MINAT PELAJAR DALAM PENDIDIKAN SAINS :

STRATEGI DAN CABARAN

Hazirah Azhar ,Norhalina Ramli, Ong Sy Ing, Suriyati Shamsudin dan Zarah AhmadFakulti Pendidikan , Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi, Selangor

azieazhar@gmail.com,tamuranichiko@yahoo.com,ongsying@gmail.com,peace_msn@yahoo.com, zarah@smkdabb.edu.my

Abstrak

Kertas konsep ini membincangkan strategi dan cabaran dalam meningkatkan minat pelajar

dalam pendidikan sains. Penurunan minat dalam kalangan pelajar terhadap subjek sains

telah di kenal pasti oleh penyelidik bidang pendidikan. Minat merupakan satu unsur

penting yang mempengaruhi pencapaian akademik dan penglibatan pelajar dalam kerjaya

sains pada masa depan. Kajian perpustakaan dilakukan bagi membolehkan kerangka

konsep mengenai minat dari segi strategi dan cabaran dirancang secara terperinci. Kertas

konsep ini berfokus kepada empat aspek mengenai alat bantu mengajar dan

e-pembelajaran; pedagogi (instructional congruence); amali dan pembelajaran di luar

sekolah. Kesemua aspek ini memberikan kesan yang positif terhadap minat pelajar dalam

pendidikan sains melalui penyelidikan awal yang telah dijalankan di sekolah. Beberapa

cadangan telah dinyatakan dalam kertas konsep ini bagi memastikan minat pelajar dalam

pendidikan sains sentiasa diperkukuhkan.

Kata kunci: minat, strategi, cabaran, pendidikan sains

1.0 PENGENALAN

Pendidikan Sains di Malaysia bertujuan membentuk pelajar yang mempunyai literasi

sains yang dinamik dan berdaya saing di peringkat global. Pengetahuan literasi sains adalah

melalui pemupukan sikap positif seperti minat terhadap sains. Menurut Kamisah Osman dan

rakan-rakan (2009), dapatan daripada Harlen,1996 telah menjelaskan bahawa seseorang yang

mencapai tahap literasi sains mempunyai sikap positif terhadap sains, dapat menguasai

pengetahuan sains dengan baik, memahirkan diri dengan kemahiran saintifik dan

membudayakan diri dengan nilai-nilai sains dalam setiap dimensi kehidupan. Penyelidikan

mengenai minat pelajar terhadap Sains perlu diperluaskan dengan pendekatan strategi

pengajaran dan pembelajaran yang menarik. . Menurut Dewey (1913), minat mempengaruhi

pencapaian motivasi dan pencapaian pendidikan. Tokoh tersohor teori berkaitan minat dalam

pendidikan iaitu Johann Friedrich Herbart (1776-1841) menegaskan bahawa interest must not

only be regarded as a desirable motivational condition of learning but also as an important

goal or outcome of education. Melalui idea beliau, pelbagai kajian mengenai minat telah

dijalankan dalam pelbagai bidang pendidikan penyelidikan psikologi. Kajian mengenai

peranan minat di dalam pembelajaran dan pembangunan manusia semakin giat dijalankan

seperti kajian yang dilakukan dalam Programme for International Student Assessment (PISA)

dalam rangka kerja program tersebut telah mengiktirafkan minat sebagai salah satu

komponen literasi saintifik . Pelajar yang mempunyai minat terhadap sains akan mempunyai

sikap ingin tahu terhadap sains, menunjukkan kesanggupan untuk memperoleh pengetahuan

dan kemahiran tambahan saintifik,menggunakan pelbagai sumber dan kaedah dan

menunjukkan kesediaan untuk mendapatkan maklumat serta mempunyai kepentingan

berterusan dalam sains, termasuk pertimbangan kerjaya berkaitan sains (OECD 2007). Minat

pelajar terhadap sains juga dapat dipupuk melalui pelbagai cara. Salah satunya adalah melalui

persekitaran yang kondusif. Menurut Fraser (1998), tempat di mana pembelajaran berlaku

sama ada dalam konteks sosial, psikologikal mahupun pedagogikal yang seterusnya

mempengaruhi pencapaian dan sikap. Kepuasan pelajar terhadap pembelajaran akan

terbentuk dan seterusnya memberi impak kepada pembentukan sikap yang positif

(Henderson, Fraser & Fisher 2000; Kim, Fisher & Fraser 2000).

