dan bentuk-bentuk kajian kebahasaan yang lain. 

PANGKALAN DATA

Selepas selesai pengumpulan data, penyusun kamus haruslah menjalankan kerja pengisihan dan pengabjadan data. Dalam prosedur ini, setiap kata yang telah dirakam akan disusun mengikut abjad. Ini boleh dilakukan secara manual atau dengan penggunaan komputer. Data ini akan disimpan dalam bank data untuk digunakan sebagai rujukan kelak.

PENGUMPULAN DAN PENGELASAN DATA

Perancangan bahasa Melayu sebagai bahasa moden diseiringkan juga dengan pemanfaatan teknologi canggih, melalui program pengkomputeran. Dewan Bahasa dan Pustaka dengan kerjasama pelbagai pihak sedang memperbanyak perisian komputer dan karya dalam bentuk digital dan elektronik dalam bahasa Melayu untuk membantu pencapaian misi negara dalam mengejar kemajuan pada era globalisasi.

KATA DAN PENGKOMPUTERAN

MenurutArbak Othman (2000), tidakadateoritertentu yang dikhususkanbagimaksudpenyusunankamus.

13.0 PERKAMUSAN

13.1 TEORI PERKAMUSAN

Perkamusan sebagai ilmu dikenali sebagai leksikografi, iaitu cabang ilmu linguistik terapan

yang memusatkan pembahasaannya kepada kaedah dan teknik penyusunan kamus

(Kridalaksana,1984;144).

Menurut Arbak Othman (2000), tidak ada teori tertentu yang dikhususkan bagi

maksud penyusunan kamus. Apa yang berlaku dalam perkamusan ialah pandangan tertentu

yang digunakan oleh seorang penyusun kamus sebagai panduan supaya kamus yang

disusunnya mencapai mutu yang baik dan termuat di dalamnya nilai-nilai kebahasaan,

semantik dan semiotik, lengkap dan dapat dipertanggungjawabkan.

Maksud teori untuk perkamusan ialah kecenderungan aplikasi ilmu linguistik,

semantik, dan pragmatik selengkap mungkin dalam sesebuah kamus. Tugas kamus adalah

untuk memberi makna atau takrif kepada kata dan pemberian ini juga menggunakan kata-

kata. Dengan kata lain, dalam perkamusan kita terpaksa memberi makna kepada sesuatu

lambang dengan menggunakan lambang itu sendiri. Lambang ini ialah lambang linguistik..

41

13.2 Prinsip-prinsip penyusunan kamus perlulah memerhatikan perkara-perkara yang berikut:

1) Perancangan

Pertadbiran yang berkaitandenganperbelanjaan, penentuanindividu,

danpenentuanprasarana.

2) Siapakah yang terlibat?

Individu yang terlibat bersangkutan dengan persyaratan keahlian

dan kemampuan individu melaksanakan program perkamusan.

3) Aspeklinguistik

Aspek linguistik digarap menurut cabang ilmu linguistik yang

berkaitan dengan leksikologi termasuklah tatabahasa, lafaz,

pengetahuan dialek, maklumat ensiklopedia dan sebagainya.

4) Pemasaran

Aspek yang berkaitan dengan penyebaran kamus secara meluas

sebagai satu produk

5) Pra-syarat kemampuan peneliti atau penyusun kamus

penguasaan dua atau tiga bahasa di samping bahasaibunda akan

menentukan kepekaan linguistik dan keterbukaan terhadap isu-

isu bahasa. Penyusun kamus juga perlulah mempunyai ketekunan

yang konsisten, ketelitian dan kecermatan. Selain daripada itu,

semangat untuk terus belajar dan cinta kepada bahasa serta ilmu

bahasa juga tidak kurang penting.

6) Bagaimanakah penelitian dilakukan?

Penelitian leksikologi termasuklah yang bersangkutan dengan

korpus bahasa dalam penyusunan pangkalan data. Penelitian

aspek bahasa lain seperti tatabahasa sebagai maklumat

pelengkap mengenai data yang disajikan.

42

13.2.1 Prinsip Perlu Dijadikan Pegangan Dalam Penyusunan Kamus

43

Kamus haruslah memuatkan bahasa yang ada bukti bahawa bentuk tersebut benar-benar digunakan oleh penutur jati.

