WARISAN BUOAYA JEBAK PUYUH 01 NEGERI KELANTAN

Siti Nur Asyikio Binti Mohd Rozal

Sarjaoa Muda Sen Gunaan dengao Kepujian (Peogurusan Seni)

2013

l1I u l Kilidmat MakJumel Akn(hmj~ IJNJ-TRSITlMQAVSIi 4RAWAt

WARlSAN BUDAYA JEBAK PUYUH DJ NEGERI KELANTAN

SITI NUR ASYIKlN BINTI MOHD ROZA Ll 2830 1

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk ljaza h Sarjana Muda Seni Gunaan denga n Kepujian

(Peng urusa n Sen i)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSlTl MALAYSIA SARAWAK

2013

~ -

U IVERSITI MALA YSIA SA RA WAK

BORANG PENGESAHAN PENULISAN

JUDUL W AIUSAN BllDAYA J EBAK PUY UH DI NEGEIU KELANTA I SESI PENGAJ IAN 20 10120 13

Saya SIT NUR SYIKJ N BlNTI MOHD ROZALI

Mengaku membenarkan tesisLaporan ini di simpan di Pusa l Khidmal Maklumal Akademik Uni versiti Ma laysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperl i berikut

I TesisLaporan ada lah hakmilik Unlve rs iti Ma laysia Sarawak 2 Puat Khidmat Mak lumat Akademik Universili Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan unluk lUjllan pengajian sahaja 3 Pu sat Kh idmat Mak lumat Akademik Univers iti Malays ia Sara wak dibenarkan

membllat pendi gi tan untuk membangunkan Pangkalan Dala Kandu ngan Tempatan

4 PusaL Khidmat Makluilial Akadcmik Unive rsiti Malaysia Sarawak dibenarkan membual sa linan tesis laporan ini sebagai pertukaran bahan antma i l1 Li IU~ i

pengaj ian tinggi 5 sila tandakan ( j)

c=J SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah kcselamalan atau kepentingan seperli lermaktu b d i da lam AK r RASMI I972)

I=J TERHA D (mengandll ngi makJu mat Terhad yang td ah ditentukan oleh organisasil badan di mana penye li diJ-an d iia lankan)

AK TERI-IAD

Tandal 19 3 Pcn ve li a

Tarikh Il l [ 1-0 13Alamal Tetap LOI 3 n KAMfUJG PERl IA I lG RAMBA I lo8lH) PASIR PL j EH K~ ImiddotN r~----_________

C1LJIlT1 Tei ~ LJpfI~1I rturJIlt1dhn etgt3amp11 C ~I hI1)1r~II I IIlr Imiddottlh anlfll dllfl Saqltll M udl JIU 1 eSI~11lprm Irli ~ Ll1 lUU rrRH D )11t b~plrbn sant d3npadLl Tllto btrlwtl- Ilf rIJ~j htI~naln Ilon~in MlcmJUlao iclJh ltIhJh bn llrrpol1 tt-1ltmiddotIJporon Ini pe-rlu dlkciJlan SCNj31 -0 III ollU 1 I ~ H [ 1

l1I u l Kilidmat MakJumel Akn(hmj~ IJNJ-TRSITlMQAVSIi 4RAWAt

WARlSAN BUDAYA JEBAK PUYUH DJ NEGERI KELANTAN

SITI NUR ASYIKlN BINTI MOHD ROZA Ll 2830 1

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk ljaza h Sarjana Muda Seni Gunaan denga n Kepujian

(Peng urusa n Sen i)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSlTl MALAYSIA SARAWAK

2013

~ -

U IVERSITI MALA YSIA SA RA WAK

BORANG PENGESAHAN PENULISAN

JUDUL W AIUSAN BllDAYA J EBAK PUY UH DI NEGEIU KELANTA I SESI PENGAJ IAN 20 10120 13

Saya SIT NUR SYIKJ N BlNTI MOHD ROZALI

Mengaku membenarkan tesisLaporan ini di simpan di Pusa l Khidmal Maklumal Akademik Uni versiti Ma laysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperl i berikut

I TesisLaporan ada lah hakmilik Unlve rs iti Ma laysia Sarawak 2 Puat Khidmat Mak lumat Akademik Universili Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan unluk lUjllan pengajian sahaja 3 Pu sat Kh idmat Mak lumat Akademik Univers iti Malays ia Sara wak dibenarkan

membllat pendi gi tan untuk membangunkan Pangkalan Dala Kandu ngan Tempatan

4 PusaL Khidmat Makluilial Akadcmik Unive rsiti Malaysia Sarawak dibenarkan membual sa linan tesis laporan ini sebagai pertukaran bahan antma i l1 Li IU~ i

pengaj ian tinggi 5 sila tandakan ( j)

c=J SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah kcselamalan atau kepentingan seperli lermaktu b d i da lam AK r RASMI I972)

I=J TERHA D (mengandll ngi makJu mat Terhad yang td ah ditentukan oleh organisasil badan di mana penye li diJ-an d iia lankan)

AK TERI-IAD

Tandal 19 3 Pcn ve li a

Tarikh Il l [ 1-0 13Alamal Tetap LOI 3 n KAMfUJG PERl IA I lG RAMBA I lo8lH) PASIR PL j EH K~ ImiddotN r~----_________

C1LJIlT1 Tei ~ LJpfI~1I rturJIlt1dhn etgt3amp11 C ~I hI1)1r~II I IIlr Imiddottlh anlfll dllfl Saqltll M udl JIU 1 eSI~11lprm Irli ~ Ll1 lUU rrRH D )11t b~plrbn sant d3npadLl Tllto btrlwtl- Ilf rIJ~j htI~naln Ilon~in MlcmJUlao iclJh ltIhJh bn llrrpol1 tt-1ltmiddotIJporon Ini pe-rlu dlkciJlan SCNj31 -0 III ollU 1 I ~ H [ 1

U IVERSITI MALA YSIA SA RA WAK

BORANG PENGESAHAN PENULISAN

JUDUL W AIUSAN BllDAYA J EBAK PUY UH DI NEGEIU KELANTA I SESI PENGAJ IAN 20 10120 13

Saya SIT NUR SYIKJ N BlNTI MOHD ROZALI

Mengaku membenarkan tesisLaporan ini di simpan di Pusa l Khidmal Maklumal Akademik Uni versiti Ma laysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperl i berikut

