analisis penggunaan bahasa jurnalistik pada …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/novi...

134
i ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA BERITA KRIMINAL RUBRIK “HUKRIM” DI HARIAN UMUM BERITAPAGI PALEMBANG SKRIPSI Diajukan untuk Memenuhi Salah Satu Syarat Guna Memperoleh Gelar Sarjana Strata Satu Sosial (S.Sos) dalam Ilmu Dakwah Jurusan Jurnalistik OLEH: NOVI WULANSARI NIM: 11530012 FAKULTAS DAKWAH DAN KOMUNIKASI UNIVERSITAS ISLAM NEGERI RADEN FATAH PALEMBANG 1436 H / 2015 M

Upload: dangduong

Post on 22-Mar-2019

237 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

i

ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA BERITAKRIMINAL RUBRIK HUKRIM DI HARIAN UMUM BERITAPAGI

PALEMBANG

SKRIPSI

Diajukan untuk Memenuhi Salah Satu Syarat GunaMemperoleh Gelar Sarjana Strata Satu Sosial (S.Sos) dalam Ilmu Dakwah

Jurusan Jurnalistik

OLEH:NOVI WULANSARI

NIM: 11530012

FAKULTAS DAKWAH DAN KOMUNIKASIUNIVERSITAS ISLAM NEGERI RADEN FATAH PALEMBANG

1436 H / 2015 M

Page 2: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

ii

NOTA PEMBIMBING

Hal : Persetujuan Pembimbing Kepada YthDekan Fakultas Dakwah danKomunikasi UIN Raden Fatahdi-

PalembangAssalamualaikum Wr. Wb.Setelah mengadakan bimbingan pemeriksaan dan perbaikan seperlunya, maka skripsiyang berjudul Analisis Penggunaan Bahasa Jurnalistik pada Berita Kriminal RubrikHukrim Di Harian Umum Berita Pagi Palembang , yang ditulis oleh saudari Novi

Wulansari, NIM: 11530012 sudah dapat diajukan dalam sidang munaqasyah FakultasDakwah dan Komunikasi UIN Raden Fatah Palembang.

Demikian surat ini kami sampaikan atas perhatiannya kami ucapkan terimakasih.Wassalamualaikum Wr. Wb.

Pembimbing I

Dr. Hamidah, M. AgNIP: 196610011991032001

PPalembang, November 2015Pembimbing II

Indrawati, S.S, M.PdNIP: 197510072009012003

Page 3: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

iii

PENGESAHAN SKRIPSI MAHASISWA

Nama : Novi WulansariNIM : 1153 0012Fakultas/Jurusan : Dakwah dan Komunikasi / JurnalistikJudul Skripsi : Analisis Penggunaan Bahasa Jurnalistik pada Berita Kriminal

Rubrik Hukrim Di Harian Umum BeritaPagi Palembang.Telah dimunaqosyahkan dalam sidang terbuka Fakultas Dakwah dan

Komunikasi Universitas Islam Negeri Raden Fatah Palembang, yang dilaksanakanpada:Hari/Tanggal : Jumat/ 11 Desember 2015Tempat :Ruang Dekan Fakultas Dakwah dan Komunikasi Universitas

Islam Negeri Raden Fatah PalembangDan telah diterima sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana

Sosial (S. Sos) Program Strata I (SI) pada Jurusan Jurnalistik Fakultas Dakwah danKomunikasi UIN Raden Fatah Palembang.

Palembang, Januari 2016DEKAN

Dr. Kusnadi, MANIP. 197108192000031002

TIM PENGUJIKETUA SEKRETARIS

Drs. H.Aminullah Cik Sohar, M.Pd I Candra Darmawan,M. HumNIP. 19523092319800311002 NIP. 197306011998031004

PENGUJI I PENGUJI II

Drs. Aliasan, M. Pd I Muzaiyanah, M. PdNIP. 196108281991011001 NIP. 19760416 2007012012

Page 4: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

iv

PERNYATAAN

Saya yang bertanda tangan di bawah ini:

Nama : Novi WulansariTempat & Tanggal Lahir : Sukamoro, 01 November 1993NIM : 11530012Fakultas : Dakwah dan KomunikasiJurusan : JurnalistikJudul Skripsi : Analisis Penggunaan Bahasa Jurnalistik pada Berita

Kriminal Rubrik Hukrim Di Harian UmumBeritaPagi Palembang.

Menyatakan dengan sesungguhnya, bahwa:1. Seluruh data, informasi, interpretasi, pembahasan, dan kesimpulan yang

disajikan dalam skripsi ini kecuali yang disebutkan sumbernya adalahmerupakan hasil pengamatan, penelitian, pengolahan serta pemikiranpeneliti dengan pengarahan pembimbing yang ditetapkan.

2. Skripsi yang tulis ini adalah asli dan belum pernah diajukan untukmendapatkan gelar akademik, baik di Fakultas Dakwah dan KomunikasiUIN Raden Fatah maupun di Perguruan Tinggi lainnya.

Demikian pernyataan ini dibuat dengan sebenar-benarnya dan apabiladikemudian hari ditemukan adanya bukti ketidakbenaran dalam pernyataan tersebutdiatas, maka peneliti bersedia menerima sanksi akademis berupa pembatalan gelarakademik yang peneliti peroleh melalui pengajuan skripsi ini.

Palembang, November 2015Yang Membuat Pernyataan

Novi WulansariNIM: 11530012

Page 5: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

v

MOTTO DAN PERSEMBAHAN

Jangan tunda suatu pekerjaan jika tak ingin menyesal di kemudianhari

Terutama dalam mengerjakan skripsi

Skripsi ini saya persembahkan kepada:Ayahanda dan Ibunda tercinta yang selalu berkorban dan tiada

henti mendoakan yang terbaik untukku, nenekku tersayang yang

selalu mendukungku dan mendoakanku , serta adikku Agung

Afif Prasetia yang menjadi semangatku.

Bapak/Ibu guru dan Bapak/Ibu dosen yang telah mendidikku.

Dosen pembimbing yang selalu menuntunku dalam menyelesaikan

skripsi ini.

Teman-teman Jurnalistik seperjuangan angkatan 2011.

Almamaterku Universitas Islam Negeri Raden Fatah Palembang.

Page 6: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

vi

KATA PENGANTAR

Alhamdulillahi Robbil alamin. Segala puji bagi Allah SWT. Yang telahmemberikan rahmat dan karunia-Nya kepada penulis sehingga penyusunan skripsidapat diselesaikan dengan baik. Sholawat serta salam tidak lupa senantiasa penulisucapakan kepada jurnalis sejati yaitu Nabi Muhammad SAW beserta keluarga,sahabat, dan para pengikutnya hingga akhir zaman.

Penulisan skripsi ini dimaksudkan sebagai syarat untuk menyelesaikan masaperkuliahan pada program Strata Satu (SI) pada Fakultas Dakwah dan Komunikasi,jurusan Jurnalistik. Dengan judul Analisis Penggunaan Bahasa Jurnalistik pada

Berita Kriminal Rubrik Hukrim Di Harian Umum BeritaPagi Palembang .Penulis menyadari bahwa skripsi ini tidak akan terwujud tanpa adanya

bantuan, bimbingan, dan petunjuk dari berbagai pihak. Maka dari itu penulismengucapkan terima kasih kepada:

1. Dr. Kusnadi, MA selaku Dekan Fakultas Dakwah dan Komunikasi UINRaden Fatah Palembang beserta Staf yang telah memberikan kelancarandalam penyelesaian skripsi ini.

2. Dr. Hamidah, M. Ag selaku pembimbing pertama dan Indrawati, S.S,M. Pdselaku pembimbing kedua yang telah banyak meluangkan waktu danmemberikan dukungan berupa doa, semangat serta wawasan yang sangatmembantu dalam penyusunan skripsi ini.

Page 7: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

vii

3. Ketua Jurusan Jurnalistik Sumaina Duku, M.Si dan Sekretraris CandraDarmawan, M. Hum yang telah memberikan wawasan dan motivasi kepadapenulis.

4. Suryati M. Pd I selaku Penasehat Akademik yang telah memberikan motivasi.5. Segenap Staf Pengajar/ Dosen Fakultas Dakwah dan Komunikasi yang telah

memberikan banyak ilmu pengetahuan.6. Kepada Pimpinan Harian Umum BeritaPagi Palembang beserta staf

karyawan dan wartawan yang telah memberikan banyak data pada penulisanini.

7. Ayahanda dan Ibunda tercinta yang tiada henti mendoakanku yang terbaik.8. Seluruh teman-teman Jurnalistik angkatan 2011, Aan, Amanda, Astri, Ina,

Karerek, Kaspono, M. Agung, Novita Sari, Rahmat, Rendi, Riris, Riyan,Shelly dan Sari Eva yang telah memberikan motivasi serta saling berbagisemasa kuliah.Penulis ucapkan terimakasih atas bantuan dan dukungan morilnya. Semoga

Allah SWT membalas kebaikan kalian. Penulis berharap semoga skripsi inibermanfaat bagi diri pribadi dan pembaca. Aamiin ya Robbal alamin.

Palembang, November 2015Penulis

Novi WulansariNIM. 11530012

Page 8: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

viii

DAFTAR ISIHalaman

HALAMAN JUDUL ........................................................................................... iNOTA PEMBIMBING ....................................................................................... iiHALAMAN PENGESAHAN ............................................................................. iiiHALAMAN PERNYATAAN............................................................................. ivMOTTO DAN PERSEMBAHAN...................................................................... vKATA PENGANTAR ......................................................................................... viDAFTAR ISI........................................................................................................ viiiDAFTAR TABEL ............................................................................................... xiDAFTAR GAMBAR . ......................................................................................... xiiiDAFTAR LAMPIRAN. ...................................................................................... xivABSTRAK ........................................................................................................... xvBAB I PENDAHULUAN

A. Latar Belakang Masalah............................................................... 1B. Rumusan Masalah ........................................................................ 7C. Batasan Masalah........................................................................... 7D. Tujuan dan Kegunaan Penelitian.................................................. 8E. Tinjauan Pustaka........................................................................... 8F. Kerangka Teori ............................................................................. 11G. Metode Penelitian.......................................................................... 16H. Sistematika Penulisan.................................................................... 19

Page 9: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

ix

BAB II TINJAUAN UMUM MEDIA MASSA DAN BAHASA

JURNALISTIKA. Media Massa ................................................................................ 20

1. Pengertian Media Massa ........................................................... 202. Jenis-Jenis Media Massa ........................................................... 213. Berita ......................................................................................... 304. Berita Kriminal.......................................................................... 33

B. Bahasa Jurnalistik......................................................................... 351. Pengertian Bahasa Jurnalistik ................................................... 352. Karakteristik Bahasa Jurnalistik................................................ 373. Pedoman Pemakaian Bahasa Jurnalistik ................................... 41

BAB III GAMBARAN UMUM HARIAN UMUM BERITAPAGI

PALEMBANGA. Sejarah Berdirinya Harian Umum BeritaPagi Palembang .......... 44B. Sistem Organisasi Harian Umum BeritaPagi Palembang ........... 48C. Visi dan Misi Harian Umum BeritaPagi Palembang................... 52D. Proses Keredaksian ....................................................................... 53E. Nama Wartawan Harian Umum BeritaPagi Palembang............... 54

BAB IV ANALISIS DATA DAN PEMBAHASANA. Penggunaan Bahasa Jurnalistik di Harian Umum BeritaPagi

Palembang .................................................................................... 55

Page 10: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

x

B. Penggunaan Bahasa Jurnalistik pada Berita Kriminal RubrikHukrim di Harian Umum BeritaPagi Palembang ........................ 56

BAB V PENUTUPA. Kesimpulan .................................................................................. 111B. Saran ............................................................................................. 112

DAFTAR KEPUSTAKAAN .............................................................................. 113LAMPIRAN-LAMPIRAN

Page 11: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

xi

DAFTAR TABELHalaman

Tabel 1. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 2Mei 2015 ................................................................................................. 58

Tabel 2. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 4Mei 2015 ................................................................................................. 62

Tabel 3. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 5Mei 2015 ................................................................................................. 66

Tabel 4. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 6Mei 2015 ................................................................................................. 74

Tabel 5. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 9Mei 2015 ................................................................................................. 78

Tabel 6. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 18Mei 2015 ................................................................................................. 81

Tabel 7. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 20Mei 2015 ................................................................................................. 86

Tabel 8. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 20Mei 2015 ................................................................................................. 90

Tabel 9. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 22Mei 2015 ................................................................................................. 94

Tabel 10. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim25 Mei 2015 ............................................................................................ 98

Page 12: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

xii

Tabel 11. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim27 Mei 2015 ............................................................................................ 101

Tabel 12. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim28 Mei 2015 ............................................................................................ 105

Tabel 13. Ketidaksesuaian ciri bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian padarubrik Hukrim di Harian Umum BeritaPagi Palembang.......................... 109

Page 13: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

xiii

DAFTAR GAMBAR

HalamanGambar I Struktur Redaksi Harian Umum BeritaPagi Palembang...................... 50Gambar II Struktur Organisasi Harian Umum BeritaPagi Palembang ................ 51

Page 14: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

xiv

DAFTAR LAMPIRAN

1. SK Pembimbing2. Surat izin penelitian dari Harian Umum BeritaPagi Palembang3. Konsultasi Pembimbing 1 dan Pembimbing 24. Daftar Wawancara5. Foto wawancara dengan bidang Redaksi dan wartawan kriminal Harian

Umum BeritaPagi Palembang6. Berita kriminal tentang pencurian

Page 15: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

xv

ABSTRAKSkripsi ini berjudul Analisis Penggunaan Bahasa Jurnalistik pada Berita

Kriminal Rubrik Hukrim Di Harian Umum BeritaPagi Palembang . Tujuan daripenelitian ini untuk mengetahui penggunaan bahasa jurnalistik pada berita kriminalkhusus pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum BeritaPagi Palembang.Penelitian ini menggunakan penelitian deskriptif dengan pendekatan kualitatif. Jenisdeskriptif penulis gunakan sebagai gambaran mengenai penggunaan bahasajurnalistik berita kriminal pencurian di rubrik Hukrim. Metode pengumpulan datayang digunakan dalam penelitian ini adalah observasi, wawancara serta dokumentasi.Penulis melakukan wawancara dan meneliti langsung teks berita kriminal pencuriandi rubrik Hukrim pada edisi Mei 2015. Media massa adalah sarana komunikasi yangdigunakan untuk mempublikasikan suatu berita kepada masyarakat. Jenis mediamassa terdiri dari media cetak, media elektronik, dan media online. Surat kabarmerupakan bagian dari media cetak yang berisi informasi atau berita aktual yangdisebarkan kepada masyarakat. Dalam penyampaiannya surat kabar dituntut agarsetiap informasi yang disampaikan harus benar, jelas dan akurat. Penggunaan bahasadalam pemberitaan merupakan hal penting dalam menyampaikan informasi. Bahasajurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasikepada khalayak yang memiliki ciri khusus yaitu padat, sederhana, singkat, lugas,menarik, dan sebagainya. Dari hasil penelitian dapat disimpulkan bahwa penggunaanbahasa jurnalistik berita kriminal pencurian di rubrik Hukrim pada surat kabarBeritaPagi edisi Mei 2015 sudah cukup baik. Namun demikian, masih ditemukankesalahan atau ketidaksesuaian dengan ciri bahasa jurnalistik. Antara lain masihmelanggar ciri tidak singkat, tidak sederhana, tidak gramatikal, tidak lugas, tidakmengutamakan kalimat aktif, dan tidak menghindari kata/istilah asing. Yang seringdilanggar yaitu ciri tidak singkat.Keywords : Media Massa dan Bahasa Jurnalistik.

Page 16: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

1

��� �

����������

� ��� �������� ������������� ������ �������� ���� ���� ���!��"�� #������ #����� !�$!"

%���� %���� ��&'� �#�( � !��"��"�� #� !� '���� ����%�$"�� ��&'� �#������� )�%�$* +���� �##� ��!%�"�� #����� !�$!" � %!�,�"�#�"�� #!�$! ����$��$�! ��&'� �#� "�%��� "-�,���" ,!�#* +���� �##� #�$�,�- ��� ��&'� �#� ����,� �%��"� ������ %�#�$ ������ ������ ���$!"*. +���� �##� $������ ���� ���� )�$�"( ���� �,�"$�'��"( ��� ���� online/

+���� �##� ���� ���� %��"�� ��&'� �#� ���#�&�$ $��$!,�#0$��)�$�" ��#��!$ ���� )�$�"*1 +���� �##� �!"�� #�"���� #������ �!��� ��&'� �#�( �,���"�� 2!��#������ �!��� ��-�#� "����� ��,� %��!,�#�� ����$� #����$ ���$ -!�!������� ��������-�#�* 3�-�#� ��!%�"�� #����� !�$!" ���� %��"�� ��&'� �#� ��� ��2��� �#%�"%��$��� ��,� �!��� 2!���,�#$�"*

3�-�#� #������ �,�$ "' !��"�#�� ��!#��( ���" #�)��� ,�#�� �!%!� $��$!,�#*4

3�-�#� ���� ���!��"�� ���� �##� ���#����� "�%��� ��-�#� ��"!( $�$�%�%� �"���� ��-�#� ��"! �� ���� �##� �������* 5$�!"$!� "�,� �$��� ,���- ,!�#(%�,�-�� "�$���� %!� ,���- ����#* 6��� �������"����� ���,�- "����� ��-�#�

789:;< =9>;< <9? =@:; AB<;9?CD, Ilmu Komunikasi: Sekarang dan Tantangan Masa Depan,

(E9F9:C9G H@?I9?9J KLMM)J N@CJ H@OMJ PQKRSQTUV9:;WB<;? XB?BYJ Jurnalistik Terapan, (ADZD:G [P9\;9 ]?<D?@Y;9J KLML)J PQ K^Q_`9Y?B: `BY\;IPJ Bahasa Indonesia Pada Era Globalisasi: Kedudukan, Fungsi, Pembinaan,

dan Pengembangan, (E9F9:C9G ab AB>; cFY9:9J KLML) N@CJ H@OMJ PQ SQ

Page 17: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

2

defghijkljm nhfek opflelef qpgrhg khglhj ghseg nhfek lplht spstpfnhljmhg mhjqhnumhjqhn ohnhkh ohmevw

xhihs spgeijk opfjlhy zhflhzhg spsjijmj rh{h ohnhkh lpfkpgqjfj {hgr qjkpoelqpgrhg ohnhkh defghijkljmv |hnhkh defghijkljm qjkpoel derh kpohrhj ohnhkh tpfkv|hnhkh tpfk hlhe ohnhkh defghijkljm hqhihn fhrhs ohnhkh {hgr qjreghmhg }ipnzhflhzhg {hgr spsjijmj kj~hl mnhky {hjle kjgrmhly thqhly kpqpfnhghy dpihk qhgspghfjmv

�|hnhkh defghijkljm lpihn opfmpsohgr spgdhqj fhrhs ohnhkh lpfkpgqjfj {hgr

jmel spstpfmh{h fhrhsufhrhs ohnhkh ihjg qhihs ohnhkh �gq}gpkjhv�pgefel �� �hfjk �eshqjfjhy qhihs oemeg{h �����a �urnalistik �������

��aktis ��nulis dan �urnalis , ohnhkh defghijkljm {hjle ohnhkh {hgr qjreghmhg

zhflhzhgy fpqhmlefy hlhe tpgrpi}ih spqjh shkkh qhihs spg{ekeg qhg spg{hdjmhgyspsehly spg{jhfmhgy qhg spgh{hgrmhg opfjlh kpflh iht}fhg tpfjkljzh tpgljgr hlhespghfjm qpgrhg ledehg hrhf seqhn qjthnhsj jkjg{h qhg �pthl qjlhgrmht shmghg{hv�

�pihjg jley spgefel �oqei �nhpf ohnhkh defghijkljm jle kjgrmhly thqhly

kpqpfnhghy ihg�hfy dpihky ierhky qhg spghfjmv �hfek spgpfhtmhg ljrh tfjgkjt qhihsspgrreghmhg ohnhkh defghijkljm {hjle npshl mhlhy lpthl shmghy qhg spghfjmv� xhihstpgeijkhg defghijkljm nhi {hgr qjtpfljsohgrmhg {hjle kj~hl leijkhg defghijkljm kpohrhjspqjh m}segjmhkj shkkhv �pg{hlhhg jgj spsopfjmhg lpmhghg hmhg tpgljgrg{h kj~hl

4��� ��� �������� Inilah Bahasa Indonesia Jurnalistik� ( �¡¢����£�¤ ¥¦§ �¨�� ©ªª«¬£�

­®®¯)� °¦ ±¦²³¬´��£¬µ¬¨ ¶¬¨������¨ ·�«��¨�¸ (³¬´���¨�«)� Kamus Besar Bahasa Indonesia Edisi

Ketiga� (¹����£�¤ º�¸�� ¶»«£���� ­®®¯)� °¦ ¼½¦6�� ¾���« �»µ������� Bahasa Jurnalistik Panduan Praktis Penulis dan Jurnalis,(º�¨�»¨¡¤

��µ¿��«� À¬��£�µ� Á¬���� ­®®Â) ¥¬£� ìÄÅ� °¦¯¦7�¿�»¸ ¥°�¬�� Bahasa Jurnalistik, (¹����£�¤ À�¨¬�� ¥�´£�� ­®Å®)� °¦±¦

Page 18: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

3

ÆÇÈÇÉÊËÌËÍ ÎÇÏËÆ ÈËÌ ÏËÌÐÆÑÌÐ ÒËÈË ÆÑËÓÑ ÔÇÉÕÓËÖ ×ÇÌÐËÌ ÈÇØÕÙÕËÌÍ ÔËÊËÆË ÎÑÉÌËÏÕÆÓÕÙÊËÉÑÆ ÉÕÌÐÙËÆÍ ØÑÈËÊ ÈÕÒËÊËØÕÍ ÈËÌ ÏËÌÐÆÑÌÐ ØÇÌÇÉËÌÐÙËÌ ËÒË ÚËÌÐ ÈÕØËÙÆÑÈÙËÌÖÛ

×ÕÓÕÌÎËÑ ÈËÉÕ ÆÕÜËÓÌÚËÍ ÔËÊËÆË ÎÑÉÌËÏÕÆÓÕÙ ØÇØÕÏÕÙÕ ÈÑË ÝÕÉÕ ÑÓËØË ÚËÕÓÑÙÞØÑÌÕÙËÓÕÜ ÈËÌ ÆÒÇÆÕÜÕÙÖß àÞØÑÌÕÙËÓÕÜ ËÉÓÕÌÚË ÏËÌÐÆÑÌÐ ØÇÌÎËØËÊ ØËÓÇÉÕ ËÓËÑ ÙÇÒÞÙÞÙ ÒÇÉÆÞËÏËÌ ÈËÌ ÓÕÈËÙ ÔÇÉÓÇÏÇáÓÇÏÇÖ âÒÇÆÕÜÕÙ ËÉÓÕÌÚË ØÇØÒÑÌÚËÕ ÐËÚË ÒÇÌÑÏÕÆËÌÓÇÉÆÇÌÈÕÉÕÍ ÚËÙÌÕ ÆÇÈÇÉÊËÌËÍ ÙËÏÕØËÓÌÚË ÒÇÌÈÇÙÍ ÙËÓËáÙËÓËÌÚË ÎÇÏËÆÍ ÈËÌ ØÑÈËÊÈÕØÇÌÐÇÉÓÕ ÞÏÇÊ ÙËÏËÌÐËÌ ÒÇØÔËÝËÖ

ãËÊËÆË ÎÑÉÌËÏÕÆÓÕÙ ÔÇÉÔÇÈË ÈÇÌÐËÌ ÔËÊËÆË ÓÑÏÕÆ ÑØÑØÌÚËÖ äÇÉÈËÒËÓ

ÒÇÌÐÊÇØËÓËÌ ÙËÓË ËÓËÑ ÙËÏÕØËÓÖ åÇØËÓ ÈÕ ÆÕÌÕ ÔÇÉËÉÓÕ ÆÕÌÐÙËÓ ÈËÌ ÆÇÈÇÉÊËÌËÖæÇØÔÑËÌÐ ÙËÓËáÙËÓË ÚËÌÐ ÓÕÈËÙ ÒÇÉÏÑÖ çÙÞÌÞØÕ ÙËÓË ØÇØÕÏÕÙÕ ÆÕÜËÓ ÑÌÓÑÙ ØÇØÕÏÕÊØÇÌÐÑÓËØËÙËÌ ÙËÓËÍ ÈËÌ ÙËÏÕØËÓ ÆÇÈÇÉÊËÌËÖ èé åËÏ ÕÌÕ ÈÕØËÙÆÑÈÙËÌ ËÐËÉ ØÇÌÎËÈÕÏÇÔÕÊ ÏÑÐËÆ ÈËÌ ØÑÈËÊ ÈÕÒËÊËØÕÍ ÓÇÓËÒÕ ÓÇÓËÒ ÓÕÈËÙ ØÇÌÚËÏËÊÕ ÙËÕÈËÊáÙËÕÈËÊ ÔËÊËÆËÔËÙÑÖ

æÇÆÙÕÒÑÌ ËÈË ÒÇÌÐÊÇØËÓËÌ ÈËÏËØ ÒÇÌÐÐÑÌËËÌ ÙËÓËáÙËÓËÍ ÔÑÙËÌ ÔÇÉËÉÓÕ ÈËÒËÓØÇÏËÌÐÐËÉ ÓËÓË ÔËÊËÆË ÚËÌÐ ÔËÙÑÖ äÇÓËÒÕÍ ÈËÏËØ ÒÉËÙÓÕÙ ÎÑÉÌËÏÕÆÓÕÙ ÆËËÓ ÕÌÕ ØËÆÕÊÈÕÓÇØÑÙËÌ ÒËÉËÐÉËÜ ÚËÌÐ ÒËÌÎËÌÐ ÈËÌ ØËÆÕÊ ÈÕÓÇØÑÙËÌ ÙÇÆËÏËÊËÌ ÆÇÉÓË ÙËÓËáÙËÓËØÑÔËzÕÉÍ ÙÊÑÆÑÆÌÚË ÒËÈË ÆÑÉËÓ ÙËÔËÉÖ

8êëìíîï ðñòñíî óëôõöîï ÷îô øñöôîíî ðñòñíî óëôõöîïù úurnalistik Teori & Praktik,

(ûîô÷ñôõü ýþíîÿî ý�ò÷îìîö�îù ����)ù ������9öëò ûî÷îöîù Analisis Wacana Teori, Metode, dan Penerapannya pada Wacana Mediaù

(îìîöïîü ðþô�îôî øöþôî÷î �þ÷ëî ö�ñ�ù ����)ù �����10

�þ÷ëî �ë��ëôõ ûîöñòù Jurnalistik: Petunjuk Teknis Menulis Berita, (îìîöïîü �ö�îôõõîù ����)�� ��������

Page 19: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

4

����� ��������� !"�#�������$ ������ �# %����� &�#' (���������# )��"� *�#��$

!���� (�# ��"���+ ,"�%�% (���� ,��-%�% ��#&�*"���# .%#�%) ������)�# &�#' *%��)

(����"��# %��) ��(�� ����� &���" ��#')���#'�# ��*")�# (���� !"("� *�����+ /�#'

(�)���#'��# ��*")�##&� �(���) ���� ���!� ���� + 0����#&�$ 123rika 452 Irak &�#'

�������#&� Amerika mengebom Irak, Tentara Israel Tembak Anak Palestina &�#'

�������#&� Tentara Israel Menembak Anak Palestina. 6�#')���#'�# ��*")�# ��(�

!"("� *����� ���"����# ���"7���"#&� ��#&����#'�# ���" ������)�# &�#' *%��)

(����"��# (���� *�)��� !"�#�������+ /�#' ����� ���!�(� (� ��(�� ����� �(���)

��#&���#�# ��#�� ��#'"*�) ��(���� �"# *�)��� ����# ��#!�(� *�)��� �"���$ ��."���

"#�"� �"����# ��#'�"#'+88

9����-�# ��#�%� ,����� �!�*��"(� ��#'�����#$ *�)-� *�#&�� ������)�#

*�)��� &�#' ���!�(� ��(� ("#�� ����+ :�����)�# ��" *��� *��"�� ������)�#

"�"� �!��#$ ������)�# "�"� (���� ������) (�# ���*�#�"� ����$ (�#

������)�# "�"� (���� ��#&"�"# �������+8;

<%#�%) ������)�# (���� ��#''"#���# ����= Banyak benturan-benturanacara yang dianggap orang sebagai melupakan janji ��)��"�#&� ���� benturan-benturan ��(�� (��-��� (�#'�# ���� banyak ���" *%��) �(� ���� banyak ������ ����

benturan ��(�� ����" (�"��#'+ <%#�%) ������)�# ��#'�#�� ����(��.������# (����

��#&"�"# �������= Sewaktu digeledah petugas menemukan buku-buku terlarang ditasnya. ,���#��� ������� *�����#� &�#' digeledah �(���) ���"'�� ��"$ (�# tas �����

���"'�� ��" !"'�+ :���#."�# �#� ���!�(� ����#� �"*!�� ��(� �#�� �������$ &���"

11>?@ AB@ CD?EFGFH Op. Cit, IJ KJ

12ALBMN OIDP?H Op. Cit, IJQJ

Page 20: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

5

terdakwa R STUTVWXYZWX[ \]UW^_`XaW Sewaktu terdakwa digeledah, petugas menemukanbuku-buku terlarang di dalam tasnya.bc

d]XSWVW aWXY STWVWeT fW^gWfWX SWVWe h]XYY_XWWX iWUW`W j_^XWVT`gTZ aWXY

iWTZ aWTg_ e]^]ZW e]X_VT` ST iWfWU g]ZWXWX fWZg_R Z]eW`WikSkUWX SWX

Z]l]^kikUWXR gTSWZ eW_ e]XYTZ_gT h]g_Xj_Z SWVWe e]XYY_XWZWX iWUW`W g]^g_VT`R

TZ_gmTZ_gWXR SWX e]^_`WZ W^gT[bn

oWZW gTSWZ U]^WX jTZW SWVWe h]X_VT`WX i]^TgW eW`TU

STg]e_ZWX Z]`WVWUWX h]XYY_XWWX iWUW`W j_^XWVT`gTZ[

\]T^TXY S]XYWX e_Xl_VXaW i]^iWYWT eWlWe e]STW aWXY `]eWZTX i]^Z]eiWXY

ST eW`aW^WZWgR eWZW eW`aW^WZWg UW^_` hTXgW^ e]eTVTU e]STW[ pWV TXT e]ei_Wg

eW`TXYmeW`TXY e]STW UW^_` hWXSWTmhWXSWT e]XlW^T l]VWU _Xg_Z e]^]i_g UWgT

h]eiWlW[ d]Z_WgWX h]ei]^TgWWXR gWehTVWX qT`TZ e]STWR UTXYYW Z] jW^TXYWX h]eW`W^WX

UW^_` jWST h]^UWgTWX _gWeW[ o]STW STg_Xg_g _Xg_Z Z^]WgTq SWX TXkrWgTq WYW^ e]XW^TZ

iWXaWZ h]^UWgTWX hW^W h]eiWlW[ \WVWU `Wg_XaW S]XYWX lW^W e]XaWjTZWX i]^TgW

Z^TeTXWV hWSW `]i_WU `_^Wg ZWiW^[ s]^TgW Z^TeTXWV WgW_ i]^TgW Z]jWUWgWX WSWVWU i]^TgW

aWXY i]^T`T Z]jWSTWX aWXY e]VWXYYW^ h]^Wg_^WX SWX _XSWXYm_XSWXY X]YW^W[bt

s]^TgW

Z^TeTXWV hWg_g ST`TW^ZWX WgW_ STi]^TgWZWX W`WVZWX h]XYkVWUWX i]^TgW g]^`]i_g gTSWZ

STV]iTUmV]iTUZWX `]lW^W `]X`W`TkXWVR aWXY SWhWg e]^_`WZ ek^WV eW`aW^WZWg[

13uvwxy z{|}~� Op. Cit, {� ��

14����|� �x�x�| ����~|� w|� �x~�|�| �x�x�| ����~|�� Op. Cit, {���������

15��| far H. Assegaff, Jurnalistik Masa Kini Pengantar Ke Praktek Kewartawanan, (Jakarta:

Ghalia Indonesia, 1983), h. 44.

Page 21: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

6

�������� ��������� �������  ��¡�¢���� ��£�¤�£�¥� ��£���¦§¨

©�£�� ����£��£�¢���� ª�£��� ����� ���¢������ª���� ��£��� ª�¡�£� ¡�¢�� ��¢�¤� � ���¥�� ���ª¦

©�£�� ����£ �������� ª¥�£�� ª�¢�£�� ¥��� ¤���������� ���  ��£� «�ª¡ ¬���z­ ¥����

¢����ª���ª­ ¢�£��¤�ª���ª­ ���®�£ª�����ª­ ���������ª­ ¤�� ����������ª¦

¯����ª���ª ¥���� ¤�¢�� ¤�ª���£���ª��� ��¢�¤� � ���¥��¦ ¯�£��¤�ª���ª ¥����

 �£�ª ¤���£������ ª�¡�£� ¢�£��¤��¦ °��®�£ª�����ª ¥���� �ª� ¢�ª���¥� ��£ª�±�� ����¦

²��������ª ¥����  �£�ª ª�ª���� ¥��� ��ª�  ��£� ����  �����¦ ����������ª ¥���� �ª�

¢�ª��  �£�ª ��£��ª���������� ¤�� ��£�ª³����£�ª­ ª����� �ª� ¢�ª�� ��� ��ª� 

�����¤� ¢�£ ����� � ���¥�� ���ª¦§´

¯��������� �� �ª� ��£����ª��� ¤���� ¢����£����� ��£�¢����  �� ¢������

¤���� ���¥��¢����� ��±�£��ª�¦ ©�¢�£��  ���¥� ��£��� ¥��� ¤�ª��¢����� ���  µ�£���

°��� ¶·rita ¸¹º» ¸¹¼embang ­ �¢���  ��±�£��ª� ��£ª���� ¤�¢�� ¤���£��� ¤��

¤�¢� ��� ���  ¢����¡� ª�ª��� ¤����� ���ª�¤ ¢�����ª ��£���¦

µ�£��� ���� ¤� ©�����£� ©������ ¥��� ���¥������ ��£��� �£������ ª��� ª����¥� ����  µ�£��� °��� ¶·rita ¸¹ºi ¸¹¼embang ½ µ�£��� °��� ¶·rita ¸¹º»

¸¹¼embang ��£��� ª����¢  �£� ��¡����  �£� ����£ ��ª�����¦ ¾��¥������ ��£����� ��¡��

£��£��¦ ©���  ª����¥� £��£�� µ��£�� ¥��� ��£�ª� ��£��� �£������ ¤�� ��£����� ¢�¤�

 ������ ��³¿À¦ Á��£�� µ��£�� ��£��� ª����¢  �£� ��¡���� ¢�¤�  �£� ¾�����¦

¾��¥�¤�£� ���� ¢�������¥� ¢��������� �� �ª� ��£����ª��� ¢�¤� ª���� 

��¤�� ¡����­ ¢�����ª ��£��£�� ����� ������� �� ��������� ¢��������� �� �ª�

16ÂÃÄÅ ÆÇÈÄÉÊÉË Ìurnalisme Íasar, (ÎÉÏÉÊÐÉÑ ÒÓ ÔÕÖ×ÉÇ ØÙÚÅÉ ÛÃÇÉÜÐÉÊÉË ÝÞßß)Ë Èà áÝà

17âÊÅÇ ãÉÚÉÊÉË Op. CitË ÈàÝßà

Page 22: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

7

äåæçèéêëìêí îê ïèæêèç ðñåñ òórita ôõö÷ ôõøembang ù úéûü íèæûçè êìåý ëíæêþëê êçê îêÿûæê

äåîåéý �çèéêëêë �ûç��åçèèç �èüèëè �åæçèéêëìêí �ûæêìè �æêñêçèé þèîè �åÿæêí ïåíæêñ

îê ïèæêèç ðñåñ òórita ôagi ô alembang .�� �� � � � � �

Dari latar belakang masalah di atas, adapun rumusan masalahnya antara lain:1. Bagaimana penggunaan bahasa jurnalistik di Harian Umum òórita ôõö÷

ôõøembang ?2. Apakah bahasa jurnalistik yang digunakan pada berita kriminal pencurian pada

rubrik Hukrim di Harian Umum òórita ôõö÷ ôõøembang sudah sesuai dengan ciribahasa jurnalistik?

C. Batasan MasalahDalam penelitian ini penulis memberikan batasan masalah yang akan dibahas,

hal ini bertujuan untuk menghindari penjelasan yang terlalu meluas dan agar lebihterarah. Untuk lebih memfokuskan penelitian, maka penulis membatasi pembahasanpada penggunaan bahasa jurnalistik berita kriminal pada rubrik Hukrim di HarianUmum òórita ôõö÷ ôõøembang edisi Mei 2015. Penulis menganalisis setiap paragrafyang ada dalam berita kriminal khusus tentang pencurian. Apakah sudah sesuaidengan ciri-ciri bahasa jurnalistik yang dikemukakan oleh Haris Sumadiria.

