hak repro perempuan
TRANSCRIPT
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
1/15
PELAKSANAAN HAK-HAK KESEHATAN REPRODUKSI PEREMPUAN
BERDASARKAN KONVENSI INTERNASIONAL DAN PERATURAN
PERUNDANG-UNDANGAN YANG BERLAKU DI INDONESIA
20 DESEMBER 2014 / SETYAKARIORIANSYAH
.entr-!et"
.entr-#e"$er
Latar belakang
Pe!%&%r"n !en'en"% #"&-#"& re(r)$*&+% (ere!(*"n !er*("&"n (er&e!,"n'"n $"r%
&)n+e( #"&-#"& "+"+% !"n*+%". D""! (er&e!,"n'"nn" &)n+e( #"&-#"& "+"+%
!"n*+%" $"("t $%,"'% $""! $*" %$e $"+"r. Pert"!" ("n$"n'"n "n' ,er(%"& ("$"
&e"&%n"n ,"#" t%"( !"n*+%" "#%r $en'"n #"&-#"& %n$%%$* "n' t%$"& $%(%+"#&"n
$"r%n" $"n &e$*" ("n$"n'"n "n' !ene&"n&"n &e"%,"n !"+"r"&"t $"n ne'"r"
*nt*& !en"!%n t%$"& +"" &e,e,"+"n $"n &e+e!("t"n ,"'% "r'" ne'"r" tet"(% *'"
!e!"+t%&"n ,"#" "r'" ne'"r" !"!(* !e!(er)e# !e"&+"n"&"n &e,e,"+"n $"n
"(" "n' !en"$% #"&n".
M"+""# re(r)$*&+% +"!" +e&"% t%$"& $"("t $%e("+&"n $"r% +e&+*"%t"+ $"n t*,*#
!"n*+%". Se&+*"%t"+ t%$"& +e!"t"-!"t" $)r)n'"n n"*r% "t"* &e,*t*#"n ,%))'%+
*+*+n" ""t &e"!%n3 tet"(% !er*("&"n ,ent*& %nter"&+% +)+%" "t"* ,er+%"t
re"+%)n".
B"n"& (ere!(*"n "n' t%$"& !en'et"#*% #"&n" &"ren" $""! &e#%$*("n
(ere!(*"n !"+""# #"& +"n'"t "n'&" $%,%5"r"&"n. 6*n'+% re(r)$*&+% !ere&" "n'
$%(er"n&"n #"n" ("$" %""# $)!e+t%& !e!,*"t (ere!(*"n e,%# ,%"+" $en'"n
,er,"'"% &e"%,"n !%+"n" +e,"'"% +e)r"n' %,* $"n %+tr% #"r*+ $"n "%, !en$%$%&
"n"& !en'"t*r r*!"# t"n''" !en$"!(%n'% $"n !e""nn% +*"!%. M*n'&%n e,%#
!*$"# ,"'% (ere!(*"n *nt*& !e!,*"t $"t"r &e"%,"n !ere&" $"r% ("$" #"&n".
Be'%t* *'" $en'"n "rt% +e#"t (ere!(*"n e,%# !en'"n''"( &e+e#"t"n "$""# "n'
,er&"%t"n $en'"n )r'"n t*,*#n" ("$"#" !"&n" &e+e#"t"n t%$"& #"n" $e!%&%"n.
A(""'% &"t" re(r)$*&+% !"+%# ,"n"& (ere!(*"n "n' ,e*! !en'et"#*%n".
Pe!,"n'*n"n &e+e#"t"n ,ert**"n *nt*& !e!(ert%n''% $er""t &e+e#"t"n. De!%
ter5"("%n" $er""t &e+e#"t"n "n' t%n''% !"&" "n%t" +e,"'"% (ener%!" &e+e#"t"n
"n'')t" &e*"r'" $"n (e!,er% (e""n"n &e+e#"t"n #"r*+ ,er(er"n $""! &e*"r'"
+*("" "n"& t*!,*# +e#"t +"!("% $e"+" +e,"'"% 'ener"+% !*$". Oe# +e,", %t*
"n%t" +e)'"n" $%,er% (er#"t%"n.
A$"(*n $e%n%+% tent"n' "rt% &e+e#"t"n re(r)$*&+% "n' te"# $%ter%!" +e5"r"
https://setyakarioriansyah.wordpress.com/2014/12/20/pelaksanaan-hak-hak-kesehatan-reproduksi-perempuan-berdasarkan-konvensi-internasional-dan-peraturan-perundang-undangan-yang-berlaku-di-indonesia/https://setyakarioriansyah.wordpress.com/author/setyakarioriansyah/https://setyakarioriansyah.wordpress.com/author/setyakarioriansyah/https://setyakarioriansyah.wordpress.com/2014/12/20/pelaksanaan-hak-hak-kesehatan-reproduksi-perempuan-berdasarkan-konvensi-internasional-dan-peraturan-perundang-undangan-yang-berlaku-di-indonesia/
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
2/15
%ntern"+%)n" "%t* 7 +e,"'"% &e"$""n &e+e"#ter""n %+%& !ent" +)+%" "n' *t*#
$""! +e'"" #" "n' ,er&"%t"n $en'"n +%+t%! *n'+%-*n'+% $"n (r)+e+ re(r)$*&+%.
Se"%n %t* *'" $%+%n''*n' #"& (r)$*&+% "n' $%$"+"r&"n ("$" (en'"&*"n #"& "+"+%
!"n*+%" ,"'% +et%"( ("+"n'"n "t"* %n$%%$* *nt*& !enent*&"n +e5"r" ,e,"+ $"n
,ert"n''*n' "", !en'en"% *!"# "n"& (en"r"&"n "n"& $"n !enent*&"n
&e"#%r"n "n"& !ere&".
D""! K)neren+% Intern"+%)n" Ke(en$*$*&"n $"n Pe!,"n'*n"n (International
Konfren on Population and Depelopmen/ICPD). Y"n' $%+()n+)r% )e# (er+er%&"t"n
B"n'+" B"n'+" PBB3 $% K"%r) Me+%r ("$" t"#*n 1884 $%#"$%r% )e# 11.000
(er"&%"n $"n e,%# 190 ne'"r". K)nren+% ter+e,*t !e"#%r&"n &e,%"&"n ,"r*
tent"n' (e!,"n'*n"n $"n &e(en$*$*&"n +e(ert% ter5"nt*! $""! (r)'r"! "&+% 20
t"#*n "n' t%$"& "'% ter)&*+ ("$" (en5"("%"n t"r'et ()(*"+% tertent* tet"(% e,%#
$%t**&"n ("$" *("" (en+t",%"n "* (ert*!,*#"n (en$*$*& "n' ,er)r%ent"+% ("$"
&e(ent%n'"n (e!,"n'*n"n !"n*+%". Pr)'r"! "&+% %n% !ener*&"n "'"r +et%"( ne'"r"
!en%n'&"t&"n +t"t*+ &e+e#"t"n (en$%$%&"n $"n #"&-#"& %n$%%$* *+*+n" ,"'%
(ere!(*"n $"n "n"&-"n"& $"n !en'%nte'r"+%&"n (r)'r"! &e*"r'" ,eren5"n" KB3
&e$""! "'en$" &e+e#"t"n (ere!(*"n "n' e,%# *"+.
6)&*+ ter(ent%n' $"r% (r)'r"!n" "$""# (ene$%""n (e""n"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%
"n' !ene*r*# "n' !e!"$*&"n KB (e""n"n &e#"!%"n $"n (er+"%n"n "n'
"!"n (en5e'"#"n (en'),"t"n %ne&+% !en*"r +e&+*"/IMS ter!"+*& HIV3
%n)r!"+% $"n &)n+e%n' +e&+*"%t"+ +ert" (e""n"n &e+e#"t"n (ere!(*"n !en$"+"r
"%nn". Ter!"+*& (en'#"(*+"n ,ent*&-,ent*& &e&er"+"n ter#"$"( (ere!(*"n +e(ert%
+*n"t (ere!(*"n *" ,e% (ere!(*"n $"n ,er,"'"% ,ent*& &e&er"+"n "%nn".
