plugin-10 topik 6.pdf

7/25/2019 plugin-10 Topik 6.pdf

1/19

PENGENALAN

Topik 6 ini akan membincangkan pola keselarasan vokal, suatu topik yangdisifatkan sebagai mudah dihuraikan, tetapi perlu dikaji dengan mendalamkerana terdapat pelbagai isu dan masalah jika tidak diteliti dengan baik. TulisanRumi bahasa Melayu memiliki abjad yang diserap daripada abjad tulisan bahasaInggeris yang terdiri daripada 26 huruf Roman. Susunan huruf besar, huruf kecildan nama huruf dalam Sistem Ejaan Rumi Baru Bahasa Melayu (SERBBM)

adalah hampir sama. Di samping itu, topik ini akan menghuraikan pola-polayang terlibat supaya pelajar dapat memahaminya dengan baik. Sekarang marikita pelajari dengan lebih mendalam tentang abjad dan pola yang dinyatakansebelum ini.

TTooppiikk

66

PolaKeselarasanVokal

HASIL PEMBELAJARAN

Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:

1. Menjelaskan kekecualian keselarasan vokal bagi kata pinjaman/serapan bahasa Inggeris; dan

2. Menerangkan kata pinjaman/serapan daripada bahasa lain sepertibahasa Jawa, Arab, Sanskrit dan lain-lain.


2/19

TOPIK 6 POLA KESELARASAN VOKAL 99

APAKAH YANG DIMAKSUDKAN DENGANKESELARASAN VOKAL?

Keselarasan vokal membawa maksud kesesuaian dua vokal yang membentukdua suku kata pada kata dasar, iaitu pasangan di antara huruf vokal pada sukukata praakhir dengan huruf vokal pada suku kata akhir tertutup.

KEKECUALIAN KESELARASAN VOKALBAGI KATA PINJAMAN BAHASAINGGERIS

Sistem bunyi dan sistem pembentukan kata dalam bahasa Melayu

memperlihatkan bahawa bahasa Melayu memiliki empat pola asas suku kata,iaitu V, VK, KV dan KVK (V = vokal; K = konsonan). Rujuk Jadual 6.1 untukmengetahui dengan lebih jelas.

Jadual 6.1:Empat Pola Asas Suku Kata

Pola Suku Kata Contoh (huruf ondong )

Depan Tengah Belakang

(1) V i -tu tu- a -la ra- i

e -mak ju- i -ta raj- i (talak)

(2) VK em -pat ki- am -bang ka- in

um -pa-ma bi-du- an -da bu- ah

(3) KV sa -lah se- ko -lah bang- ku

be -sar teng-ge -lam cin- ta

(4) KVK ming -gu ce- mer -lang pa- dam

lam -pu se- rang -ga se-li- mut

Source: http://www.karyanet.com.my/bahasa/bahasa_melayu/mek1.php

6.2.1 Penyesuaian Huruf Konsonan Tertentu

Unsur baru yang diperkenalkan dalam SERBBM ialah pola suku kata yangmengandungi huruf gugus konsonan, iaitu lapan pola yang disesuaikandaripada pola suku kata konsonan rangkap dalam bahasa Inggeris menjadikankesemuanya 12 pola suku kata dalam bahasa Melayu moden. Perhatikan

Jadual 6.2 untuk pemahaman yang jelas.

6.2

6.1


3/19

100 TOPIK 6 POLA KESELARASAN VOKAL

Jadual 6.2:Lapan Tambahan Pola Suku Kata

Pola Suku Kata Contoh (huruf ondong )

di depan di belakang

(5) KKV tra -fik indus- tri

(6) KKVK prak -tis elek- trik

(7) VKK eks -port

(8) KVKK bank -rap konsert

(9) KKVKK kom-pleks

(10) KKKV stra -tosfera skru

(11) KKKVK struk -tur skrip

(12) KKKVKK

Source:ibid

6.2.2 Pengguguran Satu daripada Gabungan HurufKonsonan yang Sama

Pengguguran satu daripada gabungan huruf konsonan yang sama adalah seperti

berikut (rujuk Jadual 6.3).