Keaslian

Bergantung kepada format kamus yang ditentukan oleh pengguna yakni khalayak, kamus perlu memuatkan bahan yang benar-benar mewakili ruang lingkup khalayak misalnya bahasa untuk kanak-kanak.

Keperwakilan

Penyusun harus pasti bahawa hasil kerjanya sesuai dengan tujuan pekerjaannya. Keperluan bagi kamus ekabahasa tidak sama dengan kamus dwibahasa. Selain daripada itu, kelayakansosial juga perlu diambil

Kelayakan

Bagi kata masukan atau entri perlulah sumber yang layak diterima pakai berdasarkan penelitian lapangan, iaitu sumber primer atau sumber sekunder berdasarkan rujukan kepustakaan.

Sumber

13.3 Kamus Dewan

Kamus Dewan Edisi Ketiga pula diterbitkan pada tahun 1994 dengan tambahan entri

sebanyak 6,000 kata masukan iaitu 3,972 kata dasar dan 2,028 kata turunan atau kata

terbitan. Semua kata tersebut berupa kata dan ungkapan baru (baik yang asli Melayu

mahupun yang dipinjam), kata-kata dialek, termasuk bahasa sukuan dari Sabah dan

Sarawak, istilah umum dalam pelbagai bidang ilmu seperti kewangan, ekologi, perubatan

serta kata slanga.

Penyusunan Kamus Dewan Edisi Ketiga ini telah diketuai oleh Hajah NoresahbtBaharom

sebagai Ketua Editor dan dibantu oleh para editor yang terdiri daripada Rusli Abdul Ghani,

Mohd Nor Abd. Ghani, Ibrahim Ahmad, AziahTajuddinSalmahJabbar, Mariam bt Mahmud,

Diarani Mat Adam dan Rahamah Othman.

13.3.1 Ciri –Ciri Kamus

A) Sistem Ejaan

KamusDewanEdisiKetigamenggunakan system ejaan yang berpandukankepadaDaftarUmumSebutan Baku BahasaMelayu (DBP, 1991).

Bentuk standard danEjaanRasmi

Variasi Kata (khanduri – kenduri)

VariasiEjaan (ejaan lama kepadaejaanbaru)

balek – balik

keritik – kritik ( kata pinjaman)

B) Susunan Kata Masukan

Kata dasar (mengikutabjad, huruftebal, homonym ditulisberasingandenganangka

roman).

Kata terbitan (ditulisdibawah kata dasarberkenaan, )

Frasa, ungkapan, kata majmukdan kata ganda. ( dimuatkan di bawah kata pertama)

44

C) Sebutan

Huruf e yang disebut [ǝ] tidak diberi keterangan sebutan.

Huruf e taling diberi keterangan sebutannya dengan lambang é.

bela (béla) - semak (sémak)

D) Etimologi

Menyatakan kata sumber sesuatu perkataan yang sudah meresap ke dalam

perbendaharaan bahasa Melayu tetapi masih terasa sifat-sifat keasingannya.

E) Tanda Tilde

Tanda tilde atau tanda M yang terdapat pada kata masukan pecahan (seperti frasa,

ungkapan dan sebagainya), dan pada contoh penggunaan kata digunakan untuk

menggantikan kata dasar atau kata terbitan yang ditakrifkan sebelumnya.

bererti lihat

= bererti atau, sama

⍏ jarang dipakai, penggunaannya terbatas, sudah kuno, dan disangsikan

kebenarannya

45

14.0 TERJEMAHAN DAN KAEDAH TERJEMAHAN

14.1 Konsep Terjemahan

46

"Penggantian bahan tekstual dalam satu bahasa (bahasa sumber) daripada bahan

tekstual yang serupa dalam bahasa yang lain (bahasa sasaran)".

Penterjemahan merupakan satu kesenian yang terangkum usaha menggantikan mesej dan/atau pernyataan bertulis dalam sesuatu bahasa dengan mesej dan/atau pernyataan

yang sama dalam bahasa lain.