I TesisLaporan ada lah hakmilik Unlve rs iti Ma laysia Sarawak 2 Puat Khidmat Mak lumat Akademik Universili Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan unluk lUjllan pengajian sahaja 3 Pu sat Kh idmat Mak lumat Akademik Univers iti Malays ia Sara wak dibenarkan

membllat pendi gi tan untuk membangunkan Pangkalan Dala Kandu ngan Tempatan

4 PusaL Khidmat Makluilial Akadcmik Unive rsiti Malaysia Sarawak dibenarkan membual sa linan tesis laporan ini sebagai pertukaran bahan antma i l1 Li IU~ i

pengaj ian tinggi 5 sila tandakan ( j)

c=J SULIT (mengandungi maklumat yang berdarjah kcselamalan atau kepentingan seperli lermaktu b d i da lam AK r RASMI I972)

I=J TERHA D (mengandll ngi makJu mat Terhad yang td ah ditentukan oleh organisasil badan di mana penye li diJ-an d iia lankan)

AK TERI-IAD

Tandal 19 3 Pcn ve li a

Tarikh Il l [ 1-0 13Alamal Tetap LOI 3 n KAMfUJG PERl IA I lG RAMBA I lo8lH) PASIR PL j EH K~ ImiddotN r~----_________

C1LJIlT1 Tei ~ LJpfI~1I rturJIlt1dhn etgt3amp11 C ~I hI1)1r~II I IIlr Imiddottlh anlfll dllfl Saqltll M udl JIU 1 eSI~11lprm Irli ~ Ll1 lUU rrRH D )11t b~plrbn sant d3npadLl Tllto btrlwtl- Ilf rIJ~j htI~naln Ilon~in MlcmJUlao iclJh ltIhJh bn llrrpol1 tt-1ltmiddotIJporon Ini pe-rlu dlkciJlan SCNj31 -0 III ollU 1 I ~ H [ 1

--

I

PE CAKUA

Saya l11 engaku bahawa Projek Tahun Akhir (PTA) yang bertajuk W ARISAN 8(11) Y r

JEBAK IU J( Df NEGEnl KELA TAII ini adalah has il kerja saya se ndri Jecuuli

ada sesele ngah maklumat yang lelah sa)a pelik dar buku rlljukan l11ahupun pelikan

mak lumal dar sum ber lain sepe rt i inlemel Saya telah mengolah makluillat le rsebut dan

say a juga te lah nyatakan sUlllbernya

TI MO HO RO ZALI

(2830 1 )

~

PENGESAHAN

Projek benajuk WARISA BUOAYA JEBAK PUYUH 01 EGERI KELANTAN

telah disediakan o leh S ITI NUR ASYIKIN BINTI MOHO RO ZALI dan telah diserahka n

kepada Fakulti Seni Gunaa n dan Kreatif sebaga i rne rnenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda

Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni)

Diteri rna untuk diperiksa oleh

PROF OR ~M AWANG

Tarikh

_------ n

PENGHARGAAN

Bismillahinahmanirrahim

Assalamualaikum dan sa lam sephtera

Alhamdllllillah sYlikur ke hadrat llah dengan berkat usaha dan bantuan dari semua

pihak akhlInya Projek Tabun Akhr yang bertaJuk Warisan Budaya lebak Puyuh di Negeri

Kelantan beljaya diselesaikan Kajian ini merupakan sebahagia n dari syarat untuk

bergraduat di Universiti Ma laysia Sarawak (UNI MAS ) bagi memcnuhi keperluan Ijazah

Smjana Muda Seni Gunaan Pe ngurusan Sen i Kejayaan untuk menyiapkan kajian ini

bukanlah kejayaan pe ngkaji sea rang sa haja kerana ianya disokong secara langsung at au tidak

langsung dari orang-orang terd ekat

Ucapan terima kasih tid ak terh ingga kepada kedua ibu bapa yang telah banyak

membantll dari pe lbagai aspek tennasuk melaburkan wang ringgit semata -mata untu k melihat

anak perempuannya ini berjaya dalam men yiapkan penyelidika n ini Sela in itu tidak lupa

ucapan terima kasih disampaikan kepada adik dan abang pengkaji ia il u Mo hammad Syahril

Bin Mat Ghoni yang juga turut membantll di dalam memberikan pandangan dan idea kepada

saya serta menemani saya ke lokasi kajian di Ka mpung Bunuhan Tumpa Bukan itu sahaja

terima kasih juga kepada Chc Mud Che Awa ng dan Encik Rosdi Ishak yang banyak member

maklumat kepada pengkaji

Sehubungan dengan itu pengkaji ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada

penyelia saya Pror Dr Hashim Awang ya ng tidak je mu-jemu memberikan nasi hal serta

dorongan dan semangat kepada pcngkaji untuk menyiapkan kajian saya ini Tanpa bantuan

dan tunjuk ajar dari beliau sudah tentu kajian ini tid ak mampu disiapkan sepenuhnya Segala

jasa dan pengorbanan be liau amat diharga i

--- ---

ABSTRAK

Jebak puyuh mel-upakan sa lah satu wartsan budaya ya ng terdapat di Negeri

Kelantan iaitu di Kanpung Bunuhan Tumpat Kajian ini dilakukan unluk memeli ha ra

warisan budaya jebak puyuh Disamp ing itu juga dapat memperkenalkan kcunikan jebak

puyuh terse but Pembuatan jebak puyuh yang sangat unik melalui penggu naan jalinan akar

ribu - ri bu gabungan motif bunga da n ukiran awan la rat memperlihatkan keunika n pada

sesehua h jebak puyuh tcrsebut Melalui kaedah kuali tat if dan kuantitat if dapat mamhantu

mempero lehi maklumat mengenai jebak puyuh Melalui kaedah tersebut dapat dilihat

ba hawa jebak puyuh sememangnya mempunyai kcunikannya ya ng tersendiri schingga

menjadi sa lah saru war is an di Negeri Kelanran Oleh demikian pemeliharaan jebak puyu h

wajnr dilakukan agar tidak dilupakan masyarakar dan teJ-us wujud pad a masa akan datang

~

ABSTRACT

Qua il trap is one of the c ultural herit age in the Kampung Bunuhan T umpat It is for

preserve the c ultural heritage o f qu a il trap It is lor preser ve the c ultural heritage 0 f qua i I trap

Each quail trap is deco rat ed with carv ings and decorative The woven strips of ribu-ribu (

Iygodium) co mbined with wood carvings have turned an ord inary trap into an attractive work

o f art also with a co mbination o f Ooral and c loud s o ld carving o f a traps unique in the quail