Rumusan Masalah
1 A("&"# "n' $%!"&+*$ $en'"n #"& &e+e#"t"n re(r)$*&+% (ere!(*"n :
2 B"'"%!"n" H"&-#"& Ke+e#"t"n re(r)$*&+% (ere!(*"n ,er$"+"r&"n &)nen+%
%ntern"+%)n" Per"t*r"n Per*n$"n'-*n$"n'"n $"n &e,%"&"n $% In$)ne+%" :
; B"'"%!"n" I!(e!ent"+% &e,%"&"n Ke+e#"t"n Re(r)$*&+% $"n H"& Ke+e#"t"n
Re(r)$*&+% $% In$)ne+%" :
Pembahasan
1 Hak Kesehatan Reproduksi Perempuan
Pen"$"r"n ter#"$"( (ere!(*"n "t"+ re(r)$*&+%n" (er* $%,er% ,e,er"(" (en'ert%"n
"n' e,%# *+*+ "%t* "(" "n' $%+e,*t $en'"n #"& &e+e#"t"n $"n re(r)$*&+% %t*
+en$%r%. D% &*t%( $"r% N"n%
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
3/15
!ee&"t ("$" $%r% *nt*& !e"&*&"n "t"* t%$"& !e"&*&"n !e!(er)e# "t"* t%$"&
!e!(er)e# +e+*"t*.
Ke+"$"r"n tent"n' #"& +e,"'"% !"n*+%" $"n +e,"'"% (ere!(*"n +e,"'"% &e&*"t"n
,"'% (ere!(*"n *nt*& !e"&*&"n ,er,"'"% "&t%%t"+ ,"'% &e(ent%n'"n $%r% &e*"r'"
!"+"r"&"t.
Se#"t "$""# t%$"& #"n" ,er&"%t"n &et%$"&n"!"n"n %+%& tet"(% *'" !ent" $"n
+)+%". Ket%'" "+(e& %n% +"%n' ,er#*,*n'"n +"t* +"!" "%nn" $"n +"%n'
!e!(en'"r*#% "n' $"("t !e!,*"t +e+e)r"n' +"&%t "t"* +e#"t.
Re(r)$*&+% "$""# !en'#"+%&"n &e!,"% "t"* &e!"!(*"n (ere!(*"n *nt*&
!en'#"+%&"n &et*r*n"n +e5"r" ,er*"n'.
D"r% $e%n% $% "t"+ !"&" !"&n" #"& &e+e#"t"n re(r)$*&+% !en"$% +er"n'&"%"n &"t"
"n' !e!%%&% %+% !%+% $"n (r)'r"! ,"#" #"& $"n &e+e#"t"n re(r)$*&+% !en"$%
$*" &)n+e( "n' t%$"& ter,"t"+ ("$" (er+)""n !e$%+ )r'"n re(r)$*&+% +"". K)n+e(
(ert"!" "$""# #"& re(r)$*&+%= &e$*" &e+e#"t"n re(r)$*&+%. D%&*t%( $"r% Implication
of the ICPD (International Congress Population and Development) Programme of
Action 1884 ,"#" "n' $%!"&+*$ r*"n' %n'&*( &e+e#"t"n re(r)$*&+% "$""# 7
1 Ke+e"#ter""n %+%& !ent" $"n +)+%" "n' *t*#
2 Se'"" "n' ,er#*,*n'"n $en'"n +%+te! re(r)$*&+% $"n *n'+%-*n'+%n".
; Me!(*n"% &e#%$*("n +e&+ "n' !e!*"+&"n $"n "!"n
4 Me!(*n"% &e!"!(*"n *nt*& ,ere(r)$*&+% $"n &e,e,"+"n *nt*& !enent*&"n
"("&"# !ere&" %n'%n !e"&*&"nn" ,%"!"n" $"n ,er"(" +er%n'&"#.
> Me!(*n"% "&+e+ ter#"$"( 5"r"-5"r" &e*"r'" ,eren5"n" "n' "!"n ee&t%
ter"n'&"* $"n $"("t $%ter%!" "n' !en"$% (%%#"n !ere&" $"n !et)$e "n'
!ere&" (%%#.
? H"& *nt*& !e!(er)e# (e""n"n (e!e%#"r""n &e+e#"t"n "n' te("t "n'
!e!*n'&%n&"n ("r" "n%t" +e"!"t !en""n% &e#"!%"nn" $"n !e"#%r&"n
"n"&.
@ Me!,er%&"n &e+e!("t"n ter,"%& &e("$" ("+"n'"n *nt*& !e!%%&% ,"% "n' +e#"t.
At"* $en'"n &"t" "%n &e+e#"t"n re(r)$*&+% "$""# +e&*!(*"n !et)$e te&n%& $"n
(e""n"n "n' !en$*&*n' &e+e#"t"n $"n &e+e"#ter""n re(r)$*&+% !e"*%
(en5e'"#"n $"n (enee+"%"n !"+""# &e+e#"t"n re(r)$*&+% "n' !en5"&*(
&e+e#"t"n +e&+*" +t"t*+ &e#%$*("n $"n #*,*n'"n (er)r"n'"n ,*&"n +e!"t"
&)n+*t"+% $"n (er""t"n "n' ,ert"%"n $en'"n re(r)$*&+% (en"&%t "n' $%t*"r&"n
!e"*% #*,*n'"n +e&+.
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
4/15
De%n%+% #"&-#"& re(r)$*&+% +e5"r" +(e+%%& $"("t $%","r&"n +e,"'"% ,er%&*t 7
1 H"& re(r)$*&+% !en5"&*( #"&-#"& "+"+% !"n*+%" tertent* "n' +*$"# $%"&*% $""!
#*&*!-#*&*! n"+%)n" $)&*!en-$)&*!en #"& "+"+% %ntern"+%)n".
2 H"&-#"& "n' $%$"+"r&"n (en'"&*"n #"&-#"& "+"+% +e!*" ("+"n'"n $"n (r%,"$%
*nt*& !enent*&"n +e5"r" ,e,"+ $"n ,ert"n''*n'"", !en'en"% *!"# "n"&
$"n !enent*&"n "&t* &e"#%r"n "n"&-"n"& !ere&".
; Me!(*n"% %n)r!"+% $"n 5"r" *nt*& !e!(er)e# "n"& $"n #"& *nt*& !en5"("%
+t"n$"r tert%n''% &e+e#"t"n +e&+*" $"n re(r)$*&+%.
4 H"& +e!*" )r"n' *nt*& !e!,*"t &e(*t*+"n !en'en"% re(r)$*&+% "n' ,e,"+
$%+&r%!%n"+% ("&+""n $"n &e&er"+"n.
> Me!(er#%t*n'&"n &e,*t*#"n #%$*( $"r% "n"&-"n"& !ere&" "n' +e&"r"n' $"n ("$"
!"+" !en$"t"n' +ert" t"n''*n'"", !ere&" ter#"$"( !"+"r"&"t.
? H"&-#"& %n% #"r*+ $%$*&*n' )e# &e,%"&"n (e!er%nt"# $"n !"+"r"&"t $% ,%$"n'
&e+e#"t"n re(r)$*&+% ter!"+*& &e*"r'" ,eren5"n".
T**"n &e+e#"t"n $"n #"& re(r)$*&+% "$""# +e,"'"% ,er%&*t 7
1 Unt*& !e!"+t%&"n %n)r!"+% "n' !ee*r*# $"n "&t*" +ert" ,er"'"! tent"n'
(e""n"n (e!e%#"r""n &e+e#"t"n re(r)$*&+% ter+e$%" ter"n'&"* $"n $"("t
$%ter%!" +ert" 5)5)& *nt*& +e+*"% (e!"&"%.
2 Unt*& !e!*n'&%n&"n $"n !en$*&*n' &e(*t*+"n +*&"re" $"n ,ert"n''*n' "",
$""! #" &e#"!%"n $"n !et)$e &e*"r'" ,eren5"n" (%#"n !ere&" $"n
!et)$e "%n (%%#"n !ere&" $""! #" (en'"t*r"n &e+*,*r"n "n' t%$"&
,ertent"n'"n $en'"n #*&*! +ert" !e!(*n"% %n)r!"+% (en$%$%&"n $"n 5"r"
!e!(er)e#n".