Page 23: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

8

D. Tujuan dan Kegunaan Penelitian�� ������ ����������

�� ����� ��!���"�� ���!!����� #�"�$� ��%����$��� &� '�%��� � � ()rita *+,- *+.embang �

/0 ����� ��!���"�� ����&��$�$����� 1�%� #�"�$� ��%����$��� ��&� %�#%��'��%� &� '�%��� � � ()rita *+,- *+.e2/+3,0

4� 5�!����� 6���������

�� 7�1�%� ��8%���$ ���������� ��� &�"�%����� &���� ��� #�" 9�9�$�� &�� � #�%���� !� #�%�� :��! ����$ ��%"�&�� &�$����� �� � 58 �����$� &���� � ;�%����$���< �"�$�$�:� ������! #�"�$� ��%����$����

/0 7�1�%� �%����$ ���������� ��� &�"�%����� &���� ����&� #�"�� �$��������� ��� #�" 9�9�$�� &�� ���!���"��� #�!� 9�%��9��< �%����$� &����"��=��"�� :��! ��%��#�� &��� $�%����% %�&��$� '�%��� � �

()rita *+,- *+.e2/+3,0

E. Tinjauan Pustaka7�#��� &�$�$�� ��#�" ������< ��%��#�" &�"��� ������$ �����$�%� $�%��$� :��!

�&� &� ��%��$������ >������$ ?��9�" &�� 58 �����$�� @�$�" $���� ��� ����$�%��$� :��! #�%������ &��!�� #�"�$� ��%����$��� &��� #�%��� �%� ����� @���<������$ ��!� ��1�%� 18��8" $�%��$� ������ �&�� online &��� A8% �� pdf �

7�����" �������� ���1�%��� &� ��%��$������ >������$ ?��9�" &��

58 �����$�< ������$ ��� ���� $�%��$� :��! #�%������ &��!�� #�%��� �%� �����

Page 24: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

9

BCDE FGEHI (JKLMKNKM)O PIQIHEHRE SITUVGIH WITRIQ XID YZPUDETIHE ([KJ\)]DE^C_HEGIH `HVIP aCbC_E cIXCD SIGIQ dIVCPeIDb XIVIP HT_EfHEDgI hijkisislmnerapan node Etik Jurnalistik Dalam Pembuatan Berita Kriminal Di HarianUmum Sriwijaya Post. WIVIP HT_EfHE EDE fIXI fCDCVEGEIDDgI BCDE PCDbbUDITIDfCDXCTIGID TUIVEGIGEo IGIU PZXCV XCHT_EfGEo GC_QIXIf EHE eC_EGI T_EPEDIV XIVIP _Ue_ETCrime Story XE pI_EID ]PUP Sriwijaya Postq

FDIVEHEH dCDC_IfID rIQIHI sU_DIVEHGET fIXI rC_EGI ]GIPI tU_IG Kabar EmpatLawang Express uXEHE WCHCPeC_ [KJK gIDb XEGUVEH ZVCQ Zabrina Rosyadi, mahasiswiFakultas Dakwah (2011) Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah Jakarta.Dalam skripsi ini, peneliti menganalisis kalimat-kalimat setiap paragraf dalam beritautama Surat Kabar Empat Lawang Express, kemudian mencari kesesuaian kata ataukalimatnya dengan kaidah-kaidah bahasa jurnalistik.

Penerapan Bahasa Jurnalistik Pada Berita Utama Straight News Di SuratKabar Radar Bekasi Edisi 1-5 Oktober 2012 yang ditulis Eneng Kharunnisa,mahasisiwi Fakultas Ilmu Dakwah dan Ilmu Komunikasi (2013) Universitas IslamNegeri Syarif Hidayatullah Jakarta. Dalam skripsi ini, peneliti menggunakanpendekatan kualitatif. Sedangkan jenis penelitiannya adalah analisis deskriptif.Peneliti memfokuskan pada penelitian ciri bahasa jurnalistik pada judul dan leadyang ada dalam berita utama.

Selain beberapa penelitian yang dimuat dalam skripsi di atas, terdapat jugadalam literatur berupa buku karya As Haris Sumadaria, Bahasa Jurnalistik; PanduanPraktis Penulis dan Jurnalis yang diterbitkan oleh Simbiosa Rekatama Media,

Page 25: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

10

vwxyzx{ |}}~� vz�z ������z� ����w�w� ��x�wx{ ����w{w� �w� �wx{ ����w��wx y�x{wx�w�w�w �z�xw������� vz�z �w��w ��� �y� �w������ Inilah Bahasa Indonesia Jurnalistik�wx{ y��������wx ���� �� �xy� ������� ��{�w�w��w |}}�� vz�z ������z� ����w�w�����w{w� �w� �wx{ ����z�zx{wx y�x{wx �w�w�w �xy�x���w �z�xw������� y��z�w� yw���w���w� �wx{ ��xyw�w� ��x{{w �������wx{wx �w�w�w �z�xw������ �w�w ��x�� �yw �z�w�z�z �w��w �yz� ��w��� Bahasa Jurnalistik �wx{ y��������wx ���� �� ��x��w ����w��w�w��w |}�}� �w�w� �z�z �x� ����w�w� �w�w�w �z�xw������ �xy�x���w ���w�w �x����xz���wx �����w ywx �w�zwx �w�w�w yw�w� �����w� vz�z �w��w ��w���zy�x �zxz��Jurnalistik Terapan, v�{�� |}�|� vz�z �x� ����w�w� �w���w� �z�xw������� ��x����y�w� �����w� ���x�� ���z�wx� �w�w�w �z�xw������ ywx ��x�zx��x{wx �����w� vz�z �w��w zx�wxw �w�w�y�� Bahasa Jurnalistik: Pedoman Kebahasaan untuk Mahasiswa,Jurnalis dan Umum, ��{�w�w��w |}��� vz�z �x� ����w�w� ��x�wx{ �w�w�w�z�xw������� �w���w� �z�xw������ �������� �w�w{�w� �z�xw������� ywx ��y�� ��x�zx��x{wx�w�w�w �z�xw�������

��xz��� ����w��� zx�z� ���w�z�wx ��x�����wx ��x�wx{ �w�w�w �z�xw������ �wyw�z���� ¡z���� y� ¡w��wx ¢�z� BeritaPagi Palembang y�x{wx ������z��wx

���wyw £����£��� �w�w�w �z�xw������ �wx{ y����z�w�wx ���� ¡w��� �z�wy���w� ¢x�z���x{��w�z� ��x{{zxwwx �w�w�w �z�xw������ �wyw �����w �����xw� ��x£z��wx yw�w��z���� ¡z���� y� ¡w��wx ¢�z� BeritaPagi Palembang �w��xwx�w ������� �x� y������zyz�� �xw����� ��x{{zxwwx vw�w�w �z�xw������ v����w  ����xw� �wyw �z���� ¡z����y� ¡w��wx ¢�z� BeritaPagi Palembang .

Page 26: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

11

F. Kerangka Teori¤¥¦§¨©ª§ «¥¬¦­ §®§¯§° ®±ª±¨©§¨ ®§²§¦ «¥¬¦¥«­² ®§¯§³ ¦§¨©ª§ ³¥³´¥¦­ µ§¶§´§¨

«¥¦°§®§· ·¥¨®¥ª§«§¨ ·¥³¥¸§°§¨ ³§²§¯§°¹ º¥¬¦­ §®§¯§° ª¥¯¬³·¬ª ­®¥ »§¨© ³¥³­¯­ª­°±´±¨©§¨ »§¨© ³¥¨©§¨®±¨© «­©§ ª¥´¥¨§¦§¨ »§­«± ª¬¨²¥·¼ ½§¦­§´¥¯ »§¨© ®­·¥¦¸§»§²¥´§©§­ ²±³´¥¦ ·¬«¥¨²­§¯ ±¨«±ª ³¥¨©©§³´§¦ª§¨ ³§²§¯§°¼ ®§¨ §²±³²­ «¥¦«¥¨«± ±¨«±ª³¥³´§°§² ³§²§¯§°¹¾¿

À¹ Á¥®­§ Á§²²§Á¥®­§ ³§²²§ ®­§¦«­ª§¨ ²¥´§©§­ ³¥®­§ §«§± ²§¦§¨§ ª¬³±¨­ª§²­ ±¨«±ª ³¥¨»§¯±¦ª§¨

§«§± ³¥³·±´¯­ª§²­ª§¨ ´¥¦­«§ ª¥·§®§ ·±´¯­ª §«§± ³§²»§¦§ª§«¹¾ÂÁ¥®­§ ³§²²§

®­ª§«¥©¬¦­ª§¨ ª¥ ®§¯§³ «­©§ µ¥¨­² »§­«± ³¥®­§ ¸¥«§ª¼ ³¥®­§ ¥¯¥ª«¦¬¨­ª¼ ®§¨ ³¥®­§onlineÃ

Á¥®­§ ¸¥«§ª ³¥¦±·§ª§¨ ³¥®­§ ª¬³±¨­ª§²­ »§¨© ´¥¦²­Ä§« «¥¦«±¯­²¹ Á¥®­§ ¸¥«§ª«¥¦©¬¯¬¨© µ¥¨­² ³¥®­§ ³§²²§ »§¨© ·¬·±¯¥¦¹ ŧ¨© «¥¦³§²±ª ª¥ ®§¯§³ ³¥®­§ ¸¥«§ª»§­«± ²±¦§« ª§´§¦ ¼ «§´¯¬­®¼ ®§¨ ³§µ§¯§°¹ Á¥®­§ ¥¯¥ª«¦¬¨­ª »§­«± µ¥¨­² ³¥®­§ ³§²²§»§¨© ­²­¨»§ ®­²¥´§¦¯±§²ª§¨ ³¥¯§¯±­ ²±§¦§ §«§± ©§³´§¦ ®¥¨©§¨ ³¥¨©©±¨§ª§¨«¥ª¨¬¯¬©­ ¥¯¥ª«¦¬¹ÆÇ È¥¯§­¨ ³¥®­§ ¸¥«§ª ®§¨ ³¥®­§ ¥¯¥ª«¦¬¨­ª¼ ³¥®­§ online µ±©§

³¥¦±·§ª§¨ ´§©­§¨ ®§¦­ ³¥®­§ ³§²²§¹ É¥³§¨Ä§§«§¨ ³¥®­§ ­¨­ ®¥¨©§¨ ³¥¨©©±¨§ª§¨·¥¦§¨©ª§« ­¨«¥¦¨¥«¹

18ÊËÌÍÎÏÐÑ ÒÐÓÍÏÎÔÑÕ Metodologi Penelitian Untuk Public Relations Kuantitatif dan

Kualitatif, (ÖÏÎÓ×ÎØÙ ÚÍÛÜÍÑÝÏ ÞßàÏÔÏÛÏ áßÓÍÏÕ âãäã)Õ åßÔÕ æßçäÕ èé êê.ëìÚíÏÐÍî×ÓÓÍÎ ï×Î×ÝÕ Op. Cit, èé âðéñòÒÝßó ÚíÏÛÝ×Ë áé ÞÑÛËÍÕ Kamus Jurnalistik, (ÖÏÎÓ×ÎØÙ ÚÍÛÜÍÑÝÏ ÞßàÏÔÏÛÏ áßÓÍÏÕ âããô)Õ

èé ôõé

Page 27: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

12

ö÷øùú ûúüüú øúý þúÿ�úþúý û÷ûù�ù�ù �÷�÷ý�ùý�úý �ý��� û÷ý�÷���ú

�÷û�÷ÿù�úúý� úÿ�úþúý ü÷ýù�ÿ ö��úÿ ���ùü û÷ý�ú�ú�úý �úþú ü÷û�ù�úý ����

�÷ÿü÷ý ùüù ü�ÿú� �ú�úÿ úøú�ú �÷ÿù�ú� �ÿ�ùý ú �úþú �÷üúý úý� øùüúû�úù�úý û÷øùú

ûúüüú ü÷û�úý ú øù�úýøúý� ü÷�ú�úù �ú��ú úý� �ú ú� �ý��� øù�÷�ú�ù ��÷

ûúü úÿú�ú����

�� �úúüú ��ÿýú�ùü�ù��úúüú úý� øù��ýú�úý þúÿ�úþúý øú�úû û÷ý��ùü ü�ú�� �÷ÿù�ú úù�� �úúüú

��ÿýú�ùü�ù�� �úúüú ��ÿýú�ùü�ù� û÷ý�ÿ�� �ü÷� � úûü�� ��û�ù úù�� �úúüú úý�øù��ýú�úý þúÿ�úþúý �ý��� û÷ý��ùü �÷ÿù�ú øù û÷øùú ûúüüú� �÷ÿüù�ú� ��û�ýù�ú�ù� øúýü�÷üù�ù�� ��û�ýù�ú�ù�� ú�ýù �úý�ü�ý� û÷ý�úûú ûú�÷ÿù ú�ú� ����� �÷ÿü�ú�úý�

��÷üù�ù�� ú�ýù û÷ý�ùýøúÿ�úý �÷ý���ýúúý �ú�ú û��úzùÿ ú�ú� �ú�ú �÷ý�� û÷ýúú�ù�úùøú��úùøú �úúüú úý� �÷ÿ�ú�� øúý �ú�ùûú�ý ú üùý��ú����

ö÷ý�ÿ�� ��ý�úýú �úúÿøù� �úúüú ��ÿýú�ùü�ù� ú�ú� �úúüú �÷ÿü û÷ý�ý��� �úøú

�úúüú úý� øù�ú�úù þúÿ�úþúý �ý��� û÷ý úû�úù�úý �ú��ú� �ú��ÿúý� �÷ÿù�ú� ���ùüúý

úý� �÷ÿ�úøù� úù�� �ú��ú úý� �÷ÿ�úøù �úøú úÿù ùýù� �ú�úý ú�ú� �úÿ� �÷ÿ�úøù���

ö÷ý�ÿ�� ��ý�úýú �úúÿøù �ùÿù��ùÿù �úúüú ��ÿýú�ùü�ù� úù�� ü÷�ú�úù �÷ÿù����ú� ��û�ýù�ú�ù�� úÿ�ùý ú �ùøú� �÷ÿ�÷�ù���÷�ù�� úÿ�ü �÷ÿ�ü �úý�ü�ý� �úøú �����

�÷ÿûúüú�úúýý ú� �úøù� �úúüú ��ÿýú�ùü�ù� úÿ�ü ���úü� ü÷ø÷ÿúýú� �÷�ú�

øù�üùý ú� øúý û÷ýúÿù� üù�ú�ý ú�

��� !"#$% &urnalistik Suatu Pengantar, ('!()*+!,-. /0/1 2!3), 4!5!"% 6778)%"9 :7;9

��0<)= � !*<>( ?9 2@*(#% Op. Cit, "9 :89

�AB>,C!,! 2!"!$3#% Bahasa Jurnalistik: Pedoman Kebahasaan untuk Mahasiswa, Jurnalis

dan Umum, ( D@- !E!$5!. F"!(#! /,3@,)<#!% 67::)% "9G9

Page 28: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

13

HI JKLMNONPQ RSTNUVR HRWRMR XYSURZNMTNP WRSYM [NMYMYU [LU\RU PRZN]RT^PRZN]RT

VRU\ MNU\PRT RTRY KLU[LPI

_I `L]RT PRTRQ RSTNUVR HRWRMR XYSURZNMTNP ]L]L\RU\ TL\YW KSNUMNK LPaUa]N PRTRI[I bLZRM ]RPURQ RSTNUVR [RZR] HRWRMR XYSURZNMTNP ML[RKRT ]YU\PNU ]LU\\YURPRU

PRTR^PRTR VRU\ [LUaTRTNO (]RPUR MLHLURSUVR)ILI cN[RP ]YHRzNS [RU TN[RP PZNMLI

de

fRWRMR XYSURZNMTNP ]LUYSYT gJ `RSNM JY]R[NSNRQ [RZR] HYPYUVR hijasakurnalistik limnoim lpaktis lqnulis dan kurnalis VRNTY HRWRMR VRU\ [N\YURPRU

rRSTRrRUQ SL[RPTYSQ RTRY KLU\LZaZR ]L[NR ]RMMR [RZR] ]LUVYMYU [RU ]LUVRXNPRUQ

]L]YRTQ ]LUVNRSPRUQ [RU ]LURVRU\PRU HLSNTR MLSTR ZRKaSRU KLSNMTNrR KLUTNU\ RTRY]LURSNP [LU\RU TYXYRU R\RS ]Y[RW [NKRWR]N NMNUVR [RU _LKRT [NTRU\PRK ]RPURUVRI

ds

tLUYZNM [RZR] ]LULZNTN ]LU\\YURPRU _NSN^_NSN [RZR] KLUYZNMRU HRWRMR

XYSURZNMTNP [RSN `RSNM JY]R[NSNRI fLSNPYT ]LSYKRPRU _NSN^_NSN HRWRMR XYSURZNMTNP

]LUYSYT `RSNM JY]R[NSNRQ [NRUTRSRUVRudv

RI JL[LSWRURQ RSTNUVR HRWRMR KLSM ML[LSWRURI wRZN]RT VRU\ LOLPTNOQ KSRPTNMQ

ML[LSWRUR KL]RPRNRU PRZN]RTUVRQ TN[RP HLSZLHNWRU KLU\YU\PRKRUUVRIHI JNU\PRT HLSRSTN ZRU\MYU\ PLKR[R KaPaP ]RMRZRWQ TN[RP HLSTLZL^TLZLQ TN[RP

]YHRzNS I

_I tR[RTQ RSTNUVR HRWRMR XYSURZNMTNP VRU\ MNU\PRT NTY ]R]KY ]LUVR]KRNPRU

NUOaS]RMN VRU\ ZLU\PRKI JL]YR VRU\ [NKLSZYPRU KL]HR_R MY[RW TLSTR]KYU\ [Nxy Ibid, z{ |{25}~ ����� ~��������� Op. Cit, z{�{

x� Ibid, z{��{

Page 29: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

14

��������� ���������� ������� � �+ 1 H, membuang kata-kata mubazir danmenerapkan ekonomi kata.

d. Lugas berarti tegas, tidak ambigu, sesuai makna yang dituju.e. Jelas, artinya informasi yang disampaikan jurnalis dengan mudah dapat

dipahami oleh khalayak umum.f. Jernih berarti jujur, tulus, tidak menyembunyikan sesuatu yang lain yang

bersifat negatif seperti prasangka atau fitnah.g. Menarik, artinya dengan menggunakan pilihan kata yang masih hidup, tumbuh,

dan berkembang.h. Demokratis berarti bahasa jurnalistik tidak mengenal tingkatan, pangkat, kasta,

atau perbedaan dari pihak yang menyapa dan pihak yang disapa.i. Populis berarti setiap kata, istilah, atau kalimat apapun yang terdapat dalam

karya-karya jurnalistik harus akrab di telinga, di mata, dan di benak pikirankhalayak pembaca.

j. Logis artinya, apa pun yang terdapat dalam kata, istilah, kalimat, atau paragrafjurnalistik harus dapat diterima dan tidak bertentangan dengan akal sehat.

k. Gramatikal berarti setiap kata, istilah, atau kalimat apapun yang terdapat dalamkarya-karya jurnalistik harus mengikuti kaidah tata bahasa baku.

l. Menghindari kata tutur. Kata tutur adalah kata yang biasa digunakan dalampercakapan sehari-hari secara informal.

Page 30: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

15

���� ¡¢£ ¤¥¦£ §¥¨¥ ¤¥  £©¨£ª¥¢ ¥©£ ¡� «�¦£¨¥ ¥¨¥¬ ª¥­®¦¥  ¯¥ ¡ °¥ ¯¥§ ¤£©�ª£­£

§¥¨¥±§¥¨¥ ¥©£ ¡² ©�ª¥£  ¨£¤¥§ £ ³®¦�¥¨£³ ¤¥  §®�¬ £§¥¨£³² ´¬¡¥ ©¥ ¡¥¨

���°£ ¡¬ ¡§¥ �

 � µ£ª£¢¥  §¥¨¥ (¤£§©£) ¯¥ ¡ ¨�­¥¨� «¥¢¥©¥ ´¬¦ ¥ª£©¨£§ ©¥ ¡¥¨ �� �§¥ §¥ 

�³�§¨£¶£¨¥©� ·�¨£¥­ §¥ª£�¥¨ ¯¥ ¡ ¤£©¬©¬  ¨£¤¥§ ¢¥ ¯¥ ¢¥¦¬© ­¦®¤¬§¨£³² ¨�¨¥­£ ´¬¡¥¨£¤¥§ °®ª�¢ §�ª¬¥¦ ¤¥¦£ ¥©¥© �³�§¨£¶£¨¥©� ¸¦¨£ ¯¥² ©�¨£¥­ §¥¨¥ ¯¥ ¡ ¤£­£ª£¢

���¥ ¡ ¨�­¥¨ ¤¥  ¥§¬¦¥¨² ©�©¬¥£ ¤� ¡¥  ¨¬´¬¥  ­�©¥  ­®§®§ ¯¥ ¡ £ ¡£ 

¤£©¥�­¥£§¥  §�­¥¤¥ §¢¥ª¥¯¥§�®� �� ¡¬¨¥�¥§¥  §¥ª£�¥¨ ¥§¨£³� ¹¥ª£�¥¨ ¥§¨£³ ª�°£¢ �¬¤¥¢ ¤£­¥¢¥�£ ¤¥  ª�°£¢

¤£©¬§¥£ ®ª�¢ §¢¥ª¥¯¥§ ­��°¥º¥ ¤¥¦£­¥¤¥ §¥ª£�¥¨ ­¥©£³�

­� �� ¡¢£ ¤¥¦£ §¥¨¥ ¥¨¥¬ £©¨£ª¥¢ ¨�§ £©� ¹¥¦� ¥ ¤£¨¬´¬§¥  ¬ ¨¬§ ¬�¬�² �¥§¥

°¥¢¥©¥ ´¬¦ ¥ª£©¨£§ ¢¥¦¬© ©�¤�¦¢¥ ¥² �¬¤¥¢ ¤£­¥¢¥�£² ¤¥  ¦£ ¡¥  ¤£°¥º¥�

»� ¼¬ ¤¬§ §�­¥¤¥ §¥£¤¥¢ �¨£§¥� ·¥ª¥¢ ©¥¨¬ ³¬ ¡©£ ¬¨¥�¥ ­�¦© ¥¤¥ª¥¢ �� ¤£¤£§�

·�°¥¡¥£ ­� ¤£¤£§² ­�¦© ½¥´£° �� ¡¡¬ ¥§¥  ©�¦¨¥ ¨¬ ¤¬§ §�­¥¤¥ §¥£¤¥¢ ¤¥ �¨£§¥ °¥¢¥©¥ °¥§¬�¾¥§¨®¦ ¯¥ ¡ �� ¯�°¥°§¥  ¨�¦´¥¤£ ¯¥ §�©¥ª¥¢¥  ­� ¡¡¬ ¥¥  °¥¢¥©¥ ´¬¦ ¥ª£©¨£§

¯¥ ¡ °¥£§ ¯¥£¨¬ ½¥¦¨¥½¥  �� ¬ª£© ¤£ °¥½¥¢ ¨�§¥ ¥  ½¥§¨¬² §��¥©¥°®¤®¢¥  ¤¥ 

§�º�¦®°®¢¥ ² ¨£¤¥§ �¥¬ �� ¡£§¬¨£ ­�¨¬ ´¬§ ¤¥ª¥� �� ¡¡¬ ¥§¥  °¥¢¥©¥ ¨�¦¨¬ª£©²£§¬¨±£§¬¨¥ ² ¤¥  ��¦¬©¥§ ¥¦¨£� ¿À �¥§¥ ¨£¤¥§ ¢�¦¥  ¥­¥°£ª¥ ¤¥ª¥� ��¤£¥ º�¨¥§ �¥©£¢

¤£¨��¬§¥  §�©¥ª¥¢¥  ¤¥ª¥� ­� ¡¡¬ ¥¥  °¥¢¥©¥ ´¬¦ ¥ª£©¨£§�

27ÁÂÃÄÅÆ ÇÈÉÈÄÅ ÊÂËÌÍÅÆ ÎÅË ÏÈÍËÅÄÅ ÇÈÉÈÄÅ ÊÂËÌÍÅÆÐ Op. Cit, ÑÒÓÔÔÕÓÔÖÒ

Page 31: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

16

G. Metode Penelitian×Ø ÙÚÛÜÚÝÞßÞÛ ÙÚÛÚàáßáÞÛ

âÞàÞã äÚÛÚàáßáÞÛ áÛáå äÚÛæàáç ãÚÛèèæÛÞÝÞÛ äÚÛÜÚÝÞßÞÛ ÝæÞàáßÞßáé ÜÚÛèÞÛ êÚÛáçÞßÞæ ãëÜÚà ÜÚçÝìáäßáé ßÚìíÞÜÞä îÞíÞçÞ îÚìáßÞ ÝìáãáÛÞà ÜÞàÞã ìæîìáÝ ïæÝìáã ÜáïÞìáÞÛ ðãæã ñòrita óôgi óôõembang Ø ÙÚÛæàáç ãÚÛÜÚçÝìáäçáÝÞÛ îÞèÞáãÞÛÞ

äÚÛèèæÛÞÞÛ îÞíÞçÞ êæìÛÞàáçßáÝ Üá ïÞìáÞÛ ðãæã ñòrita óôö÷ óôõembôøöùúÚìáßÞ ÝìáãáÛÞà ûÞÛè ÜáßÚàáßá ûÞáßæ ßÚÛßÞÛè äÚÛüæìáÞÛ ÚÜáçá ýÚá þÿ×�Ø

þØ �ÚÛáç âÞßÞ ÜÞÛ �æãîÚì âÞßÞ

ÞØ �ÚÛáç âÞßÞ

�ÚÛáç ÜÞßÞ ûÞÛè ÜáèæÛÞÝÞÛ ÜÞàÞã äÚÛÚàáßáÞÛ áÛá ûÞáßæ ÜÞßÞ ÝæÞàáßÞßáéØâÞßÞ ÝæÞàáßÞßáé ûÞáßæ ÜÞßÞ ûÞÛè îÚìæäÞ ÜÞàÞã ÝÞßÞ�ÝÞßÞ ûÞÛè ÜáèæÛÞÝÞÛæÛßæÝ ãÚÛèÚßÞíæá äÚÛèèæÛÞÞÛ îÞíÞçÞ êæìÛÞàáçßáÝ äÞÜÞ îÚìáßÞ ÝìáãáÛÞà

ßÚÛßÞÛè äÚÛüæìáÞÛ ìæîìáÝ ïæÝìáã Üá ïÞìáÞÛ ðãæã ñòrita óôö÷ óôõembangÚÜáçá ýÚá þÿ×�Ø

îØ �æãîÚì âÞßÞ

�ÞÛè ÜáãÞÝçæÜ çæãîÚì ÜÞßÞ ÜÞàÞã äÚÛÚàáßáÞÛ ÞÜÞàÞí çæîêÚÝ ÜÞìá ãÞÛÞ

ÜÞßÞ ÜÞäÞß ÜáäÚìëàÚíØ��âÞàÞã äÚÛÚàáßáÞÛ áÛá ãÚÛèèæÛÞÝÞÛ çæãîÚì ÜÞßÞ

äìáãÚì ÜÞÛ çæãîÚì ÜÞßÞ çÚÝæÛÜÚìØ

28���� � �� ������ �rosedur �eneliti an: Suatu Pendekatan Praktek, ( ����� �� � ���

� ��� ����)� !�"

Page 32: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

17

#$ %&'()* +,-, .*/')* 0,/-& +,-, .)1)2/-/,1 0,13 +/.)*42)5 6)7,*,

2,136&13 +,*/ 6&'()* ,62/$ %&'()* +/.)*42)5 +,*/ 5,6/2 -)*(/-,1 ()*/-,

8*/'/1,2 .,+, *&(*/8 9&8*/' +/ 9,*/,1 :'&' ;<rita =>?@ =>Aemban g$

B$ %&'()* +,-, 6)8&1+)* 0,/-& +,-, 0,13 +/.)*42)5 -/+,8 6)7,*, 2,136&13

42)5 .)1)2/-/ +,*/ 6&(C)8 .)1)2/-/,110,$DE

F,13 +/',86&+ ,+,2,5

')2,2&/ 7,-,-,1G (&8&H(&8& 0,13 ()*8,/-,1 +)13,1 8)C&*1,2/6-/8,1 +,1

0,13 ()*5&(&13,1 +)13,1 .)*',6,2,5,1 .)1)2/-/,1$

I$ J)81/8 K)13&'.&2,1 L,-,

M+,.&1 -)81/8 .)13&'.&2,1 +,-, 0,13 +/3&1,8,1 +,2,' .)1)2/-/,1 /1/

,+,2,5N

,$ O(6)*P,6/

O(6)*P,6/ ')*&.,8,1 -)81/8 .)13&'.&2,1 +,-, 0,13 +/2,8&8,1 ')2,2&/

6&,-& .)13,',-,1 +)13,1 ')133&1,8,1 .,17,/1+*, ',-, 6)(,3/ ,2,- (,1-&

&-,',10, 6)2,/1 .,17,/1+*, 2,/110, 6).)*-/ -)2/13,G .)17/&',1G '&2&- +,1

8&2/-$QR

S)-4+) 4(6)*P,6/ /1/G .)1&2/6 2,136&13 ')13,',-/ +)13,1 6)86,',

8)-/+,86)6&,/,1 7/*/ (,5,6, C&*1,2/6-/8 +/ ()*/-, 8*/'/1,2 -)1-,13 .)17&*/,1

.,+, *&(*/8 9&8*/' +/ 9,*/,1 :'&' ;<rita =>?@ =alembang $

($ T,U,17,*,

29VWWX YXZX[\ ]X[\X^_` ^X[ ]ab`Xcd Metodologi Penelitiand (ea\fXgXhWXi jkl m[^` noopqWd

rsts)d ck uukvw

xyhcX[ xy[\`[d Penelitian Kualitatif: Komunikasi, Ekonomi, Kebijakan Publik, dan IlmuSosial Lainnya, (zXgXhWXi {q[|X[X }hq[X^X Yq^`X ~haybd rss�) jqWd {q��d ck tt�k

Page 33: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

18

���� ����������� ���� ������ ���������� ��������� �������� ������

�������� ��� ������ ������� ������ ���� �erita ���� ���embang � ������

������ ��������� ����� ���������� 

¡ ¢����£� ��������� ��������� ������

���� ����� ����� ������¤ ���� ����� ������ ���� ¥���� ����� ���������¤��

��� ����¤ ���£������ ��¦��� ������£��� �������¤ ��¤���¡ §������ ��������

��� ¥��� ����������� ������� ������� ���� ���������¡

�¡ ¨����������

¨���������� £���� ����������©���������� �������� £��� ���������

������� �����¡ §��� ���������� ��� ������� ������� ���� �������� ¤��©¤�� £���

��������� ������ ������¤ £��� ��������¡ §��� ���������� ��� �������

������������ ��¤��� ¥���������� �� ������ �������� ������� ��������� ����

������ ������ �� ������ ���� �ªrita ���� ���emban g ����� «�� ¬­®¯

������ ����� ���� £��� �������� ���¤ ������� ����¤ ������� ���� ����� ���¡

°¡ ±����� ¢������� ¨���

§����� �������� ���� ������� ���� �������¤ ���� £��� �������� ���� ��������

������ £��� �������¡ ¢������� ���� ��������� ������ ���������� ��������� ���

���������� �������� ���������� ������� ��������� ������©������ ���� £��� ����¤

����������� ����� ������������ ����¤���� ���������¤�� ����� ����������¡�²

¨���� ���������� ���� ������� ������������ ���������� ��¤��� ¥����������

������ �������� ������� ��������� ���� ������ ������ �� ������ ����

³´µ¶·¸¹º»¼» ½¹»¾¶¿ÀÁ Op. Cit, ·Ã ÄÅÆÂ

³ÇÈÉÊ»¿¸¹Á ½¹Ë»¸¿ÀÁ ÌÀà ¸É Op. Cit ·Ã ÆÆÍÃ

Page 34: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

19

ÎÏrita ÐÑÒÓ ÐÑÔembang ÕÖ×ØÙ× ÚÖÛ×ÜÛ Ù×ÙÝÜÞÜÞ ÛßÙÝÜÚÙÚÜàá âÖ×ßÝÜÞ ãÖ×ØÙ×ÙÝÜÞÜÞ

ÞÖÚÜÙä äÙåÙØåÙà æÖåÜÚÙ ÕÙ× ãÖãÙÞßÛÛÙ× ÕÙÚÙ ÛÖ ÕÙÝÙã ÚÙæÖÝá

H. Sistematika Penulisanç×ÚßÛ ãÖãäÖåãßÕÙè äÖ×ßÝÜÞÙ× ÞÛåÜäÞÜ Ü×Üé ãÙÛÙ äÖãæÙèÙÞÙ× ÕÙÝÙã ÞÛåÜäÞÜ

Ü×Ü ÕÜæÙØÜ ÕÙÝÙã ÝÜãÙ æÙæ ÕÖ×ØÙ× äÖåÜ×êÜÙ× ÞÖæÙØÙÜ æÖåÜÛßÚë

ìíì î âÖ×ÕÙèßÝßÙ× ïÙ×Ø ãÖãßÙÚ ÝÙÚÙå æÖÝÙÛÙ×Ø ãÙÞÙÝÙèé åßãßÞÙ× ãÙÞÙÝÙèé

æÙÚÙÞÙ× ãÙÞÙÝÙèé ÚßðßÙ× ÕÙ× ÛÖØß×ÙÙ× äÖ×ÖÝÜÚÜÙ×é ÚÜ×ðÙßÙ× äßÞÚÙÛÙé ÛÖåÙ×ØÛÙ ÚÖñåÜé

ãÖÚñÕÖ äÖ×ÖÝÜÚÜÙ× (ÚÖÛ×ÜÛ äÖ×ØßãäßÝÙ× ÕÙÚÙ ÕÙ× Ù×ÙÝÜÞÜÞ ÕÙÚÙ) ÕÙ× ÞÜÞÚÖãÙÚÜÛÙ

äÖ×ßÝÜÞÙ×á

ìíì îî ãÖãæÙèÙÞ ÚÖ×ÚÙ×Ø åßÙ×Ø ÝÜ×ØÛßä ãÖÕÜÙ ãÙÞÞÙ ÕÙ× æÙèÙÞÙ ðßå×ÙÝÜÞÚÜÛá

ìíì îîî ãÖãæÙèÙÞ ØÙãæÙåÙ× ßãßã ñæðÖÛ äÖ×ÖÝÜÚÜÙ× ïÙ×Ø ãÖÝÜäßÚÜ; sejarahsingkat Harian Umum ÎÏrita ÐÑÒÓ ÐÑÔemba ng , struktur organisasi, visi, misi danproses keredaksian.

BAB IV membahas tentang analisis data pembahasan mengenai analisispenggunaan bahasa jurnalistik pada berita kriminal rubrik Hukrim.

BAB V merupakan bab penutup yang berisi kesimpulan dan saran.