Dari segi tradisional, penterjemahan dilihat sebagai proses penggantian teks bertulis dalam

bahasa sumber dengan bahasa sasaran dan mengambil kira persamaan makna semaksimum

mungkin. Dari segi pandangan moden pula, penterjemahan membawa maksud proses

pemindahan mesej yang dilahirkan dalam bahasa sasaran. Hal ini juga mengambil kira

pemaksimuman persamaan dari segi kandungan mesej, ekspresif, konotatif, metalinguistik, fatik,

dan puitis.

APA ITU PENTERJEMAHAN ?

Penterjemahan adalah sesuatu kerja yang membawa hubungan antara dua bahasa atau lebih (multi- language) yang mentrasformasikanmakna dari bahasa sumber (BS)

kebahasasasaran (BT), dengan membawa ketepatan mesej bagi menghasilkan produk terjemahan yang baik.

14.2 Kaedah Terjemahan

Terdapat empat kaedah penterjemahan iaitu kaedah formal, kaedah dinamik,

kaedah deskriptif dan kaedah kreatif. Pecahan dan sedikit huraian tentang setiap

kaedah ini dapa dilihat dalam grafik dibawah.

47

KAEDAH TERJEMAHAN FORMAL

PINJAMAN

Berlaku kerana terdapatnya pertembungan atau kontak antara dua bahasa yang berbeza misalnya bahasa Inggeris dan bahasa Melayu

yang bertembung akibat penjajahan.

Peminjaman berlaku secara keseluruhan atau in toto misalnya ad valorem, tort, alibi, dan ad

hoc.

PENIRUAN

Peniruan berlaku apabila kemasukan istilah pinjaman tetapi istilahnya

sahaja yang diterjemahkan.

Terdapat dua jenis peniruan, iaitu pertama, peniruan penyampaian yang tidak mengubah struktur bahasa sasaran dan peniruan struktur yang memasukkan lantas mewujudkan struktur

baru dalam bahasa sasaran misalnya prime minister = perdana menteri dan

mini bus = bas mini.

PENGGANTIAN Penggantian berlaku apabila pemindahan warta

daripada bahasa sumber kepada bahasa sasaran. Dalam penggantian, persamaan pada

peringkat leksikal dan peringkat sintaksis sedapat mungkin dikekalkan misalnya; I go to market = Saya pergi ke pasar.

48

Kaedah Terjemahan Dinamik

TransposisiTransposisi bermakna berlaku perubahan dalam struktur ayat dalam karya terjemahan. Dalam

kaedah ini, kitaperlu mengubah atau menukarkan

kedudukan frasa atau klausa dalam bahasa sasaran tanpa mengubah maksud warta atau

maklumat

Modulasi

Dalam modulasi, terdapat perubahan dari segi semantik (makna) pada peringkat leksikal

tetapi wartanya tetap tidak berubah. Begitu juga penyampaian boleh 'negatif' dalam bahasa

sasaran tanpa menjejaskan makna.

PersamaanPersamaan ialah persamaan terdekat atau persamaan sejadi/bersahaja. Persamaan

sedemikian bergantung sepenuhnya kepada konteks dan nilai budaya seperti dalam

ungkapan idiomatik daripada peribahasa. Umumnya, tidak ada dua perkataan yang

benar-benarsama makna dalam dua bahasa yang berlainan. Oleh itu kita tidak menterjemah

dengan menggunakan persamaan tepat

Penyesuaian Penyesuaian yang merupakan kaedah yang menggabungkan beberapa kaedah seperti

modulasi, transposisi, dan persamaan. Transposisi - Kata sifar (Ungkapan)

Modulasi - Perhatian (Arahan) Persamaan - Struktur berbeza

49

PENTERJEMAHAN DESKRIPTIF

Kegiatan terjemahan yang bersifat teknikal, menggunakan istilah dan kosa kata yang agak khusus, gaya bahasa yang padat, ringkas, dan tepat. Bidang deskriptif merangkumi bidang sains dan teknologi, telekomunikasi, kewartawanan, penyiaran dan sebagainya.

PENTERJEMAHAN KREATIF

Melibatkan teks yang mempunyai nilai kesusasteraan yang tinggi seperti novel, cerpen, prosa, puisi dan seumpamanya.