; Unt*& !e!en*#% &e,*t*#"n-&e,*t*#"n &e+e#"t"n re(r)$*&+% "n' !en'""!%
(er*,"#"n +e("n"n' +%&*+ #%$*( $"n !e"&*&"n #" %t* $en'"n 5"r" "n'
(e&" ter#"$"( &e"ne&"r"'"!"n &e"$""n !"+"r"&"t +ete!("t. M"r%"n"
A!%r*$$%n 200;3
2 Hak-hak Kesehatan Reproduksi perempuan berdasarkan konvensi
internasional, Peraturan Perundang-undangan dan kebijakan di
indonesia.
H"& re(r)$*&+% +e,"'"% ,"'%"n $"r% #"& "+"+% !"n*+%" $%"!%n $""! ,e,er"("
(er"n%"n %ntern"+%)n" +e(ert% ter!*"t $""! The convention on the elimination alls
forms of discrimination againt woment (CEDA) IPD &e 4 $% K"%r) $"n &)neren+%
&e 4 tent"n' (ere!(*"n $% Be%%n' 188>. H"&-#"& ter+e,*t !e%(*t%
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
5/15
1 H"& *nt*& !en$"("t&"n %n)r!"+% $"n (en$%$%&"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%= #"&
ter+e,*t ter&"%t $en'"n !"+""# &e+e#"t"n re(r)$*&+% ter!"+*& "!%n"n
&e+e#"t"n $"n &e+e"#ter""n +e+e)r"n' !"*(*n &e*"r'".
2 H"& !en$"("t&"n (e""n"n $"n (er%n$*n'"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%= !e%(*t% #"&
"t"+ %n)r!"+% &eter"n'&"*"n (%%#"n &e"!"n"n &er"#"+%""n #"r'" $%r%
&en"!"n"n &e+%n"!,*n'"n (e""n"n $"n #"& ,er(en$"("t.
; H"& "t"+ &e,e,"+"n ,er(%&%r $"n !e!,*"t &e(*t*+"n tent"n' &e+e#"t"n re(r)$*&+%.
4 H"& *nt*& !e!*t*+&"n *!"# $"n "r"& &e"#%r"n "n"&.
> H"& *nt*& #%$*( $"n ,e,"+ $"r% re+%&) &e!"t%"n &"ren" &e#"!%"n "t"* !"+""#
? H"& !en$"("t &e,e,"+"n $"n &e"!"n"n $""! (e""n"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%=
+et%"( %n$%%$* $%(er5"" *nt*& !en%&!"t% $"n !en'"t*r &e+e#"t"n
re(r)$*&+%n".
@ H"& *nt*& ,e,"+ $"r% +e'"" ,ent*& (en'"n%"""n $"n (er"&*"n ,*r*& "n'
!en"n'&*t &e+e#"t"n re(r)$*&+%= ter!"+*& #"& "n"&-"n"& "'"r $%%n$*n'%
$"r% e&+()%t"+% $"n (en'"n%"""n +e&+*" +ert" #"& +et%"( )r"n' *nt*&
$%%n$*n'% $"r% (er&)+""n &e&er"+"n (en%&+""n $"n (ee5e#"n +e&+*".
9 H"& "t"+ &er"#"+%""n (r%,"$% $""! !en""n&"n re(r)$*&+%n"= "rt%n" (e""n"n
re(r)$*&+% $%"&*&"n $en'"n !en'#)r!"t% &er"#"+%""n $"n ,"'% (ere!(*"n
$%,er% #"& *nt*& !enent*&"n +en$%r% (%%#"n re(r)$*&+%n".
8 H"& *nt*& !e!,"n'*n $"n !eren5"n"&"n &e*"r'"=
10 H"& $""! &e,e,"+"n ,er&*!(* $"n ,er("rt%+%("+% $""! ()%t%& "n'
,ern*"n+" &e+e#"t"n re(r)$*&+% "rt%n" +et%"( )r"n' !e!(*n"% #"& *nt*&
!en$e+"& (e!er%nt"# "'"r !ene!("t&"n !"+""# #"& $"n &e+e#"t"n
re(r)$*&+% +e,"'"% (r%)r%t"+ $""! &e,%"&"n ()%t%& ne'"r"n".
11 H"& *nt*& ,e,"+ $"r% +e'"" ,ent*& $%+&r%!%n"+% $"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%=
12 H"& !en$"("t&"n !"n""t $"r% #"+% &e!"*"n %!* (en'et"#*"n ter!"+*&
(en'"&*"n #"& ,"#" +et%"( )r"n' ,er#"& !e!(er)e# (e""n"n &e+e#"t"n
re(r)$*&+% $en'"n ten))'% !*t"%r "n' "!"n $"n $"("t $%ter%!"
B"!,"n' 200>3
T%n$"& "n*t $"r% #"+% &)nen+% K"%r) "$""# ter,ent*&n" ("&et &e+e#"t"n
re(r)$*&+% e+en+%" PKRE3 )e# De("rte!en Ke+e#"t"n RI 20023 "$"(*n
(e!"#"!"n #"& re(r)$*&+% !en*r*t PKRE "$""# 7
1 Set%"( )r"n' ,er#"& !en$"("t&"n +t"n$"r (e""n"n &e+e#"t"n re(r)$*&+% "n'
ter,"%&.
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
6/15
2 Set%"( )r"n' (ere!(*"n "t"* "&%-"&% +e,"'"% ("+"n'"n "t"* +e,"'"% %n$%%$*3
,er#"& !e!(er)e# %n)r!"+% +een'&"(-en'&"(n" tent"n' +e&+*"%t"+
re(r)$*&+% $"n !"n""t +ert" ee& +"!(%n' ),"t-),"t"n ""t $"n t%n$"&"n
!e$%+ "n' $%'*n"&"n *nt*& (e""n"n $"n "t"* !en'"t"+% !"+""# &e+e#"t"n
re(r)$*&+%.
; Set%"( )r"n' !e!%%&% #"& *nt*& !e!(er)e# (e""n"n KB "n' "!"n ee&t%
ter"n'&"* $"("t $%ter%!" +e+*"% $en'"n (%%#"n t"n(" ("&+""n $"n !e""n
#*&*!.
4 Set%"( (ere!(*"n ,er#"& !e!(er)e# (e""n"n &e+e#"t"n "n' $%,*t*#&"nn"
"n' !e!*n'&%n&"n +e#"t $"n +e"!"t $""! !en""n% &e#"!%"n $"n
(er+"%n"n +ert" !e!(er)e# ,"% "n' +e#"t.
> Set%"( "n'')t" ("+"n'"n +*"!%-%+tr% ,er#"& !e!%%&% #*,*n'"n "n' $%$"+"r%
(en'#"r'""n ter#"$"( ("+"n'"n !"+%n'-!"+%n' $"n $%"&*&"n $""! +%t*"+%
$"n &)n$%+% "n' $%%n'%n&"n ,er+"!" t"n(" *n+*r (e!"&+""n "n5"!"n $"n
&e&er"+"n.
? Set%"( re!"" "&%-"&% !"*(*n (ere!(*"n ,er#"& !e!(er)e# %n)r!"+% "n'
te("t $"n ,en"r tent"n' re(r)$*&+% +e#%n''" $"("t ,er(er%"&* +e#"t $""!
!en""n% &e#%$*("n +e&+*" "n' ,ert"n''*n' "",.
@ Set%"( (ere!(*"n $"n "&%-"&% ,er#"& !en$"("t&"n %n)r!"+% $en'"n !*$"#
en'&"( $"n "&*r"t !en'en"% %ne&+% !en*"r +e&+*" ter!"+*& HIV/AIDS.
• L"n$"+"n T%n$"&"n ene" Be%%n' In$)ne+%".
P"r" (ere!(*"n "n' !e!%%&% (er#"t%"n ter#"$"( (er+)""n ,"n'+" +e"& "" "&t%
ter%,"t ("$" (e!,ent*&"n PBB !e!(*n"% t**"n *nt*& !en5e'"# ter"$%n"
(er"n' +ert" !e!(er*"n'&"n "$"n" (er$"!"%"n $"n &e"!"n"n. Se"%n %t* !ere&"
*'" +"n'"t ,er&e(ent%n'"n *nt*& !e!"*&"n e&)n)!% !e%n$*n'% HAM $"r%
%n$%%$* $"n t%$"& !e!,e$"&"n r"+ en%+ &e"!%n &e,"n'+""n $"n "'"!" An%
S)et%(t) $""! D#"r!" S E$%t)r3 200?7 2?3
• K)neren+% Intern"+%)n" tent"n' Pere!(*"n 7 $"r% MeC%5) %t +"!("% Be%%n'.