Page 35: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

20

BAB II

TINJAUAN UMUM MEDIA MASSA DAN BAHASA JURNALISTIK

A. Media Massa

1. Pengertian Media Massa

òóôõöõ÷ øùúûóü ýùôþùöù üùÿù� �õ�õô�ù �engantar Ilmu Komunikasi , �óüûù

�ù��ù ùüùÿù� ùÿù÷ �ùôþ üûþõôù�ùô üùÿù� �óô�ù��ùûùô �ó�ùô üùöû �õ��óö �ó�ùüù

��ùÿù�ù� (�óôóöû�ù) üóôþùô �óôþþõôù�ùô ùÿù÷�ùÿù÷ ��õôû�ù�û �ó�ùôû� �ó�óö÷û

�õöù÷ �ù�ùö úûÿ� öùüû üùô ÷óÿó�û�û�

òóüûù �ù��ù �óôõöõ÷ ��ó� ��ù��õÿ ò� ��ÿû ùüùÿù� �ùÿõöùô �ùöùôù ù÷ùõ

ùÿù÷ �ùôþ üûþõôù�ùô üùÿù� �ö�ó� ��õôû�ù�û �ù��ù �ù�ôû ��õôû�ù�û �ùôþ

üûùöù��ùô �ó�ùüù öùôþ �ùô�ù� (channel of mass communication)� òóüûù �ù��ù

�ó�ûÿû�û �ùöù�÷óöû�÷û� �õ�ÿû�û÷ù� �ùû÷õ üû�ó�ùöÿõù��ùô �ó�ùüù ��ùÿù�ù��

�ôû�óö�ùÿû÷ù� �ùû÷õ �ó�ùô ù÷ùõ û�ûô�ù �óö�ûúù÷ õ�õ�� �óöûüó�û÷ù� �ùû÷õ ÷ó÷ù� ù÷ùõ

�óö�ùÿù� �ô÷ûôõû÷ù� �ùû÷õ �óö�ó�ûôù��õôþùô� ��÷õùÿû÷ù� �ùû÷õ �óöû�û �ùÿ��ùÿ �ùôþ

�ùöõ� �

òóüûù �ù��ù �óöõ�ù�ùô ÷ó��ù÷ õô÷õ� �ó��õ�ÿû�ù�û�ùô �óöû÷ù� ��÷ûÿù�

�óüûù �ù��ù �óôþù�õ �ùüù �ó�ùôúùù÷ùô �ó�ùþùû �ù�ùùô �ù��ùöù�ù÷� òóüûù

�ù��ù üûùö÷û�ùô �ó�ùþùû �óüûù ù÷ùõ �ùöùôù ��õôû�ù�û õô÷õ� �óô�ùÿõö�ùô ù÷ùõ

�������� ��� �!�" Pengantar Ilmu Komunikasi" (#�$�!%�& '�(�)�� *�!+" ,-.-)" /0.,10

�23+�4 56�7+89 :0 ';79�" Op. Cit" /0 <=0

Page 36: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

21

>?>@ABCDEFGDEFH B?IDJF E?@FKF @ABCDE FJFA >FGLFIFEFJMNO

P?HQFH K?>DEDFHR KF@FJ

KDGD>@ACEFH BFSTF >?KDF >FGGF FKFCFS >?KDF FJFA GFIFHF EU>AHDEFGD LFHQKDQAHFEFH AHJAE >?>@ABCDEFGDEFH GAFJA B?IDJF E?@FKF >FGLFIFEFJM

2. Jenis-Jenis Media MassaPFCF> KAHDF VAIHFCDGJDER >?KDF KDEFJ?QUIDEFH E? KFCF> JDQF V?HDG LFDJA

>?KDF W?JFER >?KDF ?C?EJIUHDER KFH >?KDF onlineX NY

FM Z?KDF [?JFE

Z?KDF W?JFE J?IQUCUHQ V?HDG >?KDF >FGGF LFHQ @U@AC?IM Z?KDF W?JFE>?IA@FEFH >?KDF EU>AHDEFGD LFHQ B?IGD\FJ J?IJACDGM Z?KDF W?JFE LFDJA

>?KDF >FGGF LFHQ KDW?JFE KFCF> C?>BFIFH E?IJFGM ]?HDG >?KDF W?JFE KF@FJ

KDECFGD\DEFGDEFH G?BFQFD GAIFJ EFBFIR JFBCUDK KFH >FVFCFSM Z?KDF W?JFE C?BDS

B?IGD\FJ \C?EGDB?CR >AKFS KDBFTF E? >FHF^>FHFR BDGF KDGD>@FHR KFH BDGF

KDBFWF EF@FH GFVFM

_KF@AH V?HDG >?KDF W?JFE LFDJA`

aM bAIFJ cFBFI

bAIFJ EFBFI >?IA@FEFH GFCFS GFJA BFQDFH KFID >?KDF W?JFEMd?HQ?IJDFH GAIFJ EFBFI FKFCFS E?IJFG LFHQ KDJACDG LFHQ >?>@AHLFD DGDJ?IJ?HJA G?IJF KDJAVAEFH E?@FKF @DSFE J?IJ?HJA KFH EFJF cFBFI

35 Syarifuddin Yunus, Op. Cit, h. 26.36 Ibid, h. 27.

Page 37: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

22

efghijklf mhnjojp ejnf mjkjoj qnjm rkjmjn yang berarti berita. 37

Surat kabar yaitu media massa yang berisikan informasi aktual dariberbagai aspek kehidupan seperti politik, ekonomi, kriminal dansebagainya. Lebih menitikberatkan pada penyebaran informasi agardiketahui publik. Surat kabar umumnya terbit harian, tetapi ada jugasurat kabar mingguan.38 Surat kabar memiliki keterbatasan karenahanya bisa dibaca oleh mereka yang bisa membaca saja.

Surat kabar dibedakan atas periode terbit, ukuran dan sifatpenerbitannya. Dari segi periode terbit ada surat kabar harian dan suratkabar mingguan. Dari segi ukurannya, ada yang diterbitkan dalambentuk plano dan tabloid. Sementara isinya, dibedakan menjadi dua,yaitu surat kabar yang bersifat umum yang berisi informasi yangditujukan untuk masyarakat umum, sementara surat kabar yangbersifat khusus isinya memiliki ciri khas tertentu dan pembaca tertentu,misalnya surat kabar untuk wanita dan semacamya.39

Surat kabar merupakan media massa tertua sebelum ditemukanradio dan televisi. Keberadaan surat kabar dikenal sejak ditemukannyamesin cetak oleh Johann Guternberg di Jerman. Surat kabar diterbitkan

37 Dikutip dari Skripsi Eneng Kharunnisa, senerapan tahasa uurnalistik sada terita vtamaStraight News Di Surat Kabar Radar Bekasi Edisi 1 -5 Oktober 2012, (Jakarta: Fakultas IlmuDakwah dan Ilmu Komunikasi UIN Syarif Hidayatullah, 2013), h. 15, diakses tanggal 4 Oktober 2015pdf.

38 Syarifudin Yunus, Op. Cit, h. 29.39 Hafied Cangara, Op. Cit, h. 127.

Page 38: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

23

wx yz{|{}~ �{z|�} ��w� ����} ����� ��w� ����} ��}� ��|�~ ��z��

����z ��}� �{w{z��}� �{z�x� wx ���z���z�� y{}��� ��z�� ����z ��}��{��}����}�� �{z�x� wx �z�}��z�z�~ y{z�x}~ ��|�{z�~ �x{}}� w�}

�|��{zw�|�

�x �}��zx�~ ��z�� ����z �{z��|� ��}� |��x� �{w{z��}� �{z�x�����} ����� ��z�� ����z �{z�x� �{��z� �{z���z �{�x�� ��zx x���� OxfordGazette ��}� �{z�x� wx ����zw ����} ����� ��z�� ����z ��zx�} ��}�

�{z��|� ���x �{z�x� �w���� Daily Courant. �{w�}���} wx �|{zx��~ ��z��

����z ��zx�} ��}� �{z��|� �w���� Pennsylvania Evening Post w�}

Daily Advertiser ��w� ����} �� ¡ ��|��x ����} � ¡�¢�}~ ��z�� ����zx}x ��}�� wx���� ��{� ����}��} {�x� ��z{}� ��z��}�� ��}� z{���x�

|�����

�x �}w�}{�x�~ �{�{z�w��} ��z�� ����z wx��}w�x w{}��} �{z£���}�}��}£�}� |{����x �x|� �{zx�w{ ���}x |��� �{}£�£���} y{��}w�~

�{}£�£���} �{��}�~ |{}£{��}� �{|{zw{���}~ w�} �¤�� �{|{zw{���}~

�{z�� z�|�} �zw{ ��|� w�} �zw{ ��z��Zaman Belanda, tahun 1828 di Jakarta terbit Javasche Courant

yang isinya memuat berita-berita resmi pemerintahan. Surat kabaryang terbit pada masa itu tidak mempunyai arti secara politis, karenalebih merupakan surat kabar periklanan. Semua penerbit terkenaperaturan, setiap penerbitan tidak boleh diedarkan sebelum diperiksaoleh penguasa setempat.

Page 39: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

24

Zaman Jepang, surat kabar yang ada di Indonesia diambil alihsecara perlahan. Beberapa surat kabar disatukan dengan alasan untukmenghemat alat dan tenaga. Tujuan sebenarnya adalah agarpemerintah Jepang dapat memperketat pengawasan terhadap isi suratkabar. Kantor berita ¥ntara pun diambil alih dan diteruskan olehkantor Yashima dan selanjutnya berada di bawah pusat pemberitaanJepang, yakni Domei.

Zaman kemerdekaan pada masa awal kemerdekaan, Indonesiapun melakukan perlawanan. Surat kabar yang diterbitkan oleh bangsaIndonesia saat itu merupakan tandingan dari surat kabar yangditerbitkan pemerintah Jepang. Dalam perkembangannya, beritaIndonesia di bredel dan selama pembredelan para tenaga redaksinyaditampung oleh surat kabar Merdeka yang didirikan oleh B.M. Diah.

Zaman Orde Lama, setelah Presiden Soekarno mengumumkandekrit kembali ke UUD 1954 tanggal 5 Juli 1959, terdapat larangankegiatan politik, termasuk pers. Persyaratan mendapat Surat Izin Terbit(SIT) dan Surat Izin Cetak diperketat. Situasi ini dimanfaatkan olehPartai Komunis Indonesia (PKI) yang pada saat itu menaruh perhatianpada pers. PKI memanfaatkan para buruh, termasuk karyawan suratkabar untuk melakukan apa yang dinamakan slowdown strike, yaknimogok secara halus. Dalam hal ini, karyawan di bagian settingmelambatkan kerjanya, sehingga banyak kolom surat kabar yang

Page 40: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

25

¦§¨§©ª «¬©­¬®¯©ª deadline (°¯±¯¨ ²¯¦±³)´ µ¯¶¯ «¯¨¯ ·©·®¯¸ ¨¬¹·©ª

±¬¹­¯¶· º§®¬«·¦ ¯©±¯¹¯ ¨³¹¯± ¦¯°¯¹ »¯©ª º¹§ µ¼½ ¶¯© »¯©ª ¯©±· µ¼½´

Zaman Orde Baru, surat kabar kembali mendapatkankepribadiannya. Contoh ¾edaulatan ¿ÀÁjat yang pada zaman OrdeLama harus ganti nama dengan Dwikora, kembali pada nama semula.Mengutip dari pernyataan Presiden Soeharto di hadapan Sidang UmumMPR 12 Maret 1973, Sudah sewajarnya kita merasa bangga dan legamelihat pertumbuhan pers yang bebas dan merdeka, suatu pertandabahwa kehidupan demokrasi terjamin pelaksanaannya dalam OrdeBaru, tapi sering kita merasa prihatin dan khawatir terhadappenggunaan hak kebebasan pers yang kurang wajar dan bertanggungjawab . Selanjutnya Presiden Soeharto mengemukakan, Masihbanyak surat kabar atau majalah yang terdorong oleh tujuan komersialatau motif lainnya menyajikan berita yang sensasional tanpa norma-norma kesusilaan, sopan santun, kerahasiaan negara dan kurangmemperhatikan akibat tulisan yang dapat menggoncangkanmasyarakat, yang pada gilirannya akan dapat merusak stabilitasnasional . Itulah sebabnya, pemerintah memberikan ganjaran berupapencabutan Surat Izin Terbit dan Surat Izin Usaha Penerbitan Pers(SIUPP), seperti tabloid Monitor, majalah Tempo dan Editor.

Zaman Reformasi, tumbangnya Presiden Soeharto pada 21 Mei1998 membawa aura baru di dunia pers. Berakhirnya Orde Baru

Page 41: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

26

ÂÃÄÅÆÇÈÉÊÆÄ ÊÃËÃËÆÌÆÄ ËÃÉÃÊÌÍÉÃÌÈ ÂÃÇÆÇÎÈ ÂÃÏÈÆÐ ÊÃËÃËÆÌÆÄ ÍÃÉÌÑ

ÒÆÏÆ ÌÆÆÓ ÈÓÎ ÂÃÏÈÆ ÂÆÌÌÆ ÓÃÉÎÓÆÂÆ ÔÃÓÆÊ ËÃÉÊÃÂËÆÄÅ ÍÃÌÆÓÑ

ÕÉÅÆÄÈÌÆÌÈÖ ÍÉ×ØÃÌÈ ÏÆÄ ÍÆÉÓÆÈ Í×ÇÈÓÈÊ ÉÆÂÆÈÙÉÆÂÆÈ ÂÃÄÃÉËÈÓÊÆÄ ÌÎÉÆÓ

ÊÆËÆÉ ÂÆÎÍÎÄ ÂÆÚÆÇÆÛÑ ÜÝÝÞßng ÂÃÏÈÆ ÔÃÓÆÊ ÓÃÉÚÆÏÈ ÍÆÏÆ ÂÆÌÆ

àÆËÈËÈà ÏÃÄÅÆÄ áÃÄÓÃÉÈ ÒÃÄÃÉÆÄÅÆÄ âÃÓÚÃÄ ãäå áÎÛÆÂÆÏ æÎÄÎÌ

æ×ÌØÈÆÛÑ ÒÆÏÆ ÌÆÆÓ ÈÓÎ æÎÄÎÌ ÂÃÄÃÉÆÍÊÆÄ ÊÃËÈÚÆÊÆÄ ÍÃÉÌ çÆÄÅ ÇÃËÈÛÇÈËÃÉÆÇ ÏÃÄÅÆÄ ÂÃÂËÃÉÈÊÆÄ ÊÃÂÎÏÆÛÆÄ ËÆÅÈ ÌÈÆÍÆ ÍÎÄ ÎÄÓÎÊ ËÈÌÆ

ÂÃÂÍÃÉ×ÇÃÛ èåéÒÒÑ êÆÇÆ ÂÆÌÆ ÍÃÂÃÉÈÄÓÆÛÆÄ àÆËÈËÈà çÆÄÅ ÌÈÄÅÊÆÓÖáÃÈ ëììí ÌÆÂÍÆÈ ÕÊÓ×ËÃÉ ëìììÖ ÌÎÏÆÛ ÏÈÊÃÇÎÆÉÊÆÄ ÇÃËÈÛ ÏÆÉÈ ëîïïèåéÒÒ ËÆÉÎÑðñ

èÎÉÆÓ ÊÆËÆÉ ÌÃËÆÅÆÈ ÂÃÏÈÆ ÂÆÌÌÆ ÂÃÂÈÇÈÊÈ ØÎÄÅÌÈ ÆÄÓÆÉÆ ÇÆÈÄçÆÈÓÎ to inform (ÂÃÂËÃÉÈ ÈÄØ×ÉÂÆÌÈ)Ö to educate (ÂÃÂËÃÉÈ ÍÃÓÎÄÚÎÊÖÂÃÂËÈÂËÈÄÅÖ ÂÃÄÏÈÏÈÊ)Ö to control (Ê×ÄÓÉ×Ç Ì×ÌÈÆÇ)Ö ÏÆÄ to entertaint(ÂÃÂËÃÉÈ ÛÈËÎÉÆÄ)Ñðò

èÎÉÆÓ ÊÆËÆÉ ÂÃÂÈÇÈÊÈ ÍÃÉÌçÆÉÆÓÆÄ ÓÃÉÓÃÄÓÎÑ èçÆÉÆÓ ÌÎÉÆÓ ÊÆËÆÉÂÃÄÎÉÎÓ óÆÉÇ ôÆÌÔÛõÈÓÓz çÆÈÓÎ ÍÎËÇÈÌÈÓÆÌÖ ÍÃÉÈ×ÏÃÌÈÓÆÌÖ ÎÄÈöÃÉÌÆÇÈÓÆÌÖ

ÆÊÓÎÆÇÈÓÆÌÖ ÏÆÄ Ê×ÄÓÈÄÎÈÓÆÌÑ ÒÎËÇÈÌÈÓÆÌ ÆÏÆÇÆÛ ÈÌÈ ÍÃÌÆÄ ÛÆÉÎÌ ËÃÉÌÈØÆÓÎÂÎÂÖ ÏÆÇÆ ÆÉÓÈ ÌÃÂÎÆ ÏÆÍÆÓ ÂÃÂËÆÔÆÑ ÒÃÉÈ×ÏÃÌÈÓÆÌ ËÃÉÆÉÓÈ ÛÆÉÎÌÏÈÓÃÉËÈÓÊÆÄ ÌÃÔÆÉÆ ÍÃÉÈ×ÏÈÊÑ éÄÈöÃÉÌÆÇÈÓÆÌ çÆÈÓÎ ÛÆÉÎÌ ÓÃÉËÈÓ ÌÃÔÆÉÆÂÃÄçÃÇÎÉÎÛÑ ÷ÊÓÎÆÇÈÓÆÌ ÆÏÆÇÆÛ ÌÃÌÎÆÓÎ çÆÄÅ ÂÆÌÈÛ ÛÆÄÅÆÓÐËÆÉÎÑ

øùúûüýþÿ�� ���ýÿþ��� ���ÿû� Op. Cit, �� ���

ø ���ýÿ �ýûûýþ� �ÿ���, Op. Cit, �� ��

Page 42: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

27

����������� ������ ��� !"��� ��"�� !"#!����$ ��%�� ��� �!"��

$!�!"��& �!��$� ��� $���� $!�'��� (!"������ #����)�# ����*

+!"����,� ���� !"��� )��% �����"#�� $!����� ��"�� #� �" ������(!"����,� )��% ��(���� ��� ���!�!#�� ��!� "!��#�� )��% ���%��

�� ����#�� ��!� $��)�"�#�� #�"!�� $!$(��)�� ����� �! ��* -�"�� #� �"�!���"� $!$���#� #!�! ����& ����� �����)� ������ $�$(� $!$ !"�

��.�"$��� )��% �!�%#�(& ��� �� �,� #! $���/$���& �!"��#�$!�����

�!���%%� $���� ��(!"��!�*

0* 1� ����

1� ���� $!"�(�#�� ����� ���� �%��� ��"� $!��� 2!��#* 1� ���������� $!��� #�$���#��� )��% !"��� ��.�"$��� �#���� ����$ ����%("�.!�� ���� %�)� ����( �!"�!���*

341� ���� �����)� $!$���#�

#!����$�� ��.�"$��� ��� #!��'�$�� �������� ����$ (!�)�'���

!"����)�* 1� ���� �$�$�)� �!" �� $��%%���* 1� ���� $!�%�2� (���

(��� (!�)�'��� ��.�"$��� )��% !"�"�!����� (��� ����% ("�.!�� ����%�)� ����( �!"�!���& �!(!"�� !#���$�& #!���%��& �!��%� #!"'�& (!����%�����& #!�!����� ��� �! �%���)�*

5* 6�'����

-!���� ��"�� #� �" ��� �� ����& $�'���� '�%� $!"�(�#�� �%���

��"� $!��� 2!��#* 6�'���� ������ $!��� #�$���#��� )��% $!�)�'�#��

42789:;<=>;? @=?=AB Op. CitB CD EF

Page 43: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

28

GHIJKLMNG NOPMKM QORGS LOHTMQML TMH LOLGQGUG HGQMG MUVWMQGVMN XMHYQORGS QMLMZ [M\MQMS TM]MV TGVOKRGVUMH NOPMKM LGHYYWMH^ RMSUMH

RWQMHMHZ [M\MQMS VOKTGKG MVMN LM\MQMS WLWL XMGVW WHVWU NOLWM

YJQJHYMH LMNXMKMUMV TMH LM\MQMS USWNWN XMGVW WHVWU RGTMHY MVMW

UMQMHYMH VOKVOHVWZ_`

RZ [OTGM aQOUVKJHGU[OTGM OQOUVKJHGU XMGVW \OHGN LOTGM LMNNM XMHY GNGHXM TGNORMKQWMNUMH

LOQMQWG NWMKM MVMW YMLRMK TOHYMH LOHYYWHMUMH VOUHJQJYG OQOUVKJZ__ [OTGM

OQOUVKJHGU LOKW]MUMH \OHGN LOTGM LMNNM XMHY LOLGQGUG UOUSWNWNMHZ

bOUSWNWNMHHXM VOKQOVMU ]MTM TJUWLOH OQOUVKJHGUM TMH VOUHJQJYG XMHYLOH\MTG PGKG TMH UOUWMVMH TMKG LOTGM ROKRMNGN OQOUVKJHGUZ_c bOQORGSMH

LOTGM OQOUVKJHGU TMKG NOYG dMUVW VOKYJQJHY PO]MV TMQML LOHXORMKUMH ROKGVM

UO LMNXMKMUMV QWMNZ bOQOLMSMH LOTGM OQOUVKJHGU XMGVW RGMXM ]KJTWUNGLOTGM OQOUVKJHGU VOKYJQJHY QORGS LMSMQ TMKG]MTM LOTGM POVMUZ

eTM]WH \OHGN LOTGM OQOUVKJHGU NORMYMG ROKGUWVf_g

hZ iMTGJ^ XMGVW LOTGM UJLWHGUMNG XMHY ROKNGIMV TOHYMK TOHYMH ]OHXM\GMH

ROKGVM XMHY LOHYMHTMQUMH NGNVOL YOQJLRMHY OQOUVKJHGUZ iMTGJ

TGVOLWUMH JQOS NONOJKMHY UORMHYNMMH jVMQGM XMGVW kWYQGOQLJ [MKPJHG

VMSWH hlmnZ oOHXORMKMH GHIJKLMNG TMH ROKGVM LOQMQWG KMTGJ TM]MV

43 Ibid.ppqrst uvwxryz {| }~xz�� Op. Cit� �| ��|

45uvw���y��� �y�yr� Op. Cit, �| ��|

46 Ibid, �| ��|

Page 44: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

29

����������� ����� ��� ����� ����� ����������� ������ �����������

��������� ������  ���¡ ��������� ����� ¢��� �����������£

�������¢� ��������� ����¡ ������ ����� ����� ����������� ��¤¡�����

���� ������ ¢��� ��������� ������ �������

¥� ¦���§���£ ¢���� ����� �¡�������� ¢��� �����¤�� audio -visual (������¨�����)� ¦���§��� ������� ���� ��������� ¡��� ©¡�� ª� «���� ����� ¬­¥®�

¯������� ����� ���� ����§��� ������ ����� ��� ������� ������

����������� ������� ����§��� �����¤�� ����� power full£ ������

���������� ����� ����� ��� ������ �������� ����� ������� ��������¢��� ���� ������ �����¢���

�� °���� Online±����� ����� ����� ��� ����� ������¡���£ ����� online ����

��������� ������ ���� ����� ������ °���� online ������ website ��������

¢��� ������ ��¤¡����� ������ ��¢���¢� ����� ����� ������²³ ´����¤�����

����� ��� ������ ����������� ��������� ��������� °���� online��������� ����� ���� ����� ����� ����� ¢��� �¡����� ��� �����¤�� �����¯������� ����� online �������� ���� ��������� �������� ��������

����¡�¡�� ��¤¡����� ������ ����������� ��������� �¡�������

µ¶·¸¹º»¸¼ ½¾¿¸ À¹¿¸¼Á¸ Zabrina Rosyadi, Analisis Penerapan Bahasa Jurnalistik Berita Utama

Surat Kabar Empat Lawang Express Edisi Desember 2010, (Jakarta: Fakultas Ilmu Dakwah dan IlmuKomunikasi UIN Syarif Hidayatullah, 2011), h. 21,Diakses pada 1 Februari 2015 pdf.

Page 45: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

30

ÂÃÄÅÆÇÈÉÊ ÄÃËÅÌÇÍÅÊÊÎÅ ÏÃÆÉÐ ÑÃÍÆÅÆÉ ÆÅÐÅÒ ÐÃÌÇÅ online ÓÃÏÅÔÅÇ

ÓÅÆÅË ÓÅÑÉ ÕÃÊÇÓ ÐÃÌÇÅ ÐÅÓÓÅ ÑÃÍÔÖÆÖÊÔ ÐÃÐÇÆÇÄÇ ÈÃÍÑÉÐÏÉËÅÊ ×ÃÈÅÑØÙÚ

ÛÃÆÃÏÇËÅÊ ÎÅÊÔ ÌÇÐÇÆÇÄÇ ÐÃÌÇÅ online ÎÅÇÑÉ ÌÅÍÇ ÓÃÔÇ ÜÅÄÑÉ ÓÅÊÔÅÑ ×ÃÈÅÑÌÅÆÅÐ ÐÃÊÎÅÐÈÅÇÄÅÊ ÏÃÍÇÑÅÒ ÌÅÈÅÑ ÌÇÅÄÓÃÓ ÌÇ ÐÅÊÅ ÓÅÕÅ ÌÅÊ ÄÅÈÅÊ ÓÅÕÅØ

ÛÃÄÉÍÅÊÔÅÊÊÎÅ ÎÅÇÑÉ ÑÇÌÅÄ ÓÃÆÅÆÉ ÑÃÈÅÑÒ ÄÅÍÃÊÅ ÐÃÊÔÉÑÅÐÅÄÅÊ ÄÃ×ÃÈÅÑÅÊÏÃÍÇÑÅ ÏÇÅÓÅÊÎÅ ÑÇÌÅÄ ÓÃÅÄÉÍÅÑ ÐÃÌÇÅ ÆÅÇÊÊÎÅØ ÛÃÏÃÍÅÌÅÅÊ ÐÃÌÇÅ online ÓÅÅÑ

ÇÊÇ ÓÃÏÅÔÅÇ ÅÆÑÃÍÊÅÑÇÝ ÌÅÆÅÐ ÐÃÐÈÃÍÖÆÃË ÅÄÓÃÓ ÇÊÝÖÍÐÅÓÇ ÌÅÊ ÏÃÍÇÑÅØ3. Berita

ÂÅÆÅË ÓÅÑÉ ÑÉÔÅÓ ÜÅÍÑÅÜÅÊ ÅÌÅÆÅË ÐÃÊÉÆÇÓ ÌÅÊ ÐÃÊÎÅÕÇÄÅÊ ÏÃÍÇÑÅØ ÞÃÌÇÅ

ÐÅÓÓÅ ÌÅÊ ÜÅÍÑÅÜÅÊ ÐÃÐÇÆÇÄÇ ÄÃÈÃÊÑÇÊÔÅÊ ÉÊÑÉÄ ÐÃÊÔÃÆÖÆÅ ÈÃÐÏÃÍÇÑÅÅÊØ

ßÇÌÅÄ ËÅÊÎÅ ÓÃÏÅÑÅÓ ÏÃÍÇÑÅÒ ÈÃÊÎÅÕÇÅÊ ÏÃÍÇÑÅ ÕÉÍÊÅÆÇÓÑÇÄ ËÅÍÉÓ ÐÃÐÈÃÍËÅÑÇÄÅÊ

ÓÇÝÅÑàÓÇÝÅÑ ÏÃÍÇÑÅ ÓÃÈÃÍÑÇ ÅÄÑÉÅÆÒ ÖÏÕÃÄÑÇÝÒ ÅÄÉÍÅÑÒ ÐÃÊÅÍÇÄ ÈÃÍËÅÑÇÅÊ ÌÅÊ

ÑÅÊÔÔÉÊÔ ÕÅÜÅÏØÂÃ×ÅÍÅ ÃÑÇÐÖÆÖÔÇÓÒ ÏÃÍÇÑÅ ÓÃÍÇÊÔ ÌÇÓÃÏÉÑ ÌÃÊÔÅÊ ÜÅÍÑÅØ áÃÍÇÑÅ ÏÃÍÅÓÅÆ ÌÅÍÇ

ÏÅËÅÓÅ ÂÅÊÓÃÄÃÍÑÅÒ ÎÅÇÑÉ vrit ÅÑÅÉ vritta , ÎÅÊÔ ÏÃÍÅÍÑÇ ÄÃÕÅÌÇÅÊ ÅÑÅÉ

ÈÃÍÇÓÑÇÜÅ ÎÅÊÔ ÑÃÆÅË ÑÃÍÕÅÌÇØ âÃÍÓÅÐÅÅÊ ÌÅÆÅÐ ÏÅËÅÓÅ ãÊÔÔÍÇÓ ÌÇÐÅÄÊÅÄÅÊ

ÌÃÊÔÅÊ write Ø äÌÅ ÏÅÊÎÅÄ ÈÃÊÔÃÍÑÇÅÊ ÑÃÊÑÅÊÔ ÏÃÍÇÑÅÒ ÏÅÇÄ ÐÃÊÔÅ×É ÈÅÌÅ ÇÓÇÒÑÉÕÉÅÊ ÈÃÊÎÅÕÇÅÊÊÎÅÒ ÅÄÓÃÓ ÈÃÐÃÍÖÆÃËÅÊ ÇÊÝÖÍÐÅÓÇÒ ÌÅÊ ÅÄÑÉÅÆÇÑÅÓ ÇÓÇØ

áÃÏÃÍÅÈÅ ÌÃÝÇÊÇÓÇ ÑÃÊÑÅÊÔ ÏÃÍÇÑÅ ÓÃÏÅÔÅÇ ÏÃÍÇÄÉÑå Ùæ

âÅÉÆÖ Ìà ÞÅÓÓÃÊÃÍ

çèéêëìíîïðíñ òïñïóô Op. Cit, õö ÷øö

çù Ibid, õö úûüúýö

Page 46: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

31

þÿ���� ������ ����� ������� ÿ��� ��� �ÿ���� ÿ������ �� ����

���������

�����ÿ� �����ÿ�

þÿ���� ������ �� ��� �ÿ��ÿ �� �ÿ��� ���� �� ����� ��� �ÿ���� ��

ÿ��� �� ���� �ÿ��������� ���� �����������

������� ����� (�ÿ�� �� �������)þÿ���� ������ � � ���� ��� ��� ���ÿ����� ��ÿ� ÿ������ � � ���� ����ÿ����� �� �ÿ���� ÿ������ ����� � � ���� ��� �ÿ���� ����

ÿ����� � ����; semakin menjadi buah tutur orang banyak, semakinbesar nilai beritanya, asalkan tidak melanggar ketertiban perasaan danundang-undang penghinaan.William Maulsby (Getting The News)Berita adalah penuturan secara benar dan tidak memihak dari fakta-faktayang mempunyai arti penting dan baru terjadi, yang dapat menarikperhatian masyarakat yang menyiarkan berita.M. AssegafBerita adalah laporan tentang fakta atau ide yang termassa, yang dipilihstaf redaksi suatu media untuk disiarkan dan menarik perhatian pembacakarena sifatnya luar biasa, penting, humor, emosional, dan penuhketegangan.Menurut Dean M. Lyle Spencer, berita adalah suatu kenyataan atau ide

yang benar yang dapat menarik perhatian sebagian besar dari pembaca.Menurut Eric C. Hepwood, berita adalah laporan pertama dari kejadian yangpenting yang dapat menarik perhatian umum.50

Asep Syamsul M. Romli mendefinisikan berita adalah laporan peristiwayang dimuat atau disiarkan di media massa berupa fakta atau gagasan, terdiridari unsur 5W+1H, dan mengandung nilai-nilai berita atau nilai-nilaijurnalistik. Struktur penulisannya terdiri dari empat bagian, yaitu judul atau

50 Dja far H. Assegaff, Op. Cit, h. 23-24.

Page 47: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

32

��� ! "�#$% (headline )& ' �%( % ( ) * %�*� % "�#$% +$"( % % ( +$��#,!�-(dateline )& %�# . "�#$% (lead )& + ) %("(- % ( $.$ "�#$% (body )/01

2�+ )3 � ) 4. 5 #$. 2(* +$#$ + ! * "(�()6 7urnalistik Indonesia*�)+�8$)$.$� ) "�#$% + ! - ! �,# ) %�#9�� % *�)3�) $ 8 �% % ( $+� %�#" #(6 )3 "�) #& *�) #$� + ) % ( ��)%$)3 " 3$ .�" 3$ ) "�. # �- ! 6 �& *�! !($

*�+$ "�#� ! .���#%$ .(# % � " #& # +$,& %�!�:$.$& % ( *�+$ online $)%�#)�%/0;

<= far Assegaff menyebutkan unsur yang harus ada dalam sebuah beritayaitu aktual, jarak, penting, luar biasa, akibat yang ditimbulkannya, ketegangan,mengandung konflik, seks, kemajuan-kemajuan yang dimiliki, emosi danhumor.53

Berita diklasifikasikan ke dalam dua kategori yaitu berita berat (hardnews) seperti kebakaran, gempa bumi, kerusuhan. Sedangkan berita ringan(soft news) seperti seminar sehari tentang prilaku seks bebas di kalanganremaja. Selain itu, berita juga dibedakan menurut lokasi peristiwanya, di tempatterbuka seperti kerusuhan, bencana alam atau di tempat tertutup sepertiseminar, sidang kabinet dan sebagainya. Sedangkan berdasarkan sifatnya, beritadibagi menjadi berita diduga seperti pemilihan umum dan peringatan haribersejarah. Sedangkan berita tidak diduga seperti gedung perkantoran terbakar,

51 Asep Syamsul Romli, Op. Cit, h. 19.52 As Haris Sumadiria, Jurnalistik Indonesia, (Bandung: Simbiosa Rekatama Media, 2005), h.

65.53 Dja far Assegaff, Op. Cit, h. 25.

Page 48: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

33

>?@ AB>CBDBEF DBGBH AIEJJIHBKLMN

OICPAB KIE?C?A P@PEQB RPDIHSKGSDDBE RBHBK

>ICPAB GSHPAPDF >ICPAB @S@PBHF >ICPAB IDSESKPF >ICPAB DCPKPEBH RBE HBPE @I>BJBPEQB

TBCP DI@IH?C?UBE RIVPEP@PWRIVPEP@P QBEJ RPDIK?DBDBE SHIU GBCB BUHP RPBAB@F KBDB >ICPAB BRBHBU HBGSCBE KIEJIEBP PEVSCKB@P BDA?BH AIEABEJ VBDABWVBDABGIEAPEJ RBE KIEBCPD QBEJ RP@PBCDBE KIHBH?P KIRPB KB@@BL TBCP @IDPBE >BEQBD>ICPABF GIE?HP@ UBEQB KIEIHPAP >ICPAB DCPKPEBH @BXBL4. Berita Kriminal

OICPAB DIXBUBABE (crime news) RPX?KGBP UBKGPC RP @IK?B @?CBA DB>BCLYISCBEJ DCPKPEBH BRBHBU @I@ISCBEJ QBEJ KIHBD?DBE DIXBUBABE BAB? GIC>?BABE

QBEJ KIHBEJJBC U?D?KL ZIC>?BABEEQB RP@I>?A DCPKPEBHPAB@LMM

[IE?C?A YIRPB \PHHPEJ OBC?@ RBHBK >?D?EQB Jurnalistik Petunjuk TeknisMenulis Berita, >ICPAB DCPKPEBH BRBHBU >ICPAB KIEJIEBP @IJBHB GICP@AP]B

DIXBRPBE RBE GIC>?BABE QBEJ KIHBEJJBC U?D?K @IGICAP GIK>?E?UBEF

GICBKGSDBEF GIE^?CPBEF GIESRSEJBEF GIKICDS@BBEF GIEPG?BEF DSC?G@PF

GIEQIHI]IEJBE RBE @IJBHB @I@?BA? QBEJ >ICAIEABEJBE RIEJBE ESCKBWESCKB

DI@?@PHBBE QBEJ BRB RBHBK KB@QBCBDBALM_

TBHBK U?>?EJBE @PVBA RBE A?JB@ @?CBA DB>BC @I>BJBP GIK>ICP PEVSCKB@PF

RBHBK GIK>ICPABBE >ICPAB DIXBUBABE AICRBGBA >I>ICBGB GICAIEABEJBE GIERBGBAL

`RB QBEJ KIEJBEJJBG GIK?BABE >ICPAB DIXBUBABE @I^BCB >ICHI>PUBE RP RBHBK

54ab cdefb ghidjfefdk Op. Cit, lm nnm

oopqrf asfbdk Analisis Penerapan Kode Etik Jurnalistik Dalam Pembuatan Berita Kriminal

Di Harian Umum Sriwijaya Post, (gtefubf gdevdrdk wdthxsdb ydtzdl jdr {|ihrftdbfk }dxqi~dr�k����)k lm ��m

56gqjfd �fxxfr� �dehbk Op. Cit, lm ��m

Page 49: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

34

����� ����� ������ ����� ������ ��������� ���� ������� ���������� ������

������ ������ ������ ����� ����� ����� ����� ������������ ������ ���������

���� ����������� far H. Assegaff dalam bukunya yang berjudul �urnalistik Masa Kini

mengatakan bahwa berita-berita kejahatan patut disiarkan jika pengolahanberita-berita tersebut tidak dilebih-lebihkan secara sensasional, yang dapatmerusak moral masyarakat. Untuk itu, diperlukan suatu ketaatan wartawanterhadap kode etik serta rasa pertanggungjawaban yang besar.

Penyajian berita kriminal di surat kabar sering terdapat perbantahandalam segi negatif dan postiif para ahli moralis dan kriminolog. Dari seginegatifnya yaitu: 57

1. Surat kabar seolah mempromosikan kejahatan dengan berita-beritanyayang sensasional, yang menonjolkan tokoh-tokoh penjahat. Surat kabardalam hal ini bertindak seolah-olah humas-nya kaum penjahat.

2. Berita-berita kejahatan sering terjerumus ke dalam apa yang lazimdisebut peradilan oleh pers (trial by newspaper) dan tidak urung seringjuga terjadi distorsi.

3. Berita-berita kejahatan sering menimbulkan panik di dalammasyarakat dan dalam hal-hal tertentu menumbuhkan pula suasanamurung.

