PENGURUSAN SUMBER AIR BERSEPADU (IWRM)

KONSEP DAN PERLAKSANAAN

PENGENALAN

• Pengurusan Sumber Air Bersepadu (Integrated Water Resources Management) - satu proses yang sistematik dalam proses pengurusan, peruntukan dan pengawasan yang bersesuaian dengan prinsip pembangunan lestari bagi sumber air yang digunakan dalam konteks yang bermatlamatkan sosial, ekonomi dan alam sekitar.

PENGENALANKelas Pengelasan kualiti air/kegunaan

Kelas I Tujuan konservasi, sesuai bagi:i.Bekalan air minuman I-hampir tiada rawatan diperlukanii.Perikanan I-spesies aquatik yg sensitif sekali

Kelas IIA Sumber air bg bekalan air minuman II- rawatan biasa adalah perluPerikanan – spesies aquatik yg sensitif

Kelas IIB Sumber air bagi kegunaan rekreasi di mana ada sentuhan badan

Kelas III Sumber air bg bekalan air minuman III-rawatan lanjutan adalah perlu. Perikanan III-bg spesies aquatik yg tahan, sesuai bg air minuman haiwan ternakan

Kelas IV Sesuai untuk saliran

Kelas V Sesuai untuk kegunaan lain drp yg tersebut di atas

• Prinsip utamanya adalah penggunaan yg berbeza melalui sumber air yang terhad dan saling berkaitan.

• Misalnya, permintaan pengairan yang tinggi dan sistem kumbahan tercemar mengalir daripada pertanian bermaksud kurang air bersih untuk diminum atau untuk kegunaan industri; air buangan daripada bandar dan industri yang tercemar, mencemarkan sungai dan mengancam ekosistem; jika bekalan air yang tinggal di dalam sungai adalah untuk melindungi kegiatan perikanan dan ekosistem, maka, kurang boleh dilencongkan untuk aktiviti pertanian.

• Pengurusan Sumber Air Bersepadu (IWRM) merupakan pendekatan polisi ‘cross-sectoral’ yang direka bagi menggantikan sistem pengurusan sekarang kerana terlalu banyak kelemahan & menjadi penghalang kepada usaha untuk memapankan penggunaan sumber air.

• IWRM merupakan asas kepada kefahaman bahawa sumber air adalah merupakan komponen yang penting dalam ekosistem, sumber semulajadi, & juga untuk kebaikan ekonomi dan sosial.

• Pengurusan Sumber Air Bersepadu (IWRM) merupakan suatu persediaan penyertaan dlm perancangan dan proses implimentasi, untuk mengenalpasti bagaimana memenuhi keperluan air jangka masa panjang bagi masyarakat dan sumber coastal disamping mengekalkan kepentingan ekologi dan keuntungan ekonomi.

• IWRM membantu untuk melindungi alam sekitar dunia, menggalakkan pertumbuhan ekonomi dan memapankan pembangunan pertanian, menggalakkan penyertaan dalam governance serta meningkatkan kesihatan manusia.

DEFINISI IWRM

‘IWRM is a process which promotes the co-ordinated development and management of water, land and related resources, in order to maximize the resultant economic and social welfare in an equitable manner without compromising the sustainability of vital ecosystems.’ (The Global Water Partnership 2000)

Kenapa kita memerlukan IWRM?

IWRM adalah seimbang!

IWRM is about managing competing uses- across interests and sectors!

Water for people

Water for food

Water for nature

Water for otheruses

Cross-sectoral integration

• Enabling environment

• Institutions• Management tools

- and by building compromises through stakeholder participation

…..dibangunkan di atas pengurusan lembangan sungai

IRBM

IWRM

- daripada kedua-dua perspektif kuantiti dan kualiti air

PRINSIP-PRINSIP IWRM

• International Conference on Water and the Environment 1992 di Dublin, Ireland telah menghasilkan prinsip IWRM yang dikenali sebagai ‘The Dublin Principles’.

• Prinsip ini .mengandungi empat (4) intipati

PELAKSANAAN IWRM

• IWRM merupakan satu cabaran yang bergantung kepada keberkesanan institusi pentadbiran yang telus, fungsi bahagian dalam kerajaan yang tegar dan tidak ketinggalan agensi pembangunan antarabangsa yang menyokong, menggunakan pendekatan holistik untuk membangunkan perancangan dan pengurusan sumber yang diperlukan IWRM.

• IWRM dilihat sebagai satu proses yang berterusan. IWRM tidak mempunyai permulaan dan penghujung yang tetap berikutan IWRM bergantung kepada keadaan pembangunan air dan pengurusan sistem yang pada mulanya berkeadaan tidak mapan.

• Perlaksanaan boleh jadi asas langkah demi langkah, termasuklah dalam skop pemencilan geografi serta turutan dan juga masa bagi pembentukan semula. Skop, masa, dan data pengukuran boleh diubahsuai bergantung kepada pengalaman. Hal ini membenarkan peningkatan dan pengubahsuaian proses

• Bagi membolehkan keefisienan pelaksanaannya, kaedah pengurusan dimantapkan dari masa ke masa.

