pengajaran bacaan awal

7/29/2019 PENGAJARAN BACAAN AWAL

1/9

Isnin, 18 Mei 2009

PENGAJARAN BACAAN AWAL

Pengajaran Bacaan Awal Bahasa Melayu Menggunakan Kaedah Gabungan Bunyi Kata

Kepada Pelajar Pemulihan Khas Sekolah Menengah

Oleh;

Jamaluddin Bin Abdul Rahman

1. Pendahuluan

Bila dikatakan Sekolah Menengah bererti meliputi tingkatan satu hingga tingkatan enam danbacaan merupakan kemahiran yang terpenting, bukan sahaja terhadap kebolehan membaca itu

sendiri, tetapi seterusnya untuk seluruh pembelajaran murid-murid itu. Kegagalan menguasai

kemahiran asas membaca ini merupakan sesuatu yang amat merugikan bagi seseorang murid

bukan saja pada masa persekolahan bahkan pada masa kehidupan dewasa murid-murid

berkenaan.

Menurut Isahak Harun (2004) terdapat dua mazhab besar tentang cara kanak-kanak mulamembaca; Beliau mendefinisikan bacaan sebagai tentang bagaimana kanak-kanak mengenal dan

mentafsir simbol-simbol tulisan dan memberi makna kepadanya. Mazhab pertama merujuk

kepada perspektif linguistik yang berasaskan kepada anggapan bahawa bahasa terdiri daripada

bunyi dan adunan bunyi yang menjadikan perkataan.

Mazhab ini mengajar kanak-kanak membaca bermula dengan menghafal simbol-simbol yang

mewakili bunyi asas ini (fonem), iaitu huruf abjad dan bunyi-bunyi huruf tersebut. Kaedah inijuga dikenali sebagai pendekatan fonik. Di Malaysia kaedah ini sinonim dengan kaedah abjad

iaitu kaedah mengenal nama-nama huruf yang digunakan dalam tulisan bahasa Melayu. Kaedahini menegaskan hafalan-hafalan yang agak kurang bermakna bagi kanak-kanak.

Mazhab kedua berasaskan kepada teori psikologi kognitif yang beranggapan bahawa kanak-

kanak belajar bahasa melalui perkataan-perkataan dan ayat yang bermakna kepadanya. Murid-

murid membaca bermula dengan melihat seluruh perkataan dan ayat yang bermakna.Kaedah inidikenali sebagai kaedah seluruh perkataan (whole word) atau kaedah pandang dan sebut. Variasi

lanjutan daripada kaedah ini adalah kaedah frasa, kaedah ayat dan kaedah cerita (Isahak Harun,

1989).

Pandangan daripada mazhab-mazhab ini mencetuskan kepada kaedah pengajaran awal asas

membaca yang pelbagai di Malaysia. Antara kaedah yang telah digunakan di Malaysia ialah

kaedah campuran, Kaedah DBP, Pendekatan Bacaan Asas Pusat Perkembangan Kurikulum(PEBAS), Kaedah Atan Long, Kaedah cerakin, kaedah eklektik, kaedah abjad, dan Kaedah

Gabungan Bunyi Kata (KGBK) . Kaedah-kaedah yang digunakan ini mempunyai kekuatan dan

kelemahan yang boleh digunakan kepada murid-murid pemulihan khas.

Murid-murid pemulihan khas juga seorang individu dan anggota masyarakat. Jadi murid-murid

ini juga memerlukan pendidikan asas termasuklah belajar membaca. Maka pemulihan khas


2/9

bertujuan untuk memberi rawatan yang diharapkan dapat mengubati pelajar lambat ini (Chua

Tee Tee dan Koh Boh Boon, 1992). Seterusnya satu kaedah yang tepat perlulah dikenalpasti bagi

mengatasi masalah ini. Penulis amat berminat dengan Kaedah Gabungan Bunyi Kata yangdirasakan begitu istimewa untuk mengajar murid-murid pemulihan khas membaca di peringkat

sekolah menengah.

2. Kaedah Gabungan Bunyi-kata (KGBK)

2.1. Latar belakangKaedah Gabungan Bunyi-kata ini diilhamkan oleh Profesor Dato Dr. Isahak Harun yang

dinyatakan melalui pembentangan kertas kerja di KONPEN IV anjuran Persatuan SuluhBudiman di Kuantan, pada 8 hingga 10 Disember 1979. Beliau telah memperkenalkan kaedah ini

sebagai cadangan untuk mengatasi masalah membaca banyak murid di sekolah rendah, terutama

di sekolah kebangsaan yang tidak boleh membaca. Rentetan itu kertas kerja tersebut telah

diterbitkan dalam Jurnal Dewan Bahasa, jilid 24 bil. 7, Julai 1980.

Kaedah ini turut dijadikan salah satu kaedah pilihan (ke-4) dalam buku panduan am, kurikulum

baru sekolah rendah (KBSR) terbitan Kementerian Pelajaran Malaysia pada tahun 1981.Seterusnya kaedah ini telah dijadikan asas untuk panduan guru Bahasa Malaysia (KBSR) Tahun

Satu untuk sekolah SRKJ Cina dan SRKJ Tamil pada Jun 1981. Namun begitu, kaedah ini tidak

digunakan di sekolah kebangsaan untuk mengajar bacaan asas pada Tahun Satu. Selain itu juga,

kaedah KGBK digunakan oleh tadika swasta di Bandar-bandar seluruh Malaysia denganmenggunakan buku Kegiatan Tadika 2 Bahasa Malaysia, Mari Membaca yang diterbitkan oleh

Fajar Bakti (Isahak Harun, 2004).