With use qualitat ive and quantitat ive methods can assist in obtaining info rmation abo ut quail

trap Bes ide fro m this method it ca n be seen that the trap qua il cert ainly has it s own

unique ness to become o ne of the States heri tage T he re fore proper maintenance is done in

order to trap quai] are not forgott en community and continue to exist in the futur e

tU II Khidmllf taklumal A katltmlk l r~middotTI bull 1A~I middot ~ ~Wj(

lS I KA DUNGAN

ABSTRAK i

l SI KANDUNGAN ii

SENAR AI RAJAH iii

SEtjARA[ JAD UAL iv

BABI PENGENALAN

Pendahuluan

SeJarah Daerah T umpar 2

Pengena lan jebak puyh 3

Pembuatan Jebak puyuh 3

Pengusaha jebak puyuh 5

Objekt if kaJian 7

Permasalahan kaJlan 8

Kerangka konseptual 9

Signjikan kajian 12

Keslmpuian 13

BAB II KUPASA KEPERPUSTAKAAN

Pellgenala n 14

[su I 14

Isu 2 16

Isu 3 17

[su 4 19

Kesimpulan 21

ii

--- - I

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

PENGESAHAN

Projek benajuk WARISA BUOAYA JEBAK PUYUH 01 EGERI KELANTAN

telah disediakan o leh S ITI NUR ASYIKIN BINTI MOHO RO ZALI dan telah diserahka n

kepada Fakulti Seni Gunaa n dan Kreatif sebaga i rne rnenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda

Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni)

Diteri rna untuk diperiksa oleh

PROF OR ~M AWANG

Tarikh

_------ n

PENGHARGAAN

Bismillahinahmanirrahim

Assalamualaikum dan sa lam sephtera

Alhamdllllillah sYlikur ke hadrat llah dengan berkat usaha dan bantuan dari semua

pihak akhlInya Projek Tabun Akhr yang bertaJuk Warisan Budaya lebak Puyuh di Negeri

Kelantan beljaya diselesaikan Kajian ini merupakan sebahagia n dari syarat untuk

bergraduat di Universiti Ma laysia Sarawak (UNI MAS ) bagi memcnuhi keperluan Ijazah

Smjana Muda Seni Gunaan Pe ngurusan Sen i Kejayaan untuk menyiapkan kajian ini

bukanlah kejayaan pe ngkaji sea rang sa haja kerana ianya disokong secara langsung at au tidak

langsung dari orang-orang terd ekat

Ucapan terima kasih tid ak terh ingga kepada kedua ibu bapa yang telah banyak

membantll dari pe lbagai aspek tennasuk melaburkan wang ringgit semata -mata untu k melihat

anak perempuannya ini berjaya dalam men yiapkan penyelidika n ini Sela in itu tidak lupa

ucapan terima kasih disampaikan kepada adik dan abang pengkaji ia il u Mo hammad Syahril

Bin Mat Ghoni yang juga turut membantll di dalam memberikan pandangan dan idea kepada

saya serta menemani saya ke lokasi kajian di Ka mpung Bunuhan Tumpa Bukan itu sahaja

terima kasih juga kepada Chc Mud Che Awa ng dan Encik Rosdi Ishak yang banyak member

maklumat kepada pengkaji

Sehubungan dengan itu pengkaji ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada

penyelia saya Pror Dr Hashim Awang ya ng tidak je mu-jemu memberikan nasi hal serta

dorongan dan semangat kepada pcngkaji untuk menyiapkan kajian saya ini Tanpa bantuan

dan tunjuk ajar dari beliau sudah tentu kajian ini tid ak mampu disiapkan sepenuhnya Segala

jasa dan pengorbanan be liau amat diharga i

--- ---

ABSTRAK

Jebak puyuh mel-upakan sa lah satu wartsan budaya ya ng terdapat di Negeri

Kelantan iaitu di Kanpung Bunuhan Tumpat Kajian ini dilakukan unluk memeli ha ra

warisan budaya jebak puyuh Disamp ing itu juga dapat memperkenalkan kcunikan jebak

puyuh terse but Pembuatan jebak puyuh yang sangat unik melalui penggu naan jalinan akar

ribu - ri bu gabungan motif bunga da n ukiran awan la rat memperlihatkan keunika n pada

sesehua h jebak puyuh tcrsebut Melalui kaedah kuali tat if dan kuantitat if dapat mamhantu

mempero lehi maklumat mengenai jebak puyuh Melalui kaedah tersebut dapat dilihat

ba hawa jebak puyuh sememangnya mempunyai kcunikannya ya ng tersendiri schingga

menjadi sa lah saru war is an di Negeri Kelanran Oleh demikian pemeliharaan jebak puyu h

wajnr dilakukan agar tidak dilupakan masyarakar dan teJ-us wujud pad a masa akan datang

~

ABSTRACT

Qua il trap is one of the c ultural herit age in the Kampung Bunuhan T umpat It is for

preserve the c ultural heritage o f qu a il trap It is lor preser ve the c ultural heritage 0 f qua i I trap

Each quail trap is deco rat ed with carv ings and decorative The woven strips of ribu-ribu (

Iygodium) co mbined with wood carvings have turned an ord inary trap into an attractive work

o f art also with a co mbination o f Ooral and c loud s o ld carving o f a traps unique in the quail

With use qualitat ive and quantitat ive methods can assist in obtaining info rmation abo ut quail

trap Bes ide fro m this method it ca n be seen that the trap qua il cert ainly has it s own

unique ness to become o ne of the States heri tage T he re fore proper maintenance is done in

order to trap quai] are not forgott en community and continue to exist in the futur e

tU II Khidmllf taklumal A katltmlk l r~middotTI bull 1A~I middot ~ ~Wj(

lS I KA DUNGAN

ABSTRAK i

l SI KANDUNGAN ii

SENAR AI RAJAH iii

SEtjARA[ JAD UAL iv

BABI PENGENALAN

Pendahuluan

SeJarah Daerah T umpar 2

Pengena lan jebak puyh 3

Pembuatan Jebak puyuh 3

Pengusaha jebak puyuh 5

Objekt if kaJian 7

Permasalahan kaJlan 8

Kerangka konseptual 9

Signjikan kajian 12

Keslmpuian 13

BAB II KUPASA KEPERPUSTAKAAN

Pellgenala n 14

[su I 14

Isu 2 16

Isu 3 17

[su 4 19

Kesimpulan 21

ii

--- - I

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

PENGHARGAAN

Bismillahinahmanirrahim

Assalamualaikum dan sa lam sephtera

Alhamdllllillah sYlikur ke hadrat llah dengan berkat usaha dan bantuan dari semua

pihak akhlInya Projek Tabun Akhr yang bertaJuk Warisan Budaya lebak Puyuh di Negeri

Kelantan beljaya diselesaikan Kajian ini merupakan sebahagia n dari syarat untuk

bergraduat di Universiti Ma laysia Sarawak (UNI MAS ) bagi memcnuhi keperluan Ijazah

