buku bab 5.pdf

8/14/2019 buku bab 5.pdf

1/5

1

5. Kekayaan

Ekonomi Sabah

Menarik MinatSyarikat

Borneo UtaraBritish

SBUBBertapak

di Sabah

Pada tahun 1865, Sultan Brunei memberikan konsesi tanah kepada wakil Amerika Syarikat, C.Lselama 10 tahun.

Charles Lee Moses telah menjualkan konsesi tanah kepada The American Trading Company yangdiketuai oleh J.W. Torrey dan T.B. Harris.

Torrey gagal mengusahakan taman kopi dan tebu di Kimanis, kemudian menjualkan haknya kepadaBaron Von Overback.

Overback menghadapi masalah kewangan dan meminjam wang daripada Alfred Dent dan EdwardDent.

W.H Treacher bersetuju untuk membantu Overback dengan syarat, syarikat yang ditubuhkanmestilah diletakkan di bawah kekuasaan British.

Sultan Brunei, Sultan Abdul Mumein bersetuju memperbaharui pajakan dengan menandatanganiperjanjian pada tahun 1877. Melalui perjanjian ini, baginda menyerahkan Teluk Kimanis dan

Sungai Sibuku kepada Syarikat Overback dan Dent.

Pada tahun 1880, Overback terpaksa menjual semua haknya ke atas Sabah kepada Alfred danEdward Dent.

Bagi memajukan Sabah, Alfred dan Edward Dent telah menubuhkan Persatuan Sementara BritishBorneo Berhad dan menjualkan saham Syarikat ini kepada rakyat British bagi menambah modalperniagaan.

Alfred dan Edaward telah memohon Piagam Diraja daripada kerajaan British.

Pengenalan

1. Pada peringkat awal, Sabah di bawah pengaruh Kesultanan Brunei dan Kesultanan Sulu.2. Kekayaan hasil bumi dan kedudukannya yang strategik menyebabkan sabah menjadi tumpuan

pedagang Barat.

3.

Pada tahun 1877 Sultan Brunei dan sultan Sulu telah memberikan konsesi kepada Baron VonOverbeck untuk memajukan Sabah.

4. Pada tahun 1880, Alfred dan Edward telah menubuhkan Persatuan Sementara Borneo UtaraBritish Berhad.

5. Pada tahun 1882, Syarikat Borneo Utara British telah ditubuhkan untuk mentadbir Sabahsehingga tahun 1941, kemudian diduduki oleh Jepun dari tahun 1941 hingga 1945.


2/5


3/5

3

SBUB telah mengubah sistem pentadbiran di Sabah dengan melantik Gabenoruntuk mengetuai pentadbiran .

W.H. Treacher telah dilantik sebagai Gabenor yang pertama oleh pengarahsyarikat dengan persetujuan kerajaan British.

SBUB Mengukuhkan Kuasa di Sabah

Residensi

Sabah dibahagikan kepadabeberapa Residensi.

Setiap residensi diketuai olehseorang Residen

Residensi dibahagi kepadabeberapa daerah yang

diketuai oleh Pegawai

Daerah berbangsa Eropah.

Pada tahun 1915, jawatanPenolong Pegawai Daerah

diwujudkan dan disandang

oleh anak negeri.

Ketua Anak Negeri yangbergelar Orang Kaya-Kaya(O.K.K) pula membantu

Pegawai Daerah dalampentadbiran.

Kampung

Di peringkat kampung,SBUB melantik ketua

kampung yang digelarsebagai Orang Tua.

SBUB mengekalkanpenglibatan peribumi

kerana mereka lebihmamahami budaya dan

adat masyarakattempatan, di samping

tidak mampumenggajikan ramai

pekerja Eropah kerana

menghadapi masalahkewangan.

Undang-undang

SBUB telahmemperkenalkanundang-undang Barat

dan sistem perundangan

tempatan, sertamenubuhkan Mahkamah

Majistret dan

Mahkamah Anak Negeriuntuk menjaga

keamanan negeri

Majlis Penasihat

Majlis Penasihatdibentuk untuk

membantu petadbiran

Gabenor dan Sandakanmenjadi pusat

pentadbiran.


4/5

4

SBUB

Mengeksploi

tasi HasilBumi Sabah

Hasil Pertanian Dagangan Meningkatkan Keuntungan SBUB

SBUB turut mengusahakan tanaman getah dan tembakau kerana Sabahmempunyai tanah yang luas.

Mutu tembakau Sabah diiktiraf sebagai yang terbaik di dunia dandieksport ke Belanda dan Amerika Syarikat.

SBUB mengecualikan cukai eksport kepada peladang tembakau bagimenggalakkan tanaman tembakau.

Tanaman tembakau diusahakan di Pulau banggi, Teluk Marudu, LahadDatu, Tawau dan Sandakan. Pembinaan landasan kereta api telah meningkat pembukaan ladang-ladang

getah di Beaufort, Jesselton dan Tenom.

Bagi meningkatkan hasil pengeluaran getah SBUB telah memberibeberapa insentif:-i. Empat peratus dividen kepada pengusaha getah.ii. Pengecualian cukai eksport selama 50 tahun.

Buruh dari Cina dan Jawa telah dibawa masuk untuk bekerja di ladanggetah.

Hasil Tradisional Menyumbang Kewangan

SBUB

Sarang burung adalah hasil eksporttradisional yang menguntungkanSBUB. Nilai eksport sarang burung

pada tahun 1926 ialah 125 000 dolar.

Pokok sagu (rumbia) hidup subur dikawasan berpaya dan muara sungai.SBUB menggalakan rakyat

mengusahakannya secara komersial.