K)neren+% Intern"+%)n" &e$*" $%+een''"r"&"n $% K)(en#"'en t"#*n 1890. $en'"n
te!" &)n(eren+% !e!,"#"+ tent"n' (e&er""n &e+e#"t"n $"n (en$%$%&"n. H%n''"
$%"$)(+% $""! K)nen+% Pere!(*"n +e,"'"% $)&*!en %ntern"+%)n" ter(ent%n'
"n' $"("t $%r"t%%&"+% )e# ne'"r" "n'')t" PBB *nt*& !en5%(t"&"n &e+et"r""n
(ere!(*"n. K)nen+% %n% !e!*"t &e+"!""n #*&*! ,"'% (ere!(*"n +e,"'"% "r'"
ne'"r" $"n $%"&*%n" #"&-#"& (ere!(*"n $""! %n'&*( $)!e+t%& $"n $""!
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
7/15
%n'&*n'"n &e*"r'". K)nen+% %n% *'" !en'#"+%&"n Copenhagen Programme for
Action "n' $%)&*+&"n *nt*& !en$*&*n' (er"n (ere!(*"n $""! (r)+e+
(e!,"n'*n"n !e"*% (en%n'&"t"n (en$%$%&"n (e""n"n &e+e#"t"n "&+e+ ("$"
("+"r ten"'" &er" $"n !en$*&*n' (er"n (ere!(*"n $% ,%$"n' (ert"n%"n.
K)n(eren+% &et%'" $% N"%r),% t"#*n 189> $en'"n te!" E!ualit"# Defelopment and
Peace. H"+%n" "$""# $airo%i &orward 'ooing trategies for the "ear *+++.
$""! $)&*!en ter+e,*t !"+%# !en)r)t% "&t" ,"#" !"+%# ter$"("t
&et%$"&+et"r""n "nt"r" "&%-"&% $"n (ere!(*"n ter*t"!" $% ne'"r" ,er&e!,"n' $"n
&e!%+&%n"n !"++" povert" mass3 $"n &eter,e"&"n'"n "n' $%#"$"(% +e,"'%"n ,e+"r
(ere!(*"n $% $*n%". D%%$ent%%&"+% ,"#" ,gender differences- !er*("&"n "&t)r
"n' !ene,",&"n ter"$%n" $%+&r%!%n"+% "nt"r" "&%-"&% $"n (ere!(*"n An%
S)et%(t) $""! P)er"n$"r% Pen.3 20007 ?93
K)neren+% Intern"+%)n" &ee!("t tent"n' (ere!(*"n $% Be%%n' t"#*n 188>. H"+%
&)neren+% %ntern"+%)n" &ee!("t $% Be%%n' "$""# (ene'"+"n +e5"r" ')," !en'en"%
(er"n +entr" $"r% HAM *nt*& (er*"n'"n &e "r"# (er+"!""n/&e+et"r""n
'en$er. Platfform for Action $"n 12 Areas of concer "n' !en"$% &e+e("&"t"n
"$""#7
13 Pere!(*"n $"n &e!%+&%n"n
23 Pere!(*"n $"n (en$%$%&"n +ert" (e"t%#"n
;3 Pere!(*"n $"n &e+e#"t"n
43 Ke&er"+"n ter#"$"( (ere!(*"n
>3 Pere!(*"n $""! &)n%& ,er+en"t"
?3 Ket%!("n'"n e&)n)!%
@3 Pere!(*"n $"n P)%t%& $"n Pen'"!,%"n Ke(*t*+"n
93 HAM (ere!(*"n
83 Me&"n%+!e %n+t%t*+%)n"
103 Pere!(*"n $""! Me$%"
113 Pere!(*"n $"n %n'&*n'"n #%$*(
123 H"& "n"& (ere!(*"n S*r" D#"r!" 200?7 283
Se!*" #"+% &e+e("&"t"n ter+e,*t !en5er!%n&"n (en'*"t"n &e!,"% (r%n+%( "n'
te"# ter5"nt*! $""! &)nen+% (ere!(*"n $"n ,er,"'"% (er"n%"n "n' "$" tent"n'
#"& "+"+% !"n*+%".
S"!("% +""t %n% !"+%# +e$%&%t +e&"% "t*r"n "t"* &e,%"&"n "n' $%&e*"r&"n *nt*&
!e"&+"n"&"n &)nen+% (ere!(*"n %t* "t"* (*n !ere%+% UU $"n (er"t*r"n "n'
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
8/15
,ertent"n'"n $en'"n (r%n+%( "n' ter&"n$*n' $% $""! &)nen+%. M%+"n" 7 UU
Per&"%n"n N).1/18@4 &etent*"n "&%-"&% +e,"'"% &e("" &e*"r'" $"n %+ter% %,*
r*!"# t"n''". KUHPer$"t" P"+" 10? "n' !enent*&"n ,"#" %+tr% #"r*+ t*n$*&
("t*# ("$" +*"!%. K"!*$%"n $%tent*&"n &e!,"% $""! SE Menn"&er N). @/1880
tent"n' *("# $% !"n" ,*r*# (ere!(*"n $%tent*&"n ,er+t"t*+ ""n' +*n''*#(*n
&en"t""nn" +*$"# ,er&e*"r'". Ketent*"n-&etent*"n ter+e,*t te"# !ene,",&"n
(ere!(*"n ter+*,)r$%n"+% ter#"$"( "&%-"&% A'ne+ %$"nt% 200>7 1?83
• e$"7 K)nen+% Ter#"$"( Pen'#"(*+"n Se'"" Bent*& D%+&r%!%n"+% Ter#"$"(
Pere!(*"n.
P"$" %nt%n" #"+% &)neren+% ter+e,*t !e!(er*"n'&"n #"&-#"& "+"+% (ere!(*"n
$""! &e,er"$""nn" +e,"'"% "r'" ,"n'+" *nt*& !e!(er)e# &e+et"r""n "nt"r"
"&%-"&% $"n (ere!(*"n $""! ,er,"'"% ,%$"n' (e!,"n'*n"n. Te"# $%"&*% ,er+"!"
,"#" &e$*$*&"n (ere!(*"n ("$" $"+""r+" ter"%r %n% te"# !en'""!%
&e!"*"n ("$" ,e,er"(" +e'% &e#%$*("n n"!*n &e!"*"n ter+e,*t !"+%# ,e*!
!er"t" (e!,e$""n "nt"r" "&%-"&% $"n (ere!(*"n !"+%# tet"( ,ert"#"n= $"n &en$""
*t"!" tet"( "$" "n' ,er$"!("& !e!,"#""&"n &e+e"#ter""n ,"n'+"-,"n'+" $%
$*n%".
Unt*& !e**$&"n &e%n'%n"n (er+"!""n #"& $"n !"rt","t !"n*+%" "n' !en"$%
+%"t "&%-"&% $"n (ere!(*"n +ert" t**"n $"n (r%n+%(-(r%n+%( "%nn" "n' $%!*"t
$""! P%"'"! Per+er%&"t"n B"n'+"-,"n'+" +""# +"t*n" "$""# K)nen+% tent"n'
Se'"" Bent*& D%+&r%!%n"+% Ter#"$"( Pere!(*"n Convention on the Elimination of
All &orms of Disrimination Against omen/CEDA)
D%+&r%!%n"+% (ere!(*"n $%$e%n%+%&"n +et%"( (e!,e$""n (en'*5%"n "t"* (e!,"t"+"n
"n' $%,*"t "t"+ $"+"r en%+ &e"!%n "n' !e!(*n"% (en'"r*# "t"* t**"n *nt*&
!en'*r"n'% "t"* !en'#"(*+&"n (en'"&*"n (en%&!"t"n "t"* (en''*n""n #"&-#"&
"+"+% !"n*+%" $"n &e,e,"+"n-&e,e,"+"n ()&)& $% ,%$"n' ()%t%& e&)n)!% +)+%"
,*$"" +%(% "t"* "("(*n "%nn" )e# &"*! (ere!(*"n tere("+ $"r% +t"t*+
(er&"%n"n !ere&" "t"+ $"+"r (er+"!""n "&%-"&% $"n (ere!(*"n.
