BATUAN DAN PROSES PEMBENTUKANNYA

Geografi Tingkatan 4

• Definisi -Batuan merupakan pepejal yang terdiri daripada himpunan bahan mineral.

• Pengkelasan batuan dapat dibuat berdasarkan cara pembentukannya, saiz dan tekstur batuan, ketelusan dan ketelapan air serta ketahanan terhadap proses penggondolan.

• Batuan boleh dibahagikan kepada tiga jenis iaitu;

a) Batu igneusb) Batu enapanc) Batu metamorfosis

Pengenalan

BATU IGNEUS

• Ciri utama batuan igneus ialah bertekstur hablur. Terdapat dua jenis batuan igneus iaitu;– Batuan igneus jalar dalam / rej

ahan– Batuan igneus jalar luar / tero

bosan• Batuan igneus tidak

mengandungi fosil kerana bahan asalnya sangat panas dan tidak berlapis-lapis.

• Batuan igneus juga sangat keras dan berkilat.

Apakah ia batu igneus?

Kegunaan batu igneus

• Batu igneus seperti batu granit digunakan untuk

- membuat bangunan

- jalan raya

- landasan kereta api

- jambatan

- empangan

BATUAN ENAPAN• Terbentuk daripada pemendapan bahan-bahan hakisan,

tumbuh-tumbuhan, dan haiwan yang telah mati di bawah permukaan air seperti di dasar sungai, tasik dan dasar lautan untuk satu jangkamasa yang panjang.

• Pemendapan ini berlaku secara berlapis-lapis di bawah suhu dan tekanan yang tinggi

• Batuan ini tidak berhablur dan sering kali mengandungi fosil.

• Setiap lapisan batuan enapan boleh dibezakan daripada lapisan lain berdasarkan ketebalan, kekerasan, kandungan, warna dan tekstur.• Contoh batu enapan ialah batu kapur, konglomerat, syal dan batu pasir.

Kegunaan batu enapan

• Batu enapan cirinya adalah rapuh dan kurang tahan

kepada tekanan

• Contoh batu enapan ialah batu kapur yang membuat

simen dan konkrit

• Batu pasir pula digunakan untuk

membuat kaca

• Tanih lempung (liat) digunakan

tembikar dan batu bata

BATUAN METAMORFOSIS / BATUAN JELMAAN

• Tekanan dan haba yang sangat tinggi akan mengubah batuan igneus dan batuan enapan menjadi batuan metemorfosis.

• Tekanan dan haba yang tinggi ini disebabkan oleh gerakan kerak bumi secara besar-besaran, misalnya semasa proses lipatan kerak bumi dan aliran magma dalam kerak bumi.• Pada umumnya batuan metamorfosis lebih keras dan mampat daripada jenis batuan asalnya kecuali sekiranya batuan asalnya adalah batuan igneus.

Kegunaan batu metamorfosis

• Batu marmar digunakan untuk membuat perhiasan lantai dan dinding

• Batu permata digunakan untuk membuat perhiasan wanita

• Batu berlian digunakan untuk membuat mata pengisar, pemotong dan gerudi lapisan pejal

Contoh batuan mengikut jenis

Contoh mineral yang wujud

Kitaran Batuan

• Kitaran batuan bermaksud perubahan batuan daripada satu jenis kepada jenis yang lain.

• Proses ini melibatkan pembentukan batuan baru, pemusnahan atau perubahan jenis batuan

• Melalui kitaran ini, kumin-kumi batuan akan bergerak daripada beberapa meter sehingga ke beberapa kilometer, sama ada ke atas atau ke bawah atau secara mendatar di permukaan bumi.

• Batuan igneus berubah dari segi kandungan kimia, struktur dan tekstrur akibat tekanan dan kepanasan oleh sentuhan ignues jalar dalam atau sentuhan igneus jalar luar.

• Batuan juga boleh berubah apabila batuan terdedah kepada pergerakan dan letusan magma iaitu ketika letusan gunung berapi yang dikenali sebagai batuan jelmaan/ metamorfosis.

