assignment-ilmu pendidikan 12.10.09

ILMU PENDIDIKAN PN2051P

12.10. 2009

PENGURUSAN BILIK DARJAH YANG BERKESAN

1.0 PENDAHULUAN DAN PENGENALAN

Pengurusan bilik darjah ialah suatu aspek yang penting dalam melaksanakan aktiviti

pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas. Apabila kita berbicara mengenai

pengurusan bilik darjah, yang terlintas di fikiran kita adalah susun atur perabot dan

peralatan di dalam bilik darjah. Walaubagaimanapun, pengurusan bilik darjah

sebenarnya merangkumi lebih banyak elemen selain dari susun atur perabot dan

peralatan di dalam bilik darjah. Dalam pengurusan bilik darjah, seorang guru itu perlu

tahu cara menyusun tempat duduk pelajar dan peralatan bilik darjah, mengurus

pergerakan pelajar di dalam kelas dan mengawal disiplin pelajar di dalam kelas supaya

pengajaran dan pembelajaran dapat berjalan dengan lancar.

1.1 Apakah yang dimaksudkan dengan pengurusan bilik darjah?

Haji Samsudin bin Md Noor dalam laporannya bertajuk ‘Pengurusan Bilik Darjah

Dinamik : Ke Arah Pembinaan Modal Insan Berkualiti’ mendefinasikan pengurusan bilik

darjah sebagai tindakan dan strategi yang digunakan untuk mengekalkan peraturan bilik

darjah. Ia adalah satu kemahiran yang penting buat guru dan patut dikembangkan lagi

agar guru dapat menjalankan aktiviti pengajaran dan pembelajaran dengan lebih

berkesan. Ia boleh ditakrifkan sebagai kebolehan guru mengawal murid bagi

memastikan proses pengajaran dan pembelajaran dapat berjalan dengan lancar.

Sharifah Maizatul Zuraida, 751015-08-6298, KPLI Jun 2009 / BDK 1


12.10. 2009

Profesor Khairi Haji Alwi didalam blog beliau ada menyatakan pengurusan bilik darjah

merujuk kepada set tingkah laku guru yang meliputi berbagai aspek di mana guru akan

membentuk dan mengekalkan kondisi pembelajaran seperti diharapkan.

Lemlech (1988), mengibaratkan pengurusan bilik darjah sebagai okestra dalam

kehidupan di bilik darjah yang memerlukan pembentukan kurikulum, penyelenggaraan

prosedur dan sumber pengajaran. Beliau juga menekankan tenteng pentingnya

penyusunan suasana bilik darjah bagi memaksimakan keberkesanan, pemantauan

perkembangan pelajar serta tanggungjawab guru dalam memikirkan terlebih dahulu

masalah-masalah yang mungkin akan timbul.

Ini seiring dengan MacAulay (1990), dimana beliau menyatakan pengurusan bilik darjah

sebaiknya diatur agar ianya dapat menampung aktiviti-aktiviti yang pelbagai sepanjang

hari bagi memenuhi matlamat arahan yang ingin disampaikan oleh guru. Kalau Lemlech

menyifatkan ia sebagai okestra, MacAulay menyifatkan susun atur ini umpama pentas,

di mana guru dapat menguruskan keperluan akademik, sosial dan juga emosi pelajar.

Hall (2000), pengurusan bilik darjah yang berkesan adalah satu usaha yang berterusan

dan menjadi proses orientasi penyelenggaraan. Ianya melibatkan aspek memotivasikan

pelajar untuk belajar,menyediakan arahan dan maklumat yang bersesuaian dan

menguruskan kerja pelajar. Menurut beliau juga,pengurusan bilik darjah yang efektif

haruslah bersifat proaktif,responsif dan menyokong.

Menurut Levin dan Nolan (2004) pula, lebih mudah bagi kita untuk membezakan antara

dimensi arahan dan pengurusan dalam pengajaran dan membezakan tumpuan kepada

pentingnya aspek keberkesanan dalam pengurusan bilik darjah itu sendiri. Menurut

kedua-dua pakar ini, mereka berpendapat bahawa kedua-dua aspek arahan dan

pengurusan merupakan proses yang mempunyai tujuan di mana tindakan dan sikap



12.10. 2009

guru itu bertindak untuk memudahkan objektif yang ingin dicapai oleh guru itu sendiri

dalam pengajaran dan pembelajaran.

Menurut Doyle (1979), pengurusan bilik darjah adalah satu proses menyelesaikan

masalah berhubung dengan peraturan bilik darjah.