Menjelang tahun 1888 nilai eksportsagu berjumlah 93433 dolar.

Pokok lanut dikenali sebagai abakatumbuh meliar di kawasan pamah danlembah. Gentian pokok lanut dijemur

sebelum diproses menjadi tali kapal

untuk dieksport ke eropah.

SBUB juga turut menggiatkan usahamencari hasil laut seperti terpang, siripikan yu dan mutiara untuk tujuan

eksport. Aktiviti ini kebanyakannyadiusahakan oleh masyarakat Bajau.

SBUB memaksa penduduk tempatanmengusahakan hasil keluaran tradisonal

supaya ia dapat memungut cukai

seterusnya dapat mengatasi masalahkewangannya.

Perlombongan Menggalakkan Kemasukan Pelabur

SBUB mengeksploitasi perlombongan di Sabah yang terdiri daripada galian emas, arang batudan mangan.

Lombongan emas terdapat di kawasan Sungai Segama dan diusahakan oleh pelombong-pelombong Cina.

Arang batu dilombong di Silimpopon dan labuan. Silimpopon adalah merupakan kawasanlonggokan arang batu yang terbesar di Asia Tenggara.

Lombong arang batu diusahakan oleh Syarikat Cowie Harbour Coal.Galian mangan banyak terdapat di Teluk Marudu, diusahakan oleh Syarikat British Borneo

Exploration dan dieksport ke Britain.

Pembalakan Menguntungkan SBUB

SBUB turut memberi tumpuan kepada kegiatan pembalakan yang banyak dijalankan diSandakan, Lahad Datu dan Tawau.

Buruh dari Indonesia dan Filipina dibawa masuk untuk mengusahakan kegiatanpembalakan.

Hasil balak dieksport ke China, Singapura, Britain dan Australia melalui pelabuhanSandakan.


5/5

5

Perubahan

Sosial

SBUB di

Sabah

Bandar

Bandar diasaskan oleh William pada tahun 1879 dan menamkannya Elopura yang bermaksud bandar yangcantik.

Sandakan berkembang maju sebagai pusat pentadbiran, pelabuhan antarabangsa dan pusat pembalakan.Kudat menjadi pusat pentadbiran pertama SBUB pada tahun 1881.Walaupun terdapat pedagang membina kedai dan menetap di Kudat namun ia gagal menarik ramai penduduk

dan pedagang kerana kedudukannya yang tidak sesuai untuk pertanian, menyebabkan SBUB memindahkan

pusat pentadbiran ke Sandakan.

Bandar Jesselton diasaskan pada tahun 1900 oleh Charles Jessel. Nama asalnya ialah Jessel town selarasdengan nama pengasasnya.

Pendidikan Bidang pendidikan kurang diberi tumpuan oleh SBUB. Hanya mubaligh Kristian membina sekolah

bagi tujuan menyebarkan agama Kristian.

Pada tahun 1883, Institut Byron telah didirikan oleh mubaligh Roman Katolik di Sandakan. Iamerupakan sekolah yang pertama didirikan oleh Mubaligh Roman Katolik.

Menjelang tahun 1939, terdapat 49 buah sekolah mubaligh telah didirikan di Sabah denganbilangan muridnya lebih kurang 3700 orang.

Jabatan Pelajaran telah ditubuhkan di Sabah pada tahun 1909, untuk menguruskan sekolah-sekolahdi Sabah.

Pada tahun 1915, sebuah sekolah yang dinamakan Sekolah Latihan bagi Anak-anak Ketua Negeritelah dibina bagi melatih anak-anak Ketua Anak Negeri menjawat jawatan pegawai kerajaan

peringkat rendah. Sekolah Melayu pertama dibina di Sabah telah didirikan di Kota Belud pada tahun 1921. Pada tahun 1930, terdapat 10 buah sekolah Melayu untuk menampung 400 orang murid. Sekolah Cina dibina sendiri oleh masyarakat Cina. Menjelang tahun 1940, terdapat seramai 11 000 orang murid yang mendaftar di sekolah Melayu,

sekolah Mubaligh dan sekolah Cina.

Landasan Kereta api

Pada tahun 1896, SBUB telahmembina landasan kereta api

yang pertama menghubungkanWeston ke Beaufort sepanjang 32

km.

Landasan kereta api yang dibinaini memudahkan SBUBmengangkut hasil keluaran di

bahagian pedalaman kepelabuhan.

Jalan Raya

Pembinaan jalan raya pula banyaktertumpu di kawasan Bandar

seperti Kota Kinabalu, Sandakan,Lahad Datu, Kudat dan Tawau,

Jalan raya dibina bertujuan untukmenghubungkan kawasan

kegiatan ekonomi dengan

Bandar-bandar dan pelabuhan.

Pengangkutan Air

,Jalan SBUB turutmemajukan pengangkutanair dan sungai. Syarikat

perkapalan StraitsSteamship telah memulakan

perkhidmatan membawa

penumpang dan barangan

pada tahun 1890.

Kemudahan Kesihatan

SBUB telah membina hospital terutama di kawasan Bandar besar seperti Jesselton, Sandakan,Beaufort dan Kudat.

Menjelang tahun 1940, terdapat sembilan buah hospital dan 40 buah klinik di seluruh Sabah. Di kawasan luar bandar, SBUB menyediakan pusat-pusat kesihatan namun demikian bilangan

doktor tidak mencukupi dan perkhidmatan perubatan tidak dapat dinikmati oleh rakyat Sabah.

buku bab 5.pdf

Documents