Jadual 6.3: Penggunaan Satu Konsonan yang Sama

Huruf Konsonan Penggunaan

Bahasa Inggeris Bahasa Melayu Bahasa Inggeris Bahasa Melayu

bb b lobby lobi

gg g aggresive agresif

ll l pill pil

mm m mammal mamaliann n tennis tenis

pp p apple epal

rr r lorri lori

ss s express ekspres

tt t battery bateri

zz z jazz jaz

Source:DBP, 2001: 13-16


4/19


KEKECUALIAN KESELARASAN VOKALBAGI KATA PINJAMAN/SERAPAN

BAHASA INGGERIS6.3.1 Penyesuaian Huruf bagi Gabungan Dua Huruf

Vokal

Penyesuaian huruf bagi gabungan dua huruf vokal adalah seperti yang dapatanda lihat dalam Jadual 6.4.

Jadual 6.4:Penyesuaian Huruf Vokal

Contohahasa Inggeris Bahasa Melayu

Bahasa Inggeris Bahasa Melayu

aerial aerialae ae

aerograph aerograf

aileron aileronai ai

trailer trailer

automatic automatikau au

auditorium auditorium

bearing bearingea ea

idealist idealis

beaker bikarea i

grease gris

beer biree i

jamboree jambori

atheist ateisei eiprotein protein

geometry geometrieo eo

stereo stereo

europium europiumeu eu

petroleum petroleum

ia ia dialect dialek

6.3


5/19




crireria kriteria

ie i calarie kalori

ie ai pie pai

diesel dieselie ie

tieceron tieseron

io io iodine iodin

premium premiumiu iu

stadium stadium

operator operatoro o

orthodox ortodoks

cardboard kadbodoa o

coat kot

foetus fetusoe e

gonorrhoea gonorea

alkaloid alkaloidoi oiduboisine duboisin

oo oo zoo zoo

cartoon kartunoo u

kangaroo kanggaru

accountant akauntanou au

pound paun

coupon kuponou u

serious serius

republic republiku u

unit unit

aquarium akuariumua ua

dualism dualisme

ue u accrue akru


6/19




tissue tisuue ue duet duet

catalogue katalogue digugurkan

cheque cek

annuity anuitiui ui

equinox ekuinoks

quorum kuorumuo uo

quota kuota

continuum kontinumuu u

vacuum vakum

Kekecualian:

Bahasa Inggeris Bahasa Melayu Bukan

carbon karbon kaban

cartoon kartun katun

conductor konduktor kondakter

dialogue dialog dailog

institute institut institiut

structure struktur strakcer

6.3.2 Pengekalan Gugus Konsonan dalam BahasaInggeris dengan Beberapa Penyesuaian

(a) Penulisan gugus konsonan di awal kata:


bl- block bl- blok

br- brake r- brek

chl- chlorophyll kl- klorofil

chr- chronology kr- kronologi


7/19


-cl clinic -kl klinik

-cr credit -kr kredit

-dr drama -dr drama

-fl flora -fl flora

-fr franc -fr franc

-gl glucose -gl glukosa

-gr gravity -gr graviti

-kn knot -kn knot

-kr krone -kr krone

-pl plumbum -pl plumbum

-pr practical -pr praktikal

-ps psychology -ps psikologi

-pt ptomaine -pt ptomain

-sc scandal -sk skandal

-sch scheme -sk skim; skima

-scr script -skr skrip

-sk ski -sk ski-sl slang -sl slanga

-sn snooker -sn snuker

-sp spectrum -sp spektrum

-sph sphere -sp sfera

-spr spring -spr spring

-sq squadron -sk skuadron

-st stable -st stabil

-str structure -str struktur

-tr tragedy -tr tragedi

-tz tzar -tz tzar


8/19


Kekecualian:


class kelas klas

club kelab klab,klub

glass gelas glas

grant geran gran

plan pelan plan

stamp setem stem

(b) Penulisan gugus konsonan di akhir kata:


-lf golf -lf golf

-lt cobalt -lt cobalt

-nce science -ns sains

-nk bank -nk bank

-ps forceps -ps forseps

-rd standard -rd standard

-rm chloroform -rm kloroform

-rt consert -rt konsert

-x complex -ks kompleks

-xt text -ks teks

(c) Penulisan huruf gugus konsonan di akhir kata dalam bahasa Inggeris yangdisesuaikan dengan penambahan huruf vokal dalam bahasa Melayu:


-ct fact -kta fakta

-gm paradigm -gma paradigma

-ism nationalism -isme nationalisme

-sm plasm -sma plasma


9/19


6.3.3 Huruf g yang Diucapkan sebagai [j]

Semua huruf g yang diucapkan [j] dalam kata atau istilah bahasa Inggeris tetapditerima sebagai huruf g juga dalam bahasa Melayu (DBP, 2001: 20). Contoh:


agenda agenda ejenda

gymnasium gimnasium jimnasium

technology teknologi teknoloji

tragedy tragedi trajidi

Kekecualian:


agent ejen

college kolej

contingent kontinjen

engine enjin

garage garaj

general jeneral

image imej

ledger lejer

magistrate majistret

margarine marjerin

prestige prestij

regime rejim

regiment rejimen

sabotage sabotaj

sergent sarjan


10/19


KATA PINJAMAN/SERAPAN DARIPADABAHASA JAWA, ARAB, SANSKRIT DAN

LAIN-LAIN6.4.1 Kata Pinjaman daripada Bahasa Jawa

Beberapa kata serapan daripada bahasa serumpun tidak ditulis menurut polakeselarasan. Pengejaan kata-kata tersebut tidak salah kerana diterima sebagaikekecualian yang disepakati bersama-sama bagi bahasa Melayu dan bahasaIndonesia. Lihat daftar contoh yang berikut:

Ejaan Kata Serapan daripada Bahasa Serumpun yang Dikecualikan

Pola Vokal Contoh

1. a e taling aneh, awet, capek, kaget, kakek,

keraeng, karet, laden, pamer,

panen, raden

2. a o barong, calon, caplok, lakon,

lancong, lapor, keraton, pamong,

pamor, perabot, rampok

3. e pepet e taling gembleng

4. e pepet o bendok, jempol, semprot

5. i e taling imlek

6. i o ijon, pilon, primbon

7. u e taling tulen, ulet

8. u o bunglon, buron, lelucon

9. a e pepet kaper, pakem

10. e taling i

11. e taling u demdem, pepet

12. e pepet e pepet iseng

13. i e pepet

14. o i

15. o u lumer

6.4


11/19


16. u e pepet

17. e taling e pepet

18. o e pepet

Perhatian: Terdapat beberapa kata tertentu yang lain (selain bahasa serumpun)yang dieja sebagai bentuk yang dikecualikan daripada sistem keselarasan hurufvokal. Antaranya termasuklah: Apek, awek, kamceng, kaleng, palen, panglongdan samseng.

6.4.2 Kata Pinjaman daripada Bahasa Arab

Huruf "q", "v" dan "x" disenaraikan dalam abjad ejaan Rumi dan digunakansecara tetap bagi mengeja kata-kata tertentu, terutamanya kata-kata pinjaman,dalam bahasa Melayu.

Penggunaan huruf "q"

Huruf q disepadankan dengan huruf qaf ( ) dalam ejaan Jawi, iaitu untuk mengejaistilah atau kata khusus yang berkaitan dengan agama daripada bahasa Arab dalamSERBBM. Contoh:

qari (

) qunut (

) qasidah (

)

qiyamullail (

) qalqalah (

) iqamat ( )

Perhatian: Huruf q tidak digunakan bagi mengeja kata umum yang berasal daripadabahasa Arab, tetapi huruf k yang digunakan. Contoh:

69 ( ) kuat ( ) kiamat ()

kabilah () kalam () makam ( (

Source:http://www.karyanet.com.my/bahasa/bahasa_melayu/mek1.php

Dalam ejaan Rumi sebelum tahun 1972, terdapat sembilan bunyi konsonan yangditulis dengan dwilambang atau digraf, iaitu ch, dh, dz, gh, kh, ng, ny, sh dan th.Dalam SERBBM, jumlah tersebut dikurangkan menjadi lima sahaja seperti yang

berikut:


12/19


Huruf Contoh Penggunaan

di depan di tengah di belakang

gh ghaib Maghrib mubalighghairah loghat

kh khabar akhbar tarikh

khalayak makhluk Marikh

ng nganga sanggup gemilang

ngilu linguistik prosiding

ny nyanyi hanya

nyamuk empunya

sy syarikat isytihar Quraisy

syurga fesyen skuasy


PERINGATAN

Perlu anda ingat bahawa huruf sy ialah digraf atau huruf dwilambang baru yangmenggantikan huruf dwilambang sh dalam ejaan sebelum tahun 1972. Huruf

dwilambang melambangkan satu bunyi atau satu fonem dan bukanmelambangkan dua bunyi atau dua fonem. Dalam hal ini, huruf sy yang sepadandengan huruf Jawi syin ( ) melambangkan bunyi konsonan [sy], dan bukanmelambangkan bunyi gugus konsonan [s] dengan bunyi [y]. Oleh itu, kataserapan skuasy, sebagai contoh, dilafazkan sebagai dua suku kata, iaitu[sku.asy], dan bukan sebagai tiga suku kata *[sku.a.si]. Ia adalah samasebutannya dengan bunyi kata squashdalam bahasa Inggeris.

Sehubungan dengan keterangan di atas, empat huruf dwilambang dalam ejaansebelum tahun 1972 digantikan dengan huruf tunggal dalam SERBBM kerana

lebih ekonomis dan mudah. Perhatikan Jadual 6.5 untuk pemahaman lanjut.


13/19


Jadual 6.5:Huruf Lama yang diganti dengan Huruf Tunggal

Huruf Lama Huruf Contoh Ejaan

SERBBM

ch ( ) menjadi c chichit > cicit

chuacha > cuaca

Mach > Mac

dh ( ( menjadi d hadhir > hadir

dharurat > darurat

kadhi > kadi

dz (

) menjadi z dzalim > zalim

dzahir > zahirlafadz > lafaz

dz () menjadi z dzat > zat

dzuriat > zuriat

dzikir > zikir

th ( ) menjadi s mithal > misal

Thalatha > Selasa

hadath > hadas


Pemansuhan Tanda Koma di atas () dan (')

Dalam sistem ejaan Rumi sebelum tahun 1972, terdapat tanda baca yangberfungsi sebagai huruf konsonan, iaitu tanda koma di atas () dan ('). Tandakoma di atas yang seperti tanda petik tunggal kiri () melambangkan bunyikonsonan ain (), iaitu yang sepadan dengan bunyi sengau dalam sebutan

bahasa Melayu. Tanda koma di atas yang seperti tanda petik tunggal kanan (')pula melambangkan bunyi konsonan hentian glotis (), iaitu yang sama

padanannya dengan huruf k penutup suku kata atau penutup kata atau samadengan bunyi konsonan yang ditulis dengan huruf hamzah () dalam ejaan Jawi.

Dalam SERBBM, tanda koma di atas () dan (') itu dimansuhkan kerana kedua-duanya tanda baca dan bukan huruf; tetapi, sebaliknya, di tempat yang sesuai,digantikan dengan huruf konsonan tertentu daripada abjad Rumi bahasaMelayu.


14/19


Tanda koma di atas () yang disepadankan dengan huruf Jawi ain dimansuhkanjika membuka suku kata (terletak di depan huruf vokal), dan tidak digantikandengan apa-apa huruf lain. Lihat Jadual 6.6.

Jadual 6.6:Contoh Rumi Lama dengan Ejaan SERBBM

Rumi Lama Jawi Ejaan SERBBM

alamat > alamat

iklan > iklan

unsor > unsur

akidah > akidah

ibadah > ibadah

ulama'

> ulamamaaf > maaf

rai > rai

malaun > malaun


Perhatian: Dari segi sebutan baku, ada dua cara yang disarankan bagi menyebutkata yang bermula dengan huruf ain tetapi tiada lambangnya dalam ejaan RumiSERBBM seperti yang terdapat pada contoh di atas. Cara yang pertama adalah

dengan melafazkan kata tersebut berdasarkan ejaan Rumi biasa, iaitu tidak adabunyi ain atau bunyi sengau. Cara yang kedua adalah dengan menyebut bunyi ainatau bunyi sengau di depan vokal seperti yang sewajarnya. Perhatikan Jadual 6.7.