3 Teknik

Terjemahan Terus Terjemahan Struktural Terjemahan Global

Dinamakan juga terjemahan hurufiah / literal.

Perkataan-perkataan dalam teks bahasa sumber diterjemahkan satu persatu dengan perkataan-perkataan yang sepadan dalam bahasa sasaran.

Perkataan bahasa sasaran yang sepadan dengan bahasa sumber tidak semestinya mengandungi makna asal perkataan atau teks bahasa sumber.

Semua tanda bacaan – dikekalkan.

15.0 TEKNIK TERJEMAHAN DAN PENTERJEMAHAN

A) TerjemahanTerus

Contoh

My brothers and sisters: I am sure that the most presistent and restless desire of my

life is to be fully human and fully alive.

50

Abang-abang dan kakak-kakakku: Saya percaya bahawa hajatku yang paling utama

dan meresahkan ialah untuk menjadi manusia yang sepenuhnya dan hidup sepenuhnya.

B) Terjemahan Struktural

Contoh

Industrialized countries lead the way in collection and preservation of cultural treasures

that belong to the developing world.

1. Industrialized countries lead the way – Negara-negaraindustrimendahuluijalan.

2. In the collection and preservation – Dalammengumpuldanmemelihara.

3. Cultural treasures that belong to the developing world –

hartakebudayaanitukepunyaankepadaduniamembangun.

51

Teks asal dalam bahasa sumber dipisahkan atau dipecahkan kepada ayat-ayat dan frasa.

Dilakukan ke atas pecahan-pecahan ayat itu.

Memberi keutamaan terhadap bahasa sumber.

Bentuk ayat, struktur ayat, golongan kata, kelas kata, tanda baca dan makna bahasa sumber mesti dikekalkan. Terjemahan perkataan-perkataan bahasa sumber mestilah serupa dengan perkataan-perkataan dalam bahasa sasaran (tidak boleh diterjemahkan secara sepadan).Contohnya: peribahasa ’Until cows come home’ diterjemahkan sebagai ’sehingga lembu-lembu datang pulang’, bukan dipadankan dengan peribahasa Melayu ’Menanti kucing bertanduk’.

TS

1 - Terjemahan keseluruhan - mengutamakan pemahaman pembaca.

2 - Penterjemah bebas menyesuaikan perkataan bahasa sumber dengan perkataan dalam bahasa sasaran.

3 - menyesuaikan unsur-unsur bahasa dan budaya dalam bahasa sumber termasuk tanda baca dengan unsur-unsur bahasa dan budaya bahasa sasaran. Namun demikian, makna atau maksud asal petikan atau teks masih kekal dan terpelihara.

C) Terjemahan Global

Contoh

Malaysia has good relation with many countries, in the past emphasis has been

greater on Commonwealth and other capitalistic countries.

Malaysia mempunyai hubungan yang baik dengan banyak negara. Pada masa lalu,

tumpuan lebih banyak diberikan kepada negara-negara Komanwel dan negara-negara

kapitalis.

52

MenterjemahBahan Autentik

Prinsip

JenisTerjemahan (Coyley, 1680)

MeminjamIstilah

53

54

Contoh Istilah yang telah Dipinjam/Dikekalkan

‘Almari’ berasal dari BahasaSepanyol

‘Kertas’ berasal dari Bahasa Arab

‘Syurga’ berasal dari Bahasa Sanskrit

‘Tauhu’ berasal dari BahasaCina

‘Sekolah’, ‘oksigen’, ‘elektrik’, ‘sinar-x’, ‘universiti’ berasal dari Bahasa Inggeris.

Menterjemah Istilah

55

Bidang Pendidikan

Bidang Alam Sekitar

BidangBahasa

BahasaInggeris →BahasaMelayu

Maintain good body resistance through a balanced diet, regular exercise, having dequate

rest, reducing stress and not smoking.

Kekalkan ketahanan badan yang baik melalui permakanan yang seimbang,

senaman, rehat yang cukup, pengurangan stres dan tidak merokok.