REALITI PERLAKSANAAN IWRM DI MALAYSIA

• Autoriti Pengurusan Air di Selangor

• Langkah pertama yang diambil terhadap perlaksanaan IWRM di Malaysia adalah pembentukan Autoriti Pengurusan Air Selangor (Selangor Waters Management Authority) yang disokong oleh akta (Selangor Waters Management Authority Act. 1999).

• Autoriti ini dikenali sebagai LUAS (Lembaga Urus Air Selangor) dan mula beroperasi pada 1 Ogos 2000.

• LUAS dibentuk bagi menyerap dan mengimplementasi IWRM pada tahap lembangan sungai antara kawasan di Selangor, disamping memulihara sumber kawasan pinggir pantai dan alam sekitar. LUAS merupakan sistem pengurusan dan juga penguatkuasaan diperingkat negeri.

• Pada tahun 2003, LUAS memulakan penyelidikan pada integrasi, pengurusan tadahan bagi Sungai Damansara yang melibatkan 4 autoriti tempatan iaitu Majlis Perbandaran Petaling Jaya dan Subang Jaya, serta Majlis Bandaraya Kuala Lumpur dan Shah Alam.

• Tujuan penyelidikan ini adalah untuk memperbaiki pengurusan tadahan di Sungai Damansara dengan mengenalpasti isu kualiti air dan banjir kilat di antara kawasan tadahan.

• Penyelidikan menggabungkan ‘Stormwater Management Manual’ yang bertujuan untuk pengawalan pada sumber dan penambahan kesan tambahan untuk pembangunan.

• Projek Integrasi Pengurusan Lembangan Sungai Bersepadu

• Pengurusan Lembangan Sungai Bersepadu (Integrated River Basin Management, IRBM) merupakan projek yang dijalankan merangkumi dua lembangan sungai, iaitu Sungai Selangor dan Sungai Kedah.

• Kedua-dua sungai ini dipilih berdasarkan perbezaan kaedah pengurusan antara keduanya. Lembangan Sungai Selangor diuruskan oleh agensi tunggal iaitu LUAS manakala Lembangan Sungai Kedah diuruskan oleh jawatankuasa antara agensi.

• Sungai Selangor, pada awalnya mengendali sektor domestik dan industri bekalan air manakala Sungai Kedah pula mengendali sektor pengairan.

Objektif projek ini :

• adalah pembinaan kapasiti untuk IWRM dan ianya boleh diperoleh menerusi penginstitusian, pembangunan organisasi dan sumber manusia, pembangunan pengawasan alam sekitar dan sistem maklumat, galakkan bagi kesedaran dan penambahbaikan praktikal alam sekitar.

• Projek demonstrasi perintis akan ditubuhkan pada kedua-dua lembangan sungai.

• Projek ini dijadualkan telah berakhir pada penghujung 2006.

• Program Pemulihan Sungai• Program pemuliharaan sungai dijalankan

pada sungai tercemar. • Program major adalah pada Program

Pembersihan Sungai Klang yang melibatkan pembinaan, penyelenggaraan dan aktiviti penyahkelodakan, program pembelajaran dan pengindahan, penglokasian semula kawasan setinggan, pemuliharaan semula hidupan akuatik, perawatan buangan haiwan dan kawalan pencemaran air.

• Program Pencegahan Pencemaran dan Peningkatan Kualiti Air juga dirintis bagi memperkukuh perundangan sedia ada, pengukuran bagi pemulihan dan penghindaran pencemaran sebagai satu usaha untuk meningkatkan kualiti air di sungai.

• Di bawah program ini, 26 batang sungai telah dikenalpasti untuk tindakan awal dan kajian bagi empat batang sungai terawal telahpun sempurna (Sungai Langat di Negeri Sembilan & Selangor, Sungai Segget, Sungai Tebrau, & Sungai Skudai di Johor.

• Kajian memformulasikan pelan tindakan integrasi menuju pengurangan kesan pencemaran & peningkatan kualiti air.

• Kajian serupa turut dijalankan di Sungai Batang Rejang di Sarawak & Sungai Melaka di Melaka.

Kajian penyelidikan berkenaan IWRM• ‘Sarawak IWRM Master Plan Study’ dilaksanakan

dalam jangkamasa Rancangan Malaysia Ke-8 (2001-2005) dengan berobjektifkan memformulasikan rancangan utama untuk pembangunan integrasi dan pengurusan bagi sumber air d Sarawak.

• Bagi membangunkan rancangan utama tersebut, kajian haruslah menekankan keutamaan menyeluruh bagi semua program untuk fasa pembangunan bagi mengesyorkan projek sumber air.

• Kajian akan juga membangunkan pangkalan data bagi sumber air di Sarawak dan juga rangka kerja untuk program pendidikan dan kesedaran orang awam.