4. Berita kejahatan sering mencampuri hak privasi (the right of privacy)seseorang.

Segi positif pemuatan berita kejahatan yang dikemukakan oleh kalanganpers, antara lain:

1. Pemuatan secara teratur berita-berita kejahatan menunjukkan bahwasetiap kejahatan akan mendapatkan ganjaran hukuman dan merupakan

57 Dja far H. Assegaff, Op. Cit, h. 44.

Page 50: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

35

� ¡¢£¢£¤¥¡ ¦¥§£ ¨¥©ª¥«¥¤¥¬ ¦¥­®¥ ¤ ¯¥­¥¬¥¡ ¬£¢¥¤ ¢¥�¥¬ ¢£¬°¬°�£ ¥¬¥°©°¥¬° ©¥¥¬ ¥¤¥¡ ¬ «¦±¡§¤¥«²

³² ´ «£¬¥ ¤ ¯¥­¥¬¥¡ © «£¡§ ¢¥�¥¬ ¢£§°¡¥¤¥¡ © ¦¥§¥£ ¦¥­¥¡ ¨ ¡§ ¯¥« ©£� ¡¯¥­¥¬² µ ¨°¥¬¥¡ ¶±¬±·¶±¬± � ¨¦°¡°­ ¥¬¥° � ¡¸°¹£¤ ª¥¡§ ¨ ¹¥«£¤¥¡

¢£«£ ¦¥¡ª¥¤ ¨ ¨¦¥¡¬° �±¹£©£ ¨ ¨¦ ¤°¤ ©£ � ¡¯¥­¥¬ ¥¬¥© ¦¥¡¬°¥¡¨¥©ª¥«¥¤¥¬ ª¥¡§ ¨ ¡§ ¡¥¹£¡ª¥²

º² »¥©¥ ¬¥¤°¬ �¥¢¥ ¨¥©ª¥«¥¤¥¬ ¦¥­®¥ ¤ ¯¥­¥¬¥¡¡ª¥ ¥¤¥¡ ¬ «¦°¤¥ ¢¥¡¢£¦ ¦ «¤¥¡ ¢¥¹¥¨ ©°«¥¬ ¤¥¦¥« ¨ «°�¥¤¥¡  ¶ ¤ � ¡¯ «¥ yangmenyebabkan orang tidak mau berbuat kejahatan (takut dibongkar dandimuat pers).

4. Pemberitaan kejahatan khususnya ketika dalam pemeriksaan danpersidangan banyak membantu melindungi si penjahat daripenyalahgunaan kekuasaan oleh penegak hukum.

Dari sekian banyak berita kriminal, penulis hanya meneliti berita kriminaltentang pencurian saja. Menurut ¼amus ½¾sar ½ahasa Indonesia arti pencurianadalah proses, cara, perbuatan mencuri.58 Pemuatan berita kriminal ataukejahatan pada suatu surat kabar dikarenakan pembaca menyukai beritatersebut. Untuk memerangi kejahatan adalah dengan memberitakannya,sehingga masyarakat umum dapat dirangsang untuk ikut serta memerangikejahatan.

B. Bahasa Jurnalistik

1. Pengertian Bahasa JurnalistikMenurut AS Haris Sumadiria, dalam bukunya Bahasa Jurnalistik

Panduan Praktis Penulis dan Jurnalis bahasa jurnalistik yaitu bahasa yangdigunakan wartawan, redaktur, atau pengelola media massa dalam menyusundan menyajikan, memuat, menyiarkan, dan menayangkan berita serta laporan

58 Depdiknas, Op. Cit, h. 225.

Page 51: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

36

¿ÀÁÂÃÄÂÅÆ ¿ÀÇÄÂÇÈ ÆÄÆÉ ÊÀÇÆÁÂË ÌÀÇÈÆÇ ÄÉÍÉÆÇ ÆÈÆÁ ÊÉÌÆÎ Ì¿ÆÎÆÊ ÂÃÂÇÏÆ ÌÆÇÐÀ¿ÆÄ ÌÂÄÆÇÈËÆ¿ ÊÆËÇÆÇÏÆÑ

ÒÓ

ÔÀÇÉÁÉÄ Õamus Ö×sar ÖØÙØÚa Indonesia Û ÜÆÎÆÃÆ ¿ÀÁÃ ÆÄÆÉ ÜÆÎÆÃÆ

ÍÉÁÇÆÝÂÃÄÂË ÆÌÆÝÆÎ ÁÆÈÆÊ ÜÆÎÆÃÆ ÏÆÇÈ ÌÂÈÉÇÆËÆÇ ÞÝÀÎ ÅÆÁÄÆÅÆÇ ÏÆÇÈ ÊÀÊÂÝÂËÂ

ÃÂßÆÄ ËÎÆÃÛ ÏÆÂÄÉ ÃÂÇÈËÆÄÛ ¿ÆÌÆÄÛ ÃÀÌÀÁÎÆÇÆÛ ÍÀÝÆà ÌÆÇ ÊÀÇÆÁÂËÑàá

âÜÌÉÝ ãÎÆÀÁ ÊÀÇÏÀÜÉÄËÆÇ ÜÆÎÅÆ ÜÆÎÆÃÆ ÍÉÁÇÆÝÂÃÄÂË ÂÄÉ ÃÂÇÈËÆÄÛ ¿ÆÌÆÄÛ

ÃÀÌÀÁÎÆÇÆÛ ÝÆÇÐÆÁÛ ÍÀÝÆÃÛ ÝÉÈÆÃÛ ÌÆÇ ÊÀÇÆÁÂËÑ äÆÁÉà ÊÀÇÀÁÆ¿ËÆÇ ÄÂÈÆ ¿ÁÂÇÿÌÆÝÆÊ ÊÀÇÈÈÉÇÆËÆÇ ÜÆÎÆÃÆ ÏÆÂÄÉ ÎÀÊÆÄ ËÆÄÆÛ ÄÀ¿ÆÄ ÊÆËÇÆÛ ÌÆÇ ÊÀÇÆÁÂËÑ

àå

âÃÀ¿ æÏÆÊÃÉÝ çÞÊÝ ÊÀÇÌÀßÂÇÂÃÂËÆÇ ÜÆÎÆÃÆ ÍÉÁÇÆÝÂÃÄÂË ÏÆÂÄÉ ÜÆÎÆÃÆ ÏÆÇÈÌÂÈÉÇÆËÆÇ ÅÆÁÄÆÅÆÇ ÉÇÄÉË ÊÀÇÉÝÂà ÜÀÁÂÄÆ Ì ÊÀÌÂÆ ÊÆÃÃÆÛ ÜÀÁÃÂßÆÄ

ËÞÊÉÇÂËÆÄÂß ÌÆÇ Ã¿ÀÃÂßÂËÑàè

éÞÊÉÇÂËÆÄÂßÛ ÏÆËÇÂ ÝÆÇÈÃÉÇÈ ÊÀÇÍÆÊÆÎ ÊÆÄÀÁÂ

ÆÄÆÉ ¿ÞËÞË ¿ÀÁÃÞÆÝÆÇÑ æ¿ÀÃÂßÂËÛ ÏÆËÇ ÊÀÇÈÎÂÇÌÆÁËÆÇ ¿ÀÇÈÈÉÇÆÆÇ ËÆÄÆ

ÊÉÜÆzÂÁ ÆÄÆÉ ËÆÄÆ ÍÀÇÉÎÛ ÊÀÇÆÆÄ ËÆÂÌÆÎ êËÆÂÌÆÎ ÜÆÎÆÃÆ ÜÀÁÝÆËÉ ÌÆÇ ËÆÝÂÊÆÄÇÏÆ

ÃÂÇÈËÆÄÑ

çÞÃÂÎÆÇ âÇÅÆÁ ÌÆÝÆÊ ëÁ âÌ æÆÁÅÞËÞ ÊÀÇÈÆÄÆËÆÇìàí

îÆÎÆÃÆ ÍÉÁÇÆÝÂÃÄÂË ÊÀÊ¿ÉÇÏÆ ÃÂßÆÄ ËÎÆÃÛ ÏÆÂÄÉ ÃÂÇÈËÆÄÛ ¿ÆÌÆÄÛ ÃÀÌÀÁÎÆÇÆÛ

ÍÀÝÆÃÛ ÝÉÈÆÃÛ ÌÆÇ ÊÀÇÆÁÂËÑï

ÔÞÀÝÂÞÇÞ ÊÀÇÆÊÜÆÎËÆÇ ÜÆÎÅÆ ÜÆÎÆÃÆ ÍÉÁÇÆÝÂÃÄÂË ÊÀÊÂÝÂËÂ ËÀËÎÆÃÆÇÌÂËÃÂ ÏÆÇÈ ÌÂÐÂÁÂËÆÇ ÞÝÀÎ É¿ÆÏÆ ÀËÞÇÞÊÂ ËÆÄÆÛ ËÀËÎÆÃÆÇ ¿ÀÇÈÆÝÂÊÆÄÆÇ

ÏÆÇÈ ÌÂÄÆÇÌÆÂ ÞÝÀÎ ¿ÀÊÀÇÌÀËÆÇ ËÆÝÂÊÆÄÑ

59ðñ òóôõö ñ÷øóùõôõóú Bahasa Jurnalistik Op. Cit, ûüýü

þÿ���ùõ��óöú Op. Cit, ûü ��ü

61ð�ù÷� ûó�ôú Bahasa Jurnalistik, (ó�óô�ó� õ���ó õ��óú ����)ú ûü�ü

þ�ðö�� ñ�óøö÷� �ü �ø�õú Op. Cit, ûü ��ü

þ��ôõ ðùõ ñóô����ú Op. Cit, ûü �ü

Page 52: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

37

������� ! "#$�$�% &#'#(# )���#*+(�+, +�� '#��( (�$��'#�#% -�$#'

$+.#'#-+% ���#��� $#� �/�,�+/0 "#'#(# 1#�2 (�$��'#�# $#� -�$#' $+.#'#-+

&��#��+ -��22��#,#� ,#�# $#� (���,��� ,#*+-#� 1#�2 -�$#' $+-��2���+

.�-#,#+ &#'#(# �-�-0 "#'#(#�1# ���#��� &��#��+ (��+#. ,#�# $#*#- ,#*+-#�

(�$#' $+��-.#�,#� (�(�#+ $��2#� ,#+$#'0 3/�,�+/% &#'#(# .��( �+$#, &����*�4

��*�056

7#�+ $�/+�+(+4$�/+�+(+ $+ #�#(% $#.#� $+.#'#-+ &#'#(# )���#*+(�+, #$#*#'

&#'#(# 1#�2 $+2��#,#� 8*�' 9#��#9#� ����, -��1#-.#+,#� +�/8�-#(+ ,�.#$#,'#*#1#, $#� -�-+*+,+ :+�+ ,'�(�( 1#+�� (+�2,#�% .#$#�% (�$��'#�#% )�*#(% *�2#(%

$#� -��#�+,0

2. Karakteristik Bahasa Jurnalistik"#'#(# )���#*+(�+, -�-+*+,+ ,#�#,��� #�#� :+�+ ���(��$+�+% (�'+�22# &��&�$#

$��2#� &#'#(# #,#$�-+,% &#'#(# (#(��# $#� (�&#2#+�1#0 ������� ;#�+( !�-#$+�+#

&#'#(# )���#*+(�+, -�-+*+,+ ,#�#,���+(�+, #�#� :+�+ (�&#2#+ &��+,��<5=

#0 !�$��'#�#% #��+�1# &#'#(# .��( (�$#.#�4$#.#��1# -�-+*+' ,#*+-#� ���22#* $#�(�$��'#�#0 >#*+-#� 1#�2 �/�,�+/% .�#,�+(% (�$��'#�# .�-#,#+#� ,#*+-#��1#%

�+$#, &��*�&+'#� .��2��2,#.#��1#0

?@AB CDEFB GHIDJFEFDK Op. Cit, LM NOPQRM

Page 53: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

38

ST UVWXYZ[ S\]Z][V ^ZWX_`WX Y\aZbZ acYcY dZ_Z^Zef [VbZY S\][\^\g[\^\f [VbZY

d`SZzV]ThT iZbZ[f Z][VWjZ SZeZ_Z k`]WZ^V_[VY jZWX _VWXYZ[ V[` dZda` d\WjZdaZVYZW

VWlc]dZ_V jZWX ^\WXYZaT U\d`Z jZWX bVa\]^`YZW a\dSZhZ _`bZe [\][Zda`WX

bV bZ^ZdWjZT m\W\]ZaYZW a]VW_Va n o+1H, membuang kata-kata mubazir danmenerapkan ekonomi kata.

d. Lugas berarti tegas, tidak ambigu, sesuai makna yang dituju.e. Jelas, artinya informasi yang disampaikan jurnalis dengan mudah dapat

dipahami oleh khalayak umum.f. Jernih berarti bening, transparan, jujur, tulus, tidak menyembunyikan sesuatu

yang lain yang bersifat negatif seperti prasangka atau fitnah.g. Menarik, artinya dengan menggunakan pilihan kata yang masih hidup,

tumbuh, dan berkembang.h. Demokratis berarti bahasa jurnalistik tidak mengenal tingkatan, pangkat,

kasta, atau perbedaan dari pihak yang menyapa dan pihak yang disapa.i. Populis berarti setiap kata, istilah, atau kalimat apapun yang terdapat dalam

karya-karya jurnalistik harus akrab di telinga, di mata, dan di benak pikirankhalayak pembaca.

j. Logis artinya, apa pun yang terdapat dalam kata, istilah, kalimat, atau paragrafjurnalistik harus dapat diterima dan tidak bertentangan dengan akal sehat.

k. Gramatikal berarti setiap kata, istilah, atau kalimat apapun yang terdapatdalam karya-karya jurnalistik harus mengikuti kaidah tata bahasa baku.

Page 54: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

39

pq rstuvwtxyzw {y|y |}|}zq ~y|y |}|}z yxypyv {y|y �ytu �wy�y xwu}ty{yt xypy�

�sz�y{y�yt �svyzw�vyzw �s�yzy wt��z�ypq ��t|�v� �wpytu� xw�wpytuwt� �w{wt�

{y�y{t�y� �ytu{yt�y� {spyz� xyt pywt�pywtq

�q rstuvwtxyzw {y|y xyt w�|wpyv y�wtuq �szw|y y|y} py��zyt �ytu �yt�y{ xw�spw�w

{y|y�{y|y y�wtu� �spywt |wxy{ wt��z�y|w� xyt {��}tw{y|w�� �}uy �ytuy|

�s��wtu}tu{ytq

tq �wpwvyt {y|y (xw{�w) �ytu |s�y|q �yvy�y �}ztypw�|w{ �ytuy| �sts{yt{yt

s�s{|w�w|y�q �s|wy� {ypw�y| �ytu xw�}�}t |wxy{ vyt�y vyz}� �z�x}{|w�� |s|y�w

�}uy |wxy{ ��psv {sp}yz xyzw y�y� s�s{|w�w|y�q �z|wt�y� �s|wy� {y|y �ytu xw�wpwv�s�ytu |s�y| xyt y{}zy|� �s�}yw xstuyt |}�}yt �s�yt ��{�{ �ytu wtuwtxw�y��yw{yt {s�yxy {vypy�y{q

�q rstu}|y�y{yt {ypw�y| y{|w�q ~ypw�y| y{|w� ps�wv �}xyv xw�yvy�w xyt ps�wv

xw�}{yw �psv {vypy�y{ �s��y�y xyzw�yxy {ypw�y| �y�w�q�q rstuvwtxyzw {y|y y|y} w�|wpyv |s{tw�q ~yzsty xw|}�}{yt }t|}{ }�}�� �y{y

�yvy�y �}ztypw�|w{ vyz}� �sxszvyty� �}xyv xw�yvy�w� xyt zwtuyt xw�y�yq

�q �}tx}{ {s�yxy {ywxyv s|w{yq �ypyv �y|} �}tu�w }|y�y �sz� yxypyv �stxwxw{q

�s�yuyw �stxwxw{� �sz� �y�w� �stuu}ty{yt �sz|y |}tx}{ {s�yxy {ywxyv xyts|w{y �yvy�y �y{}q

�spywt w|}� �st}z}| ~}t�yty �yvyzxw �wzw �yvy�y �}ztypw�|w{ �yw|}

�s�yuyw �szw{}|� ��

��������� ������ ¡ Op. Cit¡ �¢ £¢

Page 55: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

40

¤¥ ¦§¨©ª«¬¤­«®¯ ¤°­«ª±¤ ­«²¤¬ ³´°³´µ«­¶³´µ«­¯ ­«²¤¬ ³´°³©ª·¤¶³©ª·¤¯ ¸¤°©¹ ­´°©¹µ¤ª·¹©ª· º¤²¤ º§¬§¬ º´°¨¤¹¤µ¤¸¤ªª±¤¥ »¤²«¯ ³¤¸¤¹¤ ¼©°ª¤µ«¹­«¬ ¸¤°©¹ µ©·¤¹¯¹´²´°¸¤ª¤¯ ­´º¤­ ²«¬¹«ª±¤¯ ²¤ª ¨´ª¤°«¬ ¹«®¤­ª±¤¥

³¥ ½º´¹«®«¬¯ ¤°­«ª±¤ ³¤¸¤¹¤ ¼©°ª¤µ«¹­«¬ ¸¤°©¹ ²«¹©¹©ª ²´ª·¤ª ¬¤µ«¨¤­¶¬¤µ«¨¤­

±¤ª· ¹«ª·¬¤­ ¤­¤© º´ª²´¬¥

¾¥ ¿´¨¤­ ¬¤­¤¯ ¤°­«ª±¤ ³¤¸¤¹¤ ¼©°ª¤µ«¹­«¬ ¨´¨´·¤ª· ­´·©¸ º°«ª¹«º ´¬§ª§¨« ¬¤­¤¥²¥ »´µ¤¹ ¨¤¬ª¤¯ ¤°­«ª±¤ ²¤µ¤¨ ³¤¸¤¹¤ ¼©°ª¤µ«¹­«¬ ¹´²¤º¤­ ¨©ª·¬«ª ¨´ª··©ª¤¬¤ª

¬¤­¤¶¬¤­¤ ±¤ª· ²´ª§­¤­«® (¨¤¬ª¤ ¹´³´ª¤°ª±¤)¥´¥ À«²¤¬ ¨©³¤z«° ²¤ª ­«²¤¬ ¬µ«¹´¥

¦¤­¤ ¨©³¤z«° ¤²¤µ¤¸ ¬¤­¤ ¶¬¤­¤ ±¤ª· ¤º¤³«µ¤ ­«²¤¬ ²«º¤¬¤« ­«²¤¬ ¤¬¤ª

¨´ª·¤ª··© ¬´µ¤ª¾¤°¤ª ¬§¨©ª«¬¤¹«¥ÁÂ

ôª´¨º¤­¤ª ¬¤­¤ ¨©³¤z«° ¨´¨³©¤­ ¬¤µ«¨¤­

¨´ª¼¤²« ³§°§¹¥ ¦¤­¤ ¨©³¤z«° ²«¤ª­¤°¤ª±¤ ±¤«­© ¬§ª¼©ª·¹« bahwa, adalah, yaitu,yakni, ialah, merupakan, untuk, guna, bagi, telah, sedang, akan, dari dandaripada, di mana, dari mana, yang mana, apa dan kepada siapa.

¦¤°¤¬­´°«¹­«¬ ¤­¤© ¾«°« ­´°¹´³©­ ¸¤°©¹ ­´°º´ª©¸« §µ´¸ ³¤¸¤¹¤ ¼©°ª¤µ«¹­«¬¥ ½´³¤³¯

¹©°¤­ ¬¤³¤° ¤²¤µ¤¸ ¨´²«¤ ¨¤¹¹¤ ±¤ª· ¨´ª±¤¨º¤«¬¤ª «ª®§°¨¤¹« ¨´µ¤µ©« ­©µ«¹¤ª ±¤ª·

¤¬¤ª ²«³¤¾¤ §µ´¸ ¹´¨©¤ ¬¤µ¤ª·¤ª ¨¤¹±¤°¤¬¤­ ±¤ª· ­«ª·¬¤­ º´ª·´­¤¸©¤ªª±¤ ³´°³´²¤¶³´²¤¥

Ĥ¬­§° ±¤ª· ¨´ª±´³¤³¬¤ª ­´°¼¤²«ª±¤ ¬´¹¤µ¤¸¤ª º´ª··©ª¤¤ª ³¤¸¤¹¤ ¼©°ª¤µ«¹­«¬±¤ª· ³¤«¬ ±¤«­© Ť°­¤Å¤ª ¨´ª©µ«¹ ²« ³¤Å¤¸ ­´¬¤ª¤ª Ť¬­©¯ ¬´¨¤¹¤³§²§¸¤ª ²¤ª

¬´¾´°§³§¸¤ª¯ ­«²¤¬ ¨¤© ¨´ª·«¬©­« º´­©ª¼©¬ ²¤µ¤¨ ¨´ª··©ª¤¬¤ª ³¤¸¤¹¤ ­´°­©µ«¹¯ÆÇÈÉÊËÌ ÍÎÏÐÑÒ Op. Cit, ÎÓ ÔÕÓ

Page 56: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

41

Ö×ØÙÚÖ×ØÙÛÜÝ ÞÛÜ ßàáØâÛ× ÛáÙÖãäå

æÛ×Û ÙÖÞÛ× çàáÛÜ ÛèÛéÖêÛ ÞÛêÛß ßàÞÖÛ ëàÙÛ× ßÛâÖç

ÞÖÙàßØ×ÛÜ ×àâÛêÛçÛÜ ÞÛêÛß èàÜììØÜÛÛÜ éÛçÛâÛ íØáÜÛêÖâÙÖ×ã

3. Pedoman Pemakaian Bahasa JurnalistikîÛêÛß éÛçÛâÛ íØáÜÛêÖâÙÖ× ÙàáÞÛèÛÙ èàÞïßÛÜ èàßÛ×ÛÖÛÜ éÛçÛâÛ íØáÜÛêÖâÙÖ×

ðÛÜì ÞÖ×àêØÛá×ÛÜ ïêàç ñàáâÛÙØÛÜ òÛáÙÛóÛÜ ôÜÞïÜàâÖÛ (ñòô) õÛ×ÛáÙÛÝ ðÛÖÙØ

âàéÛìÛÖ éàáÖ×ØÙöä÷

Ûã òÛáÙÛóÛÜ çàÜÞÛ×ÜðÛ ×ïÜâà×ØàÜ ßàêÛ×âÛÜÛ×ÛÜ èàÞïßÛÜ Ejaan BahasaIndonesia Yang Disempurnakan (øùî)ã úÛê ÖÜÖ çÛáØâ ÞÖèàáçÛÙÖ×ÛÜ ïêàç èÛáÛ×ïáà×Ùïá ×ÛáàÜÛ ×àâÛêÛçÛÜ èÛêÖÜì ßàÜïÜíïê ÞÛêÛß âØáÛÙ ×ÛéÛá âà×ÛáÛÜì ÖÜÖ

ÛÞÛêÛç ×àâÛêÛçÛÜ àíÛÛÜã

éã òÛáÙÛóÛÜ çàÜÞÛ×ÜðÛ ßàßéÛÙÛâÖ ÞÖáÖ ÞÛêÛß âÖÜì×ÛÙÛÜ ÛÙÛØ Û×áïÜÖßã

ûÛêÛØèØÜ çÛáØâ ßàÜØêÖâ Û×áïÜÖßÝ ßÛ×Û âÛÙØ ×ÛêÖ ÖÛ çÛáØâ ßàÜíàêÛâ×ÛÜ ÞÛêÛß

ÙÛÜÞÛ ×ØáØÜì ×àèÛÜíÛÜìÛÜ Û×áïÜÖß ÙàáâàéØÙ âØèÛðÛ ÙØêÖâÛÜÜðÛ ÞÛèÛÙ ÞÖèÛçÛßÖ

×çÛêÛðÛ× áÛßÛÖã

ëã òÛáÙÛóÛÜ çàÜÞÛ×ÜðÛ ÙÖÞÛ× ßàÜìçÖêÛÜì×ÛÜ ÖßéØçÛÜ éàÜÙØ× ÛóÛê ÛÙÛØ èáàüÖ×âã

ñàßàÜììÛêÛÜ ×ÛÙÛ ÛóÛêÛÜ ßàÚ ÞÛèÛÙ ÞÖêÛ×Ø×ÛÜ ÞÛêÛß ×àèÛêÛ éàáÖÙÛ ßàÜìÖÜìÛÙ

×àÙàáéÛÙÛâÛÜ áØÛÜìã ý×ÛÜ ÙàÙÛèÖÝ èàßàÜììÛêÛÜ íÛÜìÛÜ âÛßèÛÖ ÞÖâÛßÛáÛÙÛ×ÛÜ

âàçÖÜììÛ ßàáàßéàÙ èØêÛ ×à ÙØéØç éàáÖÙÛã

68þÿ���� ������ �ÿ��� ��� ������ ������ �ÿ��� Op. Cit, ����������

69���ÿ���ÿ� ����� Op. Cit �� ���

Page 57: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

42

�� ����� �! "#!��$!%� &#!'()* �#!+�! $�()&��,$�()&�� -#!�#$� .#!+'�����!-)$)��!!%� "��'* (/+)*0 �#���'�0 (#!+$�- �#!+�! $��� -/$/$0 *#1'��!0 $����'2'�! (*'12#$0 -�#�)$��0 /12#$)� 3#!'()* �#!+�! )!�'$ $�()&�� ��! �!�$$�()&�� %�!+ &#!+�!�'!+ 1�!%�$ $��� �$�! &#&1'�� $�()&�� �)��$ ��-���)-�"�&)0 (�+) -'(� -�)!*)- %�!+ "��'* �)-#+�!+ )�(�" *��' +�+�*�! ���' *��')�# ��(�& *��' $�()&�� .

e. Wartawan hendaknya menjauhkan diri dari ungkapan klise yang seringdipakai dalam transisi berita, seperti kata-kata sementara itu, dapatditambahkan, perlu diketahui, dalam rangka. Dengan demikian, akanmenghilangkan monotomi (keadaan/bunyi yang selalu sama saja) dansekaligus menerapkan penghematan kata.

f. Wartawan hendaknya menghilangkan kata mubazir, seperti adalah (kata kerjakopula), telah (penunjuk masa lampau), untuk (sebagai terjemahan to ), dari(sebagai terjemahan 0f), bahwa (sebagai kata sambung), dan bentuk jamakyang tidak perlu diulang.

g. Wartawan hendaknya mendisiplinkan pikiran agar tidak mencampuradukkandalam satu kalimat bentuk pasif dan bentuk aktif.

h. Wartawan hendaknya menghindari kata-kata asing dan istilah yang terlaluteknis ilmiah dalam berita. Kalaupun terpaksa menggunakannya, maka satukali harus dijelaskan pengertian dan maksudnya istilah teknis tersebut.

i. Wartawan hendaknya sedapat mungkin menaati kaidah tata bahasa.

Page 58: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

43

45 67897:7; <=;>7?;@7 A;B79 C7<7D7 4E8;7FAD9A? 7>7F7< C7<7D7 @7;B ?GHE;A?79AI>7; DJ=DAIA? DAI79;@7K >7; ?787;B7; @7;B C7A? >A;AF7A >78A 9AB7 7DJ=?K @7A9E ADAKC7<7D7 K >7; 9=?;A? J=;@74A7;;@75

Page 59: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

44

BAB III

GAMBARAN UMUM HARIAN UMUM LMNOPQRQSO RQTMULQVS

A. Sejarah Berdirinya Harian Umum LWXYZ[R[\Y RW]W^_[`\abcdbefghigh ebjkg khlmcegnk jk opegqbcg obrgqgh qbcpn ebhphspddgh

tbhkhidgqghu qbcpqgeg jgck nknk dpghqkqgnv wk ngqp nknku xgr khk ebhphspddghtbcqpefpxgh bdmhmek jgh jgyg fgzg egnygcgdgq opegqbcg obrgqgh yghi zpdpt

ebhjgtgq tbcxgqkghu nbxkhiig kh{bnqgnk jk fkjghi tbhbcfkqgh tbcn zpdpt ebhjgtgqqbetgqv abcngkhigh ghqgc ebjkg yghi gjg spnqcp nbegdkh dpgqv ogngcgh tbefgzg yghingeg jbhigh mckbhqgnk yghi spig qkjgd sgpx fbcfbjg ebefpgq egnkhi|egnkhi ebjkgxgcpn tghjgk|tghjgk ebhzgck zbrgx phqpd ebcbfpq tbefgzgv }bdpgqgh tbefbckqgghuqgetkrgh lknkd ebjkgu xkhiig db sgckhigh tbegngcgh xgcpn sgjk tbcxgqkgh pqgegv

~gckgh �epe ��rita ��gi ���embang fbcjkck tgjg qghiigr � �bk ����v �gqgcfbrgdghi fbcjkckhyg ygkqp nbrgkh lgdqmc tbrpghi fknhkn jk fkjghi khjpnqck ebjkg egnngyghi egnkx qbcfpdgu spig jkjgngck mrbx dbkhikhgh phqpd kdpq ebefbckdgh npefghinkxdbtgjg tpfrkd opegqbcg obrgqgh ebrgrpk khlmcegnk jgh tbefbckqgghv ��rita ����

jkqbcfkqdgh jk fg�gx aghsk �bjkg Network (a��)u nbfpgx sgckhigh fknhkn jkopegqbcg obrgqgh (openbr) yghi fbcibcgd jk fbcfgigk fkjghiu eprgk jgck tbhykgcghcgjkm xkhiig qbrb{knkv obrgkh ebefg�gxk ~��au a�� spig ebefg�gxk fbfbcgtg

Page 60: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

45

����� ����� ������� ����� �������  ����¡�¢£¤ ����� ¥¦§¤  ��¨�����¢  �¢�� ¥����©��ª���¤ «�� �¬ (�����­¢ �® �����) ��¢ ¯  Online°±²

³�¢��� ´����¢ µ�­� BeritaPagi (´µ¯ ) �������� �� ����¢ ����¢£ ³���¢££�¦�° ¶¶¤ ³��­��·�¢ ¸��� ¯���� ¸  ����¡�¢£° ¹����� �����¡­� ¨­�­� ������£�� ��¢ �­��·����¢£��­ ���� ���­� ��¢�­�­ ����  ����¡�¢£ ��·�¢££� ���­��·��¢ º����º�¢­¢�­� ¡������°

«­��� ��¡�� BeritaPagi ���­����¢ �­��� ��¡�� ����� ��¢£ ��� �� «­����°´µ¯  ���­����¢ ����� ��¢ �­£� �������� ���· �­��� �����· «­���� ���¢� ´° »��¼¦�����¢° ½���� ·�� ��­¤ ´µ¯  ����­¢��� �­�­�¢ ��¢¨�������¢ ��¢ �����­��¢���������� «­������ «�����¢ («­����)°

½���� ��¢��¡���¢ �­��­ �¢ª������ ������ ���¡�¨� ���­ ���������� �����·��­���· ¡�¡�� ¡����¢££­¢£ ��º�¡¤ ����� ����·��¤ ����� �­�¢� ������� ��������¢��¢£�¢ ¡��¢��¤ ����������¢ ���­ ��¢£�����° ´��­� ���¡�º���¢ ®��� ��¢ ���� ��­¡���������¢ ����¢��¢£�¢ �­¡��� ��¢£�¢ ��¢����¢ ³��� ¾��� ¿����º�¢ ¸¢��¢����°´����¢ µ�­� BeritaPagi �����¢¢�� ��¢£�¢ ����������¢ �­��� �����· «­������«�����¢ ·�¢�� ������� ���� «­������ «�����¢° ¥����¢��¢ �������� ���· ���­��·��¢��¢ ­¢�­� ���­��·��¢°

������� �� ´µ¯  ����­¢��� ��¡������¢��¢ ­¢�­� ��¢­�­¢��¢ ���­ �������¡­�· ¡����� ¡����¢�����¢ ³��� ¾��� ¿����º�¢ ¸¢��¢���� ��¢£�¢ ��¢����¢ ·­�­�

70ÀÁÂÃÄÅ ÆÇÈÇ ÉÃÊÄÅËÇÊÌ ÍÇÎÇÏÐÇÏ ÑÌ ÒÇÅÌÇÏ ÓÂÁ ÔÄÅÌÈÇ ÕÇÐÌ ÕÇÖÄÂÃÇÏÐ× ÀÄÖÇÊÇ ØØ

ÙÐÁÊÈÁÊ ÚÛØÜÝ

Page 61: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

46

ÞÞß àáâã äåæ çèæ éáêëâë åìáâëãíåîëï ðÞñà òóôë õáõíïíöí õáöëîíãõá âëìë÷ âáøëöãíæéáïëíî í÷óù ëøë öáúíòëöëî õåâëïù õáîëâíö ë÷ëó ÷íøëö óî÷óö øíãíëâöëî ãáûíîôôë úáâí÷ëõáîòëøí ïëüëö ë÷ëó ÷íøëö óî÷óö øí÷áâúí÷öëîæ

ýóòóëî íøáëïîüëù ïáúíû õáõúáâíöëî âóëîô ë÷ëó õáõúáâí ÷áõìë÷ úëôíõëãüëâëöë÷ õáïëöóöëî öáêáâøëãëîæ þíãí ó÷ëõë õáøíë íîí ëøëïëû õáîêáâøëãöëî øëîõáõëòóöëî õëãüëâëöë÷ éóõë÷áâë éáïë÷ëîæ ÿëöîë üëîô ÷áâöëîøóîô øëïëõ �íãí íîíêóöóì ïóëã üëí÷ó ãáïóâóû õëãüëâëöë÷ øí ñóõí éâí�íòëüëæ ÿáîêáâøëãöëî ÷íøëö ûëîüëãáöëøëâ õáõúáâíöëî íî�åâõëãí üëîô êáìë÷ øëî ÷áìë÷ù îëõóî ïáúíû òëóû ïëôí ëøëïëûõáõúáâíöëî ãëòíëî íî�åâõëãí üëîô ÷áâìáâêëüë øëî úíãë õáõúáâíöëî îíïëí ÷ëõúëû úëôíõëãüëâëöë÷ éóõãáïæ ðëï íîí ÷ëõìëö øëâí öáíîôíîëî óî÷óö õáõëòóöëî õëãüëâëöë÷ øíéóõãáïæ

àâíîãíì ó÷ëõë üëîô øíìëöëí øëïëõ ðÞñà íëïëû õáîëãíåîëïöëî üëîô ïåöëï øëîõáïåöëïöëî üëîô îëãíåîëïæ ÿëöîëîüë üëí÷ó ìáâãåëïëî�ìáâãåëïëî øëáâëû

ãáãóîôôóûîüë ìóîüë îíïëí öáìáî÷íîôëî îëãíåîëï ãáìáâ÷í ïóõúóîô ìëîôëîù ïóõúóîôáîáâôíù ãáöåïëû ôâë÷íãù úáâåúë÷ ôâë÷íãù üëîô ë�ëïîüë ëøëïëû õëãëïëû�õëãëïëû ïåöëïîëõóî úíãë úáâíõúëã øëî õáõúáâíöëî øëõìëö ãáêëâë îëãíåîëïæ éáõáî÷ëâëõáïåöëïöëî üëîô îëãíåîëï õëöîëîüë ëøëïëû õáîëâíö íãó�íãó îëãíåîëï ãáûíîôôëõáîòëøí ìáâûë÷íëî õëãüëâëöë÷ øí éóõë÷áâë éáïë÷ëîæ�� éáïëíî í÷óù ðÞñà òóôëøí�óîôãíöëî ãáúëôëí õáøíë üëîô õáõúáâíöëî ìáõëûëõëî öáìëøë õëãüëâëöë÷ìáõúëêë ãáöëïíôóã õå÷í�ë÷åâ úëôí õëãüëâëöë÷ éóõãáï ìëøë óõóõîüëæ

����� ���� ���� ���� �������� �� �� ��� � �� ��� ���� ��������� ������

!���� "# $%

Page 62: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

47

&'()*+ ,-.-/012*. 3,)*+ ,-/2*(* 4*)1 51 6*/1*. 7('( 89rita :;<= >-0*.?*4

@ABBB -4>-(,)*/ 5-.C*. D3/(*2 EF +*)*(*.A G-('51*. (-.1.C4*2 (-.H*51 EI

+*)*(*. 5-.C*. 3,)*+ (-.J*,*1 IABBB >*(,*1 KABBB -4>-(,)*/L +*) 1.1 0-/)*.C>'.C5*)*( H*.C4* M*42' 4'/*.C 5*/1 >*2' 2*+'.A

N-(*>'41 2*+'. 4-5'*L ?*.C 512-/0124*. 67OP >-0*.?*4 FQ +*)*(*. 5*.3,)*+ (-.1.C4*2 (-.H*51 EBABBB -4>-(,)*/L 5*. M1)*?*+ ,-(*>*/*. >'5*+

(-.H*.C4*' >-('* R'(*2-/* R-)*2*.A N-(*>'41 2*+'. 4--(,*2L 67OP >'5*+

51J-2*4 5-.C*. D3/(*2 SF +*)*(*. 5*. 2-/012 >-J*/* 43.21.'- >-21*, +*/1A N-(*>'41

2*+'. 4-)1(*L 67OP >'5*+ (-.J*,*1 J*2*2*. 3,)*+ 0-/41>*/ ETABBB -4>-(,)*/ ,-/+*/1A

P-/4-(0*.C*. 67OP J'4', ,->*2 5*. 2-/C3)3.C J-,*2A 6*.?* 5-.C*. M*42'

>-412*/ F 2*+'.L 67OP 2-)*+ (*(,' (-.-(,*21 4*.23/ (1)14 >-.51/1 5*. 4-('51*.