Caslin dan Good (1992) pula menyatakan pengurusan bilik darjah merangkumi lebih

daripada kepatuhan peraturan-peraturan bilik darjah iaitu suatu jentera bagi memupuk

pemahaman kendiri, penilaian kendiri dan kawalan kendiri dalam diri murid-murid.

Kajian Kounin (1970) terhadap pengurusan bilik darjah menunjukkan terdapatnya

perubahan tumpuan daripada menekankan strategi disiplin kepada strategi pengurusan

bilik darjah secara proaktif atau preventif. Kedua-dua strategi mengambil pendekatan

bersifat mengelakkan sesuatu kejadian yang tidak diingini daripada berlaku dan tidak

semata-mata mengenakan hukuman kepada pelajar.Didapati kebanyakan pengurus

bilik darjah yang berkesan adalah mereka yang mengamalkan strategi preventif.Banyak

lagi aspek pengurusan bilik darjah yang perlu diterokai oleh guru untuk melaksanakan

pengajaran secara berkesan.

Menurut Levin dan Nolan (2004) pula, memberi tumpuan aspek keberkesanan dalam

pengurusan bilik darjah itu sendiri. Mereka berpendapat bahawa kedua-dua aspek

arahan dan pengurusan merupakan proses yang mempunyai tujuan di mana tindakan

serta sikap guru itu bertindak untuk memudahkan objektif yang ingin dicapai oleh guru

itu sendiri dalam pengajaran dan pembelajaran. Secara ringkasnya, matlamat dalam

memberi arahan merupakan kaedah yang terus membantu dalam pencapaian

akademik pelajar. Dalam pengurusan pula, bertujuan untuk memupuk dan memelihara

tingkah laku pelajar yang menerapkan arahan yang efektif dan efisien.



12.10. 2009

Daripada definisi-definisi yang diberi kita dapat memahami yang pengurusan bilik darjah

melibatkan guru menguruskan bilik darjah dengan cara yang berkesan bagi

memastikan pengajaran dan pembelajaran boleh berlaku dengan lancar. Ia

merangkumi tindakan dan strategi yang guru boleh gunakan untuk mengekalkan

peraturan bilik darjah. Guru bertindak sebagai adalah pengurus bilik darjah tersebut.

2.0 PENGURUSAN BILIK DARJAH BERKESAN

- Konsep Pengurusan Bilik Darjah.

- Bagaimana guru bertindak sebagai pengurus bilik darjah yang berkesan?

- Jenis-jenis bilik darjah.

Sebagaimana yang telah diterangkan guru amat penting bagi memastikan pengurusan

bilik darjah dapat dilaksanakan dengan baik begi memastikan suasana pengajaran dan

pembelajaran yang lancar.

2.1 Konsep pengurusan bilik darjah dan bagaimana guru dapat bertindak sebagai

pengurus yang berkesan?

Konsep pengurusan bilik darjah seperti yang dinyatakan adalah tindakan dan strategi

yang guru boleh gunakan untuk mengekalkan peraturan bilik darjah. Peraturan bilik

darjah perlu diberi perhatian oleh murid dan guru perlu pastikan peraturan bilik darjah

ini difahami dengan jelas dan diikuti oleh semua murid dalam bilik darjah.

Ketidakfahaman murid dalam peraturan bilik darjah boleh mendatangkan suasana

‘caos’ atau kelam kabut dan akan menyusahkan guru dalam pengurusannya dalam bilik

darjah.



12.10. 2009

Guru perlu mewujudkan bilik darjah yang kondusif untuk aktiviti pengajaran dan

pembelajaran. Bilik darjah seharusnya selesa untuk murid dan guru. Bilik darjah perlu

mempunyai pengudaaraan ya ng baik seperi tingkap yang banyak dan luas. Kipas juga

perlu ada dalam bilik darjah dan boleh di pasang sekiranya hari panas atau terik bagi

memberi keselesaan dan rasa aman pada murid. Di samping itu aspek pencahayaan

juga amat penting. Cahaya dari luar dapat masuk ke dalam bilik darjah dan lampu

kalimantang (putih) perlu ada dan dapat dipasang sekiranya hari mendung, hujan atau

gelap.

Guru juga perlu tahu bagaimana menarik perhatian murid di dalam bilik darjah agar

tertarik dengan pengajaran. Ini dapat dilakukan bila guru berjaya mendapatkan

kerjasama murid. Murid dapat memberikan kerjasama yang baik jika guru dapat

kepercayaan dari murid. Guru sebegini disukai oleh murid dan menjadi contoh atau

model bagi murid-muridnya. Dengan ini, guru dapat mengekalkan penglibatan murid

dalam pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah.