• Pen'#)r!"t"n $"n Per%n$*n'"n "t"+ HAM Pere!(*"n +e,"'"% Pr"+"r"t At"+%
Pr),e! Ke+e#"t"n Pere!(*"n
Pen%n'&"t"n HAM (ere!(*"n !er*("&"n (r"+"r"t "n' t%$"& ,%+" $%t""r-t""r
*nt*& !en'"nt%+%("+% (er+)""n &e+e#"t"n (ere!(*"n. Men%n'&"t&"n
(en'#"r'""n/(en'#)r!"t"n +ert" (en'"&*"n "&"n #"&-#"& "+"+% !"n*+%" (ere!(*"n
!er*("&"n #" "n' &r*+%" $"n (r"+"r"t ,"'% (e!en*#"n &e+e#"t"n (ere!(*"n.
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
9/15
Ter*t"!" !en'e!,"%&"n &"("+%t"+ (ere!(*"n *nt*& !en%&!"t% #"&-#"&
*n$"!ent"n" +e,"'"% !"n*+%" "n' )t)n)! $"n !e!%%&% &)ntr) (en*# "t"+
%nte'r%t"+ t*,*#/+e&+*"%t"+n".
Y"&n% ,"'"%!"n" (ere!(*"n ter,e,"+ $"r% &e#"!%"n "n' t%$"& $%%n'%n&"n $en'"n
!en%n'&"t&"n #"&-#"& (ere!(*"n "t"+ )t)n)!% t*,*#n". B"'"%!"n" ter#%n$"r $"r%
(en"&%t IMS/ISR ter!"+*& $"r% HIV/AIDS3 $"n "n5"!"n &e!"t%"n. B"'"%!"n"
(ere!(*"n ter,e,"+ $"r% &e&er"+"n ter!"+*& #*,*n'"n +e&+*" #"& *nt*& !en%&!"t%
#*,*n'"n +e&+*" "n' "!"n +"e3 ter%n$*n'% (r)te5te$3 $"n $%&e#en$"&%
"nte$3.
D""! K)neren+% Pere!(*"n +e$*n%" ("$" t"#*n 1888 $%te'"+&"n &e!,"% ,"#"
H"&-#"& "+"+% (ere!(*"n "$""# F!en5"&*( #"& (ere!(*"n *nt*& !e!%%&% &)ntr)
$"n &e(*t*+"n +e5"r" ,e,"+ $"n ,ert"n''*n'"", "t"+ (er+)""n-(er+)""n
,er&en""n $en'"n +e&+*"%t"+ !ere&" ter!"+*& &e+e#"t"n re(r)$*&+% $"n +e&+*"
,e,"+ $"r% ("&+""n $%+&r%!%n"+% $"n &e&er"+"n. Re"+% "n' +"!" "nt"r" "&%-"&% $"n
(ere!(*"n ,er&en""n $en'"n #*,*n'"n +e&+*" $"n re(r)$*&+% (en'#"r'""n $"n
(er+et**"n "n' +"!" $"n +"%n' ,ert"n''*n'"", ter#"$"( (er%"&* +e&+*" +ert"
&)n+e&*en+%-&)n+e&*en+%n" De&"r"+% Be%%n' P"t)r! 6)r A5t%)n 18883
Be'%t*(*n $""! K)nen+% PBB tent"n' Pen'#"(*+"n Se'"" Bent*& D%+&r%!%n"+%
ter#"$"( Pere!(*"n EDA3 "n' te"# $%r"t%%&"+% )e# Pe!er%nt"# In$)ne+%"
!e"*% UU N).@ "#*n 1894. B"#" FD%+&r%!%n"+% ter#"$"( (ere!(*"n "$""# +et%"(
(e!,e$""n (e'*5%"n(e!,"t"+"n "n' !e!(*n"% t**"n "t"* (en'"r*# "n' "&"n
!en'*r"n'% "t"* !en'#"(*+&"n (en'"&*"n (en%&!"t"n "t"* (en''*n""n HAM
,"'%/)e# (ere!(*"n tere("+ $"r% +t"t*+ (er&"%n"nn". P"+" 13.
Un$"n'-*n$"n' Ke+e#"t"n n)!)r 2; t"#*n 1882 !e!%%&% ,"n"& &e&*r"n'"n
$%$""!n". DPR (*n !e!,"#"+ (er*,"#"n "n' $%*r"%&"n $""! R"n5"n'"n
A!"n$e!en Un$"n'-*n$"n' Ke+e#"t"n. N"!*n %&" $%t%%& e,%# "n*t !"+%#
,e*! !e!en*#% #"& &e+e#"t"n $"n #"& re(r)$*&+% (ere!(*"n.
P"+" 1> ""t 1 UU N). 2; t"#*n 1882 ,er%+% +e,"'"% ,er%&*t.
F13 D""! &e"$""n $"r*r"t +e,"'"% *("" *nt*& !ene"!"t&"n %" %,* #"!% $"n
"t"* "n%nn" $"("t $%"&*&"n t%n$"&"n !e$%+ tertent*=
23 T%n$"&"n !e$%+ tertent* +,'!n $%!"&+*$ $! ""t 1 #"n" $"("t $%"&*&"n7
,er$"+"r&"n %n$%&"+% !e$%+ "n' !en'#"r*+&"n $%"!,%n" t%n$"&"n ter+e,*t
)e# ten"'" &e+e#"t"n "n' !e!(*n"% &e"#%"n &een"n'"n *t& %t* $"n
$%"&*&"n +e+*"% $en'"n t"n''*n'"", (r)e+% $"n ,er$"+"r&"n (ert%!,"n'"n t%!
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
10/15
"#%
("$" +"r"n" &e+e#"t"n tertent*
;3 Ketent*"n e,%# "n*t !en'en"% t%n$"&"n !e$%+ tertent* $%tet"(&"n $en'"n PP.
Se!ent"r" %t* (ene"+"n "&"n UU Ke+e#"t"n N). 2; t"#*n 1882 ("+" 1> +e,"'"%
,er%&*t.
,Tindaan medis dalam %entu pengguguran andungan dengan alasan apapun
dilarang arena %ertentangan dengan norma huum# norma agama# norma
esusilaan# dan norma esopanan. $amun# dalam eadaan darurat se%agai upa"a
men"elamatan iwa i%u dan atau anin "ang diandungn"a# dapat diam%il tindaan
medis tertentu.-
Pene"+"n %t* !e!()+%+%&"n (ere!(*"n $""! ()+%+% "n' ,er,"#"" %&" %n'%n
!e"&*&"n t%n$"&"n ",)r+%. Ke#"!%"n (ere!(*"n #"r*+ r*+"& $** *nt*& !en$"("t
(e""n"n t%n$"&"n ",)r+% "n' e'". Oe# &"ren" %t* ,"n"& (ere!(*"n "n'
!er*+"& &e#"!%"nn" $en'"n 5"r" "n' t%$"& "!"n +e,e*! !en$"("t post a%ortion
care $% r*!"# +"&%t. "r"n" 5en$er*n' !e!,"#""&"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%
(ere!(*"n +e(ert% !en5))&-5))& $"n !en'%n"&-%n"& &"n$*n'"nn".
Men"n''"(% (e!,"#"+"n !en'en"% n)r!" "'"!" "n' ,er&"%t"n $en'"n #" ter+e,*t
MUI te"# !en'e*"r&"n "t!" !en'en"% t%n$"&"n ",)r+%. A,)r+% "n' $%%%n&"n
MUI "%t* ",)r+% "n' $%"&*&"n +e,e*! ')te !ene!(e $% $%n$%n' r"#%! +e&%t"r
!%n''* &e$e"("n. A&"n tet"(% ("$" !"+" %t* +er%n' &"% &e#"!%"n !"+%# ,e*!
$%&et"#*%.