Smjana Muda Seni Gunaan Pe ngurusan Sen i Kejayaan untuk menyiapkan kajian ini

bukanlah kejayaan pe ngkaji sea rang sa haja kerana ianya disokong secara langsung at au tidak

langsung dari orang-orang terd ekat

Ucapan terima kasih tid ak terh ingga kepada kedua ibu bapa yang telah banyak

membantll dari pe lbagai aspek tennasuk melaburkan wang ringgit semata -mata untu k melihat

anak perempuannya ini berjaya dalam men yiapkan penyelidika n ini Sela in itu tidak lupa

ucapan terima kasih disampaikan kepada adik dan abang pengkaji ia il u Mo hammad Syahril

Bin Mat Ghoni yang juga turut membantll di dalam memberikan pandangan dan idea kepada

saya serta menemani saya ke lokasi kajian di Ka mpung Bunuhan Tumpa Bukan itu sahaja

terima kasih juga kepada Chc Mud Che Awa ng dan Encik Rosdi Ishak yang banyak member

maklumat kepada pengkaji

Sehubungan dengan itu pengkaji ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada

penyelia saya Pror Dr Hashim Awang ya ng tidak je mu-jemu memberikan nasi hal serta

dorongan dan semangat kepada pcngkaji untuk menyiapkan kajian saya ini Tanpa bantuan

dan tunjuk ajar dari beliau sudah tentu kajian ini tid ak mampu disiapkan sepenuhnya Segala

jasa dan pengorbanan be liau amat diharga i

--- ---

ABSTRAK

Jebak puyuh mel-upakan sa lah satu wartsan budaya ya ng terdapat di Negeri

Kelantan iaitu di Kanpung Bunuhan Tumpat Kajian ini dilakukan unluk memeli ha ra

warisan budaya jebak puyuh Disamp ing itu juga dapat memperkenalkan kcunikan jebak

puyuh terse but Pembuatan jebak puyuh yang sangat unik melalui penggu naan jalinan akar

ribu - ri bu gabungan motif bunga da n ukiran awan la rat memperlihatkan keunika n pada

sesehua h jebak puyuh tcrsebut Melalui kaedah kuali tat if dan kuantitat if dapat mamhantu

mempero lehi maklumat mengenai jebak puyuh Melalui kaedah tersebut dapat dilihat

ba hawa jebak puyuh sememangnya mempunyai kcunikannya ya ng tersendiri schingga

menjadi sa lah saru war is an di Negeri Kelanran Oleh demikian pemeliharaan jebak puyu h

wajnr dilakukan agar tidak dilupakan masyarakar dan teJ-us wujud pad a masa akan datang

~

ABSTRACT

Qua il trap is one of the c ultural herit age in the Kampung Bunuhan T umpat It is for

preserve the c ultural heritage o f qu a il trap It is lor preser ve the c ultural heritage 0 f qua i I trap

Each quail trap is deco rat ed with carv ings and decorative The woven strips of ribu-ribu (

Iygodium) co mbined with wood carvings have turned an ord inary trap into an attractive work

o f art also with a co mbination o f Ooral and c loud s o ld carving o f a traps unique in the quail

With use qualitat ive and quantitat ive methods can assist in obtaining info rmation abo ut quail

trap Bes ide fro m this method it ca n be seen that the trap qua il cert ainly has it s own

unique ness to become o ne of the States heri tage T he re fore proper maintenance is done in

order to trap quai] are not forgott en community and continue to exist in the futur e

tU II Khidmllf taklumal A katltmlk l r~middotTI bull 1A~I middot ~ ~Wj(

lS I KA DUNGAN

ABSTRAK i

l SI KANDUNGAN ii

SENAR AI RAJAH iii

SEtjARA[ JAD UAL iv

BABI PENGENALAN

Pendahuluan

SeJarah Daerah T umpar 2

Pengena lan jebak puyh 3

Pembuatan Jebak puyuh 3

Pengusaha jebak puyuh 5

Objekt if kaJian 7

Permasalahan kaJlan 8

Kerangka konseptual 9

Signjikan kajian 12

Keslmpuian 13

BAB II KUPASA KEPERPUSTAKAAN

Pellgenala n 14

[su I 14

Isu 2 16

Isu 3 17

[su 4 19

Kesimpulan 21

ii

--- - I

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

--- ---

ABSTRAK

Jebak puyuh mel-upakan sa lah satu wartsan budaya ya ng terdapat di Negeri

Kelantan iaitu di Kanpung Bunuhan Tumpat Kajian ini dilakukan unluk memeli ha ra

warisan budaya jebak puyuh Disamp ing itu juga dapat memperkenalkan kcunikan jebak

puyuh terse but Pembuatan jebak puyuh yang sangat unik melalui penggu naan jalinan akar

ribu - ri bu gabungan motif bunga da n ukiran awan la rat memperlihatkan keunika n pada

sesehua h jebak puyuh tcrsebut Melalui kaedah kuali tat if dan kuantitat if dapat mamhantu

mempero lehi maklumat mengenai jebak puyuh Melalui kaedah tersebut dapat dilihat

ba hawa jebak puyuh sememangnya mempunyai kcunikannya ya ng tersendiri schingga

menjadi sa lah saru war is an di Negeri Kelanran Oleh demikian pemeliharaan jebak puyu h

wajnr dilakukan agar tidak dilupakan masyarakar dan teJ-us wujud pad a masa akan datang

~

ABSTRACT

Qua il trap is one of the c ultural herit age in the Kampung Bunuhan T umpat It is for

preserve the c ultural heritage o f qu a il trap It is lor preser ve the c ultural heritage 0 f qua i I trap

Each quail trap is deco rat ed with carv ings and decorative The woven strips of ribu-ribu (

Iygodium) co mbined with wood carvings have turned an ord inary trap into an attractive work

o f art also with a co mbination o f Ooral and c loud s o ld carving o f a traps unique in the quail

With use qualitat ive and quantitat ive methods can assist in obtaining info rmation abo ut quail

trap Bes ide fro m this method it ca n be seen that the trap qua il cert ainly has it s own

unique ness to become o ne of the States heri tage T he re fore proper maintenance is done in

order to trap quai] are not forgott en community and continue to exist in the futur e

tU II Khidmllf taklumal A katltmlk l r~middotTI bull 1A~I middot ~ ~Wj(

lS I KA DUNGAN

ABSTRAK i

l SI KANDUNGAN ii

SENAR AI RAJAH iii

SEtjARA[ JAD UAL iv

BABI PENGENALAN

Pendahuluan

SeJarah Daerah T umpar 2

Pengena lan jebak puyh 3

Pembuatan Jebak puyuh 3

Pengusaha jebak puyuh 5

Objekt if kaJian 7

Permasalahan kaJlan 8

Kerangka konseptual 9

Signjikan kajian 12

Keslmpuian 13

BAB II KUPASA KEPERPUSTAKAAN

Pellgenala n 14

[su I 14

Isu 2 16

Isu 3 17

[su 4 19

Kesimpulan 21

ii

--- - I

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

ABSTRACT

Qua il trap is one of the c ultural herit age in the Kampung Bunuhan T umpat It is for

preserve the c ultural heritage o f qu a il trap It is lor preser ve the c ultural heritage 0 f qua i I trap