Selain dari itu, guru juga harus bijak menghadapi tingkahlaku murid. Kegagalan guru

menguruskan tingkahlaku murid boleh menimbulkan gangguan di dalam bilik darjah. Ini

akan mengganggu proses pengajaran dan pembelajaran. Ada murid yang suka

mengganggu murid lain semasa pengajaran dan pembelajaran berlansung. Ada yang

lansung tidak member perhatian, kelihatan bosan dan tidak mahu mendengar arahan.

Ada murid yang menhadapi masalah disiplin dan semua ini akan mengganggu proses

pengajaran dan pembelajaran. Hasilnya, akan wujud murid yang tidak produktif dan

memerlukan intervensi.

Setelah mengetahui definisi, konsep dan bagaimana guru boleh menjadi pengurus bilik

darjah yang berkesan, adalah baik kita mengetahui Jenis-jenis bilik darjah yang



12.10. 2009

terdapat di sekolah di Malaysia ini khasnya sekolah-sekolah di bawah pemantauan

Kementerian Pelajaran Malaysia.

2.2 Jenis-jenis bilik darjah

Jenis-jenis bilik darjah ini boleh dibahagi kepada enam (6). Ia diklasifikasi berdasarkan

perbezaan cirri dan fungsi. Berikut adalah jenis-jenis bilik darjah:

1. Bilik Darjah Tradisi

2. Bilik Darjah KBSR dan KBSM

3. Bilik Darjah Mata Pelajaran Khas

4. Bilik Darjah Terbuka

5. Bilik Darjah Pra-Sekolah

6. Bilik Darjah Pendidikan Khas

2.2.1 Bilik darjah tradisi

Bilik darjah jenis ini telah lama digunakan di Negara kita untuk mendidik murid di bawah

kurikulum lama iaitu KLSM dan KLSR iaitu sebelum KBSR dan KBSM diperkenalkan.

Bilik darjah tradisi ini merupakan satu tempat bagi sekumpulan pelajar mengikuti

pelajaran yang disampaikan oleh guru menggunakan kaedah keseluruhan kelas. Di

dalam bilik darjah jenis ini biasanya pelajar duduk mengikut susunan kerusi dan meja

sebaris demi sebaris. Guru lazimnya berdiri di hadapan bilik darjah dan meyampaikan

pengajaran menggunakan kaedah dan strategi tertentu. Terdapat juga kerusi dan meja

guru serta papan hitam yang digantung dihadapan kelas.



12.10. 2009

Susunan fizikal bilik darjah tradisi adalah seperti di bawah :

Ciri-ciri bilik darjah tradisi:

1) Kerusi dan meja disusun mengikut baris demi baris

2) Pelajar yang rendah.bertubuh kecil dan kurang pengelihatan dan pendengaran

ditempatkan di hadapan

3) Kerusi dan meja pelajar disusun sesuai dengan kaedah pengajaran yang lebih

berpusat pada guru.

4) Cara pengajaran keseluruhan kelas merupakan kaedah mengajar utama di dalam

bilik darjah.

5) Jarang mempraktikkan aktiviti berkumpulan



12.10. 2009

6) Pelajar berada dalam keadaan pasif dan menerima apa sahaja yang disampaikan

oleh guru.

2.2.2 Bilik darjah KBSR dan KBSM

Bilik darjah KBSR telah diperkenalkan di Negara kita pada tahun 1982 di beberapa

buah sekolah rendah sebagai percubaan manakala bilik darjah KBSM pula

diperkenalkan apabila pelajar dari sekolah rendah tadi meneruskan pengajian ke

sekolah menengah pada tahun 1988. Bilik darjah jenis ini mempunyai perbezaan yang

begitu ketara jika dibandingkan dengan bilik darjah tradisi.

Dari segi susunan fizikal,kerusi dan meja pelajar disusun mengikut kaedah kumpulan.

Ini kerana program KBSR menekankan aktiviti pembelajaran secara berkumpulan dan

interaksi antara guru dengan pelajar serta pelajar dengan pelajar sangat ditekankan.

Dari segi strategi pengajaran,pendekatan yang digunakan lebih bersifat berpusatkan

pelajar dan pengelibatan mereka secara aktif dalam proses pengajaran dan

pembelajaran amat digalakkan.

Dari segi bentuk dan kemudahan,di dalam bilik darjah KBSR dan KBSM disediakan

ruang pembelajaran untuk memudahkan pelajar menjalankan aktiviti pembelajaran.