D""! R"n5"n'"n A!"n$e!en UU Ke+e#"t"n t%n$"&"n ",)r+% $%,"#"+ &e!,"% ("$"
("+" ?0 ""t 1 $"n 2. N"!*n $""! ("+" ter+e,*t t%$"& tert*%+ $en'"n e"+
(ere!(*"n "n' ,%+" !e"&*&"n t%n$"&"n ",)r+% #"r*+ $""! &)n$%+% +e(ert% "(" $"n
+%"("&"# "n' ,%+" !e"&*&"nn". H" %t* e"+ !en*n*&&"n &et%$"&(e$*%"n
(e!,*"t *n$"n'-*n$"n' &e("$" &e+e#"t"n (ere!(*"n.
Se!ent"r" %t* ter$"("t t*!("n' t%n$%# "nt"r" R"n5"n'"n A!"n$e!en UU Ke+e#"t"n
$en'"n KUHP "n' ,er&en""n $en'"n &e+e#"t"n re(r)$*&+% *+*+n" ",)r+%.
D""! KUHP ;4?J;48 $%&"t"&"n ,"#" "&"n !e!(%$"n" ,"("&-%,* )r"n' "n'
!e"&*&"n )r"n' "n' !en"n'"n% $"n )r"n' "n' !ene!"n% t%n$"&"n ",)r+%. A&"n
tet"(% $""! KUHP ter+e,*t +*"!% ,er"$" $""! ()+%+% "n' "!"n &"ren" t%$"&
()+%+% "n' ,%+" !en'#*&*!n" $""! KUHP ter+e,*t.
Den'"n $e!%&%"n ,er%&*t #"-#" "n' %n'%n $%(er*"n'&"n $""! R"n5"n'"n
A!"n$e!en Un$"n'-*n$"n' Ke+e#"t"n +e#*,*n'"n $en'"n &e(e$*%"n ter#"$"(
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
11/15
&e+e#"t"n (ere!(*"n ter!"+*& &e+e#"t"n re(r)$*&+%. Tert*%+&"n ,"#" +et%"( )r"n'
!e!"n' $%"r"n' !e"&*&"n ",)r+%. A&"n tet"(% ter$"("t ,e,er"(" (en'e5*"%"n.
Pert"!" "$"n" %n$%&"+% &e$"r*r"t"n !e$%+ "n' ter,*&t% +e5"r" &%n%+ !en'"n5"!
n"" %,* $"n "t"* "n%n "n' !en$er%t" (en"&%t 'enet%& ,er"t $"n "t"* 5"5"t
,"""n. Pen"&%t "t"* 5"5"t ter+e,*t t%$"& $"("t $%(er,"%&% +e#%n''" !en*%t&"n
,"% #%$*( $% *"r &"n$*n'"n. Se"%n %t* t%n$"&"n ",)r+% %t* *'" #"r*+ !en$"("t
(er+et**"n $"r% )r"n't*" "n%n +ete"# $%,er%&"n (ene"+"n "n' en'&"(. Ke$*"
&e#"!%"n "&%,"t (er&)+""n "n' $"("t !ene,",&"n tr"*!" (+%&))'%+ ,"'% &)r,"n.
Ket%'" t%n$"&"n ",)r+% #"n" $"("t $%"&*&"n $en'"n &)n+e%n' (r"t%n$"&"n $"n
("+5"t%n$"&"n.
Se"%n %t* +e,"%&n" $""! (er*,"#"n ter+e,*t *'" $%5"nt*!&"n #"& !en""n%
re(r)$*&+% $"n &e#%$*("n +e&+*" ,"'% (ere!(*"n. Set%"( (ere!(*"n $""!
!en""n% &e$*"n" ,e,"+ $"r% $%+&r%!%n"+%. Mere&" *'" #"r*+ !e!(er)e#
%n)r!"+% e$*&"+% &)n+e%n' $"n tent* +"" (e""n"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%.
Pe!,*"t *n$"n'-*n$"n' #"r*+ !e!(er#"t%&"n (en$e&"t"n *("" &e+e#"t"n %,* $"n
"n"& "n' +er%n'&"% $%","%&"n. Ber%&*t #"-#" "%n "n' 5en$er*n' $%"n''"( &*r"n'
(ent%n' $""! (e!,*"t"n *n$"n'-*n$"n'7 Ke*"r'" Beren5"n" &e+e#"t"n re(r)$*&+%
re!"" (en5e'"#"n $"n (en"n''*"n'"n IMS ter!"+*& HIV/AIDS +ert" &e+e#"t"n
re(r)$*&+% "n*t *+%" $"n (en"n$"n' 5"5"t. Se!*" #" ter+e,*t +e,"%&n" $%*r"%&"n
$""! ("+"-("+" "n' ,er,e$" *nt*& !ere(re+ent"+%&"n ,et"(" (ent%n'n" +et%"( #"
ter+e,*t. Pene&"n"n ter#"$"( (e""n"n &e+e#"t"n "n' "$% $"n !er"t" $% +et%"(
$"er"# #%n''" (e)+)& $% In$)ne+%" *'" #"r*+ $%"&*&"n $""! R"n5"n'"n
A!"n$e!en Un$"n'-*n$"n' Ke+e#"t"n ter+e,*t. Den'"n $e!%&%"n &e+e#"t"n
!"+"r"&"t In$)ne+%" tere,%# (ere!(*"n $%(er#"t%&"n $"n $%%n$*n'% $en'"n e"+
+e5"r" #*&*!.
U(""-*("" "n' te"# $%"&*&"n )e# &e)!()& (ere!(*"n *nt*& !e!(er*"+
(en'"&*"n "t"+ H"&-#"& Re(r)$*&"+% (ere!(*"n "nt"r" "%n7 Me!(er*"n'&"n
"#%rn" UU N). 2; T"#*n 2004 tent"n' Pen'#"(*+"n KDRT !e!"+*&&"n
&e&er"+"n +e&+*" $""! r*!"# t"n''" +e,"'"% (er,*"t"n (%$"n"3. Per%n$*n'"n
ter#"$"( (ere!(*"n $"n "n"& (ere!(*"n $"r% (r"&te&-(r"&te& (er$"'"n'"n )r"n'
!e!"+*&&"n e&+()%t"+% (e"5*r"n $"n +e&+*" +e,"'"% !)$*+ $"n t**"n tr"%&%n'3
$""! UU N). 21 T"#*n 200@. U("" "!"n$e!en UU N). 1 T"#*n 18@4 ter*t"!"
*nt*& !en'#"(*+ &etent*"n +)" $)!e+t%&"+% (ere!(*"n ()%'"!% ,"t"+ *+%"
(er&"%n"n ,"'% "n"& (ere!(*"n. Sert" !en$)r)n' Re%+% UU Ke+e#"t"n $en'"n
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
12/15
!e!"+*&&"n ,", Ke+e#"t"n Re(r)$*&+% J$"n te"# $%+"#&"n ("$" t"n''" 14
Se(te!,er 2008 .
!mplementasi kebijakan Kesehatan Reproduksi dan Hak Kesehatan
Reproduksi di !ndonesia
Ke!"t%"n %,* $%(en'"r*#% )e# ,e,er"(" "&t)r !*"% $"r% (ene,", t%$"& "n'+*n'
$eter!%n"n "nt"r" $"n $eter!%n"n "*#3 $"n (ene,", "n'+*n'. Be,er"(" "&t)r
"n' ter!"+*& $""! $eter!%n"n "nt"r" "$""# t%n''%n" t)t" "t"%t r"te T6R3
+*%tn" %,* $""! !en$"("t&"n "&+e+ ter#"$"( ""n"n &e+e#"t"n $"n ren$"#n"
(er+"%n"n "n' $%t))n' )e# ten"'" &e+e#"t"n ter"t%#. Ter"!,"t !en'en"% t"n$"
,"#"" &"ren" t%$"& !en'et"#*% &e#"!%"nn" $""! r%+%&) "n' 5*&*( t%n''%
ter"!,"t !en5"("% "+%%t"+ *nt*& (er+"%n"n $"n ter"!,"t *nt*& !en$"("t&"n
(e""n"n *'" !en"$% (ene,", AKI +e5"r" t%$"& "n'+*n' De(&e+ 20023.