(-(,'.?*1 (->1. J-2*4 >-.51/1A U-.C*. J*/* >-,-/21 1.1L 67OP (*(,'

(-.'.H'44*. 4-4'*2*. 01>.1>.?* 5-.C*. (*.*H-(-. ?*.C ,/3D->13.*) 5*. 2-/2*2*

5-.C*. 0*14A

7.2'4 ,-(0-/12**.L 51 ,1(,1. 3)-+ >-3/*.C P-(1(,1. V-5*4>1 5*. *.CC32*

/-5*4>1 >-/2* 43/->,3.5-. 51 0-/0*C*1 5*-/*+A W.CC32* /-5*4>1 1.1 2-/,1)1+ 5*/1

0-/0*C*1 4*)*.C*. ?*.C >'5*+ (-(1)141 4-(*(,'*. H'/.*)1>214 5*. ,-.C*)*(*. ,-/>A

67OP 2-/012 >-21*, +*/1L 4-J'*)1 4-214* +*/1 )10'/ .*>13.*)A X*('.L 215*4

(-.'2', 4-('.C41.*. 4-214* +*/1 )10'/ .*>13.*) 2-2*, 2-/012 '.2'4 4-,-.21.C*.

2-/2-.2' (1>*).?* ,*5* >**2 P-(1)1+*. 7('( (P-(1)')L (*>?*/*4*2 >*.C*2

(-(0'2'+4*. 1.D3/(*>1 51 +*/1 12'L (*4* 67OP 2-2*, (-.-/0124*. 0-/12* 51 +*/1

Page 63: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

48

YZ[\] ^_`Za^_Ybcd ef^g_hZi_^ [f]Zj_ kf^l_^ [_m_`_ g_^l Y\l_`n `fkf]m_^_ k_^ o\k_m

kZp_m_oZ aYfm pfo[_q_ `f]j_ of^lmZ^k_]Z Z`jZY_m _`Z^lbcr

B. Sistem Organisasi Harian Umum stuvwxyxzv yx{t|}x~z

�_]Z_^ �o\o ��rita �agi ���embang ofoZYZiZ `j]\ij\] a]l_^Z`_`Z g_^l

kZk\k\iZ aYfm [f[f]_p_ [_lZ_^ pf^jZ^lb �f]kZ]Z k_]Z �foZopZ^ �o\on �foZopZ^

�fk_i`Zn �fk_ij\] �fY_i`_^_n �foZopZ^ �f]\`_m__^ g_^l o_`Z^l�o_`Z^l pa`Z`ZkZYf^li_pZ kf^l_^ \^Zj�\^Zj if]h_ Y_Z^^g_n `fpf]jZ pfoZopZ^ \o\o kZYf^li_pZ kf^l_^�_iZY �foZopZ^ �o\on �foZopZ^ �fk_i`Z g_^l ofo[_�_mZ �fk_ij\] �fY_i`_^_n�fk_ij\]n �fi]fj_]Z` �fk_i`Zb �f]j_ [_lZ_^�[_lZ_^ Y_Z^^g_ `f`\_Z kf^l_^ [Zk_^l

o_`Z^l�o_`Z^lb

�foZopZ^ �o\o kZj\^j\j \^j\i ofoZYZiZ pf^kZkZi_^ kZ [Zk_^l

pf]`\]_ji_[_]_^ _j_\ \`_m_�\`_m_ g_^l [Z`_ of^l\^j\^li_^ a]l_^Z`_`Z^g_n `f]j_

k_Y_o pfY_i`_^__^ o_^_hfof^^g_ of^l\_`_Z `fY\]\m a]l_^Z`_`Z �_]Z_^ �o\o

��rita ����b �foZopZ^ ]fk_i`Z ofoZYZiZ if[Zh_i_^ k_^ pf^l_�_`_^ jf]m_k_p [f]Zj_

k_^ g_^l kZo\_j k_^ �ZY_g_m ifi\_`__^^g_ jf]k_p_j [f][_l_Z ]fk_ij\] im\`\`

Y_Z^^g_ `fpf]jZ ]fk_ij\] o_`Z^l�o_`Z^l desk (�_Y_o_^��\[]Zi)b �fk_ij\]

ofY_i`_^_i_^ jfi^Z` apf]_`Za^_Y `fm_]Z�m_]Z of^g_^li\j p]ak\i ofkZ_n jf][Zj_^

[f]Zj_ g_^l kZjfj_pi_^ k_]Z m_`ZY ]_p_j p]agfi`Z k_^ `fi]fj_]Z` ]fk_i`Z g_^l

of^liaa]kZ^_`Zi_^ if]h_ p_]_ fkZja] k_]Z o_`Z^l�o_`Z^l de skb

����������� ������ ���� �������� (����� �� ¡���¢£�)¤ ¥�¦�£� §§ ¨�©£ª©£ «¬§­®

�¯��������� ������ °©�� ¡±£��� (¡���¢ª©� ��¦�¢£���)¤ ¥�¦�£� §§ ¨�©£ª©£ «¬§­®

Page 64: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

49

²³´µ³¶´µ³ de sk ·¸¹º³´·»´º ¼³½³ ¾³´µ³¶´µ³ ¿³À³Á³Â µ³´º ½ÃºÄÁÄ´º¶³´ ½³Á³¿¼¸´¸¹¾Ã·³´Å À¸¼¸¹·Ã de sk ¶Ä·³ (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ µ³´º ·¸¹Æ³½Ã ½Ã ¶Ä·³) de sk½³¸¹³Â (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ µ³´º ·¸¹Æ³½Ã ½Ã ½³¸¹³Â) de sk ǶĴĿà (µ³´º¿¸´º¸ÁÄÁ³Â ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ ·¸´·³´º ¼¸¹¸¶Ä´Ä¿Ã³´)Å de sk ȳÀÃÄ´³Á (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â

¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ ´³ÀÃÄ´³Á)Å de sk Âþ»¹³´ & ¼¸´½Ã½Ã¶³´ (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´

·¸´·³´º Âþ»¹³´ ½³´ ¼¸´½Ã½Ã¶³´) de sk »¶»¿ & ¶¹Ã¿Ã´³Á (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â

¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ »¶»¿ & ¶¹Ã¿Ã´³Á)Å de sk ¿³´É³´¸º³¹³ (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â ¾¸¹Ã·³

¿³´É³´¸º³¹³)Å de sk ÄÁ³Â¹³º³ (µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ ÄÁ³Â¹³º³) ½³´ de sk ÊÄ·Ä

(µ³´º ¿¸´º¸ÁÄÁ³Â º³¿¾³¹ ³·³» ÊÄ·Ä ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ ³·³» ôÊĹ¿³Àà ·¸´·³´º ¼¸¹ÃÀ·Ã˳Ì

¼¸¹ÃÀ·Ã˳)ÍÎÏ

Ðó¼Ì·Ã³¼ de sk ѳ¹Ã³´ Ò¿»¿ ÓÔrita ÕÖ×Ø ½Ã ¶Ä·³ Ù³Á¸¿¾³´º ·¸¹½³¼³· ¿³ÀôºÌ

¿³Àôº ˳¹·³Ë³´ ½Ã ¾¸¹¾³º³Ã ¾Ã½³´º À¸À»³Ã ½¸´º³´ ¼¸´¸¿¼³·³´ de sk´µ³Å ½Ã ¾³ºÃ³´

de sk ½³¸¹³Â ˳¹·³Ë³´ ¿¸¿¸º³´º Áü»·³´ À³·» ¹¸À¼Ä´½¸´ À³·» ˳¹·³Ë³´Í Ú³½ÃÅ À¸¿»³

¾Ã½³´º ½Ã ·³´º³´Ã ¿»Á³Ã ½³¹Ã ¼¸¿¸¹Ã´·³Â³´Å ¸¶Ä´Ä¿ÃŠ»¶»¿Å ½³´ À¸¾³º³Ã´µ³Í

Û¸¾ÃƳ¶³´ ¹¸½³¶Àà ¿¸¹»¼³¶³´ ½³À³¹ ¼¸¹·Ã¿¾³´º³´ À»³·» Á¸¿¾³º³ ¿¸½Ã³ ¿³ÀÀ³

»´·»¶ ¿¸¿¾¸¹Ã·³¶³´ ³·³» ¿¸´µÃ³¹¶³´ À»³·» ¾¸¹Ã·³Í Û¸¾ÃƳ¶³´ ¹¸½³¶Àà ÷» ¼¸´·Ã´º

½³Á³¿ ¿¸´µÃ¶³¼Ã À»³·» ¼¸¹ÃÀ·Ã˳ ¶³¹¸´³ ½³Á³¿ ½»´Ã³ ¼¸¿¾¸¹Ã·³³´ µ³´º ¼¸´·Ã´º

¾»¶³´ ³´µ³ ¼¸¹ÃÀ·Ã˳Š·¸·³¼Ã Æ»º³ Àö³¼ ³·³À ¼¸¹ÃÀ·Ã˳ ÷» À¸´½Ã¹ÃÍ

ÜÝÞßàá âãäåæßæç èredidibilitas éurna lis êalam Menjalankan Profesi Di Harian Umum

BeritaPagi Palembang, (ëäìáíîá ëæìïæßæç ðæäãñòæî óæäôæõ àæß ö÷åãßáäæîáç øæñùåúæßûç üýþÿ)ç õ� ÿ��

Page 65: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

��

������

��� ��� ���� �� ������ ���� ���������� ����� �!�

"#$%&'( )*+#$&,-./0 1.'0., 2$#$ 34567898:6 98;4<=8>:? @@ AB#/-#/ CD@EF

GHIJIKJL MHNOPQJRIOL SOLNJIOL

MHNOPTUV GHWOPQOLOXUNJ MYQONJ

ZHPVHN[ \HVOIJTO ]ULJO

^OLO_HV GVYNUPQJ`OJLOW abOQOLJ

XHQP

cYTO

XHQP

XOHVOb

XHQP

dPYLYIJ

XHQP

eOQJYLOW

XHQP SJfUVOLNOL GHLNJNJPOL

XHQP SUPUINOL cVJIJLOW

XHQP

^OLgOLHhOVO

XHQP

iWObVOhO

XHQP

jYTY

kOVTOlOL kOVTOlOL kOVTOlOL kOVTOlOL kOVTOlOL kOVTOlOL kOVTOlOL kOVTOlOL jYTYhVOmHV

icR ihOL RWJV icn oOLpUOQJL ^UfO GOhOV qWOI ^UOVO

dLJI

rUfUP

rJLhhOU

rObOT dIKOT

rOlOLh

GVOfUIUWJb

Page 66: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

st

uvwxvy zz

{|y}~|}y �y�v���v�� �vy�v� �w}w ���������� ���������

������� ����������  ¡�� �� ¢��� £¤¥¦§¨©¨ª¦ ©¨«¤¬­¨®ª¯ °° ±²����� ³´°µ¶

·¸¹º¹»º¼ ½¹¾¹

¿ÀÁº ¸ÃÄ ÅƸÇ

¸ÁÄÈÉ¾Ê ·¸ÆÄÈËļĿ¾Áº ÂÀËÄÁº

ÌÍÎÏÎÐÏÑ ÌÍÒÓÔÕÖÕÕÑ×ÏÒØÕÓÔ ÙÚÎÕÒ·¸¹º¹»º¼ ¸ÁÄÈ˺

۹ļ ÜļÁº¹Ä¼

ÝÕÑÕÞÍÒßÏÒàÓáÕÔÏßÍÞÓÔ ßÍÒÏÐÏ

ÝÕÑÕÞÍÒàÍÓÕÑÞÕÑßÍÞÓÔ ßÍÒÏÐÏ

ÝÕÑÕÞÍÒ âàáÕÑâÔÒÕ ãÕÖäÓØÏ

ÝÕÑÕÞÍÒ åÎÓÎæÕçÏÔÚÑ èé

ÝÕÑÕÞÍÒ ßêÝÙÚÚÒØÏÑÕëÚÒì êÍÔÔä

íÕëÕáÏÕÑÏ

¿¸ËÈ

îÀÉÄ

¿¸ËÈ

¿Ä¸ÊÄï

¿¸ËÈ

ðÈÀ¼À¹º

¿¸ËÈ

ñÄ˺À¼ÄÆ

¿¸ËÈ Üºò¾ÊļÁļ ·¸¼ÁºÁºÈļ

¿¸ËÈ Ü¾È¾¹Áļ îʺ¹º¼ÄÆ

¿¸ËÈ

óļôļ¸õÄÊÄ

¿¸ËÈ

öÆÄïÊÄõÄ

¿¸ËÈ

÷ÀÉÀ

øÄÊÉÄùļ øÄÊÉÄùļ øÄÊÉÄùļ øÄÊÉÄùļøÄÊÉÄùļ øÄÊÉÄùļ øÄÊÉÄùļøÄÊÉÄùļ ÷ÀÉÀõÊÄú¸Ê

öîÛ öõļ ÛÆºÊ öî½ ûļü¾Ä˺¼ ·ÊÄò¾¹¾Æºï ó¾òÄ ·ÄõÄÊ ÅÆĹ ó¾ÄÊÄ

𼺹

ý¾ò¾È

ýº¼õõľ

ýÄïÄÉ ð¹»ÄÉ

ýÄùļõ

óļÄþ¸Ê ·ÊÀÁ¾È˺ÿĺ¼ÄÆ �ïÄËļº

Page 67: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

��

�� ���� ���� ��� ��� ���������� ���������

���� � !"� �#$!%�& '()* +�+$&$,$ +�,�%$#+� �"�- �.�,#$ .�&�+ ,�"/-/#�%

/%-/, +�%/ /%,�% �-�/ -$.�, +�%/ /%,�% #�0/�1 0� $-�2 #�&�$% $-/ �.� ,�0$3�,�%+! �&2 #� -� �#"�, ,�"�%-$%4�% "/0&$, #��� � ,�#�&/ /1�% �-�# #/�-/ 0� $-� .$-/ /%,�%

�-�/ -$.�, .�% +�%� $, �-�/ -$.�, /%-/, .$0� $-�,�%5

6$#$ /-�+� +�.$� $%$ $�&�1 +�%�� .�#,�% +�#7� �,�- �/+�-� � ��&�-�%5 8�,%�

7�%4 -� ,�%./%4 .�&�+ 9$#$ $%$ �/,/" &/�# 7�$-/ #�&/ /1 +�#7� �,�- .$ )/+$

� $:$3�7�5 8�%�� .�#,�% -$.�, 1�%7� #�,�.� +�+0� $,�% $%;! +�#$ 7�%4 ��"�- .�%

-�"�-2 -�-�"$ 3/4� +�+0� $,�% "�+�1�+�% ,�"�.� +�#7� �,�- "�+0��� #�,�&$4/#

+!-$9�-! 0�4$ +�#7� �,�- �/+#�& "�.� /+/+%7�5

* $%#$" /-�+� 7�%4 .$"�,�$ .�&�+ '()* �.�&�1 +�%�#$!%�&,�% 7�%4 &!,�& .�%

+�&!,�&,�% 7�%4 %�#$!%�&5 8�,%�%7� �.�&�1 "� #!�&�%<"� #!�&�% .�� �1

#�#/%44/1%7� "/%7� %$&�$ ,�"�%-$%4�% %�#$!%�& #�"� -$2 &/+0/%4 "�%4�%2 &/+0/%4

�%� 4$2 #�,!&�1 4 �-$#2 0� !0�- 4 �-$#2 7�%4 �:�&%7� �.�&�1 +�#�&�1<+�#�&�1 &!,�&

%�+/% 0$#� 0� $+0�# .�% +�+0� $,�% .�+"�, #��� � %�#$!%�&5 ��+�%-� �

+�&!,�&,�% %�#$!%�& +�,%�%7� �.�&�1 +�%� $, $#/<$#/ %�#$!%�& #�1$%44� +�%3�.$

"� 1�-$�% +�#7� �,�- .$ �/+�-� � ��&�-�%5 ��&�$% $-/2 '()* 3/4� .$;/%4#$,�% #�0�4�$

+�.$� 7�%4 +�+0� $,�% "�+�1�+�% ,�"�.� +�#7� �,�- "�+0��� #�,�&$4/#

+!-$9�-! 0�4$ +�#7� �,�- �/+#�& "�.� /+/+%7�5

��

Page 68: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

=>

?@ ArosBs CBrBDEFsGE nHIJIKLM NIOPQRS TQPUQTQR ULPLR QUQL VWULPLRXQR XI KQYQRSQRZ WQ [QPLN KIJW[

VLKL MIKQXLXQR YIPIR\QRQQR VIRSQR MIKQXNQRQXQR PQYQU PIVQXNW NIYLUQP JIPWUQ]JIPWUQ

^QRS QXQR VWMLQU_ HIUWQY NLPQU XQJQP MIMQRS NIKQKL MIRSQVQXQR PQYQU ^QRS VW[QVWPW

OKI[ YQPQ PIVQXULP JIPWUQ VQR VWYWMYWR OKI[ YIMWMYWR PIVQXNW QUQL PIVQXULP YIKQXNQRQ

LRULX MIRIRULXQR JIPWUQ ^QRS QXQR VWMLQU_ HIKQR`LUR^Q YIRSOPSQRWNQNWQRZ PIVQXULP

MIRSXOOPVWRQNWXQR TQPUQTQRaXOPINYORVIR LRULX MIKWYLU QUQL MIR\QPW JIPWUQ NINLQW

VIRSQR PQYQU PIVQXNW ^QRS NLVQ[ VWKQXNQRQXQR_

bQKQM YIKQXNQRQQR YIKWYLUQRZ TQPUQTQR [QPLN MIKWYLU NINLQW JWVQRS JIPWUQ

MQNWRS]MQNWRS_ cWQNQR^Q TQPUQTQR MIR^IPQ[XQR MWRWMQK VLQ JLQ[ JIPWUQ VQKQM

NI[QPW VQR JIPWUQ VWIVWU QUQL VWNLRUWRS OKI[ PIVQXULP_d

cIPWXLUR^Q VWQVQXQR

YIRSIeQKLQNWQRZ IeQKLQNW VWKQXLXQR VQKQM NIJLQ[ PQYQU PIVQXNW_

fKLP gIP`Qh

iQYQU iIVQXNW jQPUQTQRaXOPINYORVIR MIKQXLXQR KWYLUQR cIPWUQ VWIVWU iIVQXULP

kQ^OLU (VQPW iIVQXULP JIPWUQ VWVINQWR) lIP\IUQXQR lIRVWNUPWJLNWQR_

mnopoqroso tuqvoq wxty z{|oty (zuto}~xs �u�o}|oqo)� �u�o|o �� �vx|~x| �����

Page 69: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

��

�. ��m� -��m� ��rt���� ������ ��um ���������� ����� �¡�

¢£ ¢¤¥¤ ¦£§¨§¨

© ª«¬­ ®¬­¯ª«¬­ °±«ª«°ª­ ²±¯¬³´ª

µ ¯¶¯ª ²·´¬¯ª ²±¯¬³¸¶² °±¹¬³´¬­¬

º °±²¯¬ ´¬²ª ¯±»ª ²±¯¬³¸¶² ³±´±®¬¸¬­ & «¬­¼¬­±½¬²¬

¾ ­·²¬ ¿¶»ª¸¬ ²±¯¬³¸¶² ³·¸¬

À ¼ª¸²¬ ¶¸¬«¬ ²±¯¬³¸¶² ·¹¬²¬½¬ & Á·¹¬ ¯¶­ª¬

 ®¬´¬­¯²ª ¬½¶´¸ª¬»¬­ ²±¯¬³¸¶² ¯¬±²¬®

à «ª³· «¬²¹ªZ·­ ²±¯¬³¸¶² ±³·­·«ª &Áª´­ª´

8 ±¯»¬²¯ ®¬±²ªY¬¯ª ²±¯¬³¸¶² ­¬´ª·­¬¹ &°±«ª¹¶°ª¹³¬¯¬

9 ı²¹Y «¬²ª´·­ ²±¯¬³¸¶² ®¶³²ª« &°±­¯ª¯ª³¬­

10 ¬­¸·­ ²¬¯ª¬­¸· ²±¯¬³¸¶² ´Ä¼11 ű²¬«ª¸¬ ¿¶­ª¬ ´±³²±¯

12 ¯¶¯Y ·´³¬­¯¬² »¬²¸¬»¬­ ³·¸¬ & °·¹ª¸ª³

13 Á±¹Y ¼¬´ª· »¬²¸¬»¬­ ®¶³²ª«

14 °ª²¸ª¬ ¸ª­ª­½´ª® »¬²¸¬»¬­ ±³·­·«ª & Áª´­ª´

15 ®¬²ª´ ´¶°²¬°¸· »¬²¸¬»¬­ ³·¸¬

16 ´¶½ª¬²¸· »¬²¸¬»¬­ ·¹¬²¬½¬ & ³±´±®¬¸¬­

17 « ²ªZ¬¹ ±Ä±­¯ª »¬²¸¬»¬­ ´Ä¼18 ¬¯ª ³¶²­ª¬»¬­ »¬²¸¬»¬­ °±­¯ª¯ª³¬­

19 ²±­· ´¬°¶¸²¬ »¬²¸¬»¬­ ³·¸¬ ( °±«³·¸ )20 ®¬Äª¯Z ¸²ª¿¬¸­ª³¬ »¬²¸¬»¬­ ³·¸¬ (°±«°²·Å )21 ²ª· ¬¯ª °²¬¸¬«¬ »¬²¸¬»¬­ ®¶³²ª« (²¶«¬® ´¬³ª¸ )22 ´Æ¬ª²¶¹ Ä·¸·½²¬Ä±²

23 ¬²¬®ª« Ä·¸·½²¬Ä±²

24 «¬²¯ª¬­´Æ¬® Ä·¸·½²¬Ä±²

25 ¬«²ª­¬ ²·´¬¯¬ ³·²±´°·­¯±­ ·³ª

26 ¬²ªÄ ¬½¶­½ ³·²±´°·­¯±­ «¶Á¬

27 ®¬ÁªÁª « ¬²ª¯ª ³·²±´°·­¯±­ °¬¹ª

28 ­¶²¶¹ ®¶¯ª ³·²±´°·­¯±­ «¶¬²¬±­ª«

29 IJ¬­´ ³¶²­ª¬»¬­ ³·²±´°·­¯±­ ¹¶Á¶³ ¹ª­½½¬¶

30 ®±­­Y °²ª«¬´¬²ª ³·²±´°·­¯±­ ·ª

31 «¬²»¬­ ¬´®¬²ª ³·²±´°·­¯±­ «¶´ª ²¬»¬´

32 «±»¬­ ®¬Ç¶¹¬­¬ ³·²±´°·­¯±­ Á¬­Y¶¬´ª­

33 ®±­¯²¬ ½¶­¬»¬­ ³·²±´°·­¯±­ ±«°¬¸ ¹¬»¬­½

Èumber: ÉÊËÌÍentasi ÎÏrian ÐÍum ÑÒÓÔÕÖPÖ×Ô, 11 ØÙustus 2015.

Page 70: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

ÚÚ

ÛÜÛ ÝÞ

ÜßÜàÝáÝá DÜâÜ ãÜß äEåÛÜæÜáÜß

Üç äèéêêëéììé Ûìíìîì ïëðéìñòîóòô õò æìðòìé ö÷ë÷ øùúûüýþýÿû þý�ù��ý�ÿ

������ ���� �� ��� ������ ����� ����� ��������� � ������ ��������� ���� ������ �� ���� �� ����� ���� ���� ���� ������ ��������� ��������������� ������ �� ��� ������� ����� �������� �� ����� �������� ���� ������ � ������ ����� ����� � ��� ����� ���� ����� �� ����� ������

������� ��� ��� ������ ��������� ��� ���� �� ����� ����� ����� ���� ��������� ������� ������ ����� ��� ����� �������� ��� ���� ���������� ������

��������� ���� ������� �� !""# $"#% &'()*+,-#"."#�/��� ��� 0)-'1"2"%' ���� �� ����� ���� ���� ����� ��� �� /�����

/������ 0)-'1"2"%' ������ ���� ��� ���� ������� ��������� 3���� ��������������� ������� ���� 4"*,( 0)("- 0"5"(" 6#78#)('" ��� !""# $"#%

&'()*+,-#"."#� 9����� �� ������ ���� ������ ��� ����� ��� ����� ���������9����� ������ ����� ��� ������ ����� ������ ��������� ����� 0)-'1"2"%' �������

���� ���������� �� �� � ������� �� ������ ��������� :������ ���� ����

����� �� ����� ������ �������� ���� ������� �� ������ ��������;

3���� ������ ����� �������< ������� ���� �������� ��� �������� �� ����� ������ ��������� � ���� �������� ��� �������� ����� �� ��������������� � ���� �������� �������� ����� �������� ������ �������� ������

=>?@?AB?C? DEAF?A GHDI JKL?DI (JED?MNHC OEP?ML?A?)Q REP?L? SS TFHLNHL UVSWX

Page 71: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

Y6

Z[\]^_`ab`c d^] _^`]e_^`]fghij`]kk^ aili_[m bi\Z[] ci _^n^]k^]o p^\b^p^] a[d^j

d`lic^_` `_m[ q[\]^_`ab`cfr^_^m a[^b[ c^a[ao j^\[a ^d^ lili\^n^ a^ca` s^]k d`m`]b^` cibi\^]k^] d^]

mi]t^\` ]^\^a[mli\ s^]k li\cumnibi] ^k^\ d^b^ ^c[\^bf v^\b^p^] b`d^c

mim^a[cc^] un`]`]s^ d^_^m a[^b[ li\`b^f r^_^m ni][_`a^] li\`b^ j^\[a mimi][j`[]a[\ li\`b^ wv + 1x (yz{|} yz~} yz��} yz���} yz� �{� z~y).4 �\iteria sang utamadilihat dari nilai beritansa. helain itu, dilihat dari segi dampaknsa terhadap publik,maksudnsa apakah berita tersebut berdampak besar terhadap massarakat atau tidak.

�ada bab kali ini penulis menganalisis teks berita bahasa jurnalistik sangdigunakan oleh surat kabar ����|{�{�� pada berita kriminal tentang pencurian edisi�ei 2015, apakah sesuai dengan kaidah-kaidah penggunaan bahasa jurnalistik.�. ��n���n��� ������ ��rn���st�� ���� ������ �������� ������  ����� ��

 ����� ¡��� ¢£¤¥¦§¨§©¥ ¨§ª£«¬§­©�enulisan berita di surat kabar tidak selalu harus berpedoman pada tata bahasa

atau aturan gramatikal sang ada di dalam bahasa ®ndonesia. xal ini memberi ruangpada bahasa jurnalistik untuk merefleksikan kaidah-kaidah sang berlaku dalamjurnalistik, sang pada akhirnsa akan menjadi karakteristik atau ciri dari bahasajurnalistik itu sendiri. �aka, tidak heran bila di dalam penulisan berita terdapatberbagai pensimpangan atau kesalahan. ¯amun, hal ini dapat dijelaskan berdasarkanpada ciri bahasa jurnalistik.

3°awancara dengan ±man ²andiman (³emimpin ´edaksi), µ¶lasa 11 ·gustus 2015.

4°awancara dengan ¸ell¹ ºasio (wartawan kriminal ), 12 ·gustus 2015.

Page 72: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

57

»¼½¾¿ÀÁ½Ã½ ÂÄŠƼÇÂÈÂɽ ¾Â½Ã Ê¿ÀÂÆÇÅÊ Ê¿ ÂÄÂÇ Â½ÄÂË È¿½ ļËÊÂÁÂÄ ÆÂÄÂÀÅÌÂÍ¿ËΠƼÇÂÈÂɽ ÃËÂÀÂÄ¿ÆÂÈΠƼÇÂÈÂɽ ¼Ï½ΠƼÇÂÈÂɽ Á¼À̼½ÄÅÆƽ ¿ÇÄ¿ÈÂÉ Ê½

È¿½ ǼÌÂÿ½¾ÂÐ ÑÂÈ ¿½¿ ļËÏÂÊ¿ Ê¿ÆÂ˼½Âƽ ÒÂÆÄÓË deÔÕÖ×ØÙ ¾Â½Ã Ä¿½ÃÿРÚÂËÄÂÛ½

Ê¿ÄŽÄÅÄ ÉÂËÅÇ Ü¼ÁÂÄ Å½ÄÅÆ À¼½ÃÅÀÁÅÈƽ ̼˿ÄÂÐÝ

»¼½ÅÈ¿Ç À¼½¼È¿Ä¿ ļÆÇ Ì¼Ë¿Ä ÆË¿À¿½ÂÈ Ä¼½Ä½à Á¼½ÜÅ˿½ Ê¿ ËÅÌË¿Æ ÑÅÆË¿ÀÐ ÑÂÈ¿½¿ ̼ËÄÅÏŽ ŽÄÅÆ À¼½Ã¼ÄÂÉÅ¿ Ǽ̼ËÂÁ ÏÂÅÉ Á¼½Ãν ÌÂÉÂÇ ÏÅ˽ÂÈ¿ÇÄ¿Æ Ê½

ŽÄÅÆ À¼½Ã¼ÄÂÉÅ¿ ÂÁÂÆÂÉ ÇÅÊÂÉ Ç¼ÇÅ¿ ʼ½Ã½ Ü¿Ë¿ ÌÂÉÂÇ ÏÅ˽ÂÈ¿ÇÄ¿ÆÐÞ½ÄÅÆ À¼À̽ÄÅ Á¼½¼È¿Ä¿Â½Î Á¼½ÅÈ¿Ç À¼½ÃÃŽÂƽ Ü¿Ë¿ ÌÂÉÂÇ ÏÅ˽ÂÈ¿ÇÄ¿Æ ¾Â½Ã

ʿƼÀÅÆÂƽ ÓÈ¼É ÑÂË¿Ç ßÅÀÂÊ¿Ë¿ÂÐ ÑÂÇ¿È Á¼½¼È¿Ä¿Â½ Âƽ Ê¿ÇÂϿƽ ÊÂÈÂÀ ǼÌÅÂÉÄÂ̼ÈÐ àÂÌ¼È Ä¼ËǼÌÅÄ Ì¼Ë¿Ç¿ ÁÂËÂÃËÂÒ Ì¼Ç¼ËÄ ½ÂÈ¿Ç¿Ç ÌÂÉÂÇ ÏÅ˽ÂÈ¿ÇĿƽ¾ÂР߼ȽÏÅĽ¾ÂÁ¼½ÅÈ¿Ç À¼½ÃÉ¿ÄŽà Ò˼Æż½Ç¿ ƼĿÊÂÆǼÇÅ¿½ Ü¿Ë¿ ÂÄÂÅ ÆÂËÂÆļ˿ÇÄ¿Æ ÌÂÉÂÇÂ

ÏÅ˽ÂÈ¿ÇÄ¿Æ Ä¼ËǼÌÅÄÐ ÑÂÈ ¿½¿ Ê¿ÈÂÆÅƽ ŽÄÅÆ À¼½Ã¼ÄÂÉÅ¿ ƼĿÊÂÆǼÇÅ¿½ ¾Â½Ã Ǽ˿½ÃÀŽÜÅÈ ÊÂË¿ ÓÌÏ¼Æ ¾Â½Ã ʿļȿĿ ʼ½Ã½ Ü¿Ë¿ ÌÂÉÂÇ ÏÅ˽ÂÈ¿ÇÄ¿ÆÐ ÑÂÇ¿È Á¼½¼È¿Ä¿Â½ ʽÁ¼ÀÌÂÉÂǽ ǼȽÏÅĽ¾Â ÂÊÂÈÂÉ Ç¼ÌÂÿ ̼˿ÆÅÄá

âãrätå æç¼Ë¿Ä Á¼ËÄÂÀ ÂÊÂÈÂÉ Ì¼Ë¿Ä Á¼½ÜÅ˿½ ÁÂÊ ËÅÌË¿Æ ÑÅÆË¿À Ê¿ ÑÂ˿½ ÞÀÅÀ

èÙé×êÔPÔë× Ä½ÃÃÂÈ ì í¼¿ ìîïðÐ ç¼Ë¿Ä ¾Â½Ã Ê¿ÇÂϿƽ ̼ËÏÅÊÅÈ ñòå óåôä õãncuri

Daging DitembakÐ ç¼Ë¿Ä ļËǼÌÅÄ Ä¼ËÊ¿Ë¿ ÊÂË¿ ¼½ÂÀ ÁÂËÂÃËÂÒÐ ö½ÂÈ¿Ç¿Ç ÊÂĽ¾Â ÂÊÂÈÂÉǼÌÂÿ ̼˿ÆÅÄá

5÷øùøúûøüø ýþúÿøú ��� �ý� �üø�ø�ø (ùøü�øùøú �ü���úø� ) � �ÿ� �� ����

Page 73: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

58

����� �� �������� ������ �������� �! ���� � !��"���� #��$����� #�%� �����! &�!��" '(�� ')�*�

Paragraf Teks Analisis

� &��+� !����� "��$��� %�� !����,

%�,��, ��#�- &��%�� .��,� /����

000 /��� ������, 1� �!2

3�$�"� �� 0�%�����+� 3���#� ��

4,�� 0��� (40)- ����� "�����!��

���"�+� #����� #� �,��

(�#2���! 0�%�����+�� 5�"�%� '�

���� ���- ��#�!�� %� �"��!