Selain itu bahan pengajaran dan hasil pembelajaran juga diletakkan di ruang tersebut.

Hal ini menimbulkan suasan bilik darjah yang menarik dan merangsang proses

pengajran dan pembelajaran



12.10. 2009

Susunan fizikal bilik darjah KBSR dan KBSM adalah seperti di bawah :

Ciri-ciri bilik darjah KBSR dan KBSM

1) Kerusi dan meja pelajar disusun mengikut kumpulan

2) Pelajar dibahagikan mengikut kumpulan tertentu berdasarkan kobolehan tersendiri

3) Menggalakkan penglibatan pelajar secara aktif

4) Menggunakan kaedah pengajaran dan pembelajaran berpusatkan pelajar

5) Kerap melaksanakan interaksi antara guru dengan pelajar dan pelajar dengan pelajar

6) Hasil kerja yang dipamerkan memperlihatkan suasana pembelajaran yang kondusif

7) Pelajar sentiasa berada dalam keadaan aktif.



12.10. 2009

2.2.3 Bilik darjah mata pelajaran khas

Dalam KBSM,beberapa bilik darjah mata pelajaran khas juga disediakan. Antaranya

ialah makmal sains,bilik ekonomi rumah tangga,bilik seni perusahaan,pusat sumber dan

sebgainya. Bilik darjah mata pelajaran khas ini dilengkapi dengan pelbagai jenis alatan

yang membolehkan guru membuat demonstrasi serta memberi peluang kepada pelajar

menggunakannya dalam amali. Bentuk meja dan kerusi diubahsuai untuk memudahkan

pelajar menjalankan kerja amali. Selain itu,dalam bilik darjah ini juga dilengkapkan

dengan alatan perabot seperti almari untuk menyimpan bahan-bahan specimen dan

alatan-alatan malahan sinki dan paip air juga disediakan lebih-lebih lagi dalam makmal

sains dan bilik kemahiran hidup.

2.2.4 Bilik darjah terbuka

Bilik darjah terbuka wujud hasil daripada konsep pendidikan terbuka

R.S Barth ada menyatakan bahawa konsep pendidikan terbuka sebagai suatu

‘pendekatan pengajaran dan pembelajaran,ruang-ruang pembelajaran bahan-bahan

pelajaran serta pengelibatan pelajar dalam membuat pemilihan daripada pendekatan

dan strategi pembelajaran’.

Dalam sistem pendidikan terbuka,pelajar diberi peluang untuk merancang aktiviti

pembelajaran sendiri dan pengajaran guru dikurangkan ke peringkat minimum. Guru

hanya berperanan sebagai penasihat sebagai pembimbing dan memilih bahan

pengajaran dan aktiviti pengajaran samada secara berkumpulan atau individu.

Biasanya, pendekatan pengajaran secara berpasukan yang melibatkan beberapa orang

guru terlatih dalam pelbagai bidang pengajaran digunakan untuk membimbing pelajar

dalam bilik darjah terbuka. Situasi pengajaran di bilik darjah terbuka ini diubahsuai agar

pelajar senang bergerak dari satu tempat ke satu tempat untuk memilih bahan



12.10. 2009

pengajaran yang diminati dan menjalankan aktiviti pelajaran selepas berbincang

dengan guru.

Ciri-ciri bilik darjah terbuka:

1) Pengajaran biasanya dijalankan dalam kumpulan kecil atau individu

2) Pelbagai aktiviti dilaksanakan dan jadual mudah diubah.

3) Kaya dengan bahan dan peralatan mengajar.

4) Tiada kurikulum dihadkan. Pelbagai mata pelajaran diintegrasikan

5) Pelajar bebas bergerak dan memilih bahan yang diminati

6) Kumpulan pelajar dibentuk berdasarkan akademik dan minat

7) Mempunyai suasana saling mempercayai dan menghormati perbezaan

8) Ujian dan peperiksaan dikurangkan begitu juga dengan pembahagian gred.

9) Perhubungan antara guru dengan pelajar dan pelajar dengan pelajar secara terbuka

dan jujur.

Dari segi ciri bilik darjah terbuka,kita dapati bahawa guru dalam bilik darjah hanya

berperanan sebagai pembimbing,pengurus pembelajaran,kaunselor,pemudah cara atau

fasilitator. Ini jelas berbeza dengan bilik darjah biasa yang menekankan aspek kawalan

kelas. Implikasi daripada ini ialah pelajar diberi peluang untuk membentuk disiplinnya

sendiri. Suasana berlumba-lumba untuk memperoleh markah tertinggi,ujian dan

tekanan dari luar untuk menghabiskan sukatan pelajaran tidak berlaku.