Jadual 6.7:Ejaan SERBBM dengan Sebutan Baku

Sebutan Baku bagi Kata Serapan dengan Bunyi Konsonan Ain

Jawi Ejaan SERBBM Sebutan Baku

Pilihan 1 Pilihan 2

> alamat [ ?a.la.mat ] [ a.la.mat ]

> i?lan [ i?.lan ] [ ik.lan ]

> unsur [ ?un.sur ] [ un.sur ]

> akidah [ ?a.qi.dah ]

> ibadah [ ?i.ba.dah ] [ i.ba.dah ]

> ulama [ ?u.la.ma?] [ u.la.ma? ]

> maaf [ ma.?af ]

> rai [ ra.?i ]

> malaun [ ma.la.?un ]



15/19


Catatan: Cara menyebut banyak bergantung pada penutur, sama ada orangMelayu atau orang bukan Melayu.

(a) Biasanya, bagi orang Melayu (atau penutur bahasa Melayu sebagai bahasapertama), tidak ada masalah untuk memilih cara menurut pilihan pertamaatau kedua; tetapi bagi orang bukan Melayu (atau penutur bahasa Melayusebagai bahasa kedua), ia lebih mudah untuk menyebut berdasarkanpilihan kedua. Kata-kata umum seperti alamat, iklan atau unsur mudahdilafazkan menurut cara pilihan kedua.

(b) Kata-kata yang membawa maksud yang berkaitan dengan agama Islamseperti akidah, ibadah atau ulama, lazimnya, lebih sesuai dilafazkanmenurut cara pilihan pertama.

(c) Kata-kata yang mengandungi suku kata tengah yang bermula denganbunyi konsonan ain () seperti perkataan "maaf" hanya dilafazkan dengansatu cara sahaja, iaitu menurut pilihan pertama.

Sekiranya menutup suku kata atau menutup kata, tanda koma di atas ()yangmelambangkan konsonan ain (

)itu digantikan dengan huruf k . Contoh:

Rumi Lama Jawi Ejaan SERBBM

rayat, raayat > rakyat

malum > maklum

jami > jamik

Tanda koma di atas (') yang disepadankan dengan huruf konsonan hamzah ()dalam ejaan Jawi di akhir suku kata atau di akhir kata digantikan dengan huruf"k". Contoh:

Rumi Lama Ejaan SERBBM

dato' () > datuk ()

enche' (

) > encik (

)

ru'yah ( ) > rukyah ( )

Catatan: Dalam kata-kata seperti contoh di atas, tanda koma di atas (')dan hurufJawi hamzah melambangkan bunyi hentian glotis () yang dilambangkandengan huruf k pada posisi akhir suku kata atau akhir kata asli Melayu sepertibudak, masuk, gemersik atau kelompok. Oleh sebab itu, dengan perubahantersebut, lambang yang digunakan bagi bunyi konsonan hentian glotis dalam


16/19


SERBBM ialah huruf k sahaja, dan bukan dengan dua huruf "k" atau koma diatas (') seperti dalam ejaan lama.

PERHATIAN

Sebagai kekecualian, tanda koma di atas (') yang melambangkan bunyi hentianglotis () digunakan di akhir kata nama khas gelaran kurniaan Dato'. Kata yangdieja Dato' ini digunakan sebagai gelaran kurniaan daripada Kerajaan Negeri.Kata yang dieja Datuk pula digunakan sebagai gelaran kurniaan daripadaKerajaan Persekutuan (selepas tahun 1972). Kata umum dieja datuk (denganhuruf kecil, kecuali di permulaan ayat) sahaja, dan bukan dato', untuk merujuknama gelaran dalam sistem kekeluargaan.

Sebaliknya, tanda koma di atas (') hentian glotis itu dimansuhkan sekiranyaterletak di depan huruf vokal atau membuka suku kata. Contoh:

Rumi Lama Ejaan SERBBM

so'al () > soal

mas'alah/masa'alah ( ) > masalah


6.4.3 Kata Pinjaman daripada Bahasa Sanskrit danLain-lain

Sebelum kedatangan pedagang India ke Kepulauan Melayu, bahasa yangdigunakan oleh masyarakat setempat dikenali sebagai Bahasa Melayu Purba.Bahasa ini kemudiannya dinamakan Bahasa Melayu Kuno setelah mendapatpengaruh India. Bahasa Melayu Kuno mencapai kegemilangannya dari abad ke-7hingga abad ke-13 pada zaman kerajaan Sriwijaya sebagai lingua franca dan

bahasa pentadbiran. Mereka yang bertutur bahasa Melayu Kuno merangkumiSemenanjung Tanah Melayu (kini Semenanjung Malaysia), Kepulauan Riau dan

Sumatera. Bahasa Melayu Kuno diterima ramai kerana:(a) Bersifat sederhana dan mudah menerima pengaruh luar.