�� ���� "��$2�� !���� ���

���%�! %� ��,!�#- 6�"� (�7*)#�!�� )8�))�

/���" #���,��9 �%�! %� �"�!��

!��������� 5�"��! ����+� �%����

!���"� %���" #���,��9 ��� �����

"�!��� (�!���+� �����- ����

%�"��,�� � 2��� #�"��$��

' 1�� � �- �����,!� ��!�

"��2"#� %��� � �� ��#�%� "2 2�

+��, %�!��%�����+� %�� !���� !�

���� ��"�!:��"�!- �#� �+� %�

%�#�� 5���"���� ;� �� 6���� �"-

3" <8 0�%�����+�- 3�+��,��,�

1�����" %� ��,!�#- #� �,��

/���" #���,��9 ��� "����,,�� $���

�%�! ���,!� � 1����,,� �%�

������#� !� � +��, %�,������.���

����� %������,!��� (����� ��"�

#������- !� � 1�� � �

dihilangkan karena denganmenghilangkannya tidak

Page 74: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

59

=>?@ABCA D>E>DFAB BABG BG?G HAE

BAEAEI JADKEL HKA ?>BAE @>MABK

F>?GEGCGAM NO HAE OP F>?QACGM MRMRC

HA?G B>SA?AE @RMGCGI

D>ETKFAQ DABEA BAMGDA=I

U>QGETTA D>ESAHGV

W>?CAETBA E>BA= D>MRD@A= HA?G

A=AC C>@>HA DR=R? XAET

HGB>EHA?AGEXA HAE BAFK? B> A?AQ

C>DABYC>DABL HG H>@AE

Z>?KDAQAE [G=?A \AMGE=GDL ]D ^_

PEH>?AMAXAL ]AXKATKETI U>F>MKD

HG=AETBA@L @>=KTAC =>?@ABCA

D>E>DFAB BABG BG?G HAE BAEAEI

JADKEL HKA ?>BAE @>MABK

F>?GEGCGAM NO HAE OP F>?QACGM MRMRC

HA?G B>SA?AE @RMGCGI

^ U>MAGE D>ETADAEBAE =>?CAETBA

XAET B>C>QA?GAEEXA =GHAB

D>DGMGBG @>B>?SAAE =>=A@L @RMGCG

SKTA D>EXG=A FA?AET FKB=G F>?K@A

HKA FKAQ BA?KET F>?GCGBAE

@R=RETAE HATGET CA@G QACGM `K?GAEL

HKA KEG= C>@>HA DR=R? S>EGC

aREHA O>bR cd efg_ Wd C>?=A

hAMAD @A?AT?Ai =GHAB HG=>DKBAE

B>CAMAQAE A=AK DACAMAQI

Z>DFKB=GAEEXA AHAMAQ BAMGDA=

HAMAD @A?AT?Ai GEG S>MAC DABEAL

BRDKEGBA=GiI ZA?AT?Ai GEG FGCA

HGD>ET>?=G RM>Q @>DFA`AI

Page 75: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

60

jklkmk nop nkqor qkstk tukq

vwsxkykksz

{ |ktpuyw} ~� �|�� �wss� j�

lwuku�o |ktpu}wv �sxwykuk�k �|�

�p�o ���kyk� �� lws�kqkvks�

}kkq ks��pqks�k }wxks�

lwukv�vks tkqypuo xor�yo�ko kxk

qo�k pyks� twukv� �ks�

lws�wsxkyko x�k �soq }wtwxk

lpqpy }wl�kyo lwl�k�k x�k

��km vky�s�z �wukv� }kkq oq�

}wxks� lwuosqk} xo xwtks �kuks

�wy�l �oqyk �kuosqol |l �{�

�sxwykuk�k� |k��k��s�z �wqwukm

xoxwvkqo� qwys�kqk vwqo�k pyks�

qwy}w��q� uks�}�s� lwupltkqxkyo

kqk} }wtwxk lpqpyz

�kyk�yk� oso lwuks��ky royo qoxkv

}os�vkqz nws�y�q mwlkq tws�uo}�

vkqk �ks� xo�kyo}�k�kmo

xomouks�vks vkywsk xws�ks

lws�mouks�vkss�k qoxkv kvks

lws���km lkvsk vkuolkqz

� �wy}ks�vk qwytkv}k voqk

u�lt�mvks xws�ks x�k ��qoy

qolkm tksk} tkxk vwx�k vkvos�k�

vkywsk vk��y }kkq mwsxkv

�kukl tkyk�yk� oso qoxkv

xoqwl�vks vw}kukmks kqk�

lk}kukmz �wl��vqokss�k kxkukm

vkuolkq xkukl tkyk�yk� oso �wuk}

Page 76: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

61

���������� ������ ���� ���� 

¡¢£��� ��¢ ��¤�¥� ��£� ¦��§¢��

¨�§� �©���� ª©�¢§¢ �©

¦�ª¤����� «��©£� �¬�­® ����

¯��° �©� «��©£� �¬� ±¯² ¨°¤�

³¢��£�­ ³´ µ¢ª�� (¶·¸)�

ª����­ �°ª¢������¹� ²�£��£�¹ ���

¤��� ��ª©��©£�� ° ©� �©ª¤�¡��

º ���©¤¢���� ���° �©�­ �©�© ��

�� ��¢��� �©��©ª¤�����­

�©£�¬��� ������ ���� ����  ¡¢£���

��¢ ª� �� �°£¤�� »¢�ª¢ ¬��� (¼¼)¥�£�� �©�� ½© ����­ ¯©¡�ª����

¦��§¢�� ¨�§�­ ¯�¤¢���©� ¾«�

�¢� �© ��¢  ��� ���� ��� ª����

¤¢£°� ��� �� �ª �©��©§�£��

�©�¢���� ±��� �©£¤¢�����¬�­

�©£������ ª© �����£ ����  ¼º¼

¯¿´² �©����� �©�¡¢£���­® §© ��

±¯² ¨°¤¬ ³¢��£��

�� �ª ��£��£�¹ ª© �����£ ¡�£�

����� �������­ ��� �����

ª©��¢��ª���� �� �ª�� ����¹�

³©������ ��� ¤©¤©£��� ���� ¬���

����£��¤�¥��� ��£¢�

���� ������·�������� ¯���

���©¤¢����® ª©£¢����� �� �ª��

����¹ �©¤����¬� ��¢¤�� ª©�§���

�� �ª�� ����¹� ¯� �ª�� �©£�©¤¢�

��¢¤�� ª©�§���À

¯��° �©� ª©�¬©¤¢����­ �©�© ��

�� ��¢��� �©��©ª¤�����­

�©£�¬��� ������ ���� ����  ¡¢£���

��¢ ª� �� »¢�ª¢ ¬��� (¼¼) ¥�£��

�©�� ½© ����­ ¯©¡�ª���� ¦��§¢��

Page 77: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

62

ÁÂÃÂÄ ÅÂÆÇÈÂÉÊË ÌÍÎ ÏÇÂ ÈÊÐÂÑÇ

ÐÂÒË ÓÂÂÉ ÒËÒ ÔÂÐÂÕ ÈÊËÖÊÃÂ×ÂË

ÈÊÉÇÖÂÓÎ ØÉÂÓ ÈÊ×ÆÇÂÉÂËËÙÂÄ

ÉÊ×ÓÂËÖÑ ÕÊÐÂËÖÖÂ× ÈÂÓÂÐ ÚÛÚ

ÅÜÝÞ ÉÊËÉÂËÖ ÈÊËßÇ×ÒÂËÄà ÃÊÐÂÓ

ØÅÞ ÁáÆÙ âÇÖÂ×ÂÎ

ÏÂÐÂÕ ÆÊ×ÒÉ Ñ×ÒÕÒËÂÐ ÉÊËÉÂËÖ ÈÊËßÇ×ÒÂË ÈÂÔ ×ÇÆ×ÒÑ ÝÇÑ×ÒÕ ÔÒ ÝÂ×ÒÂË ÜÕÇÕ

ãäåæçèPèéæ ÉÂËÖÖÂÐ ê ëÊÒ êìíîÎ ïÊ×ÒÉ ÙÂËÖ ÔÒÓÂÃÒÑÂË ÆÊ×ÃÇÔÇÐ Dua Kaki Pencuri

Daging DitembakÎ ðÒ×Ò ÆÂñÂÓ ÃÇ×ËÂÐÒÓÉÒÑ ÙÂËÖ ÔÒÐÂËÖÖÂ× ÙÂÒÉÇ ÉÒÔÂÑ ÓÒËÖÑÂÉÄ ÔÂË

ÉÒÔÂÑ ÕÊËÖÇÉÂÕÂÑÂË ÑÂÐÒÕÂÉ ÂÑÉÒòÎ

Berita 2ïÊ×ÒÉ ÑÊÔÇ ÂÔÂÐÂñ ÆÊ×ÒÉ ÈÊËßÇ×ÒÂË ÈÂÔ ×ÇÆ×ÒÑ ÝÇÑ×ÒÕ ÔÒ ÝÂ×ÒÂË ÜÕÇÕ

ãäåæçèPèéæ ÉÂËÖÖÂÐ ó ëÊÒ êìíîÎ ïÊ×ÒÉ ÙÂËÖ ÔÒÓÂÃÒÑÂË ÆÊ×ÃÇÔÇÐ Mobil Disatroni

Pencuri. ïÊ×ÒÉ ÉÊ×ÓÊÆÇÉ ÉÊ×ÔÒ×Ò ÔÂ×Ò ÐÒÕ ÈÂ×ÂÖ×ÂòÎ ØËÂÐÒÓÒÓ ÔÂÉÂËÙ ÂÔÂÐÂñ ÓÊÆÂÖÂÒ

ÆÊ×ÒÑÇÉô

õÂÆÊÐ êÎ ØËÂÐÒÓÒÓ ÆÂñÂÓ ÃÇ×ËÂÐÒÓÉÒÑ ÆÊ×ÒÉ Ñ×ÒÕÒËÂÐ ÈÊËßÇ×ÒÂË ÈÂÔ ×ÇÆ×ÒÑ ÝÇÑ×ÒÕ óëÊÒ êìíîÎ

Paragraf Teks Analisis

í öÔÒ Þ×ÒÙáËá (îì)Ä ñÂ×ÇÓ

ÑÊñÒÐÂËÖÂË ÉÂÓ ÙÂËÖ ÆÊ×ÒÓÒ ÐÂÈÉáÈ

ÕÊ×ÊÑ ØßßÊ×Ä ÷øèùúûæùüý ÓÊ×ÉÒòÒÑÂÉ

ÏÂÐÂÕ ÈÂ×ÂÖ×Âò ÒËÒ ÕÊÐÂËÖÖÂ× ßÒ×Ò

ÉÒÔÂÑ ÕÊËÖñÒËÔÂ×Ò ÑÂÉÂþÒÓÉÒÐÂñ

ÂÓÒËÖÎ ÅÂÉ ßÊËÉ×ÂÐ merupakan

Page 78: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

63

ÿ���� ��� ���� ������� ���

������ �������� (� ) ���

��� ����ÿ�� ���� (��) ����

�������� ����ÿ��ÿ �� �����

�����ÿ�� �� ����� �� �������

����ÿ���� ���� ������

��������� ��ÿ �ÿ�� ( )

��������� ���� (�� )� �����!"#!!#

���� ���� ��� ����� �������

��ÿ��# ����ÿ�� ��������

����ÿ����� ������� ��ÿ��

���������� ��������#

$ ��������� ��%����� ��ÿ������

��ÿ��� &�ÿ� ����� ��������

'ÿ��� ���������� ��� ' (� )�

(�� �* +� �, ( � ����ÿ����

-���%���� ���������� *����

������� ��������� ���������

������ ��������� -���ÿ�

��������� ���������� *�ÿ����

(-��*) ���ÿ���� ��������#

����� ��ÿ�ÿ�. ��� �����

��������� ���������#

������������� ������ �������

����� ��ÿ�ÿ�. ��� ����� ������

����� ��ÿ�����/������ %���� ������

���� ������ÿ�� ���� �������#

� ��������� ������� 0�� ���

��ÿ������ ����� ���� ������

����� ��ÿ������� 1234356 ��

����� ��ÿ�ÿ�. ��� ��ÿ�����

��������� ��ÿ� ����� ������� �����ÿ����� ���� ����7�ÿ# ����

Page 79: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

64

89:9;9< =>?><@? A B9C?D9<

E@<F@?9;89<G H@CD;ID:9 J9<K

LD9?9ED<J9 I@CF9LD ;99I LDCD<J9M@CI9EN 8@ CNE9O I@E9<<J9

P?I9CD8Q R99I DING E>MD? SD;;9<TC9<L UDVD<9 BT WXYX Z[G

;@L9<K LDH9C8DC LD ;9<9Q

J9<K E@CNH989<\ LDOD?9<K89<

;9F9 89C@<9 IDL98 989< E@<KNM9O

E98<9Q R@OD<KK9 E@<F9LD]

[DO9L9H9< H@INK9;G ^LD ;9?9O ;9IN

8@H9?9 _9M9<K H@CN;9O99< `abcbde

LD 89:9;9< =>?><@? A B9C?D9<E@<F@?9;89<G H@CD;ID:9 J9<K

LD9?9ED<J9 I@CF9LD ;99I LDCD<J9

M@CI9EN 8@ CNE9O I@E9<<J9

P?I9CD8Q R99I DING E>MD? SD;;9<TC9<L UDVD<9 BT WXYX Z[G

;@L9<K LDH9C8DC LD ;9<9Q

f R99I DIN ;9J9 L9I9<K N<IN8

M@CI9ENG L9< E@<NCN<89<

M9C9<K H@C9?9I9< 89C9I@G

katanya. Saat hendak fotokopi dikawasan Bukit dan mobilmiliknya diparkir persis di depanIndomaret, diduga pelakumenjalankan aksinya. Namun,modus pelaku rapi lantaran

Dalam paragraf ini sebenarnyaditemukan kesalahan yaitumelanggar ciri tidak singkat.Kata untuk merupakan katamubazir, sebaiknya dihilangkansaja karena tidak akan mengubahmakna. Tetapi, karena ini ujaranlangsung dari korban jadi tidakboleh diganti.

Page 80: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

65

ghijk lkimh nopkq mkrsg

ntiusqsnk gtvhwsgsix

y zkimh nopkq mkrsg mtvphgs{

gtms|hsi }sgmh rk ~sqsi{ |spkw

�omogolk rsi ��������� rk }svitm�hgkm �iwvkx ztqsgh ptvnskii�s

vslk{ |si�s }sgmh rkphgs lsgsk������ mkrsg pkws rsi mkrsg

phi�k{� h~svi�sx �s|gsi{ govpsi~hus wtnlsm |tvsi rsi mtvgt~hm{

gsvtis wssm gt~srksi wkmhswk

mtnlsm gt~srksi wtrsiu vsnskx

�sqsn lsvsuvs� gtqkns

wtptisvi�s rkmtnhgsi gtwsqs|si

�skmh ntqsiuusv jkvk mkrsg

uvsnsmkgsqx �sms ���������

bukan merupakan kata baku.Karena ���������� merupakanserapan dari bahasa asing.Seharusnya diganti mencetak.Tetapi, karena ini ujaran langsungdari korban, tidak boleh diganti.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum ����������

tanggal 4 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Mobil Disatroni Pencuri. Ciribahasa jurnalistik yang dilanggar yaitu ciri tidak singkat, tidak gramatikal, dan tidakmenghindari istilah asing.

Berita 3Berita ketiga adalah berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum

���������� tanggal 5 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pelaku Curanmor

Ditembak. Berita tersebut terdiri dari 14 paragraf. Analisis datanya adalah sebagaiberikut:

Page 81: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

66

����� �� �������� ������  ¡¢�����£�¤ ��¢�£� ¤¢�¥���� ¦��§¡¢��� ¦�¨� ¢¡�¢�¤ ©¡¤¢�¥ ª«�� ¬­®ª�

Paragraf Teks Analisis

¯¡� ¡¨¡� «�� �¨� �¡¨�¤ ��¢¤°��

¥��¨°¢°�± £�¢���±¤� ¥���¤¡¤��

¤� ���£�� ¨��±�� ¤�¤�¢����� ��¨�¤

��¤�¨�¢ ¥��¡¤ ���² £�¢���±¤�  ¡±���¢¡� ¥�¢���¤�� £�¥�� ¦����

¦°�����

³���¥ ¦�¢�±¢�´ ��� £�¢¨�¦�£

¤�������� §�¢� £�¨�¤ �¡±�� ¨��£�¨�¤ ��¨�¢����� µ�£� �¡¨�¤sebaiknya diganti dengan katapecandu agar mudah dipahami

oleh pembaca. Sehinggamenjadi:Menjadi pecandu narkobamendorong tersangka melakukankejahatan dengan kekerasan.Tidak sekadar masuk sel,tersangka juga harus merasakantimah panas polisi.

1 Tim Buru Sergap (Buser)Kepolisian Negara RepublikIndonesia Sektor (Polsek)Talangubi, Penukal AbabLematang Ilir (PALI),

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini lugas, padat,jelas makna, bisa dipahami oleh

Page 82: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

67

¶·¸¹¸º¹»»¼¸ »½¸·¾º¼¸¿¼À Á·Â¾¼¸Ã

Ä·¾Å¼¸Ã»¼ ƷǼ»¹ Æ·¸È¹¾½¼¸

»·¸É¼¾¼¼¸ Ê·¾¶Âľ (˹¾¼¸¶Â¾)ɽȽɹ»À

Æ·¶Ê¼È¼À

Ì Í·¾Å¼¸Ã»¼ ¼É¼Ç¼Î ϼÅĶ½ ¼Ç½¼Å

Ͷ½ ʽ¸ Ðζ¼É½ (ÑÒ)Ó Ô¼¾Ã¼ շżÁ½¸¼¾ Õ·Ô¼Ó Õ¹Å¹¸ ÖÓ ×·È¼¶¼Ä¼¸

ͼǼ¸Ã¹Ê½Ó ׼ʹƼķ¸ ØÐÙÖÀ Ͷ½

¶·¸É·¾½Ä¼ ǹ»¼ Ä·¶Ê¼» ɽ ʷĽÅ

»¼¸¼¸¸¿¼À

ռǼ¶ Ƽ¾¼Ã¾¼Ú ½¸½ ¶·Ç¼¸Ãü¾ Ƚ¾½Ä½É¼» Ž¸Ã»¼ÄÓ »¼Ä¼ ¶¹Ê¼Û½¾

¼É¼Ç¼Î sebaiknya dihilangkanagar menghemat kata. Denganmenghilangkannya tidak akanmengubah makna kalimat.

3 Menurut Kepala Unit ReserseKriminal (Kanitreskrim) PolsekTalangubi Ipda Rusli, pihaknyaterpaksa melepaskan tembakan kearah kaki tersangka karenatersangka tidak mengindahkantembakan ke udara, dan berupayakabur dari sergapan.

Dalam paragraf ini melanggarciri tidak singkat, terdapat katamubazir. Menurut hematpenulis, kata yang digarisbawahidihilangkan agar lebih ringkas.Sehingga menjadi:

Menurut Kepala Unit ReserseKriminal (Kanitreskrim) PolsekTalangubi Ipda Rusli, pihaknyaterpaksa melepaskan tembakan kearah kaki tersangka karena

Page 83: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

68

ÜÝÞßàáâãà äÝÞåæàçà ãàäåÞ èàÞé

ßÝÞâàæàáê

ë ìáââíÜà ÜÝÞæàãßà îÝïÝæàßãàá

ÜÝîäàãàá ãÝ àÞàð ÜÝÞßàáâãà ãàÞÝáàÜÝÞßàáâãà Üéèàã îÝáâéáèàðãàá

ÜÝîäàãàá æÝÞéáâàÜàá ßààÜ îÝáñíäà

ãàäåÞòó åôàÞ õåßïé çàáâ äÝÞäéñàÞà

îÝöàãéïé ÷Ýæàïà øíïßÝã

(÷àæíïßÝã) ùàïàáâåäé ÷íîæíï

úàáÜíá ûéïàäàá ûü÷ ãÝæàèà

öàÞÜàöàáò ûÝáéá (ëýþ)ê

ÿàïàî æàÞàâÞà� éáé Üéèàã

èéÜÝîåãàá ãÝßàïàðàáê

÷àïéîàÜáçà ôÝïàßò Üéèàã äÝÞäÝïéÜ�

äÝïéÜò äéßà èéæàðàîé íïÝð

æÝîäàñàê

þ ùÝÞßàáâãà ùíîé èéäÝãåã ãÝîàÞéá

ßÝãéÜàÞ æåãåï ��ê��ê øÝÞäåÞåàá

ÜÝÞðàèàæ ùíîé îÝáçåßåï

îàßåãáçà ïàæíÞàá ãÝ �àÞãàß

øíïßÝã (�àæíïßÝã) ùàïàáâåäé æàèà�� �ÝäÞåàÞé ïàïåê øíïéßé ôåâà

îÝáçéÜà ßàÜå åáéÜ ßÝæÝèà îíÜíÞ

úåæéÜÝÞ �� èàn satu unit kunci ùê

ÿàlam paragraf ini tidakditemukan kesalahan. ÷alimatnçalangsung ke pokok permasalahan,jelas, padat, tidak berbelit-belitbisa dipahami oleh pembaca.

6 ûaat kejadian, ùíîi mençetop lajusepeda motor korban çang baru

؈lam paragraf ini melanggar ciritidak gramatikal. ֈta

Page 84: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

69

�� � �������� ���� �������

�� ��� �������� � ����

�� � ��� �� ���� �� (�� �)�� �� ����� ������ �

�� ���� !�� ��� ���

���� !��� ���� � �� ����

������ ����� ���� !�����

��� �� "� ���� ������ ��

���� �� �� ��� ���� �

���� ��� �� ����#

���� ������� � ����

�� ��� ���� ��� ����� �����

���!� �� � !�� �� � ��������

���� ������� �� ��� �������� �

���� �� � ��� �� ���� ��

(�� �) �� �� ����� ������ �

$ ����� ��� ���� �� ���� �����

������� ����� ������ %��

�� ������ � ������� �������� ���� � ���!���� � � �����!��� �������� �� �� ���!&

���!�

%���� ������' � � �������

�������� (��� ����� �� ����� ����

�� � �������!�)��� �� ��

� ��� ������ ��� ���� ��!��

�� ���� �� ���� ������� ����

��!�(�� ���� ��� �� ����#

����� ��� ���� �� ����

������� ����� ����� ���� ����!���� � � ��

Page 85: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

70

*+*,+-. /01234.20 5+/.6 670,89

: ;3431 /<0 028 =0>0.20/ 8/482 ,+-.

670,8? 028 @ABeB 670,8 6048

*./==8 4.=0 20-.? 68>07 +/0* 4078/028 2+/0- 670,8? ungkap Tomi.

Dalam paragraf ini sebenarnyaditemukan kesalahan yaitumelanggar ciri tidak singkat, tidakmengutamakan kalimat aktif, dantidak menghindari kata tutur.Kata beli sebaiknya digantimembeli . Kata makek

sebaiknya diganti memakai .Tetapi, karena ini ujaran langsungdari tersangka, jadi tidak bolehdiganti.

9 Terpisah, Tim Buser Unit PidanaUmum (Pidum) Kepolisian NegaraRepublik Indonesia Resor Kota(Polresta) Palembang, berhasilmembekuk tersangka RahmatRidho alias Edo (19), warga JalanSemendawai, Sungai Selincah, RT28 RW 27, Kecamatan Kalidoni,Palembang.

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini lugas, padat,tidak berbelit-belit, jelas makna,bisa dimengerti oleh pembaca.

Page 86: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

71

CD EFGHIGIJK LFGMJNJO PNQ RFKSITIU

UJOQGJK VF WJGVJT EQUGFTLJ

(WJOQUGFTLJ) EJUFRHJKXY ZJUJR

UJOQGJK [LI\ LFUJM LFG]JN[ OFK^IG[JKN[ RQH[U SJKX TFNJKX LFGOJGV[G N[

H[UJKXJK _KL[GIO\ `F^JRJLJK

`JU[NQK[\ OJNJ aD bOG[U UJUIY Z[

RQH[U R[U[V bKFT cJMSJ (de) [LI\JNJ IJKX fO aD ]ILJ IKLIV

RFRHJSJG IOJM LIVJKX SJKX

TFNJKX HFVFG]J N[ GIRJMKSJY

ZJUJR OJGJXGJg [K[ L[NJV

N[LFRIVJK VFTJUJMJKY

EFRHIVL[JKKSJ JNJUJM VJU[RJL

NJUJR OJGJXGJg [K[ UIXJT\ OJNJL\

L[NJV HFGHFU[LhHFU[L\ ]FUJT\ H[TJ

N[RFKXFGL[ QUFM OFRHJ^JY

CC iFGTJKXVJ PNQ RFKXJVI[ HFGL[KNJV

TFHJXJ[ ]QV[ JLJI OFRHJjJ

VFKNJGJJKY kJKX HFGJVT[ [LI

bSIH\ lKLIKX OFRHFG[ [KgQGRJT[Y

mJSJ L[NJV LJMI VJUJI JNJ IJKX

fOaD ]ILJ\ RIKXV[K TINJM

N[TFRHIKS[VJK bSIHY mJSJ MJKSJ

NJOJL IJKX fOeDD G[HI\ VJGFKJ N[NJUJR NQROFL [LI MJKSJ JNJ IJKXfOnDD G[HI NJK VJR[ HJX[hHJX[Y

ZJUJR OJGJXGJg [K[ L[NJV

N[LFRIVJK VFTJUJMJK JLJI

RJTJUJMY EFRHIVL[JKKSJ JNJUJM

VJU[RJL NJUJR OJGJXGJg [K[ L[NJV

HFGHFU[LhHFU[L\ ]FUJT RJVKJ\ H[TJ

N[OJMJR[ QUFM OFRHJ^JY

Page 87: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

72

opq rstq uvtq wxyz{w|y} pq~ �q�v

�qtv��qtv rstq�� s~t�q� �p��

�� �p� rstq ��~tq�s u��q� ���q�

��~�s�v pq~ ���q�s�q~

��~rq����uq~� ���uq�q pv ��~u�~�

�q�s pv �qrq�q�v� ��u��q� vus pv

����~uq~t pq~ u��q��v� pv �q�vp�~v

v~v� o�q�~�q pvqrq� ���� u��q~

�q�q� o�s� vus� �����q �s�q~t pv�q�q�q~ �q�vp�~v� p��qu �s�q�

�q�q rstq�� srq�~�q �bern�an�i�.

�qlam paragraf ini melanggarciri tidak singkat, terdapat katamuba�ir. �qta �angdigarisbawahi menurut penulisdihilangkan/diganti agar lebihringkas dan mudah dipahamipembaca. �ata �melakukanpenjambretan sebaiknya ditulismenjambret agar lebih

menghemat kata. Sehinggamenjadi:Edo juga mengaku kerapmencuri dan menjambret.Pertama di Kenten, lalu di

Rajawali, kemudian diCelentang dan terakhir diKalidoni ini. Awalnya diajakoleh teman saya, Ayub itu,mereka pulang di kawasan

Page 88: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

73

���� ¡¢�£  ¤¥�¦ §¨©�ª «�¬�

­¨®�£ ujarnya.

13 Kanitpidum Polresta PalembangIptu Robert Sihombing mewakiliKasatreskrim Polresta PalembangKompol Suryadi SIK mengatakan,tersangka Edo mendapatkaninformasi tentang keberadaan uangdi dalam mobil dari rekannyaUntung (25), yang merupakanburuh bangunan di rumah korban.

Dalam paragraf ini terdapatkesalahan ciri tidak singkat.Menurut penulis, kata yangmerupakan dihilangkan agarmenghemat kata. Sehinggamenjadi:Kanitpidum Polresta PalembangIptu Robert Sihombing mewakiliKasatreskrim PolrestaPalembang Kompol Suryadi SIKmengatakan, tersangka Edomendapatkan informasi tentangkeberadaan uang di dalam mobildari rekannya Untung (25),buruh bangunan di rumahkorban.

14 Mereka ini bertiga, satunya lagiAyub yang juga masih dalampengejaran kami, kata Sihombing.

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimat

Page 89: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

74

¯°±°² ³°´°µ´°¶ ·¸· ¹·¯°º »¼´»¼±·¹½

»¼±·¹¾ ²¿¯°À ¯·³°À°²· Á±¼À

¼²¿° ³¼²»°Ã°Ä

Å°±°² »¼´·¹° ³¼¸Ã¿´·°¸ ³°¯° ´¿»´·º Æ¿º´·² ¯· Æ°´·°¸ Dz¿² ÈÉÊËÌÍPÍÎËPÍÏeÐÑÍÒÎ ¹°¸µµ°± Ó Ô¼· ÕÖ×ÓÄ Ø¼´·¹° Ù°¸µ ¯·Â°Ú·º°¸ »¼´Ú¿¯¿± Pelaku Curanmor

Ditembak. Û·´· »°À°Â° Ú¿´¸°±·Â¹·º Ù°¸µ ¯·±°¸µµ°´ Ù°·¹¿ ¹·¯°º ±¿µ°Â¾ ¹·¯°º ¼¯¼´À°¸°¾¹·¯°º ·¸µº°¹¾ ¹·¯°º µ´°²°¹·º°±¾ ¯°¸ ¹·¯°º ²¼¸µ¿¹°²°º°¸ º°±·²°¹ °º¹·¶Ä

Berita 4ؼ´·¹° º¼¼²³°¹ °¯°±°À »¼´·¹° ³¼¸Ã¿´·°¸ ³°¯° ´¿»´·º Æ¿º´·² ¯· Æ°´·°¸ Dz¿²

ÈÉÊËÌÍPÍÎË ¹°¸µµ°± Ü Ô¼· ÕÖ×ÓÄ Ø¼´·¹° Ù°¸µ ¯·Â°Ú·º°¸ »¼´Ú¿¯¿± Dulu Pemulung

Sekarang Pencuri. ؼ´·¹° ¹¼´Â¼»¿¹ ¹¼´¯·´· ¯°´· ¼¸°² ³°´°µ´°¶Ä ݸ°±·Â·Â ¯°¹°¸Ù°°¯°±°À ¼»°µ°· »¼´·º¿¹Þß°»¼± àÄ Ý¸°±·Â·Â »°À°Â° Ú¿´¸°±·Â¹·º »¼´·¹° º´·²·¸°± ³¼¸Ã¿´·°¸ ³°¯° ´¿»´·º Æ¿º´·² Ü

Ô¼· ÕÖ×ÓÄ

Paragraf Teks Analisis

× á¼±°´·°¸ â¼´· ݵ¿Â¹·±° (Õ×) ã°´µ°

ä°±°¸ ᰸ð Ç°À°¾ åÁ´Á¸µ æ°º°¶

çç¾ è¼±¿´°À°¸ Ó Ç±¿¾ è¼Ã°²°¹°¸

é¼»¼´°¸µ DZ¿ ç¾ á°±¼²»°¸µ¾

°ºÀ·´¸Ù° »¼´°ºÀ·´Ä Å·° º·¸· ²¼¸Ú°¯·

»¿´Á¸°¸ ³Á±·Â· ¯°¸ À°´¿Â »¼´¿´¿Â°¸

Å°±°² ³°´°µ´°¶ ·¸· ²¼±°¸µµ°´

÷´· ¹·¯°º ·¸µº°¹Ä è°¹°

²¼±°º¿º°¸ ³¼¸Ã¿´·°¸

seharusnya diganti mencuriagar menghemat kata.

Page 90: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

75

êëìíîì ïìðñ òëìêîóîîì ôëóõöñöó

(÷îìõöó) øîñóëùúóðõ ûöüóëùñî

ûîüëõýîìíþ üîìñîóîì úëÿëóíöú

õëüîú�úîì ÿëì��óðîì�

� �ëóð ìëúîê õëì��óð ùëÿëêî õöñöó

�ëìðù �îõî�î �ëíî ÷ õðüðú

óëúîììî öõð (��) îìí ýîó�

êðúëìîüìî ýëýëóîÿî ý�üîì ñëóîú�ðó�

øîîñ õëì�îüîìð ÿëõëóðúùîîìþ ÿëüîú�

�ëóð õëì�ñ�óúîì ÿëì��óðîì îìí

êðüîú�úîììî ñëóùëý�ñ ñëó�îêð ÿîêîý�üîì �ÿóðü üîü�� ðõîìî ùîîñ ðñ�êðóðìî êîì úöóýîì ùëêîìí

ìöìíúóöìí ýîóëìí êð úî�îùîì ûîùîó

�ìê�ú �îúîýîóðìí�

îüîõ ÿîóîíóî� ðìð õëüîìííîó

�ðóð ñðêîú ùðìíúîñ� �ëì�ó�ñ

�ëõîñ ÿëì�üðùþ ýëýëóîÿî úîñî

îìí êðíîóðùýî�î�ð êð�ðüîìíúîìîíîó üëýð� óðìíúîù êîì ñðêîú

îúîì õëìí�ýî� õîúìî úîüðõîñ�

� �îúñ� ðñ� êðî (úöóýîì) ùëêîìí

ý�îìí îðó úë�ðü úë ñöðüëñ� �î�þ êðî

õëìðìííîüúîì õöñöó õðüðúìî

êëìíîì ú�ì�ð îìí õîùð�

ñëóíîìñ�ìí� øîîñ ðñ� ñðõý�ü ìðîñ ùîî

õëì��óð õöñöó ðñ�� øîî ��íî ýîó�

îüîõ ÿîóîíóî� ðìð ñðêîú

êðñëõ�úîì úëùîüî�îì�

ûëõý�úñðîììî îêîüî� úîüðõîñ

êîüîõ ÿîóîíóî� ðìð �ëüîù õîúìîþ

ýðùî êðõëìíëóñð öüë� ÿëõýî�î�

Page 91: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

76

����� ��� �� ������ ��� ������ ���

���!�"�� �����#� "�$� %��� ��&������

����� !��'��� !#�#��$� ( ��)��&

*��� +���"� (,-,).

/ 0�������$� "������ 1����"��

!�������� ��"��$� �����$� "�!&��

!�!1�2� !#�#� ���"�1�� ��

��!���$� "�1���! ������$� ��%���.

+�!& �� ��1�2� �� ��!�� 3��

"������ ��� "�$� !��)��1��)� ��!��

"�$� 4��$� ��� ��� $��) !��%���

!#�#� ��� �� ��2�"�� 5����" (

�����$�. 6��� &��%����� !#�#�

���"�1�� �����$� 1����"��

!��)�����)� ���) "�1�"�� 7&899

��1�.

6���! &���)��: ��� �����

����!���� ��"������.

3�!1�������$� ������ ����!��

����! &���)��: ��� %���" !����

$��) ��"�!&����� ��&���

&�!1�'�.

, 6�%��� 7&; %��� 3�� "�$� ��&��

7&899 ��1� ��� "�"��$� �����

��!�� "�$�. <��)�$� "�$� &����

����� !���� "�����=����. +�$�

���&��"� !�������� ��� ��������

+�1�����$� ����! &���)��: ���

����!���� ��"������ $����

!����))�� '��� �����

!��)���!���� ����!�� ����:.

>��� ��&�� sebaiknya diganti

Page 92: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

77

?@A@BCDDE FDGD F@HDIDJ ?@KLMLEI

NDA K@EOLAL?JPQ LCDB DEDA HLEIFL

RDBJ RLD H@BFDLRDBD JEJS

K@ERD?DN . Tetapi, karenakalimatnya adalah ujaranlangsung dari tersangka jaditidak boleh diganti.

6 Sementara itu, Kasat ReskrimPolresta Palembang KompolSuryadi, SIk didampingi KanitRanmor Iptu Aidil Fitrimengatakan, penangkapan inidilakukan atas laporan korban.Setelah melakukan penyelidikan,akhirnya, Senin (4/5) pukul 22.00Wib pelaku ini pun berhasil dibekukdi kediamannya. Berdasarkan datayang ada, Feri sudah dua kalimelakukan aksi serupa dan pernahmendekam di sel tahanan Polsek IlirBarat (IB) I selama 10 bulan padabeberapa tahun lalu.