Each quail trap is deco rat ed with carv ings and decorative The woven strips of ribu-ribu (

Iygodium) co mbined with wood carvings have turned an ord inary trap into an attractive work

o f art also with a co mbination o f Ooral and c loud s o ld carving o f a traps unique in the quail

With use qualitat ive and quantitat ive methods can assist in obtaining info rmation abo ut quail

trap Bes ide fro m this method it ca n be seen that the trap qua il cert ainly has it s own

unique ness to become o ne of the States heri tage T he re fore proper maintenance is done in

order to trap quai] are not forgott en community and continue to exist in the futur e

tU II Khidmllf taklumal A katltmlk l r~middotTI bull 1A~I middot ~ ~Wj(

lS I KA DUNGAN

ABSTRAK i

l SI KANDUNGAN ii

SENAR AI RAJAH iii

SEtjARA[ JAD UAL iv

BABI PENGENALAN

Pendahuluan

SeJarah Daerah T umpar 2

Pengena lan jebak puyh 3

Pembuatan Jebak puyuh 3

Pengusaha jebak puyuh 5

Objekt if kaJian 7

Permasalahan kaJlan 8

Kerangka konseptual 9

Signjikan kajian 12

Keslmpuian 13

BAB II KUPASA KEPERPUSTAKAAN

Pellgenala n 14

[su I 14

Isu 2 16

Isu 3 17

[su 4 19

Kesimpulan 21

ii

--- - I

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

tU II Khidmllf taklumal A katltmlk l r~middotTI bull 1A~I middot ~ ~Wj(

lS I KA DUNGAN

ABSTRAK i

l SI KANDUNGAN ii

SENAR AI RAJAH iii

SEtjARA[ JAD UAL iv

BABI PENGENALAN

Pendahuluan

SeJarah Daerah T umpar 2

Pengena lan jebak puyh 3

Pembuatan Jebak puyuh 3

Pengusaha jebak puyuh 5

Objekt if kaJian 7

Permasalahan kaJlan 8

Kerangka konseptual 9

Signjikan kajian 12

Keslmpuian 13

BAB II KUPASA KEPERPUSTAKAAN

Pellgenala n 14

[su I 14

Isu 2 16

Isu 3 17

[su 4 19

Kesimpulan 21

ii

--- - I

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

BAB III

BABIV

BABV

METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan

Kaed ah penyelidik an

Dialog I

Dialog 2

Kesimpulan

ANALlSADATA

Pengenalan

Pene muan Kajian

Ana li sa lemu bual pengusaha

Analisa temubual plhak PKKM

Analisa data borang soal selidik

Kesimpulan

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Pengenalan

PerblDcangan

Cadangan

Kesimpulan

Blbliografr

Lampiran

Moti fb unga jebak puyuh

TelTIubual bersama informan

22

22

24

26

30

3 I

33

34

36

38

58

59

60

62

63

65

66

68

ii

____ ~ 1

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Senarai Jadual

Iadual I lumlah respo nden meng ikut jantina

ladual2 Status respo nden yang terlibat

Jadua13 lumlai peringkat umur responden

ladua14 Go longan yang berm ina terhadap jebak puyu h

l ad ua l 5 Pengetahuan responden terhad ap jebak puyuh

ladual6 Pengetahuan responden bagaimana responden mel mat jebak pu yuh

ladua l 7 Kegunaan jebak puyuh

l adual8 Elemen yang menarik minat responde n untuk melihat sebuahj ebak puyu h

ladual 9 Penghasilan jebak puyuh berkembang atau tidak set1a wajar atau tidallt wajar

dipelihara

laduallO Faktor-faktor je bak puyuh kurang diminati

ladual II Peranan pihak yang beJ1anggungjawab

ladual 12 Peng libatan pihak PKKM

ladua l 13 Usaha untuk memelihara warisan budaya jebak puyuh

iii

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Senarai Rajah

Rajah I Pet a Daerah Tumpat Negeri Kelantan

Rajah 2 Penyusunan topik denga n objek tif kaj ian menggunaka n kaedah KJ

Raja h 3 Peratusan jantina responden

Raja h 4 Peratusan status responden

Rajah 5 Peratusan peringkat umur dan go longan yang berminat terhadap jebak puyuh

Rajah 6 Peratusan pengeta huan responden terhadap jebak puyuh

Rajah 7 Peratusan responden dalam melihat jebak puyuh

Rajah 8 Peratusan kegunaan jebak puyuh

Raja h 9 Peratusan fakt or penarik terhadap jebak puyuh

Rajah 10 Peratusan berkembang ata u tidak serta wajar atau tidak memelihara jebak puyuh

Rajah II Peratusan faktor-fakt or jebak puyuh kurang diminati

Rajah 12 Peratusan peranan ya ng bertanggungjawab dalam memelihara jebak puyuh

Rajah 13 Peratusall penglibatan pihak PKKM

Raja h 14 Peratusan usa ha-usaha ya ng hanls dilak ukan untuk memclihara jebak puyuh

iv

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

BAB 1 PENGENALAN

Pendahuluan

Hasil kraftanganjebak puyuh semakin hari semakin dilupakan serta tidak Jag i

dik enali umum Dapat diJihat dengan jelas sete lah arus pemodenan yang kia n

membangun dengan pesat kini masyarakat kurang peka terhadap warisan ya ng ada di

sekeJiJing mereka Oleh yang demikian pelbagai aJtemat i[ dica nang untuk terus

melakukan pemeliharaan dan pemuliharaan agar warisan yang wujud itu terus

berkekalan Pengkaji memilih jebak puyuh se bagai ba han kajia n adalah kerana seni

wansan Dr semakin diJupaka n masyarakat khus usnya penduduk Kampung Bunuhan

Tumpat Oleh yang demikian pengkaji ingin melakukan pemeliharaan terhadap warisan

jcbak puyuh agar terus bertapak sebagai sa tu warisan budaya yang terus wujud pada masa

akan datang

Jebak Puyuh merupakan salah satu seni warisan budaya yang terdapat di

daerah Tumpat Kelantan iaitu di Kampung Bunuban Jebak pllyuh mcmpunyai keunikan

yang tersendiri sehingga menjadi tarikan o rang ramai dan sehingga sekara ng jebak

puyuh menjadi warisa n Menurut sumber Akta Kcbangsaan t 2UI)5 ) Wari san adalah

sesua tu yang di warisi dari generasi yang terdahulu [a merupakan khazanab Negara ya ng

pemall atau sedang dlmiliki oleh seseo rang atau ke lo mpok masyarakat atall manusia

sejagat ya ng menjadi tanggungjawab untuk dilindungi dan dikekalkan

1

___ -- II middot

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Worisan kita adalah ilmu pengetahuan clan kepakoran yang diwariskan kepacla kito

me lalui cara hidup Kepercoyaan yang dijelmakan melalui o bjek budaya la

menggambarkan memon keselmuhan hidup masyarakal serta melambangka n

ketamadllnan sesuatu masyarakat

Sejarah Daerah Tumpat

Daerah Tumpa merupabn satu jajahan yang lelah ditubuhkan pada 1 Ja nuari

1994 di kawasan Padang Mahko ta iaitu di hadapan kediarnan rasmi ketu a jajahan dan

apabi la beroperasi telah cliterajul oleh Allahyarham Dalo Ni~ Hussein Bm N ik Zainal (