(b) Tidak terikat kepada perbezaan susun lapis masyarakat.

(c) Mempunyai sistem yang lebih mudah berbanding bahasa Jawa.

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu_Kuno


17/19


Pengaruh Sanskrit dan Hindu

Bahasa Melayu Kuno banyak dipengaruhi oleh sistem bahasa Sanskrit. Ini adalah

kerana kebanyakan masyarakat Melayu ketika itu beragama Hindu dan BahasaSanskrit telah menjadi bahasa bangsawan dan mempunyai hierarki yang tinggi.Selain itu, sifat bahasa Melayu yang mudah dilentur mengikut keadaan jugaantara penyebab bahasa asing seperti sanskrit diterima. Ini boleh dibuktikandaripada pengaruh tulisan atau aksara Pallava dan Devanagari yang datang dariIndia, kata-kata pinjaman daripada bahasa Sanskrit, rangkai-rangkai katapinjaman daripada bahasa Sanskrit, dan fonem-fonem Sanskrit. Kesan daripada

bahasa sanskrit ini menyebabkan penambahan kosa kata Bahasa Melayu Kuno.Contoh-contoh perkataan yang diambil daripada Bahasa Sanskrit adalah sepertisyukasyitta, athava, karana, tatakala dan sebagainya. Bahasa Melayu Kuno tidak

mempunyai pengaruh Parsi atau Arab.

Perkaitan antara Bahasa Melayu Kuno dan Bahasa Melayu Moden dapat dilihatdaripada perkataan perkataan yang kekal daripada dulu sehingga sekarangseperti curi, makan, tanam, air dan sebagainya, serta perkataan yang mempunyai

bentuk atau format yang serupa seperti dalam jadual berikut.

Bahasa Sanskrit Bahasa Melayu

vulan bulan

nasyik asyik

mangalap mengambil

mamava membawa

saribu seribu

dangan dengan

vanakna banyaknya

sukhacitta sukacita

ko ke

Source: http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu_Kuno


18/19


(a) Awalan ni menjadi diPenggunaan awalan di- dalam Bahasa Melayu Moden sama dengan awalanni- dalam Bahasa Melayu Kuno dan awalan diper- sama seperti nipar-.


nimakan dimakan

niminumna diminumnya

niparvuat diperbuat

(b) Awalan mar menjadi berAwalan ber- dalam Bahasa Melayu moden hampir sama dengan awalan

mar- dalam Bahasa Melayu Kuno.


marvanum berbangun

marvuat berbuat

(c) Akhiran na menjadi nyaAkhiran -na yang digunakan dalam Bahasa Melayu Kuno sama dengan -nya pada masa kini.


vinina bininya

vuahna buahnya

Source: http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu_Kuno


19/19


Secara ringkasnya berikut merupakan ciri ciri Bahasa Melayu Kuno:

Penuh dengan kata-kata pinjaman Sanskrit seperti tatkala, air dansebagainya.

Bunyi b ialah v dalam Bahasa Melayu Kuno. Contohnya bulan ialah vulan.

Bunyi e pepet tidak wujud. Contoh: dengan - dngan atau dangan.

Awalan ber- ialah mar- dalam Bahasa Melayu Kuno (contoh: berlepas -marlapas).

Awalan di- ialah ni- dalam Bahasa Melayu Kuno (Contoh: diperbuat -niparvuat).

Ada bunyi konsonan yang diaspirasikan seperti bh, th, ph, dh, kh, h(Contoh: sukhatshitta).

Huruf "h" hilang dalam bahasa moden (Contoh: semua - samuha; saya -sahaya).

Bahasa Arab

Bahasa Inggeris

Bahasa Jawa

Bahasa Sanskrit

Bahasa serumpun

Kata pinjaman

Kata serapan

SERBBM

plugin-10 topik 6.pdf

Documents