Dalam paragraf ini melanggarciri tidak singkat, terdapat kataklise sementara itu . Menurutpenulis seharusnya dihilangkankarena tidak akan mengubahmakna kalimat.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum TUVWXYPYZW

tanggal 6 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Dulu Pemulung Sekarang

Page 93: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

78

Pencuri. [\]\ ^_`_a_ bc]d_e\af\g h_di j\e_dii_] h_\fc f\j_g a\dig_f j_d f\_g

kldicf_kg_d g_e\k_f _gf\mn

Berita 5ol]\f_ gle\k_ _j_e_` ^l]\f_ pldqc]\_d p_j_ ]c^]\g rcg]\k j\ r_]\_d skck

tuvwxyPyzw f_dii_e { |l\ }~��n ol]\f_ h_di j\a_b\g_d ^l]bcjce Dibobol Maling

Indomaret Rugi Rp 31 Juta. ol]\f_ fl]al^cf fl]j\]\ j_]\ ld_k p_]_i]_mn �d_e\a\a

j_f_dh_ _j_e_` al^_i_\ ^l]\gcf�

�_^le �n �d_e\a\a ^_`_a_ bc]d_e\af\g ^l]\f_ g]\k\d_e pldqc]\_d p_j_ ]c^]\g rcg]\k {|l\ }~��n

Paragraf Teks Analisis

� �dj�k_]lf ale_ec kldb_j\ a_a_]_d

lkpcg g_�_d_d k_e\di e_df_]_d

f\j_g glf_fdh_ pldb_i__d j\

k_e_k `_]\n �_e\ \d\� �dj�k_]lf j\

�_e_d �l]a_d �_d\� �lq_k_f_d

�lkcd\di �_elk^_di pl]a\a

jlg_f �|� �lil]\ � �_elk^_di�

j\^�^�e g_�_d_d k_e\di� �ck_f

(���) pcgce ~�n~~n �g\^_f glb_j\_d

fl]al^cf� pl]ca_`__d \d\

kldi_e_k\ gl]ci\_d alg\f_] �p��

�_e_k p_]_i]_m \d\ fl]j_p_f

gla_e_`_d q\]\ f\j_g a\dig_fn �_f_

h_di j\i_]\a^_�_`\ kldc]cf `lk_f

pldce\a j\`\e_dig_d g_]ld_

al^leckdh_ acj_` j\ble_ag_dn r_e

\d\ _i_] el^\` ]\dig_a j_d f\j_g

^l]^le\f�^le\fn

Page 94: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

79

����� ����� ��������  ��¡ ������¢�

����£¤ ¥�£¤  ¡�¦��� §�¨�£�£

¦��¡£¤ ��¢���¡ ��§�§ �����¤�¡

¦���§© ª�§����© ����  �£

§��¦��¡§�

« ¬�£���� ¡£­��¦��¡ ®�¤�¨�¡

¯£ �¦���� °¨¡ (««)© �¨��£¥�

 ¡§���±�¡ ���± ¢�¤�¨�¡ ��§� ¥�£¤

±�£ �§ ¦�¦��§� ��§�� ²��� �¡��

 ¡  �¢�£ ��§� ��§¡��� ¢�§�� ³´�µ¶

�� �± ¦��¡±�� ·¸¹¹º»¼ d¸¸·  ���¦

§�� ��£ �����§�  �£ ¤�¦��§

¥�£¤ �� �±  ¡¢���� ���± ¢���

¢���§��

°���¦ ¢���¤��­ ¡£¡ �¡ �§  ¡��¦�§�£

§�����±�£� ®�¦��§�¡�££¥� � ���±

§��¡¦��  ���¦ ¢���¤��­ ¡£¡ �� �±

�����© �¡��  ¡¦�£¤���¡ ���±

¢�¦��ª��

½ ¾� ¡ ¢���§� ¦���§ §�  ���¦ ��§�

 �£¤�£ ¦�����§ ¤�¦��§ ·¸¹¹º»¼

d¸¸·� ²�����± ���±��¡� ¦���§ §�

 ���¦ ��£¤��£¤ ¦�£����± ����£¤

 �¤�£¤�£ ¥�£¤ � �  ¡ ���¦ ��§�©¿

§��� °¨¡© ����  ¡��¦�¡  ¡ ��§��¡

§��� ¡�£ ¡£¡�

°���¦ ¢���¤��­ ¡£¡ �¡ �§  ¡��¦�§�£

§�����±�£� ®�¦��§�¡�££¥� � ���±

§��¡¦��  ���¦ ¢���¤��­ ¡£¡ �� �±

�����© �¡��  ¡¦�£¤���¡ ���±

¢�¦��ª��

Page 95: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

80

À ÁÂÃÄÅ ÆÄÇÂÈÂÇÂÉÉÊÂË ÃÌÍÌÎÏÐ

ÇÂÑÂÉÂÉ ÐÂÎÄÉÒ ÄÉÄ ÐÂÃÏÇ

ÐÌÓÌÇÂ ÈÌÓÎÌÍÄÅ ÆÂÅÏÎÏ ÐÌÓÏÃÂÇ

ÂÎÂÓÐ ÈÔÇÔ ÂÒÂÓ ÃÂÂÈ ÐÌÓÏÃÂÇ

ÕÄÉÈÏ ÖÉÆÔÐÂÓÌÈ ÈÄÆÂÇ ÍÌÓÍÏÉÊÄ×

ØÌÆÂÉÒÇÂÉ ÙÙÚÛ ÆÄ ÈÔÇÔ ÄÉÄ

ÈÄÆÂÇ ÆÂÎÂÐ ÇÌÂÆÂÂÉ ÐÌÉÊÂÎÂ

ÃÌÅÄÉÒÒÂ ÂÇÃÄ ÕÌÎÂÇÏ ÈÄÆÂÇ

ÈÌÓÌÇÂÐ ÙÙÚÛ×

ÜÂÎÂÐ ÕÂÓÂÒÓÂÝ ÄÉÄ ÈÄÆÂÇ ÆÄÈÌÐÏÇÂÉ

ÇÌÃÂÎÂÅÂÉ× ÞÌÐÍÏÇÈÄÂÉÉÊ ÂÆÂÎÂÅ

ÇÂÎÄÐÂÈ ÆÂÎÂÐ ÕÂÓÂÒÓÂÝ ÄÉÄ ßÌÎÂÃ

ÆÂÉ ÍÄàÆÄÕÂÅÂÐÄ ÔÎÌÅ ÕÌÐÍÂàÂ×

á âÏÆÂÉÒ ÆÄ ÍÌÎÂÇÂÉÒ ÕÄÉÈÏÉÊÂ

ÆÄßÌÍÔÎ ÇÂÑÂÉÂÉ ÐÂÎÄÉÒ ÄÉÄ× ÜÂÉ

ÍÂÓÂÉÒ ÊÂÉÒ ÍÂÉÊÂÇ ÆÄÂÐÍÄÎ

àÔÇÌÎÂÈË ÃÌÎÂÄÉ ÄÈÏ ÐÌÓÌÇ ßÏÒÂ

ÐÌÉßÂÓÂÅ ÓÔÇÔÇ ÍÌÓÍÂÒÂÄ ÐÌÓÌÇË

ÃÏÃÏ ÆÂÉ ÇÔÃÐÌÈÄÇ ÆÌÉÒÂÉ ÈÔÈÂÎ

ÇÌÓÏÒÄÂÉ ÐÌÉàÂÕÂÄ ãÕäå ßÏÈÂËæ

ÎÂÉßÏÈÉÊÂ×

ÜÂÎÂÐ ÕÂÓÂÒÓÂÝ ÄÉÄ ÈÄÆÂÇ ÆÄÈÌÐÏÇÂÉ

ÇÌÃÂÎÂÅÂÉ× ÞÌÐÍÏÇÈÄÂÉÉÊ ÂÆÂÎÂÅ

ÇÂÎÄÐÂÈ ÆÂÎÂÐ ÕÂÓÂÒÓÂÝ ÄÉÄ ßÌÎÂÃ

ÆÂÉ ÍÄàÆÄÐÌÉÒÌÓÈÄ ÔÎÌÅ ÕÌÐÍÂàÂ×

ç ØÌÐÌÉÈÂÓ ÄÈÏË èÂÕÔÎÃÌÇ

èÌÐÏÉÄÉÒ éèÞ êÂÉÆÔÇÔ

ØÂÉßÂÊÂË ÐÌÎÂÎÏÄ èÂÉÄÈ ãÌÃÇÓÄÐ

ÖÕÆ ëÂÅÊ ãÔÉÄ ÐÌÐÍÌÉÂÓÇÂÉË

ÜÂÎÂÐ ÕÂÓÂÒÓÂÝ ÄÉÄ ÈÌÓÆÂÕÂÈ

ÇÌÃÂÎÂÅÂÉ àÄÓÄ ÈÄÆÂÇ ÃÄÉÒÇÂÈË

ÈÌÓÆÂÕÂÈ ÇÂÈ ÐÏÍÂìÄÓ× ÁÌÉÏÓÏÈ

ÕÌÉÏÎÄÃ ÇÂÈÂ ØÌÐÌÉÈÂÓÂ ÄÈÏ dan

Page 96: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

81

íîíïðí ñòóíîôíï õòö÷òøùõú ûïüüýõí

óùüí ÷ùîíþ ÿò�íñùñíï ý�íþ

�òÿ�íõ �òóíîôíï �òöñíöí (���)ú�ùîíþ ÿòïòöôÿí �í�ýöíï íõí÷

ñòóíîôíï õòö÷òøùõú �ïõùñ ÷ííõ ôïô

�íöí �ò�íñù ÿí÷ôþ îí�íÿ

�òïðôîôñíï ý�òþ �òõùüí÷��

õùõùöïðíú

ñíõí �ïõùñ dihilangkan karenadianggap mubazir.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum e�� P ��

tanggal 9 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Dibobol Maling Indomaret

Rugi Rp 31 Juta. Ciri bahasa jurnalistik yang dilanggar yaitu tidak menghindarikataistilah asing dan tidak singkat.

Berita 6Berita keenam adalah berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum

��� P �� tanggal 18 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Terbongkar

Setelah Alarm Berbunyi. Berita tersebut terdiri dari sebelas paragraf. Analisisdatanya adalah sebagai berikut:Tabel 6. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 18

Mei 2015.

Paragraf Teks Analisis

1 Mahyadi (20) spesialis pencurian Dalam paragraf ini melanggar ciri

Page 97: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

82

������� �� ���� ���� ����� ����

���� ����������� �� �������!

��"���� ��#$ ��#$#$ �� ������

����� ���� ��#%�&��! ������

��#������� ������ ��#�� � �� '�($��#�"�! (���$ ()*+,)-

����� "��������#� ����+� �����

� ���- .�#����� ���� � � ���

���� yang tidak dicetak miring.Menurut penulis, tidak perludiganti, tetapi seharusnya dicetakmiring sebagaimana mestinya.Sehingga menjadi /011 .

2 Kali ini aksi pelaku dapatdiketahui petugas keamananMall, setelah alarm yang masihmelekat di salah satu pakaiananak hasil curian yang disimpanpelaku di dalam tas ranselberbunyi, ketika hendak keluar.

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak menghindari kata/istilahasing. Sama seperti paragrafpertama, terdapat bahasa asingMall yang tidak dicetak miring.

Menurut penulis, tidak perludiganti. Tetapi seharusnya dicetakmiring sebagaimana mestinya.Sehingga menjadi /011 .

3 Saat digeledah di dalam tas ranselyang memang sudah disiapkanwarga Jalan KH M Asyik, LorongBinjai, Kelurahan 3/4 Ulu,Kecamatan SU I Palembang,

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak menghindari kata/istilahasing. Sama seperti paragrafpertama, terdapat bahasa asingMall yang tidak dicetak miring.

Page 98: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

83

2345678 93:395;7: << =39>7?

27;7@7: 7:7;A B3=7;5 C7:6 47;

D7274 >3?;54@; D@797:;7: ;3 2E8;3797:7: F7==A G7=5 D@83?7H;7:

;3 BE=?3847 B7=39>7:6I >3?@;54

>7?7:6 J5?@7:I 65:7

93923?47:665:6K7L7>;7:

23?>5747::C7A

F3:5?54 23:5=@8I 4@D7; 23?=5

D@67:4@A M3472@ 83H7?58:C7 D@J347;9@?@:6 83>767@97:7 9384@:C7A

N3H@:667 93:K7D@ OPQQ .

4 Hari itu mungkin saya lagi apesdan ceroboh, sebab usai minumminuman keras sebelum ke sanadan waktu mau diperiksa sayajuga langsung mengakui kalausudah mencuri, ujar Mahyadi,saat ditemui di PolrestaPalembang, Minggu (17/5).

Dalam paragraf ini tidak ditemukankesalahan. Pembuktiannya adalahkalimat dalam paragraf ini jelasmaknanya, bisa dimengerti olehpembaca.

5 Menurut Mahyadi yang mengakupuluhan kali melakukan aksipencurian di seluruh JM yang adadi Palembang, dirinya tak pernahkedapatan saat membawa keluar

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak singkat. Menurut penulis,kata yang digarisbawahi digantidengan mencuri demi hemat katadan agar lebih mudah dipahami

Page 99: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

84

RSTSUVWRSTSUV XSUV YZ[\TZ YSTZ

YS]S^ _`a`bcd^RS[Sb

e fdUVSgS ad hSUSi c\TS Wc\TS ^S\

^d^Rd]Z YSU SjS]UXS h\YSk

YScS_ lm c`_`UVb fSXS ad noi

^dTShS Rd]\^ c\Sh YZ_S^RSk

]SVZip aS_S cd^\YS XSUV RST\ Y\S

R\]SU ^dUVkZT\c \YSTS RdRSh ZUZb

qS]S^ cSTSVTSr ZUZ _ZYSa YZ_d^\aSU

adhS]SkSUb sd^R\a_ZSUUXS SYS]Sk

aS]Z^S_ YS]S^ cSTSVTSr ZUZ RZhS

YZcSkS^Z `]dk cd^RS[Sb

t uZSc hd_d]Sk RdTSahZi TdhZYZvZh

aSh\h hdT\cS XSUV ^dUgS]SUZ

k\a\^SU cdUgSTS hd^RZ]SU R\]SU

YZ ws sSag` ZUZ ^dUgSgSaSU

RSTSUV kShZ] [\TZSU YZ hdc\_STSUsShST xe YdUVSU kSTVS ycxzbmmm

cdT ]d^RST \U_\a RSg\ SUSaWSUSab

qS]S^ cSTSVTSr ZUZ _ZYSa YZ_d^\aSU

adhS]SkSUb sd^R\a_ZSUUXS SYS]Sk

aS]Z^S_ YS]S^ cSTSVTSr ZUZ gd]Sh

^SaUSi RZhS YZ^dUVdT_Z `]dk

cd^RS[Sb

{ sdT_S^S _Sk\ ^dU[\TZ lmxxi

^d]ZkS_ T`^R`UVSU [djda

^dU[\TZ YZ |}i gSYZ hSXS

cTSa_daaSU _dTUXS_S RZhSb ~STdUS

addUSaSU hS^cSZ hdaSTSUV ^ShZk

_dT\h YSU \SUV UXS [\^S YZcSaSZ

qS]S^ cSTSVTSr ZUZ _ZYSa YZ_d^\aSU

adhS]SkSUb sd^R\a_ZSUUXS SYS]Sk

aS]Z^S_ YS]S^ cSTSVTSr ZUZ gd]Sh

^SaUSi RZhS YZcSkS^Z `]dk

cd^RS[Sb

Page 100: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

85

����� ������������� ���������

� ������� ������ ���������

�������� ���� ���� ������� ������

���� �������� ������� �������

������� ������� �� ����

��������� ������� �������� �������� ������� ������ ��� ��

������

 ���� �������¡ ��� ��������� ��������� ����������� ����¢�������

������ ���� ������� �������¡

�������� �������� ������ �����

���� dan Square yang tidakdicetak miring. Menurut penulis,tidak perlu diganti. Tetapiseharusnya dicetak miringsebagaimana mestinya.

10 Kasat Reskrim PolrestaPalembang Kompol Suryadimembenarkan penangkapanpelaku pencurian oleh petugaskeamanan Mall tersebut dan kinipelaku berikut barang bukti 33lembar pakaian atau senilaiRp2.243.900 telah diamankanguna pemeriksaan lebih lanjut.

Dalam paragraf ini terdapatkesalahan ciri tidak menghindariistilah asing. Kata Mallseharusnya dicetak miringsebagaimana mestinya.

11 Pelaku diserahkan oleh petugaskeamanan Mall, setelah

Dalam paragraf ini terdapatkesalahan ciri tidak singkat. Kata

Page 101: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

86

£¤¥£¦§¨©¦ª £¦§¨¦§ «¤¬¦©­©¦§

ª¤§®­¥¯¦§ °¦§ ±¦¦£ ¯§¯ ©¦±­±§²¦«¦±¯³ ©¯£¦ °¦¬¦«¯ ¨­§¦ °¯ª¥´±¤±¬¤µ¯³ ¬¦§¶­£·¸ £¦§°¦±§²¦¹

«¤¬¦©­©¦§ ª¤§®­¥¯¦§ digantimencuri demi menghemat kata.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum º»¼½¾¿P¿À½

tanggal 18 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Terbongkar Setelah Alarm

Berbunyi. Ciri bahasa jurnalistik yang dilanggar yaitu tidak singkat dan tidakmenghindari istilah asing.

Berita 7Berita ketujuh adalah berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum

º»¼½¾¿P¿À½ tanggal 20 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Tempat Kos

Mahaisiwi Dikuras Maling. Berita tersebut terdiri dari tujuh paragraf. Analisisdatanya adalah sebagai berikut:Tabel 7. Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 20

Mei 2015.

Paragraf Teks Analisis

1 Mengetahui ada orang yang tidakdikenal masuk ke dalam kamarkosan, Maya Sepriani (21) danRicha Widya (21), duamahasiswi Universitas Islam

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak singkat. Menurut penulis,kata langsung dihilangkan demimenghemat kata dan tidak akanmengubah makna.

Page 102: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

87

ÁÂÃÂÄÅ (ÆÇÁ) ÈÉÊÂË ÌÉÍÉÎ

ÏÉÐÂÑÒÉËÃ ÐÉËÃÓÔËÃ ÒÂÄÕÔÄÉÖ

ÕÔÄÉ ÍÅÊÔÄ Ë×ÂË×ÉØ ÐÉËÍÉÄÉË

ÑÂÄÉÓÉ ØÂÍÉØÔÍÉËÙ

Ú ÛØÅÒÉÍË×ÉÜ ÊÂËÃÉË ÐÂÐÔÉÓÉ ÝÄÉËÃÍÂÄÓÂÒÔÍ ÑÂËÃÔÄÉÓ ÓÂÐÔÄÔÎ ÎÉÄÍÉ

ÒÂËÊÉ ØÂÊÔÉ ÑÉÎÉÓÅÓÞÅ ÅËÅ

ÓÂÕÂÄÍÅÜ ÔÉËÃ ÓÂËÅÐÉÅ ÈÕßàá ÄÅÒÔ

×ÉËà ÉÊÉ ÊÅ ÊÉÐÉÑ ÊÝÑÕÂÍÜ ÔÉËÃ

ÓÂÒÂÓÉÄ ÈÕ âãâ ÄÅÒÔ ÊÉÄÅ

äÂÐÂËÃÉËÜ ÓÂÒÔÉÎ ÍÉÒÜ ÍÅÃÉ ÔËÅÍ

ÍÂÐÂÕÝË ÓÂÐÔÐÂÄ (ÕÝËÓÂÐ) ÊÉË

ÓÂÕÉÓÉËà ÓÂÕÉÍÔÙ åÝÍÉÐ ØÂÄÔÃÅÉËÑÂËäÉÕÉÅ ÈÕ âÜæ çÔÍÉÙ

èÉÐÉÑ ÕÉÄÉÃÄÉé ÅËÅ ÍÅÊÉØ ÊÅÍÂÑÔØÉË

ØÂÓÉÐÉÎÉËÙ ÏÂÑÒÔØÍÅÉËË×É ÉÊÉÐÉÎ

ØÉÐÅÑÉÍ ÊÉÐÉÑ ÕÉÄÉÃÄÉé ÅËÅ çÂÐÉÓ

ÑÉØËÉË×ÉÜ ÒÅÓÉ ÊÅÑÂËÃÂÄÍÅ ÝÐÂÎ

ÕÂÑÒÉäÉÙ

à êÂËÔÄÔÍ äÂÄÅÍÉ êÉ×ÉÜ ÓÉÉÍ

ÑÂÐÉÕÝÄ ÊÅ ÎÉÊÉÕÉË ÕÂÍÔÃÉÓ

ÏÝÐÓÂØ ëÂÑÔËÅËà ÏÉÐÂÑÒÉËÃÜ

ìÂÐÉÓÉ (ãíîæ)Ü ØÂçÉÊÅÉË ÍÂÄÓÂÒÔÍÍÂÄçÉÊÅ ÊÅ ØÝÓÉËÜ ïÉÐÉË ÏÄÝé ëð

Zainal ÛÒÅdin Ìikri, ñÉng ÛÓpri,Èå 31 Èò 1, ëelurahan

èÉlam paragraf ini melanggar ciritidak singkat. êenurut penulis,kata ×ang digarisbawahidihilangkan demi menghemat katakarena tidak akan mengubahmakna.

Page 103: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

88

óôõöô÷ôøù úûüôýôþôø úûýÿø�ø�

óôöûý�ôø�ù �ûø�ø (����)ù �û�þô�ÿÿö � ����

� �ôö ôý �þÿ �ô�ô þôõÿ ô�ô

�û�û�ôø� �� �ôöôý ôýô �ôôþ�ûöôÿ ýûø��ø�ô ô�ÿ �ôø�

�ûô�ô �� öôøþô� �ôø� ���ÿøôôøÿøþÿ þ��ÿ� �ôôþ �þÿù �ûöôÿ

�û�ôø� ýûø�ôý��ö þô� �ô�ô �ôø��ô�ô öûþôôø �� �ûôþ û�ôöôùujar Maya.

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini jelasmaknanya, mudah dipahami olehpembaca.

5 Mengetahui ada orang yang tidakdikenal masuk ke dalam kamarkosan, ia pun tidak beranibangun lantaran takut pelakumelukainya, sehingga ia memilihberpura-pura tetap tidur.

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak singkat, berbelit-belit.Menurut penulis, kata yangdigarisbawahi dihilangkan demimenghemat kata karena sudah padaparagraf sebelumnya. Sehinggamenjadi:Ia pun tidak berani bangun lantarantakut pelaku melukainya, sehinggaia memilih berpura-pura tetap tidur.

Page 104: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

89

� ������� ������ � �!�"� ��#�

$�� "���%& "�!�'( ��)� ����!�#�# ���&�%�� *'+�� )��� ����'�& �'$&! $' ��#"'�� ��)�, ����

"���%& "�!�'( ��)� �!& ��!'�%

#��'��(- .���� #����'�/'

��#����! 0��# 1&!&��� 2�����3���!'� '�',

4���# "�!��!�5 '�' �'$�% $'��#&%��

%��������, 6�# &%�'���)� �$����%��'#�� $���# "�!��!�5 '�' .����

#�%���)�( '�� $'#����!�' 7���

"�# �+�,

8 9��$����! ��!'�%�� '�&( /�!��

)��� �!�$� $' ��%'��! ��#"��

�'������)� ��!�� &� �����&��

���&� �'���� �%�'!�)�

#���%&%�� "����.�!��, :�#&�(

���� $'��%&%�� "����.�!�� "���%&

�&$�� �'����, 6���%& #��&% %�

$���# %7��� ��!�� &� �������

#��+7��%�� .��$��� )��� �!�$���"�� $' ��#"'�� "'��&, 2�!���'�#�# &%� .��$���( "���%&

�����&�� #��.&�&!%�� �������)�

&��&% #����# '� ���% %&�+'

4���# "�!��!�5 '�' #�������! +'!'�'$�% �'��%��, 9��&!&� "��&�'�(

%��� )��� $'��!'� �/��'

$'�'����%��;$'����' $�#'

#�����#�� %���, <��� 2�!���'�

#�# &%� .��$��� digantikemudian . Sehingga menjadi:

Mendengar teriakan itu, wargayang berada di sekitar tempattinggalnya langsung bangunmelakukan pengejaran. Namun,saat dilakukan pengejaran pelakusudah hilang. Pelaku masuk ke

Page 105: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

90

=>?@ A>BCD EFGEC?@@>H IC JK?LCMC?EK DC?@@> >JDCG=> NFGD>BCH

AFANKJ> MC?EKO

I>H>A JPB>? BFEFH>D AF?LP?@JFH

QF?IFH> =>?@ NFG>I> EFM>E IC

B>AMC?@ MC?EKO RFAKIC>? MFH>JK

H>?@BK?@ AF?QKHKGJ>? E>?@>??=>

K?EKJ AF?@>ANCH >?>J JK?LC =>?@A>BCD EFGEC?@@>H IC JK?LC MC?EKDC?@@> >JDCG=> NFGD>BCH AFANKJ>

MC?EKO

S>H>A NFGCE> MF?LKGC>? M>I> GKNGCJ TKJGCA IC T>GC>? UAKA VWXYZ[P[\YE>?@@>H ]^ _FC ]^`aO bFGCE> =>?@ ICB>QCJ>? NFGQKIKH Tempat Kos Mahasisiwi

Dikuras Maling. cCGC N>D>B> QKG?>HCBECJ =>?@ BFGC?@ ICH>?@@>G =>CEK ECI>J BC?@J>EO

Berita 8bFGCE> JFIFH>M>? >I>H>D NFGCE> MF?LKGC>? M>I> GKNGCJ TKJGCA IC T>GC>?

UAKA VWXYZ[P[\Y E>?@@>H ]^ _FC ]^`aO bFGCE> =>?@ ICB>QCJ>? NFGQKIKH Pembobol

Rumah Kosong Ditembak. bFGCE> EFGBFNKE EFGICGC I>GC EKQKD M>G>@G>dO e?>HCBCB

I>E>?=> >I>H>D BFN>@>C NFGCJKEfg>NFH hOe?>HCBCB N>D>B> QKG?>HCBECJ NFGCE> JGCAC?>H MF?LKGC>? M>I> GKNGCJ TKJGCA ]^

_FC ]^`aO

Paragraf Teks Analisis

` iKIC T>GEP?P >HC>B iKIC gFNFJ(j])k =>?@ ICBFNKE BFN>@>C PE>J

S>H>A M>G>@G>d C?C ECI>J ICEFAKJ>?

JFB>H>D>?O lFANKJEC>??=> >I>H>D

Page 106: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

91

mnopqr mnstruvps urwpx qyzys{|xps}p ~vzp wnspxps zpqv� zpp�zn~r�vu �vwpx mpspz mn�r{pz

~nuzpups{ �v qpqv qpspss}p zpp��v{nops�ps{ qn �pmyounz�p

�ponw~ps{| �nopzp (����)�vsvxpuv�

qpovwp� �popw mpup{up� vsv �nopz

wpqsps}p| ~vzp �vwns{nu�v yonx

mnw~ptp�

� �nopqr }ps{ wns�p�v �pu{n�

ymnupzv mn�r{pz vsv| �numpqzp

�vxp�vpxv �vwpx mpspz qpunsp

~nurzpxp wnop�ps zpp� �vopqrqpsmnsps{qpmps yonx pmpup� �sv�

�v�rw �p�unzquvw �younz�p

�ponw~ps{| �puv urwpxs}p �v

�pops �ps{nups �v�y �s{ �pr�ps|

�ywyu �| �ntpwp�ps �� ��

�ponw~ps{� �n�nopx wns�popsv

mnwnuvqzpps p�po �v �younz�p|

unzv�v�vz qpzrz }ps{ zpwp �ps�nopx ~yopq�~povq zno �pxpsps vsv|

ops{zrs{ �vovwmpxqps qn �yoznq

�popw mpup{up� vsv �v�pq �v�nwrqps

qnzpopxps� �nw~rq�vpss}p p�popxqpovwp� �popw mpup{up� vsv �nopz

vs�yuwpzv }ps{ �vzpwmpvqps | ~vzp

�vwns{nu�v yonx mnw~ptp�

Page 107: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

92

�������� ���� ¡��¢£

¤ ¥�¦�§�� ¨�§¡�� ��� �� ���©�¨ª«��� ¨�¬� �� ¦�­¨�� ¨� ©���ª® ¯«�§����¬ ���¯  ���§�©¬� ���� ¡��¢

°¦¬¯ ±�¡�§¬ � ²�­� ¡��¢ª ²���©�

(³´µ¶)£

·���  ¦�§�¢§�¸ ��� ¬���¨ ��¬� ¯¨��

¨�©���­��£ �� ¡¯¨¬����¹� �����­¨��� �¬ ����  ¦�§�¢§�¸ ��� «���©

 �¨���¹�ª ¡�©� �� ��¢�§¬� ���­

¦� ¡�º�£

» ±�¡�§¬  ��«���©¨��ª

¦����¢¨�¦�� ¦���¨¯  �§¯¦�¨��

¦��¢� ¡��¢�� �¬�© �¯�

¬�§©��¢¨� ����ª ¹�¨�� ¼�¡¹ ���±�¢�� ¹��¢ ��¡�­ �¯�¯ ��¬��¢¨�¦

¦�¬¯¢�© ���©�¨ ��������

���� ¡��¢£ ²�¬���­ ©�¡��¯ �¹�

¡�§©� �½©� � ¬�§©��¢¨� ±¯��

 ���¨¯¨�� ¦��º¯§��� �� §¯ �­

 ���¨ ¾¿� (À») ¹��¢ ©����¢

��¬��¢¢�� ¨�©��¢ª ¦��� ³»

¼�¡§¯�§�£

·���  ¦�§�¢§�¸ ���  ����¢¢�§ º�§�

¬���¨ ©��¢¨�¬£ ��¬�  ���¨¯¨��

¦��º¯§��� menurut penulis digantimencuri demi menghemat kata.

Sehingga menjadi:Robert menjelaskan, penangkapanpelaku merupakan pengembanganatas dua tersangka lain, yakni Febydan Regen yang lebih duluditangkap petugas Polsek KalidoniPalembang. Setelah sebelumnyabersama-sama tersangka Rudimencuri di rumah milik Eva (64)yang sedang ditinggal kosong, pada14 Februari.

Page 108: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

93

Á ÂÃÄÃÅÆ ÇÆÈÆÉÊ ÅÃ ÄËÌÆÍ ÅÎÄÏÆÉ

ÐÆÉÊ ÇÆÑÆÌ ÅÃÆÇÆÆÉ ÅÎÒÎÉÊÓ

ÔÆÑË ÌÆÒËÅ ÇÃÉÊÆÉ ÕÆÄÆ ÌÃÄËÒÆÅ

Ö×ÉÈË ÇÆÉ ÌÃÉÊÆÌÏ×Ñ ØÙ ÔÚÛÜ

ÇËÆ ÅÆÄËÉÊ ÏÆÝË ÒÃÄÈÆ ÒÆÈË ËÉ×È

ÌÎÏ×Ñ ÞÄÆÉÇ Ù×ÈÆÄÆÜ jelasnya.

Dalam paragraf ini tidak ditemukankesalahan. Pembuktiannya adalahkalimat dalam paragraf ini jelasmaknanya, bisa dimengerti olehpembaca.

6 Namun, Robert melanjutkan aksikawanan pelaku yang terbilangeksklusif dengan menggunakanmobil Avanza tak berjalanmulus, karena ada tetanggakorban yang sempatmenyaksikan perbuatan pelaku.Hingga akhirnya, tersangka Febytertangkap warga saat berusahamembawa mobil dari garasirumah korban di Jalan MPMangkunegara, Kenten Permai,Blok A2, Kelurahan BukitSangkal, Kecamatan KalidoniPalembang.

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak lugas, dan tidak singkat. Katayang digarisbawahi menurutpenulis diganti dihilangkan demimenghemat kata. Setelah katamelanjutkan seharusnya diberi

tanda baca koma (,) agar maknakalimat tidak ambigu.

Page 109: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

94

ß àáâã äåæçèâáâé áåæãåçèá ê äåëâìè

íîïåæâá ðâãâë ñòñ óôõð áåéáâéöäåé÷èæîâé íîãåæáâî äåøçåæâáâéê

íåéöâé âé÷âøâé ùèìèøâé íî

âáâã ëîøâ áâùèé äåéïâæâê

pungkas Robert.

Dalam paragraf ini tidak ditemukankesalahan. Pembuktiannya adalahkalimat dalam paragraf ini jelasinformasi yang disampaikan , bisadimengerti oleh pembaca.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum úûüýþÿ Pÿ�ýtanggal 20 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pembobol Rumah Kosong

Ditembak. Ciri bahasa jurnalistik yang dilanggar yaitu tidak singkat dan tidak lugas.Berita 9

Berita kesembilan adalah berita pencurian pada rubrik Hukrim di HarianUmum úûüýþÿPÿ�ý tanggal 22 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pencuri

Kambing Babak Belur. Berita tersebut terdiri dari lima paragraf. Analisis datanyaadalah sebagai berikut:Tabel 9.Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 22

Mei 2015.

Paragraf Teks Analisis

1 Ispen (22), terpaksa dibawa kePuskesmas terdekat untukmendapatkan pertolongan medisakibat dihajar massa setelah

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini jelas, padat

Page 110: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

95

��������� ����� ��� ��� �����

��� ����� (��)� ����� ������

����� ���� ���� ��������

���� ������ ��������� ��������

����� ������� ��������� ���� ���

���� ����� �� ��� ��������

(��!) ������ ���� ������

��� ���������� ���� ��� ���

" #�������� ���� ������� �� ����

����� $���� ������ ���� � %����

"&� '# �(� �������� ������

����� �������� ) �������

����� **� � �� ��� �������

�������� ���������� ������ �����

������ ��� ���� ����� ("+,�)�������� ��� +-�(�� ���� ��� �����

��� �������� �� �������

����������� ������ ����� ���.

�� ������ ���� ���� ����

����� ������� ��� ���������

��� ����� �������� ���� ����

������� ����� �����������

������ ����� ���� ���� ��

������ �������� ���.���/

#�������� ����� $���� ������

���� � %���� "&� '# �(�

�������� ������ �����

�������� ) ������� �����

**� � �� ��� ������� ��������

���������� ������ �����

������ ��� ���� ����� ("+,�)�������� ��� +-�(�� ���� ���

����� ��� ��������

Page 111: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

96

012034514674 8146149727:

;1<197 83=32 814>?> @1

A78<>46 B7C: D1;7 E>23F

G E1;78<7: 9: C3@7;: @1?79:74H

@101=>C74 ;>7;747 ;19746 ;1<:F

I1C7@> C746;>46 814>?> @1

@749746 @780:46 8:C:@ @32074F

J><74K7 6127@ 612:@ @19>7 <1C7@>

;>97L 9:@1=7L>: 87;K727@7=F E77=

@19>7 <1C7@> 8146780:C @780:46

M7267 012=12:7@ 87C:46F

D7C78 <727627N :4: 81C746672

5:2: =:97@ ;:46@7=F A7=7 K746

9:672:;07M7L: 9:L:C746@74

@72147 =:97@ 7@74 8146>07L

87@47F

O E<34=74 M7267 01297=74674 974

C746;>46 818>@>C @32074

012787:P2787:F QCL7;:C <1C7@>

0707@ 01C>2 9:L7?72 87;;7F

E19746@74 =1874 <1C7@> 012L7;:C

81C72:@74 9:2: 972: @1?7274

87;K727@7=F

D7C78 <727627N :4: =:97@

9:=18>@74 @1;7C7L74F

I180>@=:744K7 797C7L @7C:87=

97C78 <727627N :4: ?1C7;H <797=

0:;7 9:814612=: 3C1L <180757F

R A7<3C21; S>27 T>2L79: U7497K74:

81467@>:H 07LM7 =12;746@7 <145>2:

@780:46 012L7;:C 9:7874@74F

D7C78 <727627N :4: =1297<7=

@1;7C7L74 5:2: =:97@ ;:46@7=H

=1297<7= @7=7 8>07V:2F A7=7 K746

Page 112: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

97

WXYZ[\ ]ZZY ^\Z_Z`aZ` ab`^\]\

[XcZad _X`eZcZ_\ cdaZfluka padabagian muka, kepala, punggung,tangan dan telinga. gelanjutnhapelaku dibawa ke iuskesmas.jgelanjutnha aparat menerimapenherahan pelaku, terima ki danbarang bukti seekor kambing, kataKapolres.

digarisbawahi dihilangkankarena tidak akan mengubahmakna. Sehingga menjadi:Kapolres Mura NurhadiHandayani mengakui, tersangkaberhasil diamankan. Tetapi saatdiamankan kondisi pelakumengalami luka pada bagianmuka, kepala, punggung, tangandan telinga. Pelaku dibawa kePuskesmas. Selanjutnya aparatmenerima penyerahan pelaku,terima LP dan barang buktiseekor kambing, kata Kapolres.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum lmnopqPqro

tanggal 22 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pencuri Kambing Babak

Belur. Ciri bahasa jurnalistik yang sering dilanggar yaitu tidak singkat.Berita 10

Berita kesepuluh adalah berita pencurian pada rubrik Hukrim di HarianUmum lmnopqPqro tanggal 25 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pencuri

Page 113: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

98

Truk Terjaring Satlantas Polres OKI. stuvwx wtuytz{w wtu|vuv |xuv w{}{~ �xux�ux��

��x�vyvy |xwx��x x|x�x~ ytzx�xv ztuv�{w�

�xzt� �����x�vyvy zx~xyx }{u�x�vywv� ztuvwx �uv�v�x� �t��{uvx� �x|x u{zuv� �{�uv� ��

�tv �����

Paragraf Teks Analisis

� �tw{�xy �xw{x� �x�{�v�wxy

(�xw�x�wxy) �t���vyvx� �t�xux

�t�{z�v� ��|��tyvx �ty�u (���uty)��x� ���tuv�� ��vu (���)�ztu~xyv� �t�}xuv�� wtuyx���x

�t��{uvx� wu{�� �v���{ (����)yt�vwxu �{�{� ������

 x�x� �xux�ux� v�v wv|x� |vwt�{�x�

�tyx�x~x�� �t�z{�wvx���x x|x�x~

�x�v�xw |x�x� �xux�ux� v�v }t�xy�

�x|xw� wv|x� wtu|x�xw �xwx �{zx¡vu�

zvyx |v�t��tuwv ��t~ �t�zx�x�

� �t|{x wtuyx���x x|x�x~ �xu{y

(��)� ¢xu�x ��u��� �x�������

�x���x s{�w{��� �� ��vu�

�x�t�zx��� �t�{|vx�� ��{y

£v}x�x (��)� ¢xu�x �{��x�

�tuzx{� �� ��� �t�x�xwx�

sx��yx �x�x� �xz{�xwt� ��x�

���tuv�� ¤�{ �v�{u (��¤�)�

 x�x� �xux�ux� v�v �t�x���xu �vuv

wv|x� yv���xw� wtu|x�xw �xwx �{zx¡vu

x|x�x~ . Di anggap mubazirkarena kata adalah lebih tepatuntuk menunjukkan definisi.Menurut hemat penulis dihilangkankarena tidak akan mengubahmakna kalimat. Kata kemudiandiganti dan untuk lebih

Page 114: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

99

¥¦§¨©¦¥ª« ¬ª«ª­

® ¯°±²³² ¥¦§´²«ª ³ª«µ µ§²« «¶µ¬ ·°±«

¸²¦³¦± ¹ª¶§ª ¬µ§²§¨ º¦¶§°¥°¶

»°±²³² ¼½ ¾¿ÀÁ Âà ©ª³²± ĵ¶²ª§Å

¬µ§Ä² ÆeÇÇeÈ ÉÊË, senjata api(Ìenpi) rakitan beserta limapeluru.

¸ªlam paragraf ini melanggar ciritidak menghindari kata/istilahasing. Íata asing ηolt ¸²eseltidak dicetak miring. Menurutpenulis seharusnya dicetak miringsebagaimana mestinya.

4 Kepala Polres (Kapolres) OKIAKBP M Zulkarnain didampingiKasatlantas AKP Haris BataraSimbolon menjelaskan,penangkapan dilakukan menyusulinformasi dari Polresta Palembangyang menyatakan, telah terjadipencurian truk di Sukarami,Palembang.

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini jelas, padat,tidak terdapat kata mubazir, bisadipahami oleh pembaca.

5 Penjaringan dilakukan polisi yangdipimpin Kanit Turjawali IpdaMuriyanto yang sedangmelakukan pengamanan kegiatanCar Free Day di Kota Kayuagung.