Sesetengah guru khususnya yang tidak terlatih menganggap bahawa bilik darjah

terbuka ini akan menimbulkan pelbagai masalah kepada guru. Antara masalah yang

dijangkakan timbul seperti menyusun ruang dan mewujudkan persekitaran pengajaran

dan pembelajaran yang berkesan. Penyediaan bahan juga akan menimbulkan masalah

bagi guru yang tidak terlatih.



12.10. 2009

2.2.5 Bilik darjah pra-sekolah

Elliot (2000) menyatakan pada peringkat sekolah rendah dan pra-sekolah interaksi dan

keberkesanan pengurusan bilik darjah mempunyai pengaruh yang tinggi terhadap guru

dan pelajar.

Susun atur perabot, peralatan, alat bantu mengajar agak berbeza dari bilik darjah KBSR

dan KBSM. Pengurusan bilik darjah pra-sekolah perlu mempunyai ruang ‘circle-time’

iaitu aktiviti wajib setiap pagi dimana murid-murid akan berkumpul bersama guru dan

menjalankan sesi perbualan. Diruangan ini, sesi pengajaran dan pembelajaran

dilakukan sebelum tugasan diberikan kepada murid-murid. Dalam bilik darjah pra-

sekolah, ruangan ini lah yang paling banyak digunakan.

Mempunyai sudut-sudut untuk mengembangkan potensi kanak-kanak usia 5 hingga 6

tahun dari segi perkembangan fizikal, perkembangan kognitif, perkembangan sosio-

emosi dan perkembangan bahasa. Pengajaran dan pembelajaran banyak tertumpu

kepada murid dan pembelajaran murid adalah melalui permainan, ‘Learn through play’

Sudut-sudut untuk perkembangan murid adalah sut binaan atau sudut bongkah, sudut

lukisan, sudut bacaan, sudut main peranan atau ‘role play’ dan lain-lain sudut yang

difikirkan sesuai oleh guru bergantung kepasa saiz bilik darjah dan kepadatan murid

seperti sudut bercerita, sudut permainan boneka, sudut matematik, sudut sains, sudut

keluarga dan sebagainya.

Meja murid dalam bilik darjah pra-sekolah disusun secara berkelompok dan bukan

bentuk barisan. Ini adalah kerana murid pra-sekolah banyak melakukan aktiviti

berkumpulan dalam pengajaran dan pembelajaran. Dengan susunan meja begini akan

memudahkan mereka berinteraksi dan berbincang sesama sendiri. Meja dan kerusi

pula adalah bersesuaian dengan umur murid di antara 5 hingga 6 tahu. Oleh itu, meja



12.10. 2009

dan kerusi dalam bilik darjah pra-sekolah sedikit kecil berbanding dengan kelas tradisi

atau KBSR.

Terdapat juga sudut bacaan atau ‘Book and Reading Centre’ dalam bilik darjah pra-

sekolah. Ruang pembacaan ini diletakkan di tepi bilik darjah dan berdekatan dengan

tingkap bagi memudahkan murid-murid mendapat pencahayaan ketika membaca.

2.2.6 Bilik darjah pendidikan khas

Bilik darjah pendidikan khas banyak persamaan dengan bilik darjah pra-sekolah. Ini

adalah kerana pengajaran dan pembelajaran murid berpendidikan khas banyak

persamaannya dengan pengajaran dan pembelajaran murid pra-sekolah.

Walaubagaimanapun oleh kerana kehendak Kementerian Pelajaran Malaysia dan

desakan ibubapa, murid pendidikan khas bukan sahaja diajar pengurusan diri tetapi

juga perlu mengikuti modul KBSR yang sama seperti murid-murid normal. Oleh itu,

guru-guru pendidikan khas perlu mempunyai komitmen yang tinggi dan faham

tanggungjawab mereka sebagai guru pendidikan khas.

Selain daripada persekitaran yang ceria dan berwarna warni seperti di bilik darjah pra-

sekolah, sudut yang wajib dan perlu ada dalam bilik darjah pendidikan khas adalah

sudut token ekonomi yang diletakkan di sudut yang boleh di lihat oleh semua murid

termasuk guru. Sudut ini penting kerana bagi murid pendidikan khas, ia diwujudkan

sebagai memberi kesedaran kepada mereka tingkah laku yang patut ada dalam bilik

darjah dan mengelakkan mereka dari di hukum. Perbuatan atau tingkah laku yang baik

akan mendapat token positif dan tingkah laku yang negative atau ‘distruptive’ akan

mendapat token negative. Token positif akan diberi ganjaran dan token negative akan

diberi hukuman.