2.0 LATAR BELAKANG MASALAH

Pelbagai maksud mengenai minat ditakrifkan bagi meneguhkan pemahaman konsep

berkaitan minat. Menurut Prenzel & Krapp (2011), dapatan daripada Gardner, 1996; Hidi,

Reningger & Krapp 2004; Schiefele, 2009 menyatakan bahawa minat adalah satu

multidimensi konstruk yang ditakrifkan secara operasi serta memerlukan kedua-dua kategori

kognitif dan emosi. Selain itu, penulis juga menyatakan menerusi dapatan Rennie &

Punch,1991 dan Steinkamp & Maehr, 1983 menakrifkan minat sering kali disifatkan sebagai

pembolehubah afektif. Selain itu, Gardner juga menerangkan mengenai konstruk minat yang

sentiasa ke arah sesuatu objek, aktiviti lapangan, pengetahuan atau tujuan: Seseorang tidak

boleh hanya mempunyai minat tetapi dia mesti berminat dalam sesuatu . Minat juga

ditakrifkan sebagai kecenderungan atau keinginan kepada sesuatu; menggemari sesuatu atau

kesukaan kepada sesuatu .

Punca kemerosotan minat terhadap subjek sains dipengaruhi oleh beberapa aspek.

Menurut Hidi & Renninger (2006) tahap kemunculan minat individu dan pembangunan

minat individu adalah berdasarkan kepada tahap komitmen dan domain minat.Pelajar yang

mempunyai markah pencapaian yang rendah dalam subjek sains, merujuk kepada minat yang

sedikit dalam subjek tersebut (M. Ainley & J. Ainley, 2008). Selain itu, petikan Berita Harian

pada 29 Mac 2012 menyatakan Kajian Hala Tuju Modal Insan Sains dan Teknologi Tahun

2020 seperti yang diumumkan oleh Menteri Pengajian Tinggi menyaksikan peratusan pelajar

yang mengambil jurusan sains sejak 2007 terus menunjukkan penurunan sehingga 27 peratus

pada 2012. Oleh itu, impian kerajaan untuk melahirkan 200,000 jurutera menjelang 2020

masih jauh daripada jangkauan kerana nisbah 60:40 pelajar sains dan teknologi berbanding

aliran lain di universiti belum tercapai. Kajian yang dilakukan oleh Kamisah Osman dan

rakan-rakan pada tahun 2007 juga menyatakan fenomena penurunan minat pelajar terhadap

sains di dalam dapatan Razila,1998 disebabkan mata pelajaran tersebut adalah membosankan

dan terlalu abstrak, terdapat anggapan menyatakan kerjaya sains tidak membawa kepada

pekerjaan serta pendapatan lumayan.

3.0 KERANGKA KONSEPTUAL

Kertas konsep ini menggunakan gabungan pendekatan yang pelbagai dalam

meningkatkan minat. Semua komponen dalam konsep ini telah diadaptasi dari kajian-kajian

mengenai minat pelajar dalam pendidikan sains. Isi kandungan atau sukatan pelajaran yang

sama telah digunakan di semua sekolah di seluruh Malaysia. Kementerian Pelajaran Malaysia

memainkan peranan yang penting dalam mengubal sukatan pelajaran sains sekolah.

Menurut Petr Sladek et al (2010), Laura Monica Gaurghiu et al (2010) dan Ahmad

Nurulazam Md Zain et al (2010), penggunaan alat bantu mengajar seperti penggunaan

komputer dan e-pembelajaran dapat meningkatkan minat pelajar dalam bidang sains.