Dato Kava Selia) selaku kelua jajahan yang pertama Jajahan Tumpat adalah salu shy

satunya jajahan yang paling kecil antara jajahan di Negeri Kelantan dengan keluasan

1695 KM2

Bagaimana pun Daerah Tumpal merupalltan jajaban ya ng pa ling unik sekali kerana

mernpun ya i dataran dan beratu s - ratus buah pulau sungai ( River Island) ya ng tidak

berbukit dan arnat sesuai untuk dijadikan kawasan pelancongan antarabangsa Jajahan

Tumpat clitadbir mela llli Tujuh Daerah Penggawa dan clibahagikan kepada 38 Mukirn Di

setiap mukim ini pula mempunyai 57 bllah kampung Salah sebuah daripada 57 buah

karnpung tersebut ad alah Kampung Bunuhan T umpat yang menjadi lokas i pihak

pengkaji terhad ap kaJian yang dilakukan

2

----- - n

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

1 ~

)o~r I~ i1ft1 P rlJ

If iJ llt I t~

I J

Rajah I Peta Daerah Twnpat

Se jarah jebak puvuh

Jebak pu yuh merupakan sa la h satu has il kerja tangan para penduduk Kampung

Bunuhan Tumpat l eba k puyuh diguna kan sebagai a la t untuk menj erat a tau menangkap

burung puyuh di kawasa n hUlan paya dan sebaga inya Jebak puyu h digunakan pad a

zaman 20middotan lagi o leh go longan lua ya ng gema menangkap burung puyuh Pada zaman

dahulu burung pu yuh sangat dikenali dan menarik perhal ian go longan lua untuk menjeral

buru ng berkenaan dan sehingga kini burung lersebul agak sukar dilemui dan dijerat

NamlO1 demikian Sehingga kini je bak puyuh masih digunakan

Pembualan jebak puvuh

Antara barang - barang yang di gunakan untuk membual sebuah j ebak puyuh ada lah

buluh ka yu ro tan biji limah pukat ata u benang dan yang pa ling penting ada lah akar ribu

- ribu Jika bahanmiddotba han lersebut cukup lengka p barulah sebua h Jebak puyuh terhasil

dengan lengkapnya

3

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Bermula dengan menganyaman pokor ribu-ribu umuk menimbulkan motif bunga

dan geom et n Kemudian ukiran pada penutup jebak puyuh dibuat Ukiran yang ser ing

digunakan adalah ukiran awan larat Proses yang terakhir adala h dengan meletakka n

pukat di bahag ia n hadapan muka pintu j ebak puyuh kemudian jebak pu yu h akan

diwarnakan me ng Lkut kehendak ya ng diingini o le h pelanggan

Anya man bermaksud proses menyilang bahan -ba han daripada tumbuh-tumbuhan

untuk dijadikan sa tu rumpun ya ng sangat kuat dan boleh digunakan Bahan- ba han

tumbuhan yang bo leh dianyam seperti Iidi rota n akar pokok ribu-ribu buluh pandan

mengkuang jut dan sebaga inya in i ada lah kerana bahan tersebut mu dah dikeringkan dan

lembut Perkembangan seja ra h anyaman ada lah sarna de ngan perkembangan senl

tembikar

l ents seni anya ma n pada masa neo litik kebanyakannya adalah me nghasilkan tali

rumah dan keperluan kehidu pa n Bahan daripada akar dan rotan ada lah bahan asas ya ng

awa l digunakan untuk menghas ilkan anyaman Bukan itu sa haja sehmgga kini pelbagai

jenis anyaman tdah pun dLhasilkan denga n pelbagai j enis bahan antaranya anyaman ribushy

rLbu Anyaman ribu -ribu tersebut d igunakan dalam pembuatan Jebak puyuh Akar ribushy

ribu pula ada lah sejents paku - pakis yang hidup liar terutamo di kawasan belukar yang

lem bap Terdapat beberapa j enis ribu-ribu iaitu ribu-ribu biasa ribu-ribu besar atau gajah

sen a ribu-ribu bukit atau duduk ataupun lebih dikenali sebagai aka sidin Kegunaa n

utama ribu-ribu pada masa dahulu ia lab sebagai baha n untnk dijadikan tali Namun kUlI

akar ribu-ribu digunakan sebagai bahan unluk membuat jebak puyuh

4

_ _--~ 11

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Sejarah pengusaha jebak puvuh

Di lahirka n pada tahun 1944 di kampung Te laga Bata TWllpat Kela nta n Che M ud

Bin Che Awang atau lebih dikenali sebagai Che Soh merupakan sala h sea rang daripada

tokoh Adiguru yang teJah di anugerahkan oJeh pi hak Perbadanan Kemajuan Krafiangan

Malaysia Beliau sangat berbakat dalmn penghasilan pembuatan Jebak Puyuh (Quail

Trap) Baka t seni ya ng semula jadi memenuhi setap masa teriuang C he M ud Bin Che