12.10. 2009

Satu lagi sudut yang penting adalah sudut ‘time out’. Sudut ini berada sudut kiri

belakang bilik darjah. Sudut ini adalah sudut kosong yang tidak mempunyai apa-apa

pernyataan. Ia adalah tempat murid berdiri jika membuat kesalahan yang berulang kali.

Ia dibuat khas untuk mereka sebagai tanda pengajaran atas kesalahan berulang yang

dilakukan.

Setelah mengetahui jenis-jenis bilik darjah, apakah pula faktor-faktor yang

mempengaruhi pengurusan bilik darjah yang berkesan?

3.0 Faktor-faktor Mempengaruhi Pengurusan Bilik Darjah Berkesan

Terdapat 3 faktor yang mempengaruhi bilik darjah yang berkesan iaitu :

1) Faktor Fizikal

2) Faktor Sosial

3) Faktor Emosi

3.1 Faktor Fizikal

Faktor fizikal ini termasuk persekitaran fizikal. Seperti yang pernah dinyatakan sebelum

ini, guru harus berusaha mewujudkan suasana yang kondusif. Bilik darjah yang

mempunyai peralatan asas iaitu papan hitam, papan kenyataaan, dan ruang yang

selesa, meja dan kerusi untuk guru dan murid, almari, yang dihiasi dengan penyediaan

bahan-bahan bacaan, dan bahan bantuan mengajar serta peralatan sokongan

serta dihiasi dengan keceriaan dan kebersihan.

Susunan meja dan kerusi dalam bilik darjah sebaik-baiknya memberi kemudahan

kepada murid-murid mengadakan aktiviti pembelajaran berpusatkan murid dan aktiviti

berkumpulan. Murid mudah berinteraksi sesama mereka dan mudah berintraksi dengan



12.10. 2009

guru. Bilik darjah yang berukuran 7 meter x 9 meter boleh memuatkan 40 orang murid.

Cahaya yang mencukupi dan pintu dan tingkap yang terbuka yang membolehkan

pengedaran udara yang secukupnya.

Papan kenyataan yang dilengkapi dengan jadual waktu, jadual bertugas, carta

organisasi, pelan keselamatan, sudut mata pelajaran, sudut bacaan atau rujukan, kata-

kata motivasi, termasuk kemudahan penggunaan laman web, komputer dan CD dan

LCD sehingga melahirkan pembudayaan bilik darjah yang kondusif. Hasilnya terjelma

suasana yang harmonis, ceria, dan semangat kepada murid dan guru untuk berada

lebih lama kerana terasa seolah-olah berada dalam sebuah rumah sendiri, ujudnya

perasaan saling berkerjasama dan kekitaan dan semangat berdikari, iaitu bersama

berusaha memajukan diri dan kumpulan secara kolektif.

3.2 Faktor Sosial

Dalam faktor sosial guru harus bijak menentukan peraturan dalam kelas. Ia banyak

berkaitan pengurusan tingkahlaku murid. Sebagai contoh rutin-rutin yang dilakukan di

dalam kelas adalah satu cara yang efektif untuk mengawal tingkahlaku murid dalam

bilik darjah. Kemahiran mengawal kelas apabila guru melangkah masuk ke kelas

tersebut menjadi penting kerana seorang guru tidak boleh melaksanakan pengajaran

dan pembelajaran berkesan sekiranya muird-murid dalam kelas berkenaan tidak dapat

dikawal dengan baik.

Guru mungkin berhadapan dengan beberapa murid yang nakal, tetapi harus ingat

bahawa bukan semua murid menjadi punca permasalahan tetapi jika tiada pengawalan

yang baik, jumlah murid yang akan menimbulkan ketidakselesaan guru akan bertambah

dan akhirnya menjejaskan penumpuan guru terhadap penyampaian pengajaran.

Strategi bagi mengawal keadaan ini, guru mengenalpasti murid-murid yang

menimbulkan punca permasalahan, supaya murid lain tidak menjadi ‘pak turut’ dengan



12.10. 2009

permasalahan rakan mereka itu, murid yang berkenaan dikenalpastikan pula punca

yang menyebabkan ia bertindak sedemikian, cuba membantu menyelesaikan punca

permasalahan itu, dan teruskan aktiviti pengajaran dengan banyak berinteraksi dengan

murid yang berkenaan sehingga ia merasakan dirinya mendapat perhatian dan dihargai

bukan kerana dirinya tetapi kerana tingkahlakunya yang tidak disenangi guru.