Pendekatan ini menjadikan P&P pendidikan sains lebih mudah difahami dan menarik bagi

pelajar dalam proses pemahaman teori dan konsep sains. E-learning dari sudut pandangan

pelajar menurut kajian Petr Sladek menyeronokkan dengan adanya animasi dan grafik

tentang sesuatu teori. Eksperimen maya (Virtual experiment) dalam kajian Laura Monica

Gaurghiu dan kawan-kawan membuktikan pembelajaran sains terutamanya eksperimen dapat

meningkatkan dan mengekalkan tahap minat pelajar.

Isi kandungan pengajaran dan pembelajaran

Alat bantu mengajar dan

e-pembelajaran

Amali

Pedagogi (Instructional Congruence)

Pembelajaran di luar sekolah

Minat pelajar

Pendekatan kedua yang digunakan dalam kertas konseptual ialah dari segi pedagogi.

Pedagogi instructional congruence dari kajian Ahmad Nurulazam Md Zain et al (2010) telah

diadaptasikan dalam kertas konsep ini. Instructional congruence merupakan satu proses yang

menjadi pengantara kandungan akademik dengan bahasa dan pengalaman kebudayaan pelajar

bagi memastikan kandungan akademik itu mudah didapati, bermakna dan relevan dengan

kepelbagaian pelajar. Teknik ini menghubungkaitkan pembelajaran sains dengan budaya dan

bahasa pelajar. Sikap pelajar dan minat dalam pembelajaran sains terutamanya dalam kerja

amali, sains di luar sekolah dan penglibatan dalam sains pada masa depan menujukkan

perubahan yang signifikan melalui kajian. Rasional pedagogi ini diambil dalam kertas konsep

ini ialah pembelajaran akan menjadi lebih interaktif dan bermakna bagi pelajar kerana mereka

mempunyai tahap pemahaman dan penguasaan yang lebih merangsangkan.

Kerja amali atau praktikal merupakan satu pendekatan yang wajib digunakan dalam

P&P sains. Ini adalah kerana pembelajaran sains secara teori tidak dapat menyumbangkan

kepada tahap pemahaman yang menyeluruh mengenai sesuatu teori atau konsep. Menurut

Petr Sladek et al (2011), bagi menjadikan kerja amali bermakna kepada pelajar, bahan

eksperimen yang mudah didapati dalam kehidupan harian perlu digunakan dalam

eksperimen. Kerja amali perlu merangkumi objektif P&P sains dalam pembelajaran teori.

Minat pelajar bukan bergantung sepenuhnya dengan aktiviti di sekolah tetapi juga

dipengaruhi oleh aktiviti di luar sekolah. Guru boleh menggalakkan pelajar untuk melibatkan

diri dalam semua aktiviti di luar sekolah yang berunsurkan sains bagi memupuk minat

mereka. Menurut kajian Ahmad Nurulazam Md Zain et al (2010), usaha bagi meningkatkan

minat pelajar dalam sains melalui aktiviti seperti penglibatan kelab sains, menonton

rancangan televisyen yang berunsurkan sains, lawatan ke muzium sains dan penglibatan

dalam aktiviti sains di luar sekolah dan melalui pembacaan buku dan majalah sains.

4.0 STRATEGI DAN CABARAN

Menurut Ahmad Nurulazam et al (2010), sikap pelajar terhadap sains mendapat perhatian

dalam kalangan penyelidik pendidikan sains bagi meningkatkan minat, pencapaian dan

prestasi. Kajian mendapati objektif utama kurikulum kebangsaan ialah melahirkan pelajar

yang memiliki sikap positif terhadap sains. Sikap pelajar yang positif adalah penting bagi

melahirkan pelajar yang memberikan penglibatan yang positif yang akan mempengaruhi

minat pelajar dalam pembelajaran sepanjang hayat (Simpson Oliver, 1990 dalam penulisan

Ahmad Nurulazam et al (2010). Realiti yang berlaku di sekolah adalah guru sains hanya

berfokus kepada isi kandungan pengajaran tanpa mengambil kira tahap pemahaman dan

penguasaan pelajar. Ini telah menyebabkan pelajar melihat subjek sains sebagai satu mata

pelajaran yang susah, membosankan dan tidak relevan dengan kehidupan harian (Delpech

2002). Implikasinya, pelajar tidak memahami dan menguasai ilmu serta kemahiran sains.