Awa ng untuk berkarya dan me nghas ilkan bara nga n ya ng bo leh dijadikan sebaga sumber

pendapatan untuk dirinya

Beliau yang mempunyai empat orang anak bersa ma isterinya iailu Puan Che

Fa tmah Bint Meroh telah bertungkus lumus da lam menghas ilkan barangan kraFtanga n

yang unik Beliau juga tidak me mpunyai ilmu pendidikan ya ng tingg i sepeni rakan shy

rakannya yang lain dengan membekalkan bakat yang ada semulajadi beliau telah

mempelajari seni kerja tangan daripada datuk saudaranya yang sanga t mahir dalam

membuat jebak puyuh sejak behau kanak - kanak lagi Ketika kanak - kanak lain s ibuk

bermain beliau leka memerhatikan datuknya menjalinkan aka r ribu - ri bu da n mengukir

kepingan kayu uItuk dijadikan jebak puyuh Bukan sahaja pandai membuat jebak puyuh

malahan behau turut mahir dalam membuat rumah bahl bennain senmai dan wayang

kulil

Sehmgga sekarang Che Mud masill melakuk an aktivi ti pembuatan jeba k puyuh dao

juga me1alui pembuatan jebak puyuh terse but Che Mud beljaya Olemberi oilai tambah

dengan sentuhan krea tiviti pada jebak puyuh yang dihasi lkannya

5

_________ - - n

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Setiap jebak puyuh yang dibuat diperindah dengan ukiran dan jalinan anyaman

sebelum diserahkan kcpada pelanggan Jalinan anyaman ribu-ribu ya ng dgunakan pada

sebuah rangka jebak puyuh sangat mcnarik perhatian sesiapa sahaja yang melihatnya

Se lain daripada kepua sa n dalam melahirk an sesebuah reka cipta kreativiti beliau turut

memberi kelainan pada ha s ll jebak puyuh yang dihasilkannya

Beliau telah menda flar bersama pillak Perbadanan Kemajuan Ksaflangan Malaysia

da lam bidang keusahawanan Bagi menghargai sumbangan da n jasa beliau dalam

memekarkan dan memartabatkan seni kraf wari san pillak Ksaftangan Malaysia telah

me lantik beliau sebaga i sa lah seorang Adigul1 Jebak PUyull pada tahun 1989

Pe nglibatan C he Mud dalam PKKM serba sedikit me mbanru beliau dalam

mempromosikan has il jebak puyuh yang te lah dibuatnya kepada o rang ramai diluar sana

Pihak PKKM banyak mengendalikan promos i-promosi hasil kraft angan dan jualan

kepada pelanggan dan ini akan membantu pengusaha seperti C he Mud dalam

mendapatkan wang se baga i sumber pendapatan beliau

Pillak PKKM ban yak membantu C he Mud dalam mcngemba ngkan perusahaan

j ebak puyuh walaupun sa mbutan terhadap j ebak pUYh kurang menggalakkan Temyata

llanya segelintir sahaja go longan muda atau be lia yang meminati dan mencuba proses

membuat jebak puyuh tersebut

6

~ ~ - n

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Oblektifkajian

Dalam kajian yang dilakukan telah ditetapkan beberapa o bjeklif bagi menjayakan

kajian terhadap pemeliharaan warisan budaya jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Twnpat Anta ra objektif yang dikenalpasti adalah sepeni berikut

ObJektif yang pertama ialah untuk mengena lpasti kewujud an hasil kerp tangan

kraftangan jebak puyuh yang dibuat oJeh masyarakat Di Kampung Bunohan Tumpat

Hasil kraftangan yang menjadi sa lah sa tu warisan kepada Negeri Kelantan Jebak puyuh

yang dihasilkan mempunyai keunikan ya ng tersendiri iaitu dari seg i pembuatannya yang

menggunakanjalinan ribu-ribu dan gabungan motifbunga serta ukiran awan larat

Objcktif ya ng kedua pula pengkaji untuk mengenalpasti siapakah pihak yang

benanggungjawab dalam membanlu memelihara hasil jebak puyuh yang merupakan

warisan budaya yang ada di Negeri Ke lantan Selain daripada peranan penduduk

Kampung Bllnuhan Tumpat terdapat juga organi sas i lain yang turut membantu

m eng ekalkan warisan jebak pllyuh tersebut iaitu penglibatan daripada pillak Perbadanan

Kemajuan Kra itangan Malaysia Cawangan Kelantan ( PKKM )

Objektif yang ketiga pengkaji ingin membincangkan mengenai ak tiviti dan kaedah

yang akan dilaksanakan dalam usa ha pemeliharaan jebak puyuh di Kampung Bunuhan

Tumpat Akli viti yang akan diJalanka n tcrhadap jebak puyuh agar tidak pupus dan

dilupakan o leh generasi akan datang

7

- -- Imiddot

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Pellnasalahan kajian

Pemlasalahan kajian juga merupakan persoa lan kajian yang dapal menyelesaikan

masa lah kajian Selerusnya boleh meneapai objekt if - objekl if yang din yalakan lersebul

Anlara persoalan kajian adalah

I Mengapa kewlIjudan ha sil - has il kraftangan yang terdapat di Kampllng Bunuhan

Tumpat kurang diketahui dan dikenali masya rakal umum Kebanyakkan

masyarakat di Kampung Bunullan han ya memandang ringan akan kewujudan

kraftangan jebak puyuh yang merupakan salah salu warisan yang terdapaldi

Negeri Kelanl an

2 Kenapakah masyarakat Kampung Bunuhan lidak meminati penghasilan jebak

puyuh dan pembualannya

3 Bagaimana akliv iti dan kaed ah ya ng harus dilakukan untuk mengelakkan warisan

jebak puyuh tidak pupus dan dilupakan masyarakal umum Untuk (erus

mengekalkan warisan j ebak puyuh ini agar tidak pupus pelbagai aktivili serta

kaedah harus dilakukan untuk menjaga dan memelihara warisan lersebut daripada

ditelan aru s pembangunan yang semak in pesa

4 Bagaimana ma syarakal Kampung Bunuhan memainkan peranan dalam menJ3ga

dan melindung i wa risan jebak puyuh tersebu( dan siapakah yang harlls

memainkan peranan dalam membantu masyarakat V-ampung Bunuhan Tumpa(

untuk me melihara has il kraftanganjebak puyuh

8

- -------- n

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Kerangka konse ptual

Konsep kerangka kerja ya ng digunakan da lam kajian ini ada lah berkenaa n warisan

dan peme lillaraan UNESCO ( 1972 ) menjelaskan ko nsep warisan ya ng mana warisan

ditakrilla n sesuatu yang di wa risi daripada satu generasi kepada sa w generas i ya ng baru

la merangkuml adat resam kebudayaan kawasan bangunan baha n arkib dan cetakan

termasuk penulisan bllku da n makalh Warisa n kebuda yaan yang menlpakan aset yan g

berharga kerana ia mempunyai nilai estetika dan turut mendefmisikan wansan

kebudayaan kepada tiga aspek ia itu monum en sekumpulan bangunan dan tapak

Da lam kont eks Ma lays ia Akta Warisan Keba ngsaa n 2005 ( Seksyen 2 ) telah

mengklafikasikan warisan kepada dua katego ri iait u meliputi wa risan ke buda yaa n dan

warisan semula jadi Wari san kebuda yaa n pu la turut dibahagika n kepada dua aspek