• Kajian nasional bagi mengkaji keefisienan perlaksanaan IWRM di Malaysia telah dirangka dgn objektif menyeluruh utk mempromosikan perlaksanaan prinsip & mempraktik IWRM di Malaysia.

• Kajian ini merupakan sumbangan penting terhadap pembangunan mapan bagi sumber air & ianya akan dijalankan dengan mencipta kesedaran dan juga akan menjanakan sokongan menyeluruh bagi perlaksanaan IWRM, membangunkan kapasiti mengimplikasi agensi dalam IWRM dan juga membangunkan pengurusan praktikal IWRM terbaik dalam konteks perlaksanaannya di Malaysia.

• Kajian haruslah menitikberatkan terlebih dahulu kefahaman mengenai IWRM oleh ‘stakeholders’. Seharusnya ,mereka diberi latihan, menerusi ‘Training Needs Assessment’. Dari masa ke masa, kaedah perlaksanaan haruslah diteliti segala kelemahannya bagi memperbaiki mutu perlaksanaan. Hal ini menjurus kepada keberkesanan perlaksanaan IWRM.

Antara contoh lain perlaksanaan IWRM:• Lembagan Sungai Langat di Malaysia• Lembangan Sungai Nadi di Fiji• ‘National Water Policy’ di Thailand• ‘Strategic Plan of PCRWR (Pakistan)’• ‘Formulation of strategic plans’ di Asia

Tengah

CABARAN/MASALAH PELAKSANAAN IWRM DI MALAYSIA

• Persediaan dari segi dana kewangan– Persoalannya di sini, sejauh mana langkah-

langkah perlaksanaan IWRM telah dipraktikkan dan siapakah yang akan menampung kos perlaksanaannya?

• Penyelarasan tanggungjawab di peringkat kementerian– Di Malaysia, Kerajaan Negeri memberi subsidi

kepada pengguna bagi mengurangkan kos bekalan air yang ditanggung walaupun sebenarnya terdapat dibeberapa negeri yang mana sistem pengurusan airnya telahpun diswastakan.

– Diantara tiga kementerian yang perlu menonjolkan peranan dalam menjayakan IWRM adalah Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar, Kementerian Tenaga, Air dan Komunikasi dan Kementerian Pertanian dan Asas Tani.

• Menerapkan pendekatan ekonomi– Terapkan konsep ‘siapa mencemar, harus

membayar’– Mengubah kelakukan pengguna dan pengeluar– Membolehkan objektif pengurusan air boleh

dicapai dengan cepat disamping dapat mengekalkan kepatuhan terhadap perintah dan kos pentadbiran.

• Pengguna– Penyertaan sukarela– Komited

• Antara lain-lain cabaran/masalah perlaksanaan (seperti yang telah digariskan oleh UNESCAP dalam ‘Strategic Planning and Management (SPM) Tools for IWRM):

1. Kurang kefahaman mengenai IWRM2. Persediaan dari segi sumber dan pengekalan

ekuiti sosial3. Koordinasi yang berkesan dan penglibatan

pemegang amanah harta (stakeholders’)4. Keberkesanan dan kemapanan pembangunan

Pollution Prevention and Water Quality Improvement Measures for Cameron

Highlands

29

Two complimentary measures are:

•Non-structural measures•Structural measures

Non-structural Measures

30

•Control at source is acknowledged to be the most effective, viable and sustainable non-structural pollution prevention approach so as to minimise if not alleviates pollutants from reaching the water bodies.

•It generally involves a technique, aimed at changing human behaviour including instilling voluntary compliance through education and awareness enhancement, as well as increased commitments by the relevant stakeholders.

Non-structural Measures (some approaches)

31

•improvement of public understanding of and participation in river pollution prevention;•reduction of existing pollutions through enforcement;•elimination of improper discharges to sewer system and water bodies;•improvement of the relevant agencies (local authorities) operations and housekeeping practices;•implementation of catchment management activities through restoration work and water-conservation design;

Non-structural Measures (some approaches)(contd.)

32

•control of runoff and erosion from identified pollutions sources;•control and prevention of future pollution via the implementation of appropriate policy on development planning control;•reformation, if necessary, of the existing institutional set up;•strengthening of the legal instrument;•provision for means to establish adequate fund for environmental projects and public education.

Structural Measures

33

Various options applicable to reduce pollution at source or / and intercept and treat the discharged pollutants either at off-stream or in-stream locations.

This include:•Erosion and sediment control e.g. sediment basin, check dam, interceptor or diversion channel •Agricultural run-off management•Waste water treatment (sewage and sullage waters)• River environment enhancement

STRUCTURAL MEASURES-Types-

• SEDIMENT CONTROL• URBAN STORMWATER• AGRICULTURAL MANAGEMENT• WASTEWATER MANAGEMENT

34

STRUCTURAL MEASURES- Sediment Control-

1. Interceptor / Diversion Channel & On-site Sediment Traps / Basins

2. Sediment Traps / Basins3. Sabo Check Dam

35