Sehubungan dengan itu, pelbagai strategi dan cabaran berkaitan minat yang boleh

diperbincangkan untuk penambahbaikan proses pengajaran dan pembelajaran. Dalam kertas

konseptual ini, perbincangan strategi dan cabaran meliputi aspek alat bantu mengajar dan e-

pembelajaran, pedagogi berbentuk pengajaran kongruen, amali dan pembelajaran di luar

sekolah

4.1 ALAT BANTU MENGAJAR DAN E-LEARNING

Penambahbaikan dan perubahan yang membina perlu dilakukan oleh warga pendidik

dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Bahan pengajaran dan pembelajaran

berpandukan ICT merupakan perubahan yang berimpak tinggi dalam dunia pendidikan.

Pendekatan ini telah menjadi alternatif kepada teknik pendekatan traditional di sekolah.

Instrumen visual dapat digunakan untuk memberikan gambaran dan simulasi sesuatu proses

serta memberi ilustrasi proses yang rumit dalam sistem sebenar. Proses rumit seperti

pembahagian sel (mitosis dan meiosis) dapat diilustrasikan kepada pelajar melalui video klip.

Pelajar lebih mudah faham dengan kejadian manusia melalui visual dan gambaran.

Penggunaan bahan ICT ini dapat mengukuhkan tahap pemahaman teori pelajar dengan baik

dalam sesuatu kejadian. Perubahan teknik pendekatan dari bahan bercetak kepada bahan ICT

menjadikan pengajaran dan pembelajaran lebih produktif di mana guru perlu berbincang

dengan pelajar mengenai kandungan tersebut. Pembelajaran menjadi lebih interaktif dan

berpusatkan pelajar tetapi bukan lagi berpusatkan guru (Laura Monica Gorghiu et al. 2010).

Selain itu, pembelajaran menerusi video berjaya membangunkan minat, ingatan dan

keseronokan murid mempelajari sains (Zahara dan rakan-rakan 2011). Penggunaan video

mampu meningkatkan kefahaman pelajar di dalam fakta sains kerana kesukaran memahami

konsep merupakan halangan utama di dalam pengajaran sains khususnya pelajar sekolah

rendah. Namun begitu dari segi cabaran terdapat beberapa kekangan dalam menerapkan alat

bantu mengajar berasaskan teknologi seperti kemudahan melayari internet yang terhad

khususnya kawasan luar bandar, kurang perkakasan dan perisian pembelajaran, kekurangan

sumber kemahiran teknikal dan pengurusan sumber kewangan yang tidak cekap

menyebabkan guru tidak mahir dalam penggunaan ICT.

4.2 PEDAGOGI BERBENTUK PENGAJARAN KONGRUEN

Pengajaran kongruen (instructional congruence) ialah satu proses menggabungkan

kandungan pembelajaran dengan bahasa dan budaya pelajar supaya isi pembelajaran menjadi

bermakna, mudah akses dan relevan kepada ramai pelajar (Lee dan Fradd 1998).