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak menghindari istilah asing.Terdapat kata Car Free Dayyang tidak dicetak miringsebagaimana mestinya. Menurut

Page 115: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

100

ÏÐÑÒÓÔÕÖ ÕÐ×ØÙÒÕÑÚØ ÛÔÜÐÝØÞ ßÔÙÔÑà

ÕÐáØàØÔßØÑØ ßÐÕÝÔÑÚØâ

ã äØØÝ ÔÝÒ ØÑààåÝØ ÞØßÔ ßÐÓÔ×ØÝ

ÝÙÒÞ ÝÐÙÕÐáÒÝ ßÐÓÔÑÝØÕ ÛÔ æØÓØÑ

çØÛÐÑ èÑåßÖ éÐÓÒÙØ×ØÑ æÒØêëÒØÖ

éØÚÒØàÒÑàÖ ÓØÑàÕÒÑà ÞØßÔ

×ØÛØÑà ÛØÑ ßÐÓØÞÒÞØÑ

ÏÐÑààÐÓÐÛØ×ØÑâ éØßÔ ÝÐßÒÞØÑ

ÞÒÑÜÔ ì ÛØÑ ÕÐÑëØÝØ ØÏÔ ÙØÞÔÝØÑ

áÐÙÔÞÒÝ ÓÔßØ áÒÝÔÙ ÏÐÓÒÙÒÖ ÞØßÔ

ÓØÑàÕÒÑà ØßØÑÞØÑ ÕØÑà ÕåÏÔÙÖ í

îØÙÒÑ ÛØÑ ÙÐÞØÑÑÚØ èàÒÕ ïÔëØÚØ

ÞÐ ðåÓÙÐÕ ñéòÖ kata Zulkarnain.

Sebenarnya dalam paragraf iniditemukan kesalahan yaitumelanggar ciri tidakmengutamakan kalimat aktif. Kataamankan sebaiknya digantimengamankan . Tetapi, karena

kalimatnya adalah ujaran langsung,jadi tidak boleh diganti.

7 Kasat Reskrim Polres OKI AKPDikri Olfandi mengatakan, keduatersangka melakukan pencurian diSukarami Palembang.Rencananya truk akan dibawa keOKUT. Karena kejadianya diwilayah hukum PolrestaPalembang, maka kasus ini kami

Dalam paragraf ini melanggar ciritidak singkat. Kata melakukanpencurian diganti mencuri demimenghemat kata dan tidakmengubah makna kalimat.

Page 116: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

101

óôõö÷øù÷ú ùû üýóþûÿ�÷

ü÷óûõ�÷ú�� kata Dikri.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum �����P�tanggal 25 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pencuri Truk Terjaring

Satlantas Polres OKI. Ciri bahasa jurnalistik yang dilanggar yaitu tidak singkat,tidak mengutamakan kalimat aktif, dan tidak menghindari istilah asing.

Berita 11Berita kesebelas adalah berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum

�����P� tanggal 27 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pencuri Keok

Dihajar Massa. Berita tersebut terdiri dari sembilan paragraf. Analisis datanyasadalah sebagai berikut:Tabel 11.Analisis bahasa jurnalistik berita kriminal pencurian pada rubrik Hukrim 27

Mei 2015.

Paragraf Teks Analisis

Sub judul Saat melakukan tindak pencurian,pelaku dipergoki. Massa punmengejar dan menghajar pelaku.

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini jelas, bisadimengerti oleh pembaca.

1 Tindak kejahatan dilakukan priayang belakangan diketahui sebagai

Dalam paragraf ini melanggarciri tidak singkat. Menurut

Page 117: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

102

�� � ���������� (��)����������� ��� ���� � ������������ � ���� � ��! "�����

#����� ��!��"�� $� ����� %��� �(& "���) %�������� &�"������'

(��������� ��������� �� �� �����

���)�� ����� ���� ����� ������

�"�����'

����� !���"�� ���� ����

������������ ���"������ ���

��������� ����' ������

������"��������� �� �� ����

�������� ����� ��"����'

* &� � %���� (*+,+) "�"�� ������� !���"-*'..� � /�"�� 0����� $ ����

��"������ %�� � �� ��1������

%�������� &�"������� %���) (+�)������������ ��� ����� � � ��!��

��"�����'

��"�� !������2 ��� ��"������

1��� �� �� �������' 3������

����� !���"�� ���� ����

������������ ���"������ ���

��������� ����' ������

������"��������� ���� �� ������ �������� ����� ��"����'

4 (�����!� ���� ���� ���� %���)

������ �� �� � ���� ���1����

������� ����� /�"�� &������� %� $�� 0������ 0 � �� �� ���� (����

$$� �5-�� �6�� ��"������ 4+ $"���

��1������$"�� (���� ($() $$�

��"�� !������2 ��� ��"������

1��� �� �� �������' 3������

����� !���"�� ���� ����

������������ ���"������ ���

��������� ���� ������ �� ��

���� �������� ����� ��"����'

Page 118: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

103

789:;<8=> ?@AB ;:=CAD? @8E F? F898;;G<?9=H8I

J KG=@8LB KA@:MG NA= <:D@:D?8L F8=

;:;?=@8 @G9G=>I O898; P?@A=>8=

F:@?LB Q8D>8 H8=> <:D8F8 F? 9GL8E?L:M8F?8= ;:=>:M8D N:98LAI R8EE8

H8=> ;8D8P L8D:=8 A98P N:=CAD?

;:98;N?8EL8= L:L:E898= F:=>8=

;:;ALA9? N:98LAI S:DA=@A=>B 8F8

T=>>G@8 U:NG9?E?8= V:>8D8

W:NA<9?L X=FG=:E?8 (7G9D?) H8=>

;:9?=@8EI WAF? NA= F?>:98=F8=> L:R8DL8E 7G9E:L (R8NG9E:L)KAL8D8;?I

O898; N8D8>D8Y ?=? ;:98=>>8D

C?D? @?F8L E?=>L8@I R:=ADA@

P:;8@ N:=A9?E L8@8 H8=>

F?>8D?E<8Q8P? F?P?98=>L8= F:;?

;:=>P:;8@ L8@8 F8= @?F8L 8L8=

;:=>A<8P ;8L=8 L89?;8@I

Z [:DE8=>L8 WAF? ;:=>8LA? @:98P

;:98LAL8= N:=CAD?8=I U8@8 F?8B

E:<:9A; L:M8F?8=B F?8 ;:=>:=F8D8?

E:N:F8 ;G@GD \G=F8 ]8D?G Q8D=8

P?@8; @8=N8 =G;GD NG9?E? (VGNG9)I

O898; N8D8>D8Y ?=? ;:98=>>8D

C?D? @?F8L E?=>L8@B @:DF8N8@ L8@8;A<8^?DI R:=ADA@ N:=A9?E L8@8;:98LAL8= N:=CAD?8= digantimencuri demi menghemat

kata karena tidak akanmengubah makna kalimat.

Page 119: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

104

_ `aab bcda ec efgah ichc iajkfb eclmkanc kfoaecahp naqa iflcrab imdcl

stahua bfjgajkcj efhvah kmhecnc

gchbw davcah efgah qahv bfjdwkapxakw ywec qahv ifhvakw dfkfjoa

nfdavac nmgcj cbw ec zagmlnfk

`wkajaicp `flana ({_|})~

`fdfhajhqa ealai gajavja� chciflahvvaj �cjc bceak nchvkab~

zfhwjwb gfhwlcn kaba qahv

ecvajcnda�arc ecrclahvkah efic

ifhvrfiab kaba~ �fbagcp kajfhakalciabhqa aealar woajah

lahvnwhp oaec bceak dmlfr ecvahbc~

� zflcrab gchbw imdcl bfjdwkap ywecbwjwh eajc nfgfea imbmj qahv

eckfheajachqa eah ifh�wjc ban ecaban kwjnc imdcl~ `fbflar naqa bajckkflwaj (ban��ed)p gficlck imdcl qahvkflwaj eajc ichc iajkfb dfjbfjcak

ialchv~ �fiwecah �ajva nfkcbaj

ifhvfoaj eah ifhvraoaj naqapx

whvkag ywec~

�alai gajavja� chc bceak

ecbfiwkah kfnalarah~

�fidwkbcahhqa aealar kalciab

ealai gajavja� chc oflanp dcna

ecifhvfjbc mlfr gfida�a~

� �fgala �mlnfk (�angmlnfk)`wkajaic �alfidahv �migml

�wjraecahnqarp eceaigchvc �fgala�hcb yfnfjnf �jcichal

(�ahcbjfnkjci) �gbw �fjc

�alai gajavja� chc bceak

ecbfiwkah kfnalarahp kajfha

kalciabhqa iwear ecgaraic

mlfr gfida�a~

Page 120: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

105

����������� �������� �����

��������� ������������ �����

���������� ������ ���������

��������� �������� ��� �����

������ �� �¡��� ������ �¡���

���� ����� �� � �¡���¢

£ ¤������������ ������������

�������� ����� �����������

������ ����� ������ ���� ��� �¡�¡����� ���� ���� ������ �¡�¡� ¥¡���¦���¡ §���� ����� ����� ���������¢

¨���� �������© ��� ���������

 ��� ����� �������¢ ª������

�������� ���� ���� ���������§�������������� ������ ����� ����

�������� ����� ���� �������¢

¨���� ������ ��� ����� ���� ������ ¥����� �� ¥����� «��� ¬­®¯°±P±²¯������� ³´ ª�� ³µ¶·¢ ¸����� ���� ����¹���� ���¹���� Pencuri Keok Dihajar Massa.

º��� ������ ¹���������� ���� ��������� ����� ����� �������¢

Berita 12¸����� ����� ����� ������ ������ ��� ����� ���� ������ ¥����� �� ¥�����

«��� ¬­®¯°±P±²¯ ������� ³» ª�� ³µ¶·¢ ¸����� ���� ����¹���� ���¹���� Pembobol

Rumah Dibekuk Polisi. ¸����� �������� ������� ���� ��¹�� �������©¢ ¼������� ������������� ������� �������½¾���� ¶³¢¼������� ������ ¹���������� ������ �������� ��� ����� ���� ������ ¥����� ³»

ª�� ³µ¶·¢

Page 121: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

106

Paragraf Teks Analisis

¿ ÀÁÂÃÄÅ Æ (¿Ç)È ÉÄÊËÄ ÌÄÍÄÅ

ÎÏÅÐÄÉÄÈ ÑÁÊÁÅË ÒÄÐÓÔÄÊÄÈ

ÕÏÍÓÊÄÖÄÅ × ØÍÃÊÈ ÕÏÙÄÚÄÛÄÅ ØÍÃÊ

ÜÃÚÓÊ (ØÜ) ØØÈ ÎÄÍÏÚÝÄÅËÈ ÐÃÐÓËÄ

ÚÏÚÝÁÝÁÍ ÊÓÚÄÖ ÐÄÅ ÛÁÔÁ (ÞÓÔÁ)ÚÃÍÃÔ ÛÏÛÄÅËËÄÅßÄà

áÄÍÄÚ âÄÊÄËÊÄã ÃÅà ÛÃÐÄÔ

ÐÃÛÏÚÓÔÄÅ ÔÏäÄÍÄÖÄÅà

ÎÏÚÝÓÔÛÃÄÅÅßÄ ÄÐÄÍÄÖ ÔÄÍÃÚÄÛ

ÐÄÍÄÚ âÄÊÄËÊÄã ÃÅà åÏÍÄäÈ ÍÓËÄäÈ

âÄÐÄÛÈ ÚÓÐÄÖ ÐÃâÄÖÄÚà ÁÍÏÖ

âÏÚÝÄÙÄà

× ÀÁÂÃÄÅ ÝÏÊÐÄÍÃÖ ÚÏÍÄÔÓÔÄÅ

âÏÚÝÁÝÁÍÄÅ ÔÄÊÏÅÄ ÛÃÐÄÔ ÚÏÚÃÍÃÔÃ

âÏÔÏÊåÄÄÅà ÀÄÚÓÅÈ ÐÃÄ ÛÏÍÄÖ

äÏÐÃÔÃÛÅßÄ ÏÚâÄÛ ÔÄÍà ÚÏÍÄÔÓÔÄÅ

âÏÚÝÁÝÁÍÄÅà

áÄÍÄÚ âÄÊÄËÊÄã ÃÅà ÛÃÐÄÔ

ÐÃÛÏÚÓÔÄÅ ÔÏäÄÍÄÖÄÅà

ÎÏÚÝÓÔÛÃÄÅÅßÄ ÄÐÄÍÄÖ ÔÄÍÃÚÄÛ

ÐÄÍÄÚ âÄÊÄËÊÄã ÃÅà åÏÍÄäÈ ÝÃäÄ

ÐÃÚÏÅËÏÊÛà ÁÍÏÖ âÏÚÝÄÙÄà

æ çÄÄÛ ÖÏÅÐÄÔ ÚÏÚÝÁÝÁÍ ÊÏÅÛÄÍ ÎÍÄß

çÛÄÛÃÁÅ (Îç)È çÏÍÄäÄ (×èéê) âÄËÃÈ ÐÃÄÛÏÊâÏÊËÁÔ ÉÄÊËÄ äÏÔÃÛÄÊ ÐÄÅ

ÐÃÛÄÅËÔÄâ äÏÊÛÄ ÐÃËÏÍÄÅÐÄÅË ÔÏ

ÒÄâÁÍÊÏäÛÄ ÎÄÍÏÚÝÄÅËà

áÄÍÄÚ âÄÊÄËÊÄã ÃÅà ÚÏÍÄÅËËÄÊ

ÙÃÊÃ ÛÃÐÄÔ ÚÏÅËÖÃÅÐÄÊÃ ÃäÛÃÍÄÖ

ÄäÃÅËà ÕÄÛÄ ÄäÃÅË ÎÍÄß çÛÄÛÃÁÅëÛÃÐÄÔ ÐÃÙÏÛÄÔ ÚÃÊÃÅËà ÒÏÅÓÊÓÛ

âÏÅÓÍÃäÈ äÏÖÄÊÓäÅßÄ ÐÃÙÏÛÄÔ

ÚÃÊÃÅË äÏÝÄËÄÃÚÄÅÄ ÚÏäÛÃÅßÄà

çÏÖÃÅËËÄ ÚÏÅåÄÐà Pìíîïðíðñòó .

Page 122: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

107

ô õö÷øù úøùûø üýþÿøù ûøù�

�ÿø�øù÷øù� � õøÿ� (��) �ø�ø ø�øù�ø �ø� �ø�ø ��øú� �ø��öù�

��øù�� ���öøúøù ��ÿ �øÿ��

���ø�ø�øù �ø�ÿ�ýùÿ� �ø����øù� ÿ÷ö��ÿ���øù�øù� ÷� �ø�ý����ø

�ø����øù�� �ÿø �ÿ�ö�ø ÿ÷ö� ���ÿ�ø����ø÷ö÷øù ����ý�ý�øù ö�øú�

�ø�ø� �øø�ø� ÿùÿ �ÿ�ø÷

�ÿ���ö÷øù ÷��ø�øúøù�

����ö÷�ÿøùùûø ø�ø�øú ÷ø�ÿ�ø�

�ø�ø� �øø�ø� ÿùÿ ���ø�� �ÿ�ø

�ÿ��ù���ÿ ý��ú ����ø�ø�

� �øûø �ö�øú ���ø� ÷ø�ÿ ����ý�ý�

ö�øú �ø�ø� �ø�ÿ�ùûø �øûø �ø�ø�

�ø�ö �� �� �ÿ�ø �ø�öù� �ø� �

÷ÿ�ý�ø�� �øù �ø�ö ø���ÿ�� ö�ø

üýþÿøù �ÿ �ø�ý����ø �ø����øù��

�ø�ö ( !"�)�

����ùøùûø �ø�ø� �øø�ø� ÿùÿ�ÿ���ö÷øù ÷��ø�øúøù ûøÿ�ö

���øù��ø �ÿÿ �ÿ�ø÷

��ù�ö�ø�ø÷øù ÷ø�ÿ�ø� ø÷�ÿ��

�ø�ø �ø�ø� sebaiknya digantimendapat . Tetapi, karena

kalimatnya adalah ujaranlangsung dari tersangka. Jaditidak boleh diganti.

6 Uangnya habis untuk beli rokok,beli minuman keras, dan makan sajabareng teman-teman, tambahnya.

Sebenarnya dalam paragraf iniditemukan kesalahan yaitumelanggar ciri tidakmengutamakan kalimat aktif.

Page 123: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

108

#$%$ &'() sebaiknya digantimembeli . Tetapi, karena

kalimatnya adalah ujaranlangsung. Jadi tidak bolehdiganti.

7 Kanitpidum Satreskrim PolrestaPalembang Iptu Robert P Sihombingmengatakan, pihaknya akanmelakukan pengembangan perkaratersebut.

Dalam paragraf ini tidakditemukan kesalahan.Pembuktiannya adalah kalimatdalam paragraf ini jelas, bisadimengerti oleh semuapembaca.

Dalam berita pencurian pada rubrik Hukrim di Harian Umum *+,-./P/0-tanggal 28 Mei 2015. Berita yang disajikan berjudul Pembobol Rumah Dibekuk

Polisi. Ciri bahasa jurnalistik yang dilanggar yaitu tidak mengutamakan kalimataktif, dan tidak menghindari kata/istilah asing.

Page 124: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

101

23456 789 :5;<=3>?5?@3<3A B<C< 43D3?3 E@CA36<?;<> 45C<;3 >C<F<A36 G5AB@C<3A G3=3 C@4C<> H@>C<F =< H3C<3A IF@F JKLMNOPOQM

PORKSTOUQV

WX YZ[Z \]^]_]

`a[b]cZ_dZe

\f[Zd]

W

\f[Zd]

g

\f[Zd]

h

\f[Zd]

i

\f[Zd]

j

\f[Zd]

k

\f[Zd]

X

\f[Zd]

l

\f[Zd]

m

\f[Zd]

Wn

\f[Zd]

WW

\f[Zd]

Wg

o5=5CD3A3 p p 7 p p p p p p p p p

o<Aq>3; 8 r s 8 r r t r 8 7 u p

v3=3; p p p p p p p p p p p p

w@q3? p p 7 p p p p 7 p p p p

x563? p p p p p p p p p p p p

x5CA<D p p p p p p p p p p p p

y5A3C<> p p p p p p p p p p p p

z5F{>C3;<? p p p p p p p p p p p p

v{G@6<? p p p p p p p p p p p p

w{q<? p p p p p p p p p p p p

|C3F3;<>36 p 7 p p p p p p p p p p

y5AqD<A=3C<

>3;3 ;@;@Cp p 7 p p p p p p p p p

Page 125: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

110

}~���������

������������ �����

� � � � � � � � � � � �

������� ����

������� ����

�~���

� � � � � � � � � � � �

}~����������

������� ������ � � � � � � � � � � �

}~���������

������������

�~����

� � � � � � � � � � � �

������ �~����

������ ~����

� � � � � � � � � � � �

Page 126: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

���

��� �

���� ��

�¡ ¢£¤¥¦§¨©ª«

¬e­da®a­kan ha®il peneli¯ian dan anali®i® da¯a ¯e­hadap pengg°±²an baha®aj°­nali®¯ik pada be­i¯a k­iminal ­°³­ik ´°µ­im di ´²­ian ¶·°· ¸¹ritº »º¼½

»º¾e¿ÀºÁ¼Â pen°Ãi® dapa¯ mena­ik ke®imp°Ãan ®ebagai be­ik°¯ÄÅÆ Ç²lam pen°Ãi®an be­i¯aÈ ´²­ian ¶·°· ¸¹ritº »º¼½ »º¾e¿ÀºÁ¼ ¯elah

mengg°±akan a¯a° mene­apkan baha®a j°­nali®¯ik Éang be­pedoman padaʺ¿ËÌ ¸¹sºÍ ¸ºÎºÌº ÏÁÐÑÁ¹Ì½º dan ÒÓººÁ ÔºÁ¼ ս̹¿ÖËÍÁº×ºÁÆ ´al inidimak®°Øµ²n aga­ pe®an a¯a° info­ma®i Éang di®ampaikan m°Ø²h dipahamidan dice­na oleh pembacaÆ

ÙÆ Ç²lam pengg°±²an baha®a j°­nali®¯ik pada be­i¯a k­iminal penc°­ian ­°³­ik´°µ­im edi®i Úei ÙÛÅÜ di ´²­ian ¶·°· ¸¹Í½Ýº»º¼½ »º¾¹¿ÀºÁ¼

be­da®a­kan ka­ak¯e­i®¯ik baha®a j°­nali®¯ik Éang dikem°µ²kan oleh ´²­i®Þ°·adi­ia ®eca­a ke®el°­°ß²n ®°Ø²h c°µ°à baikÆ á²m°± demikianÈ ma®ihdi¯em°µ²n bebe­apa ke®alahan dalam pen°Ãi®an be­i¯a dengan ci­i a¯a°ka­ak¯e­i®¯ik baha®a j°­nali®¯ikÆ âeneli¯ian be­i¯a k­iminal penc°­ian di­°³­ik ´°µ­im pada ¯anggal Ù Úei ÙÛÅÜ ®ampai dengan Ùã Úei ÙÛÅÜ ma®ihmelangga­ ci­i ¯idak ®ingka¯È banÉak ka¯a m°³²äi­È ¯idak ®ede­hanaÈ ¯idakg­ama¯ikalÈ ¯idak l°åa®È ¯idak meng°¯amakan kalima¯ ak¯ifÈ dan ¯idakmenghinda­i ka¯aæi®¯ilah a®ingÆ çang ®e­ing dilangga­ Éai¯° ci­i ¯idak®ingka¯Æ âeneli¯ian ini memb°µ¯ikan bahèa dalam ®°²¯° ®°­a¯ kaba­ ma®ih

Page 127: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

ééê

ëeìdapaë keíalahanîkeíalahanï ðahkan íñìaë kabaì òóritô õôö÷ øang jñgaëidak lñùñë daìi keíalahanï

úû üýþýÿ

�enñ�ií menøampaikan bebeìapa íaìan ëeìhadap peneliëian bahaía jñìnaliíëikbaik bagi mahaíií�� jñìñían �ñìnaliíëik mañùñ� ìedakíi aëañ paìa��ìëa�an�koìeíponden íñìaë kabaì òóritô õôö÷ íebagai beìikñë�

�ï ðagi mahaíií���i �ñìnaliíëik dihaìapkan lebih mempelajaìi bahaía jñìnaliíëikdalam media maíía ceëakï �ìñëama bagi mahaíií���i �ñìnaliíëik øang akanëeìjñ� ke dñ��a jñìnaliíëikï ehingga keëika ëeìjñ� menjadi ��ìëa��n makamenjadi ��ìëa�an øang beìkompeëenï

�ï �edakíi aëañ paìa ��ìëa��n�koìeíponden íñìaë kabaì òerit ôõôö÷ íebaiknøapeìlñ mempeìhaëikan lagi penñ�iían beìiëa dan menøeíñ�ikannøa dengan ciìibahaía jñìnaliíëikï

Page 128: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

���

������ �������

��dian�o� � !"na�o #e�$%l&� '()*+*,*-. /(0(,.).10 20)34 /35,.6 7(,1).*08 9310).)1).:

+10 931,.)1).:; <and=>g? @imbioAa Beka�ama Cedia� DEFE$

��ik=>�o� @=G%�Aimi� /H*8(+3H /(0(,.).10I J31)3 /(0+(41)10 /H14)(4; Kaka��a? LM

Bineka Nip�a� DEED$

��iAa�OPni� @k�ipAi <e�j=Q= R01,.8.8 /(0(H1S10 9*+( T).4 U3H01,.8).4 V1,1W

/(W531)10 X(H.)1 9H.W.01, V. Y1H.10 2W3W JH.Z.[1\1 /*8); Lalembang?

]ak= �aA ^ak_%h dan `am=>"kaAi� DEFb$

<ada�a� ��iA� R01,.8.8 c16101 d(*H.; '()*+(; +10 /(0(H1S100\1 S1+1 c16101

'(+.1� Kaka��a? `Pncana L�enada Cedia e�o=f� DEFD$

<a�=A� @edia gilling� U3H01,.8).4I /()30[34 d(40.8 '(03,.8 X(H.)1; Kaka��a? ��langga�

DEFE$

<=>gin� <=�han� /(0(,.).10 931,.)1).:I 9*W30.418.; T4*0*W.; 9(5.[1410 /35,.4; +10

h,W3 J*8.1, i1.00\1; Kaka��a? `Pncana L�enada Cedia e�o=f� DEEj$

Nanga�a� k%fied� /(0-10)1H h,W3 9*W30.418.� Kaka��a? LM Baja e�afindo Le�Aada�

DEFE$

Nhae�� �lQ= $ X1m181 U3H01,.8).4; Kaka��a? Bineka Nip�a� DEFE$

^PpdiknaA� 91W38 X(81H X1m181 h0+*0(8.1 T+.8. 9().-1� Kaka��a? <alai L=A�aka�

DEEj$

�nfendo� p>a>g qrhjana� h,W3 d(*H. V10 s.,81:1) 9*W30.418.� <and=>t? LM Ni��a�Q"�oa <ak�i� DEEu$

k%mid� ]a�id� dan kP�i <=Q"an�o; h,W3 9*W30.418.I J(41H10- +10 d10)10-10 '181

V(S10; Kaka��a? `Pncana� DEFF$

vAh_a�a� w=_"� U3H01,.8W( V181H; Kaka��a? LM `ompaA Cedia x=Aan�a�a� DEFF$

`G%�=>>"Aa� �>eng� @k�ipAi <e�j=Q= /(0(H1S10 X1m181 U3H01,.8).4 /1+1 X(H.)1

2)1W1 yJ)H1.-m) z(Z8y V. J3H1) 9151H {71+1H X(418.y T+.8. |}~ �4)*5(H

��|�; Kaka��a? ]ak= �aA vlm= ^%k_ah dan vlm= `a�=>"kaAi qvx @oa�ifk"daoa�= lah� DEFu� S+:�

Page 129: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

���

���lich� �a�n��� ������ ��������� ���� ��� ������������ ����������  ��¡���

��¢������� ��� ���¡�¢����¡��� £aka�¤a¥ ¦§ ¨�©i ª«�a�a� ¬­®­¯

°±ng�a¤� ²±kma¤ ³���©a� ¦��nama ³���©a °±ng�a¤� ´�������µ�� ¶���� & ����µ���

¨and�·g¥ ¸emaja ¸o�daka�¹a� ¬­­º¯

¸aha�di� ³�·»ana� ������ ´�������µ��� ����¢�� ���������� ��µ�� ¼������½��

´������� ��� ¾¢�¢� ¿Àg¹aka�¤a¥ ÁÂalia Ãndone�ia� ¬­®®¯

¸omli� ª�ep Ĺam��Å �� ��¢�� ´�������µ��� ¨and�·Æ¥ Äimbio�a ¸eka¤ama �edia�

¬­­Ç¯

¸o�¹adi� ÈÉÊ�±·É� Ä«�±Ë�± ¨Ì�»�Í�Å Î������� ������Ï�� ������ ´�������µ�� ����µ�

¾µ�¢� Ð���µ ����� �¢Ï�µ Ñ�½��¡ �ÒÏ���� ����� Ó���¢��� ÔÕÖÕ� £É«É�¤É¥

×É«�ŤÉ� ÃÅ©� ØÉ«ÙÉ ÍÉ· ÃÅ©� ³À©�·±«É�± Úð ĹÉ�±Û ²±Íɹɤ�ÅÅÉÂ� ¬­®®�

Ï�ÜÝ

¸�«©É·É� ÷ͱ� Ä«�±Ë�± ¨Ì�»�Í�Å �����������µ�� ´������� Ó���¢ ¼��Þ������� ���Ü���

Ó� ß����� ¾¢�¢ ����µ���¡� ����¢���¡� (¦ÉÅÌ©ÊÉ·Æ¥ ×É«�ŤÉ� ØÉ«ÙÉ ÍÉ·

³À©�·±«É�±� ¬­®à¯

ÄÉ·ÆÉÍ»±� á¤¤É �É©É·Æ� ÍÉ· ÄÀ˱ÉÂ� ¼�µ�����¡� ������µ���¯ ¿ÀƹɫÉ�¤É¥ â¯ã ª·Í±

äÛÛ�̤� ¬­®­¯

ÄÉ�ÙÀ«À� §�± ªÍ±� ������ ������ ��������� ´�������µ��� ¿ÀƹɫÉ�¤É¥ âã ª·Í± äÛÛ�̤�

¬­­å¯

Ä�©Éͱ�±É� ªÄ ²É�±�� ������ ´�������µ�� ������� ����µ�� ������� ��� ´��������

¨É·Í�·Æ¥ ı©Ê±À�É ¸Ì«É¤É©É �ÌͱÉ� ¬­­º¯

ææææææææææææææææææ� ´�������µ�� ���������� ¼������ ����µ� ���  ��µ���� ¨É·Í�·Æ¥

ı©Ê±À�É ¸Ì«É¤É©É �ÌͱÉ� ¬­­ç¯

Ĺɱ�� ´�������µ�� Ð��µ� ���¡��µ��� ¦ÉÅÌ©ÊÉ·Æ¥ êð ¸ÉÍÌ· ×ɤÉÂ� ¬­­º¯

¿�·��� ĹÉ�±Û�ͱ·� ´�������µ�� ¶���Ï��� £É«É�¤É¥ ÁÂÉÅ±É Ã·ÍÀ·Ì�±É� ¬­®¬¯

Page 130: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

èéêëéì íéîéïðéìé

ñòóôóõôï öò÷éøùô

úû üéýéôóéïé ùòþéìéÿ �òì÷ôìôï�é �éìôéï �ó�ó ������� � ������

�û üéýéôóéïé ùëì�øë�ì �ìýéïôùéùô ÷ô �éìôéï �ó�ó ������� � ������

�û üòìéõé þ�ó�éÿ �õ�éÿ ëòì�ôëéï �éìôéï �ó�ó ������� � ����� ùòëôéõ ÿéìôï�é�

�û üòìéõé �éï�éø þ�ó�éÿ ì��ìôø ÷ô �éìôéï �ó�ó ������� � �������û üéýéôóéïé �éìôéï �ó�ó ������� � ����� óòïþé�éïøéï õì�ùòù õòïýòðòøéï ��éïý

ùò�ò��ó �òìôëé ÷ôðòëéø ÷éìô õò�ôõ�ëéï�

�û �õéøéÿ ùòó�é îéìëéîéï �òì�éëéì�ò�éøéïý õòï÷ô÷ôøéï ÷ô �ô÷éïý þ�ìïé�ôùëôø�

�û �õéøéÿ øòëôøé ÿéìô �ô��ì ïéùô�ïé� �éìôéï �ó�ó ������� � ����� ëòì�ôë�

öò÷éøë�ì ñò�éøùéïé

úû �õéøéÿ ùòëôéõ îéìëéîéï óòóéÿéóô �éÿéùé þ�ìïé�ôùëôø�

�û üéýéôóéïé ����ë øéìéøëòì ùò��éÿ �òìôëé �éïý éøéï ÷ôó�éë�

�û �õé �éïý óòïþé÷ô ôï÷ôøéë�ì ìò÷éøë�ì ÷é�éó õòï��ïëôïýéï ùò��éÿ �òìôëé éýéì �éÿéùé�

òþééï ÷éï øòêòøëôêéï øé�ôóéë ÷éõéë ëòìõòï�ÿô�

�û üéýéôóéïé �éÿéùé �éïý ÷ôý�ïéøéï�

�û �õé ùéþé �éïý óòïþé÷ô õò÷�óéï ÷é�éó õòï��ôùéï �òìôëé ùò�ò��ó ÷ôó�éë�

�û üéýéôóéïé ìò÷éøë�ì óòóõòìëôó�éïýøéï éýéì ïéùøéÿ �òìôëé �é�éø �ïë�ø ÷ôëòì�ôëøéï�

�û �õéøéÿ ìò÷éøë�ì óòïéï�éøéï øòó�é�ô êéøëé�êéøëé øòõé÷é îéìëéîéï ùò�ò��ó �òìôëé

÷ôù�ïëôïý�÷ôò÷ôë�

�û üéýéôóéïé ìò÷éøë�ì óòïýò÷ôë �òìôëé éýéì é÷é øòùòù�éôéï éïëéìé þ�÷�� ÷éï ôùô �òìôëé�

�û üòìéõé øé�ô ìò÷éøë�ì óòóòìôøùé �òìôëé �éïý ëò�éÿ ÷ôù�ïëôïý�÷ôò÷ôë�

Page 131: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

!"#!$!%

&' ()! !"#* +!,!-! ./"%!0*-#*1 +!2* 3/"%!0*-45' ()!1!, !6! )70!#*,!% 1,/-/- +!,!-! ./"%!0*-#*148' 9!2!*:!%! )7%2!"/, +!,!-! ./"%!0*-#*1 #7",!6!) +7"*#! ;!%2 6*+/!#4<' ()! -!.! 1"*#7"*! ;!%2 ,!"/- 6*)7%/,* 6!0!: :7:+/!# +7"*#!4=' 9!2!*:!%! >!"*!% ?:/: @ABCDEFEGC FEHAIJEKG 6!0!: :7%22!:+!"1!% 2!;!+!,!-!%;!4

L' 9!2!*:!%! $!"#!$!% :70!1-!%!1!% )"*%-*) +7"*:+!%2 6!0!: )7%/0*-!% +7"*#!4M' 9!2!*:!%! $!"#!$!% :7%.!2! !2!" N)*%* )"*+!6*%;! #*6!1 :!-/1 6!0!: )7%/0*-!% +7"*#!4O' 9!2!*:!%! :7:*0*, %!"!-/:+7" !#!- 1!-/- ;!%2 6*,!6!)*4 ()!1!, +7"6!-!"1!%1N:)7#7%-* ;!%2 6*:*0*1*4

P' Q*%*:!0 +7"!)! +7"*#! ;!%2 ,!"/- 6*6!)!#4&R' Q*%*:!0 +7"!)! -!1-* ;!%2 6*:*%#!* 17#7"!%2!% 6!0!: -/!#/ 1!-/-4&&' ()!1!, $!"#!$!% :7:+7"*1!% 17-7:)!#!% +!2* -7:/! )*,!1 ;!%2 #7"0*+!# /%#/1+7"+*S!"!4

&5' (6!1!, 17%6!0! ;!%2 6*#7:/1!% 6* 0!)!%2!%4

Page 132: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

TUVU WXWXYZX[X \]Y^XY _`XY aXY\b`XY cd]`b`ebY f]\Xghbi aX[bXY j`k` lmnopqPqroPqsmtuqvrw xx y^khVkh z{x|}

TUVU WXWXYZX[X \]Y^XY ~k\b fUhX\b cf]\XgVk[ d]�XghXYXi aX[bXY j`k` lmnopq�qro

�qsmtuqvrw xx y^khVkh z{x|}

Page 133: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

���� ��������� ������ ����� ����� ��������� ��������� ������ ���� ������P��� P� �¡¢�£�¤¥¦ §�¨©�¨© ¦ª¥«¬

���� ��������� ������ ­�� ®�� ¯������ ��������� ��������� ������ ���� ������°���°� �¡¢�£�¤ ¥¦ §�¨©�¨© ¦ª¥«¬

Page 134: ANALISIS PENGGUNAAN BAHASA JURNALISTIK PADA …eprints.radenfatah.ac.id/594/1/NOVI WULANSARI_DakJur.pdf · jurnalistik adalah bahasa yang digunakan wartawan untuk menyampaikan informasi

±²³´µ¶µ

·¸¹¸ º ·»¼½ ¾¿À¸Á¸ý·ÄÅ º ÆÆÇÈÉÉÆÊË̹͸ÎÏ˸ÁÐиÀ Ѹҽà º Ó¿Ô¸¹»Ã»Õ Æ ·»¼Ì¹ÖÌà Æ××ÈØи¹¸ º ÄÂÀ¸¹·¸¹¸ ÙøÁÐ Ë¿¸ º

ØÚ¸Ò º Ó¿Ú»Á»ÄÖ¿ º Û¿¹Â½Î½

ØÁ¸Ô ÜÌ º Æ Ý¸Ã½ Ê ÞÌø¿Ý¸Ã¸·¸¹¸ Ó¸¿Ý¸Ã¸ º ØпÁÐ Øß½ß àøÂÌν¸ØÀ¸¹¸Î º áÀâ à¸Àָ̹ÁÐ ÞÌοÁРܹâ ÆãÕ Ü¸Öâ Þ¸ÁÚ¿¸Â½ÁÕ

ÜÌäâ ˸À¸ÁÐ ÜÌÀ¸Í¸Õ ÜÌÀâ Ó¿Ô¸¹»Ã»Õ ÛË ÈÇ Û¾ Éå ·»â ÊÊ·»â æà º Éã×ãçÊå×ÇçÇÊ×Û½è¸Ú¸Î àÌÁݽݽԸÁ ºéÆ××åçÆ×××ê ËÜ ËÌøθ½ ÅÌԸà ÜÌäâ ſ½ Þ¸ÁÚ¿¸Â½Á ÄÄÄ

éÆ×××çÊÉÉÇê Óë ·ÌÐÌý È Ó¿Ô¸¹»Ã»éÊÉÉÇçÊÉÉãê ÓÅà ·ÌÐÌý Æ Ë¸À¸ÁÐ ÜÌÀ¸Í¸éÊÉÉãçÊÉÆÆê ÓÅØ ·ÌÐÌý Æ Ë¸À¸ÁÐ ÜÌÀ¸Í¸éÊÉÆÆçÊÉÆÇê ìÄ· Û¸ÝÌÁ í¸Î¸Ò à¸Àָ̹ÁÐ