• Batuan juga mengalami proses penggondolan seperti luluhawa, hakisan, pengangkutan dan pemendapan oleh agen-agen penggondolan seperti air mengalir, ombak, angin dan pergerakan glasier.

• Sisa batuan yang mengalami proses penggodolan ini akan diangkut dan dimendapkan di dasar sungai, tasik atau laut dan membentuk batuan enapan.

Pengaruh Batuan Terhadap Pembentukan Bentuk Bumi.

• Batuan keras seperti batuan granit membentuk banjaran gunung, manakala batuan lembut seperti syal dan tanah lempung pula membentuk lurah atau dataran pamah.

• Pengaruh geologi ini dibantu oleh proses geomorfologi seperti hakisan, luluhawa, dan proses endogenetik dalam membentuk konfigurasi bentuk muka bumi sesuatu kawasan.

• Ciri-ciri batuan seperti kekerasan, kejerapan air, keporosan, rekahan, dan lain-lain akan menentukan rupa bumi di kawasan tersebut.

Rajah kitaran batu

• Kitaran batu adalah proses perubahan jenis batuan bertukar ke jenis yang lain akibat daripada haba dan tekanan

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

1. Pertanian

• Batuan yang terluluhawa akan menghasilkan tanih yang subur dan sesuai untuk pertanian.

• Contohnya batuan basalt yang terluluhawa menjadi tanih yang subur untuk pertanian di Pulau Jawa.

• Batuan igneus yang terluluhawa

akan membentuk tanih laterit yang

sesuai untuk pelbagai jenis tanaman

pertanian seperti kelapa sawit, getah

dan koko.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

2. Perlombongan Batuan juga kaya dengan

kandungan logam, Logam ini biasanya terdapat di

celahan atau alur rekahan batuan seperti arang batu dan bijih besi.

Terdapat juga logam yang dihanyutkan dari kawasan tanah tinggi dan dimendapkan di sungai-sungai seperti bijih timah dan emas.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

3. Bahan binaan

Terdapat banyak batuan seperti granit, batu

kapur, batu pasir, marmar dan slat yang boleh

digunakan sebagai bahan binaan.

Batu granit digunakan untuk membina jalan dan

bagunan.

Batu kapur digunakan untuk membuat simen bagi

membina bangunan

Marmar merupakan antara bahan yang digunakan

untuk membuat kemasan dalam pembinaan.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

4. Bahan Mentah

Batuan lempung seperti kaolin banyak

digunakan dalam industri pembuatan tembikar

dan jubin.

Pasir merupakan bahan mentah utama dalam

industri pembuatan barangan kaca.

Batuan juga mengandungi pelbagai jenis

garam yang boleh digunakan dalam pelbagai

jenis industri.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

5. Perhiasan

Batuan metamorfik

menghasilkan pelbagai jenis

batu permata yang digunakan

untuk membuat barang kemas.

Antaranya intan, garnet, delima,

nilam dan zirkon.

Contoh jenis berlian/batu permata mengikut warna

• Rasa-rasa ada duit ke nak beli?

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

6. Bahan api

Batuan yang boleh digunakan

sebagai bahan api ialah gambut,

arang batu lignit, bitumen dan arang

batu wap, antrasit dan minyak galian.

Bahan api ini digunakan sebagai

sumber haba dan tenaga di rumah,

kilang dan kenderaan.

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

7. Ekopelancongan

Pandang darat karst dan kawasan

gua batu kapur menjadi kawasan

tarikan pelancong kerana

mempunyai pemandangan yang

indah dan mempunyai nilai sejarah.

Contohnya Gua Niah dan Gua Mulu

di Sarawak

Kepentingan Batuan Kepada Manusia

8. Keagamaan

Terdapat juga penganut-

penganut agama yang

menjadikan gua sebagai tempat

ibadat mereka.

Contohnya Gua Batu Caves

(Hindu) dan Gua Sam Poh

Tong (Buddha)

Contoh Batuan Metamorfosis

Batuan Asal Batuan Metamorfosis

Arang batu (batu enapan) Grafit

Batu kapur (batu enapan) Marmar

Batu pasir (batu enapan) Kuartzit

Syal (batu enapan) Syis

Granit (batu igneus) Gneis