Guru juga sentiasa mempamerkan pengiktirafan terhadap murid berkenaan ketika

berada di luar waktu pengajaran dan pembelajaran, ketegasan kepada disiplin

pembelajaran perlu dilakukan dengan cara dan pedekatan yang berhemah yang

menampakkan bahawa ketegasan itu bukan bertujuan penderaan tetapi pengajaran.

Sekiranya perlu murid berkenaan diberikan nasihat, teguran dan kata-kata motivasi

yang menggambarkan bahawa guru menyayanginya. Apabila berlaku perubahan ke

arah kebaikan, berilah pengiktirafan dan penghargaan terima kasih.Kesabaran,

kecekalan dan kesungguhan untuk membentuk perangai mereka yang kadangkala

mengambil masa yang agak lama.

Beberapa perkara yang boleh dijadikan panduan mengurus tingkahlaku murid,

antaranya ialah senaraikan maklumat yang perlu murid ketahui tentang peraturan yang

wajib murid patuhi sepanjang masa pengajaran dan pembelajaran dan disertai dengan

sebab-sebab dan objektifnya.

Membiasakan diri datang ke bilik darjah menepati masa, menggunakan pelbagai

kaedah pengajaran dan pembelajaran mengikut tahap pencapaian murid, yang

dimulakan dengan set induksi yang menarik dan diikuti dengan aktiviti-aktiviti

pembelajaran yang menghilangkan rasa kebosanan mereka atau melakukan beberapa

tugasan yang berkaitan dengan isi-isi pengajaran tersebut, guru tidak melengah-lengah

waktu untuk memulakan pengajaran dan menamatkan pengajaran diminit-minit yang

akhir, untuk mengelakkan murid melakukan perkara-perkara yang tidak berkaitan



12.10. 2009

dengan hasil pembelajaran, banyak merangsangkan minda mereka dengan kata-kata

bermotivasi dan penuh dengan senyuman dan jenaka (sense humor), dan pujian

supaya suasana senstiasa ceria, di samping memberi teguran umum yang berupa

nasihat tetapi bukan leteran.

Guru juga menghormati murid seperti orang lain, bersikap adil kepada semua murid,

hukuman berbentuk deraan tidak seharusnya dilaksanakan kerana menyebabkan

hubungan guru dengan murid akan renggang dan menghilangkan minat murid untuk

meneruskan pembelajaran.

3.2 Faktor Emosi

Faktor emosi merujuk kepada gaya kepimpinan guru dalam bilik darjah. Sama ada guru

menggunakan pendekatan autoritarian, demokratik atau laissez-faire. Peneguhan

seperti member motivasi juga akan memberi kesan kepada murid.

Gaya kepimpinan yang berwibawa tanpa terlalu banyak member arahan dianggap

sebagai pemimpin demokratik hanya akan mengambil masa untuk mendapatkan buah

fikiran bagi menyelesai sesuatu isu, dan kelihatan kumpulan-kumpulan yang ujud di bilik

darjah mempunyai hubungan yang lebih mesra dan saling bekerjasama. Berbeza

dengan pemimpin Laiissez-faire yang memberi arahan-arahan yang tidak jelas dan

jawapan-jawapan yang ringkas tentang sesuatu persoalan.

Pendekatan-pendekatan yang hendak digunakan bagi mengawal iklim dalam bilik

darjah perlu berlandaskan tahap perkembangan murid-murid. Iklim bilik darjah yang

baik biasanya dikaitkan dengan kepatuhan dan keseronokan murid bersama guru

dalam bilik darjah tersebut.Guru yang memiliki gaya kepimpinan yang matang sedia

menerima dan menghormati setiap murid dalam bilik darjah, memperbaiki peraturan-



12.10. 2009

peraturan supaya peraturan itu boleh berubah mengikut keadaan dan suasana serta

menekan kepada jangkaan-jangkaan yang positif. Apabila keadaan ini berlaku guru

sebagai pemimpin dapat menyesuaikan diri dengan pelbagai situasi dan pertumbuhan

diri murid-murid serta bersikap keterbukaan dalam perkara-perkara yang membawa

kepada kebaikan.