Antaranya ialah warisan kebudayaan ketara yang merangkumi ka wasan mo numen dan

bang unan manaka la warisan kcbudayaan tida k ketara pula mcrangkumi apa ya ng telah

wujud da n w lIjud berhllbllng dengan warisan Ma lays ia atau mana-mana bahagia n

Malays ia a tau berhubung dengan war isan masyarakat Mala ys ia Ak ta Warsan

Kebangsaan 2005 ( Scksyen 2 ) turut member tafs iran yang berkaitan konsep-ko nsep

warisan seperti tapak dan o bjek bersejarah Warisan budaya jebak puyuh adalah

tergo long dalam 0 bj ck bersejarah yang ma na ertinya apa-apa artifak atau o bjek lain yang

padanya terd apa t kepentinga n keagamaan trad isional artifak nlau bersejarah laitu

merangkumi kerja seni seperti ukiran pembua lan arca lukisan seni bina tekstil a lat

muzik senjata dan apa -apa kerja tangan

9

I _ -- fl

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Mengikut KanlUs Dewa n Ed isl ketiga tahun 2000 pemeliharaan ialah pembuatan

meme lihara pembelaan dan perawata n manakala me la lui Kamu Dewa n Ed isi terbaru

terbit an tahun 1993 juga mempunyai makna ya ng sarna dengan Kamus Edisi Ketiga

ha nya satu sahaja penambahan ia itu mengamalkan langkah-Iangkah asas Selain itu juga

penj agaan dan segi pengo lahan penyelenggaraan bahasa dan lain-lain manab la

penye lamatan ialah daripada bencana rosa- dan lain -lain

Syed Za ino l ( 1995 ) telah menga takan bahawa mengikut apa-apa yang terkandung

didalam Burra C hart er pemeliharaa n adalah satu istilah umum ya ng bermaksud sega la

proses yang terlibat untuk menjaga sesua tu tempat bagi tujuan memeliha ra kepentingan

buda ya Tindakannya adalah temlasuk perawa ta n dan mengikut keadaa n tenentu juga

melibatkan aktiviti pengeka lan pemulihan pembangunan se mula dan penyesuaian

La zimnya kaedah ya ng d imaksudkan tadi ada lah merangkumi lebih daripada mana shy

mana satu yang disehut tadi Berkenaan denga n apa yang dikatakan o leh Syed Zaino l (

1995 ) juga ada betulnya kajian yang pengkaji lakukan ini merupaka n sa tu usaha untuk

pemeliha raa n terhada p war isa n jehak puyuh

Ini adalah lmtuk mengelakkan daripada hasi l seni jebak puyu h tersebut dilupakan

o leh ge nerasi akan datang Mela lui sumh er tersebut Pengkaji mendapati bahawa harus

meneka nka n pemelillaraa n terhada p le bak Puyuh kerana Jebak Pu yuh merupakan sat u

warisan ya ng te lah lama wuj ud di Negeri Kela ntan Peranan pengkaJi dalam kajian ya ng

dilakukan ini me libatkan proses menjaga dan me ngekalkan warisa n yang sedia ada agar

tidak pup us dan dapat berta han seh ingga ke genera si akan datang

10

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

WHnen ( 1996 ) menje laska n mengenai konsep keaslian dalam pemeliharaan

warisan ( authenticity in herilage conservation) amal ditilikberatkan dalam amalan

pemeliharaan sejaga Keaslian boleh dianggap sebaga i satu aspek estetika a tau

kecantikan luaran manakala untlik mengembalikan sepeti keadaan asaln ya memba bitkan

etika kerja Apa yang dapat dikaitkan dengan kajia n pengkaji adalah berkaitan dengan

keas lian dalam reb benluk jcbak puyuh ya ng melibatkan sejarah perkembangan

pembuatan jebak puyuh Pembuatan jeba k puyub direka hasil daripada Id ea pengusaha

jebak puyuh ilu sendiri dan melalui pemikiran yang kreatif maka pembahaman clemi

pembahanlan dapat clilihal dalam penghasilan sebuah Jebak puyuh Rekabentlik yang

dibuat adalah rekaan asal semenjak daripada tahun 1989 lagi Oleh yang demikian reb

benluk jebak puyuh han] s clipelihara seperli asal agar nilai estetika yang ad a pada reka

bentuk tersebut tidak hilang Menurut Fielden (1993) keaslian ada lah aspek yang sukar

dinilai dengan wang ringgit kcrana sumber wa risan sentlasa bembah mengikut peredaran

masa

Oleb sebab llU keaslian lebih mudah difahami jika dikaitkan dengan keistimewaa n

dan keunikan sesuatu s limber warisan Na mun keas lian boleh terancal11 dengan

pembahan masa dan persekitaran seperti penggantian baban atau penambahan elemen

baru dan moden Sebagaimana ya ng diketahui perubahan teknologl pacia masa kini

banyak mengancam seni warisan budaya yang terdapat di Negara klta Sekiranya lidak

diambil peduli maka hilanglah khazanah wari sa n yang kita acia

11

~ 1

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H

Ambrose (1993) menekanlan bahawa untuk mcnguruskan sesuatu penjagaan

dalam usaha peme liharaan warisa n jebak puyuh pengkaji seharusnya mengetahui cara shy

cara yang sesua i agar pemeliha raa n atau penjagaa n terhadap l ebak PlIyuh tersebut

dilindungi dan dijaga dengan betul The conservation umt provides a range of advice fo r

provides and user o f co nservation services including guide lines in preventive

co nserva tion and is able to award grants to help improve both co nservators skill and

conservat io n facaliti es

Kenyataan tersebur menjelaskan bahawa pemul iharaan dan pemeliharaan terhadap

ses uatu warisan sangat penting dalam mengeka lkan seni warisan terseb ut terus dipelihara

agar generasi akan dat ang terus mengetahui dan mengenali ha s il seni warisa n tersebu

Pengkaji ing in mengekalkan pe nghasila n jebak puyuh di Kampung Bunuhan agar

sen tiasa kekal sebagai sa tu hasil kraftangan yang unillt di Negeri Kelantan

Pengkaji dapat mengenalpasti beberapa lang kah penting dalam mengwllskan usaha

pemeliharaan te-rhadap sesuatu seni warisa n yang terdapat di sesuatu tempat tersebut

Tanpa kcwujuda n sesebuah warisan sudah pastill ya tiada fakta sejarah ya ng akan ditulis

dan dilekod kall Oleh yang dem illtiall sega la usa ha dalam us aha pemelillaraan warisan

budaya jebak puyuh haruslah disokong oleh se mua lap isan ma syaraka Pengkaji akan

menjadikan bahag ian pemeliharaan benanggu ngjawab terhadap akt iviti memelihara seni

pembllatan jebak puyuh di Kampung Bunuhan Tumpa

12

--- -- ------ - - H