Se$"n'&"n (ene%t%"n E&)"t% 20093 !ene,*t&"n ,"#" "&t)r "n' $"("t !en"$%
(ene,", "n'+*n' ("$" &e!"t%"n %,* "$""# (er$"r"#"n %ne&+% e&"!(+% ",)rt*+
"n' t%$"& "!"n. S"e !)t#er#))$ !er*("&"n *("" (e!er%nt"# *nt*& !en*r*n&"n
"n'&" &e!"t%"n %,* +ert" !en%n'&"t&"n $er""t &e+e#"t"n %,*. Ger"&"n %n% (ert"!"
&"% $%5"n"n'&"n ("$" International Conference on afe 0otherhood N"%r),%189@.
Pr)'r"! %n% +en$%r% !*"% $%"&+"n"&"n $% In$)ne+%" t"#*n 1899 $en'"n !e%,"t&"n
+e5"r" "&t% ,er,"'"% +e&t)r (e!er%nt"# $"n n)n-(e!er%nt"# !"+"r"&"t +ert"
$*&*n'"n $"r% ,er,"'"% ,"$"n %ntern"+%)n" . E!("t (%"r S"e M)t#er#))$ 7
1 KB $"("t !en*r*n&"n AKI &"ren" $"("t !eren5"n"&"n "&t* "n' te("t *nt*&
#"!%!en'"t*r "r"& &e#"!%"n !enent*&"n *!"# "n"&. Se#%n''" t%$"&
"$" &e#"!%"n "n' t%$"& $%%n'%n&"n F4 ter"* "%t* ter"* !*$" ter"*
t*" ter"* +er%n' #"!% $"n ter"* ,"n"& "n"&.
2 Pe""n"n "nten"t" t**"n (e""n"n "nten"t" "$""# *nt*& !en5e'"# "$"n"
&)!(%&"+% ),+tetr% !en$ete&+% &)!(%&"+% +e$%n% !*n'&%n $"n (en"n'"n"n
+e5"r" !e!"$"% $"n (r)e+%)n"Per+"%n"n "n' ,er+%# $"n "!"n !e!%%&%
t**"n !e!"+t%&"n +et%"( (en))n' &e"#%r"n/(er+"%n"n !e!(*n"%
&e!"!(*"n &etr"!(%"n $"n ""t *nt*& !e!,er%&"n (ert))n'"n "n' ,er+%#
$"n "!"n +ert" !e!,er%&"n (e""n"n n%"+ ("$" %,* $"n ,"%.
; Pe""n"n ),+tetr% e+en+%" !e!"+t%&"n ,"#" te!("t (e""n"n &e+e#"t"n $"("t
!e!,er%&"n (e""n"n ),+tetr% *nt*& r%+%&) t%n''% $"n &)!(%&"+% ter+e$%"
,"'% %,* #"!% "n' !e!,*t*#&"n. N"!*n $e!%&%"n #"+% (e"&+"n""n
(r)'r"! +"e !)t#er#))$ ,e*! +e(ert% "n' $%#"r"(&"n. H" ter+e,*t
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
13/15
$%t*n*&&"n $en'"n AKI "n' !"+%# re"t% t%n''% $"n ,e*! !"!(*
!en5"("% t"r'et (en*r*n"n +e,e+"r 22>/100.000 &e"#%r"n #%$*( Pr"(t)
20093.De("rte!en &e+e#"t"n 20003 te"# !en*+*n ren5"n" +tr"te'%+
Ren+tr"3 "n'&" ("n"n' +e,"'"% *("" *nt*& !en*r*n&"n "n'&" &e!"t%"n
%,* $"n &e!"t%"n ,"% ,"r* "#%r. D""! Ren+tr" &e+e#"t"n $%)&*+&"n ("$"
*("" "n' $%,"n'*n "t"+ $"+"r +%+te! &e+e#"t"n "n' !"nt"( *nt*&
!en"!%n (e"&+"n""n &e'%"t"n $en'"n ,%"" "n' ee&t% ,er$"+"r&"n ,*&t%
%!%"# "n' $%&en" $en'"n FM"&%n' Pre'n"n5 S"er MPS3. T%'" (e+"n
&*n5% MPS %t* "$""# 713 Set%"( (er+"%n"n $%t))n' )e# ten"'" &e+e#"t"n
ter"t%# 23 Set%"( &)!(%&"+% ),+tetr% $"n ne)n"t" !en$"("t (e""n"n "n'
"$e&*"t "&+e+ ter#"$"( (en5e'"#"n &e#"!%"n "n' ,ere+%&) ;3 Set%"( "n%t"
*+%" +*,*r !e!(*n"% #"& "t"+ &e#"!%"n "n' t%$"& $%%n'%n&"n $"n
(en"n'"n"n &)!(%&"+% &e'*'*r"n. T"r'et MPS "n' $%#"r"(&"n $"("t
$%5"("% ("$" t"#*n 2010 "$""# "n'&" &e!"t%"n %,* !en"$% 12>/100.000
&e"#%r"n #%$*( $"n "n'&" &e!"t%"n ,"% ,"r*"#%r !en"$% 1>/1000 &e"#%r"n
#%$*(. D""! &er"n'&" %n%"# De("rte!en Ke+e#"t"n ,er+"!" Pr)'r"!
M"tern" Ne)n"t" He"t# MNH3 +e"& t"#*n 1888 !en'e!,"n'&"n
,er,"'"% (en$e&"t"n ,"r* *nt*& !e!,"nt* !e!(er,"%&% &)n$%+% &e+e#"t"n
%,* !e"#%r&"n $"n ,"% ,"r* "#%r $% ,e,er"(" $"er"# $% In$)ne+%" P*rn)!)
200?3.
H"& re(r)$*&+% $%"!%n !e"*% +er"n'&"%"n &)nen+% Intern"+%)n" $% !"n"
In$)ne+%" *'" ter%,"t $% $""!n" $%"nt"r"n" r"t%%&"+% EDA !e"*% UU
N)!)r @ t"#*n 1894 tent"n' %%n (er&"%n"n *+%" !%n%!*! (er&"%n"n $"n
(en5"t"t"n (er&"%n"n. IPD $% K"%r) $en'"n )&*+ &e+e#"t"n re(r)$*&+% (ere!(*"n
18843 +e$"n'&"n $""! Be%%n' ("t)r! *nt*& !e%#"t (er&e!,"n'"n %+*
(ere!(*"n $% ,er,"'"% ,%$"n' !*"% $"r% &e+e#"t"n &e!%+&%n"n )nent%)n"t5#
200@3. K)nen+%-&)nen+% ter+e,*t +"!("% +""t %n% !"+%# ,e*! 5*&*( !"!(* *nt*&
!en'#ent%&"n &e,er"n'+*n'"n (e"n''"r"n #"& re(r)$*&+% (ere!(*"n. H"r*+ "$"
(er"t*r"n "n' e,%# te'"+ "n' ,%+" !en"!%n (ere!(*"n *nt*& !en$"("t&"n #"&
re(r)$*&+%n" +e5"r" n"t". M"&" $"r% %t* UU N) 2; t"#*n 1882 tent"n' &e+e#"t"n
#"r*+ $%t%n"* *"n' "'"r #"& re(r)$*&+% (ere!(*"n ,%+" ter5"&*( $% $""!n"
S*+%"n% 20093.
P"+5" IPD K"%r) te"# $%"&*&"n ,er,"'"% (er*,"#"n (ene+*"%"n $"n (er'e+er"n
&e,%"&"n *nt*& !en$)r)n' (e"&+"n""n (r)'r"! &e+e#"t"n re(r)$*&+% $""!
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
14/15
&)nte&+ #"&-#"& re(r)$*&+%. A$"(*n $"+"r (ert%!,"n'"n $""! !e"&*&"n ,er,"'"%
(er*,"#"n $%!"&+*$ "$""# &eter%&"t"n $en'"n &e+e("&"t"n %ntern"+%)n"
(er&e!,"n'"n te&n))'% &)!*n%&"+% ,"%& re'%)n" n"+%)n" !"*(*n '),"
(er*,"#"n t"t" (e!er%nt"#"n $"r% +entr"%+"+% &e $e+entr"%+"+% *("" ter+e,*t ,e*!