Pembelajaran ini merupakan panduan untuk pedagogi di dalam membantu pelajar mencapai

kefahaman saintifik dan amalan inkuiri. Kaedah ini dapat dipupuk jika guru menggabungkan

budaya contoh analogi dan fakta yang biasa bagi pelajar itu di dalam pembelajarannya. Selain

itu, kaedah ini mempunyai kesan yang signifikan terhadap sikap pelajar dalam mempelajari

sains terutamanya di dalam menjalankan amali sains, pengetahuan sains di luar sekolah dan

penglibatan pelajar di masa hadapan. Selain tu, kaedah ini juga membantu kefahaman pelajar

terhadap sains serta membantu pelajar memahami dengan lebih mudah, bermakna dan juga

relevan terhadap pelajar dalam kehidupan seharian. Menerusi pengajaran ini , pelajar berasa

seronok dan pengetahuan sains di luar sekolah dapat memberikan kesan yang lebih baik

terhadap minat pelajar berbanding pengetahuan di dalam sekolah. Walau bagaimanapun,

kaedah ini jarang digunakan kerana kaedah ini memerlukan pengetahuan guru mengenai

budaya dan amalan sesebuah kumpulan pelajar.

4.3 AMALI

Menurut Laura Monica Gorghiu et al 2010, pengajaran dan pembelajaran sains berkait

secara langsung dengan fenomena alam semula jadi dan dikaji melalui eksperimen makmal.

Kadang kala eksperimen tidak dapat dijalankan di makmal disebabkan masalah seperti

eksperimen mungkin berbahaya atau toksik, guru tidak berkesempatan untuk melaksanakan

eksperimen atas sebab kekurangan ralat dan bahan kimia. Masalah ini dapat diselesaikan

dengan penggunaan eksperimen maya dalam kelas bagi menerangkan sesuatu kejadian di

samping teori. Bahan eksperimen maya mudah didapati dalam internet dan guru boleh

membuat eksperimen maya sendiri mengikut kehendak. Teknik ini dalam pembelajaran sains

dapat mengukuhkan pemahaman konseptual pelajar.

4.4 PEMBELAJARAN DI LUAR SEKOLAH

Minat terhadap sains juga boleh dipupuk melalui kaedah pembelajaran di luar bilik

darjah. Pengintegrasian objektif pendidikan luar digabungjalinkan dengan pemupukan minat

ke dalam diri pelajar. Sehubungan dengan itu, guru memainkan peranan dalam memastikan

pelajar melibatkan diri dalam semua aktiviti di luar sekolah yang berunsurkan sains. Menurut

Jessica et al (2009), pembelajaran luar bilik darjah menerusi pemberian maklumat kepada

pelajar. Usaha bagi meningkatkan minat pelajar dalam sains melalui aktiviti seperti

penglibatan kelab sains, menonton rancangan televisyen yang berunsurkan sains, lawatan ke

muzium sains dan penglibatan dalam aktiviti sains di luar sekolah dan melalui pembacaan

buku serta majalah sains (Ahmad Nurulazam Md Zain et al 2010). Cabaran pembelajaran ini

adalah dari segi aspek pengawasan guru yang kurang dan pelajar secara langsung dipengaruhi

oleh faktor luaran atau persekitaran luar seperti pengaruh rakan sebaya atau komitmen

terhadap tugasan keluarga.

5.0 CADANGAN

Menerusi kajian- kajian yang dilakukan berkaitan minat dalam pelbagai pendekatan, oleh

yang demikian strategi pengajaran dan pembelajaran perlu diperkukuhkan bagi memberi

impak yang berkesan terhadap tahap minat pelajar di dalam mata pelajaran sains. Minat

pelajar terhadap sains juga dapat dipupuk melalui pelbagai cara. Menurut Ahmad Nurulazam

dan Azman (2010), dapatan daripada Simpson & Oliver ,1990 menyatakan komitmen yang

positif terhadap sains akan memberi kesan dan minat sepanjang hayat pelajar.