Pengurusan bilik darjah akan menjadi bertambah baik jika sistem penyeliaan diurus

dengan berkesan. Murid-murid diberikan tugasan dalam mewujudkan iklim yang

kondusif serta membantu dalam penyediaan bahan dan alatan, tugasan-tugasan yang

diberikan kepada setiap murid pada awal tahun lagi dapat membantu mengembangkan

budaya bertanggungjawab, berkerjasama serta hubungan yang baik antara mereka dan

juga hubungan antara guru dengan murid, dan peranan guru sebagai pembantu

penyelesaian masalah yang dihadapi oleh murid-murid.

Secara umumnya, pengurusan bilik darjah sebaik-baiknya merangkumi ciri-ciri

kesesuaian (releven) dengan murid, persediaan suasana pembelajaran yang berkesan,

organisasi kalangan murid.

Seperti yang dinyatakan sebelum ini, rutin dalam bilik darjah boleh mengawal tingkah

laku bermasalah dan yang tidak diingini. Rutin-rutin didalam bilik darjah adalah seperti

berikut.

4.0 Rutin Bilik Darjah.

Mengikut Emmer, Evertson dan Anderson (dalam Elliot et al, 2000), guru yang dapat

mengendalikan aktiviti kelas dengan berkesan adalah merupakan guru yang telah

menyediakan rutin (peraturan kelas) yang difahami oleh murid semenjak hari pertama

mereka masuk ke bilik darjah.



12.10. 2009

Rutin bilik darjah ini boleh dibahagikan kepada dua (2) jenis rutin besar iaitu:

1) Rutin guru

2) Rutin pelajar

4.1 Rutin Guru

Antara lain, rutin guru adalah seperti senarai di bawah :

1) Memeriksa cahaya bilik darjah dan peredaran udara

2) Semua murid berada di tempat duduk semasa guru masuk kelas

3) Menyediakan alat pengajaran dan pembelajaran sebelum memulakan

pengajaran

4) Bahan tambahan ditulis dalam papan gulung / kertas mahjong / fotokopi

5) Mengambil kedatangan murid

6) Membenarkan murid bergerak secara bebas tetapi terkawal di dalam bilik darjah

7) Menggalakkan khidmat kominiti seperti membersih papan hijau, mengangkat

meja dan kerusi dan apa-apa perkara lain di dalam kelas secara sukarela.

4.1 Rutin Pelajar

Antara lain, rutin pelajar adalah seperti senarai di bawah :

1) Bersedia semasa guru masuk kelas

2) Membersihkan bilik darjah sebelum mula belajar

3) Mengemas pakaian dan mengurus diri

4) Mengeluarkan alat tulis sebelum guru masuk kelas

5) Berbaris sebelum ke aktiviti luar

6) Meminta kebenaran sebelum keluar kelas



12.10. 2009

Selain dari itu, tambahan rutin juga boleh dibuat berdasarkan keperluan yang sesuai

pada hemat guru. Tambahan rutin sebagai contoh adalah nyanyian lagu patriotik dan

bacaan doa sebelum mula belajar.

5.0 Kesimpulan

Pengurusan bilik darjah adalah tindakan dan strategi yang digunakan oleh guru untuk

mengekalkan peraturan dalam bilik darjah. Peraturan atau rutin yang mudah difahami

dan diikuti murid dapat mewujudkan suasana yang kondusif untuk aktiviti pengajaran

dan pembelajaran. Pengurusan bilik darjah juga bergantung kepada jenis sesebuah

bilik darjah itu. Jenis bilik darjah yang berbeza memerlukan pengurusan yang berbeza.

Guru adalah orang yang paling penting dalam pengurusan bilik darjah. Guru adalah

pengurus bilik darjah yang akan menentukan aktiviti pengajaran dan pembelajaran

dapat berlaku dengan baik dan berkesan atau pun tidak.

Tingkahlaku bermasalah atau yang tidak diingini perlu dibendung dengan betul agar

tidak mengganggu proses pengajaran dan pembelajaran. Guru bertanggungjawab

mendapatkan kerjasama murid bagi memastikan murid mamatuhi rutin atau peraturan

yang telah ditetapkan. Kerjasama ini akan terjalin sekiranya murid mempunyai tahap

kepercayaan yang tinggi kepada guru. Kepercayaan ini pula boleh didapati dengan

hubungan baik antara guru dan murid beserta dengan gaya kepimpinan guru yang baik

dan efektif.

Secara keseluruhannya, pengurusan bilik darjah yang berkesan banyak bergantung

kepada guru sebagai pengurus yang berkesan. Pengurusan bilik darjah penting bagi

memastikan aktiviti pengajaran dan pembelajaran dapat berjalan dengan lancar dan

memberi faedah menyeluruh kepada murid.


assignment-ilmu pendidikan 12.10.09

Documents