!"!(* !en*r*n&"n AKI +e5"r" +%'n%%&"n $e!%&%"n *'" %n$%&"t)r &e+e#"t"n
re(r)$*&+% "n' "%n. Unt*& !en'"nt%+%("+% &)n$%+% ter+e,*t $% "t"+ te"#
$%&e!,"n'&"n ,er,"'"% &e,%"&"n $"n +tr"te'% !e"*% (er*,"#"n !en$"+"r $""!
&er"n'&" (%&%r &e+e#"t"n re(r)$*&+% De(&e+ 20023. H"+% (ene%t%"n A+"n 200@3
!ene,*t&"n "$" ,e,er"(" (er*,"#"n !en$"+"r $""! &er"n'&" (%&%r *nt*&
!en'"t"+% !"+""# &e+e#"t"n re(r)$*&+% "%t* '"'"+"n &e+e#"t"n re(r)$*&+% $"n #"&-
#"& re(r)$*&+% "n' +e,en"rn" !er*("&"n &r%+t"%+"+% $"r% &eter("$*"n (r)'r"!
&e+e#"t"n %,* $"n "n"& $"n KB "n' +e,e*!n" $%"&+"n"&"n $""! +"e
!)t#er#))$. Per*,"#"n !en$"+"r ,er%&*tn" "$""# +%&"( $""! &e#%$*("n
,er&e*"r'" "n' !en%t%& ,er"t&"n t"n''*n' "", $% "t"+ (er%"&* re(r)$*&+% +ert"
"&%,"tn" ter#"$"( *n'+% $"n (r)+e+ re(r)$*&+% $""! &e#%$*("n ,er&e*"r'" $"n
(en"$"r"n ,"#" (en%n'&"t"n (e""n"n &e+e#"t"n re(r)$*&+% $"n #"&-#"&
re(r)$*&+% ,er"rt% (e""n"n ,er&*"%t"+ $%%#"t $"r% (er+(e&t% &%en. P"r"$%'!" ,"r*
"n' $%t"!(%&"n ("$" &)n+e( &e+e#"t"n re(r)$*&+% $"n #"& re(r)$*&+% "$""#
(er*n" &eter("$*"n t%$"& #"n" &e+e#"t"n %,* $"n "n"& +ert" &e*"r'" ,eren5"n"
KIA-KB3 tet"(% &)!%t!en (r)'r"! "%n $""! &)nte&+ (e""n"n &e+e#"t"n
re(r)$*&+% De(&e+ 20023. Pen$e&"t"n !*t% +e&t)r" %n% "&"n e,%# !en"!%n
ter5"("%n" t**"n *t"!" &e+e#"t"n re(r)$*&+% $"n #"&-#"& re(r)$*&+% "%t* (r)!)+%
#"& re(r)$*&+% $""! r"n'&" !e!(er)e# $er""t &e+e#"t"n re(r)$*&+% $"n #"&-#"&
re(r)$*&+% +e5"r" !e!"$"% Me*t%" 20093.
K"#!MP$L%&
Per"n (ere!(*"n $""! &e+e#"t"n +"n'"t %t" ter*t"!" $""! !en$*&*n' &e+e#"t"n
"n"& $"n ,"%t" +ert" &e*"r'" ("$" *!*!n". Pere!(*"n !e!%%&% *n'+% (ene$%"
&e+e#"t"n #e"t# (r)%$er3 ,"'% "n'')t" &e*"r'" $"n +e,"'"% "'en +)+%"%+"+% n%"%-
n%"% #%$*( +e#"t. Ke+e#"t"n re(r)$*&+% (ere!(*"n "n' ,"%& ,er$"!("& ("$"
&*"%t"+ &e#"!%"n $"n &e"#%r"n "n' "!"n $"n *'" "&"n $"("t !e"#%r&"n +e)r"n'
,"% "n' +e#"t $"n t%$"& 5"5"t. Oe# +e,", %t* ("$" "n%t" $% ,er% &e,e,"+"n $""!
!enent*&"n #" "n' ("%n' ,"%& !en*r*t $%r%n" +e+*"% $en'"n &e,*t*#"nn" $%
!"n" %" +en$%r% "n' !e!*t*+&"n "t"+ t*,*#n" +en$%r%.
M"+%# +"n'"t $%,*t*#&"n *("" "n' 5*&*( &er"+ "'"r (e!en*#"n $"n (er%n$*n'"n
-
8/18/2019 Hak Repro Perempuan
15/15
#"&-#"& re(r)$*&+% (ere!(*"n +e(ert% $%+e,*t&"n $""! Un$"n'-*n$"n' !"*(*n
&)nen+% Intern"+%)n" $"("t $%**$&"n. Tr"%n%n' *nt*& (en%n'&"t"n &"("+%t"+
+e*r*# +*!,er $"" !"n*+%" "n' ter&"%t $en'"n ""n"n &e+e#"t"n re(r)$*&+%
+"n'"t $%,*t*#&"n $"n !en"$% ,"'%"n (r)'r"! (e!er%nt"# "n' (r%)r%t"+ +ert"
!e**$&"n &e"$%"n $"n &e+et"r""n 'en$er !e"*% &e+"!""n #"& re(r)$*&+% (r%"
$"n "n%t" $en'"n ,er,"'"% &e,er+"!""n &e&)!("&"n ter!"+*& $""! &e#%$*("n
&e*"r'".
'a(tar Pustaka
A'ne+ %$"nt%. H*&*! Ber&e"$%"n en$er. 200>. Per5et"&"n K)!("+
A+"n A. 200@3. H"& re(r)$*&+% +e,"'"% et%&" ')," $"n %!(e!ent"+%n" $""!
(e""n"n KB $% NTT. BKKBN.
B"!,"n' E. 200>3. D*" ,e"+ #"& re(r)$*&+% (ere!(*"n "n' $%"!%n $""!
(er"n%"n %ntern"t%)n". D%(er)e# $"r% #tt( 7// .*rn"%+(ere!(*"n.5)!.
EDA. 200@3. Re+t)r%n' r%#'t t) )!ent. 6"*% (enere!"#3. Ne De#% 7
UNI6EM EDA +)*t# e"+t A+%" (r)'r"!e S*!,er "+% $%ter,%t&"n 18843
)nent%)n "t5#. 200@3. H"& ""+% (ere!(*"n %n+tr*!en #*&*! *nt*&
!e**$&"n &e"$%"n 'en$er. "&"rt" 7 Y""+"n O,)r In$)ne+%"
De("rte!en Ke+e#"t"n RI. 20023. U("" !en*r*n&"n "n'&" &e!"t%"n %,*. "&"rt" 7
De("rte!en Ke+e#"t"n.
D#"r!" S. e$3 200?3 Konsep dan Teni Penelitian 1ender . UMM Pre++ M""n'
E&)"t% R. 20093. Deter!%n"n "nt"r" "n' ,er#*,*n'"n $en'"n "n'&" &e!"t%"n %,*
AKI3 $% S*!"tr" Se"t"n. B"$"n (ene%t%"n $"n (en'e!,"n'"n $"er"# S*!"ter"
Se"t"n.
M"r%"n" A!%r*$$%n. Ke+e#"t"n $"n #"& re(r)$*&+% (ere!(*"n. 200;. D%ter,%t&"n "t"+
&er"+"!" Y""+"n *rn" Pere!(*"n $"n "("n 6)*n$"t%)n In$)ne+%"
Me*t%". 20093. P"rt%+%("+% "&%-"&% $""! &e+e#"t"n re(r)$*&+%. D%(er)e# 8 $"r%
#tt(7//.!ene'((.').%$.
Pr"(t) H.U. 20093. An'&" &e!"t%"n %,* t%n''% ,e*! $%t"n'"n% +er%*+. D%(er)e#
D"r% #tt(7//(r).,&&,n.').%$ .
P*rn"!". 200?3. A(" &","r (ere!(*"n $"er"#:. *rn" Pere!(*"n N) 1@Y""+"n
*rn" Pere!(*"n "&"rt"
S*+%"n%. 20093. Pe!en*#"n #"& re(r)$*&+% (ere!(*"n. D%(er)e# $"r% #tt(7//.
In$)()+. 5).%$.
http://www.menegpp.go.id/http://www.menegpp.go.id/http://prov.bkkbn.go.id/http://www/http://www.menegpp.go.id/http://prov.bkkbn.go.id/http://www/