Sehubungan dengan itu beberapa cadangan bernas diutarakan bagi memantapkan minat

pelajar terhadap subjek sains. Satu pendekatan yang sesuai dan realistik diperlukan untuk

membentuk minat pelajar terhadap mata pelajaran sains. Selain itu, pembentukan kemahiran

saintifik sains perlu diasah bermula dari kalangan kanak-kanak lagi dengan menyediakan

persekitaran yang kondusif. Pihak pengurusan sekolah juga perlu menyediakan kelengkapan

atau infrastruktur yang lengkap dan canggih bagi memastikan proses pengajaran dan

pembelajaran sains berlaku secara efektif dan menarik. Justeru itu, pihak kerajaan juga

memainkan peranan penting dengan menyediakan kursus bagi melatih tenaga pengajar dari

segi teknikal dan ICT dalam pendidikan sains dengan menjemput kumpulan pakar dari dalam

dan luar negara. Menerusi pendedahan secara lebih intensif dan sistematik, kemahiran

menggunakan perkakasan berteknologi tinggi di kalangan warga pendidik mampu

memastikan kaedah pengajaran guru yang berkesan dapat menarik minat pelajar.

6.0 RUMUSAN

Sains adalah subjek yang memainkan peranan penting di dalam merealisasikan aspirasi

negara. Minat terhadap sains juga mempengaruhi pencapaian pelajar dalam akademik dan

pemilihan kerjaya masa depan. Menurut Mary Ainley & John Ainley (2011) pelajar yang

mempunyai markah pencapaian yang rendah dalam subjek sains, merujuk kepada minat yang

sedikit dalam subjek tersebut.Sehubungan dengan itu, satu pendekatan yang sesuai diperlukan

untuk membentuk minat pelajar terhadap subjek sains. Pendekatan yang dicadangkan harus

dipraktikkan dalam proses pengajaran dan pembelajaran sains bagi mengatasi masalah

penurunan minat. Oleh yang demikian, perancangan yang rapi dari segi tenaga pengajar,

kelengkapan teknikal dan golongan pelajar adalah perlu bagi memastikan minat pelajar

terhadap mata pelajaran sains dapat diperkukuhkan dan berkekalan.

RUJUKAN

Kamisah Osman, Zanaton Hj Ikhsan dan Lilia Halim. 2007. Sikap terhadap Sains dan sikap

saintifik di kalangan pelajar sains. Jurnal Pendidikan 32, hlmn : 39-60

Ahmad Nurulazam Md Zain, Rohandi dan Azman Jusoh. 2010.Instructional congruence to

improve Malaysian students’ attitudes and interest toward science in low performing

secondary schools. European Journal of Sciences. Volume 13, Number 1.hlmn: 89-100

Zahara Aziz, Shurainee Hanim Mohammad Nor dan Rozalina Rahmat.2011. Teaching

strategies to increase science subject achievement: Using video for year five pupils in

primary school. World Applied Sciences Journal (14) hlmn: 8-14

Andreas Krapp & Manfred Prenzel.2011. Research on interest in science: teori, methods and

findings.International Journal of Science Education. Volume 33. No.1. hlmn : 27-50

Chun- Yen Chang & Wei-Ying Cheng. 2008. Science achievement and students’ self-

confidence and interest in science: A Taiwanese representative sample study. International

Journal of Science Education. Volume 30. No. 9. hlmn: 1183-1200

Mary Ainley dan John Ainley. 2011. A cultural perspective on the structure of student

interest in science.International Journal of Science Education. Volume 33. No.1. hlmn : 51-71

Laura Monica Gorghiu, Gabriel Gorghiu, Crinela Dumitrescu, Radu Lucian Olteanu, Mihai

Bizoi & Ana- Maria Sudue. 2010. Implementing virtual experiments in sciences education-

challenges and experiences achieved in the frame of VeeSSe comenius 2.1.project.

Petr Sladek, Tomas Miler dan Renata Benarova (2011) How to increase students’interest in

science and technology. Procedia Social and Behavioral Sciences (12).hlmn: 168-174

Jessica E.Bartley, Laurel M. Mayhew and Noah D. Finkelstein. 2009. Promoting children’s

understanding and interest in science through informal science education. AIP Conference

Proceedings. hlmn :93-96

Minkee Kim & Jinwoong Song.2009. The effects of dichotomous attitudes toward science on

interest and conceptual understanding in physics. International Journal Science Education.

Vo.31, no.17.hlmn : 2385-2406