56

Bidang Agama

Menterjemah Kata

Contoh: Akhlak – TingkahLaku

Aqidah – Pegangan

MenterjemahAyat

Contoh: ‘BuahImanAdalahAmalSoleh’

- Amalankebaikanadalahhasil dari keyakinankepada Allah.

م@س< Bخ عBلBى Gم Bال Kس@ اإل@ BيKنGب

Makna : Terbina Islam Di Atas Lima

Terjemah: Islam ituterbina di atas lima perkara

Al-Quran danTerjemahan Surah

Surah 1 Al-Fatihah( 7ayat ) الفاتحة

1) Dengan menyebut nama Allah Yang Maha Pemurah lagi Maha Pengasih

. R حRيم Vالر Rح\من Vالر Rالله R م Rس\ ب

2) Segala puji bagi Allah, Tuhan semesta alam. aينRمa \عaال ال dب aر Rهg لل hم\دaح\ ال

3) Maha Pemurah lagi Maha Penyayang. R حRيم Vالر Rح\مـن Vالر

4) Yang menguasai di Hari Pembalasan Rينdالد R aو\م ي RكR مaال

5) HanyaEngkaulah yang kami sembah, danhanyakepadaEngkaulah kami

memintapertolongan. hينRعa ت aس\ ن aاكV Rي وإ hدh aع\ب ن aاكV Rي إ

6) Tunjukkan kami jalan yang lurus, aيمRقa المhست aاط aرdالص ـــا aـ اهدRن

7) (yaitu) Jalan orang-orang yang telah Engkau beri nikmat kepada mereka; bukan

(jalan) mereka yang dimurkai dan bukan (pula jalan) mereka yang sesat. aينRذV ال aاط aرRص

aينd الضVال a وaال aيهRم\ عaل Rوبhغضaالم Rيرaغ aيهRم\ عaل aمتaنعa أ

57

Bidang Pendidikan Jasmani

58

Contoh ayat: Guru-guru mestilah memenuhi objektif psikomotor, kognitif dan afektif.

Psikomotor: Gerak balas fizikal, pengawalan dan

penyelarasan sistem otot saraf.

Kognitif: Pemikiran dan kefahaman.

Afektif: Perasaan dan nilai-nilai murni serta pengajaran.

Daya Tahan Kardiovaskular

Daya tahan jantung mengepam darah ke

seluruh badan.

Memanaskan Badan

Meningkatkan suhu otot dan suhu badan

Menyejukkan Badan

Menurunkan suhu badan dan kadar

denyutan jantung ke paras normal.

Aktiviti Terjemahan Dalam Pelbagai Bidang

59

Konsep Terjemahan Teks Sains dan Teknologi

Penterjemah perlu kuasai makna istilah-istilah sains.Dapatkan padanannya dalam Bahasa MelayuBiasanya dilakukan melalui kaedah :- Pinjam terjemah- Penyerapan dengan penyesuaian ejaan dan sebutan- Dipinjamkan seluruh istilah tanpa penyesuaian

Kaedah Pinjam Terjemah

Bahasa Inggeris Bahasa MelayuCancer BarahSense Deria

Earth quake GempabumiTransparent Lutsinar

Metal LogamMuscle Otot

Apparatus RadasLens Kanta

Penyerapan dengan Penyesuaian

Bahasa Inggeris Bahasa MelayuEstuary EstuariEpiphyte EpifitGravity GravityHerbs HerbaImage Imej

Hormone HormoneCalorie KaloriIodine Iodin

Konsep Terjemahan TeksSains danTeknologi

1.Dalam menterjemahkan bahan bacaan sains dan teknologi, penterjemah boleh

Memisahkan teks itu kepada ayat-ayat atau frasa-frasa utama.

2.Langkah seterusnya ialah terjemahkan ayat atau frasa itu secara rapi ke dalam

Bahasa penerima.

3.Karangkan semula terjemahan itu dan penterjemah boleh menggunakan ayat baru

Jika perlu tanpa terikat kepada bilangan ayat dalam bahasa sumber.

60

Dipinjam Tanpa Penyesuaian

BahasaInggeris BahasaMelayuAtom Atom Gas Gas

Larva Larva Litmus Litmus Meiosis Meiosis Mineral Mineral Organ Organ

Contoh

61

62