2.2. Asas Kaedah GabunganBunyi-Kata

Kaedah ini merupakan satu kaedah yang sistematik. Menurut Isahak Harun (2004) perlunya

mengambil kira perkara-perkara berikut;

2.2.1: Sistem ejaan Bahasa Melayu adalah alphabetic dan fonemik . Hal ini menjelaskan

bahawa adanya hubungan yang rapat antara simbol atau huruf dan bunyinya. Halini berbeza dengan sistem ejaan Bahasa Inggeris yang bercelaru.

2.2.2: Suku kata ejaan Bahasa Melayu adalah mudah dan jelas, jika dibandingkan denganbahasa-bahasa lain.

2.2.3: Murid-murid Melayu telah mempunyai perbendaharaan kata dalam bahasa Melayu

yang mencukupi untuk mereka belajar membaca dalam Bahasa Melayu. Begitujuga dengan murid Cina dan India rakyat Malaysia yang sudah mempunyai

perbendaharaan kata Bahasa Melayu terutamanya diperingkat sekolah menengah.

Seterusnya hal ini menjelaskan bahawa tidak sesuai digunakan kaedah yang

digunakan mengajar bahasa kedua seperti Bahasa Inggeris untuk mengajar bahasapertama yang berbeza.

Unsur membunyikan huruf dengan membina dan membaca perkataan boleh digabungkan dalamsesuatu pengajaran-pembelajaran membaca. Susunan bahan-bahan adalah secara


3/9

developmental, kumulatif dan sistematik. Hal ini memudahkan guru-guru mengajar dan

memudahkan murid belajar membaca dan menulis. Pendekatan gabungan dan susunan bahan

secara kumulatif tidak mungkin berlaku dalam pendekatan abjad/ fonik, pendekatan seluruhperkataan atau pendekatan eklektik yang digunakan pada masa ini.

Gabungan mengenal bunyi huruf dengan membina-dan-membaca perkataan dalam satu atau duapelajaran, dan murid terus membaca perkataan, frasa atau ayat. Hal ini yang membezakan KGBKdengan kaedah-kaedah lain yang berpegang kepada dua mazhab utama awal membaca. Selain

itu, KGBK dibina atas keistimewaan ejaan Bahasa Melayu yang fonemik dan sistematik dan

suku kata yang jelas. Di samping itu juga, pemilihan susunan abjad yang diajar telah dikenalpastimelalui kajian yang menyeluruh berdasarkan kepada yang mudah, dekat dengan kanak-kanak

dan tidak mengelirukan.

2.3: Ciri-ciri

2.3.1: Murid-murid tidak perlu diajar semua abjad dalam sistem ejaan Bahasa Melayusebelum mereka boleh diajar membaca.

2.3.2: Menggabungkan kemahiran bunyi beberapa abjad, suku kata dan membaca

perkataan/ frasa/ ayat bermakna dalam satu atau dua pelajaran.

2.3.3: Gabungan dibuat secara sistematik, dan tiap-tiap pelajaran berikutnya beransur-

ansur memperkembangkan kemahiran sebelumnya.

2.3.4: Kad imbasan amat diperlukan untuk aktiviti pengajaran dan pembelajaran seperti

yang disarankan.

2.3.5: Untuk peneguhan kemahiran murid-murid membaca mereka perlu diberi bahan-

bahan bacaan yang berperingkat-peringkat supaya mereka dapat melatih membaca

sendiri. Bahan-bahan bacaan yang sesuai perlu disediakan untuk murid-muridsentiasa dekat dengan membaca.

3. Cara Mengajar Menggunakan KGBK

Kaedah Gabungan Bunyi Kata menyenaraikan beberapan abjad vokal dan konsonan yang perlu

diajar mengikut tertibnya. Huruf vokal yang mula-mula diajar ialah

a i u

dan susunan konsonan berikut;

b k c s t m n g l j h y f w q v z

Untuk menjelaskan kaedah ini, Isahak Harun (1979) menggariskan beberapa langkah berikut;


4/9

i. Mulakan dengan memperkenalkan bunyi tiga huruf vokal a, i dan u. Dengan menggunakan kad

imbasan. Buat latihan membunyikan huruf itu beberapa kali, selang seli.

ii. Kemudian perkenalkan pula bunyi dua atau tiga huruf konsonan, misalnya b, dan k. dengan

menggunakan kad imbasan, dan buat latih tubi beberapa kali supaya murid dapat menyebutkanbunyi tiap-tiap simbol itu dengan jelas.

iii. Gabungan bunyi tiap-tiap huruf konsonan dengan huruf vokal supaya menjadi suku kata.

ba bi bu

da di du

ka ki ku

seterusnya bentukkan beberapa perkataan yang bermakna;

da da dadaba ba baba

bu bu bubu

ku ku kuku

Ulang ini beberapa kali, kemudian gabungkan dua perkataan menjadi ayat dan latih murid-murid

membacanya:

dada baba

bubu baba

kuku baba

iv. Perkenalkan gabungan lain;

a da ada

a ku aku

ku da kudabu ku buku

bu ka buka

suruh murid-murid membaca ayat-ayat berikut daripada beberapa perkataan di atas;

baba ada buku

baba ada kuda

baba ada bububaba buka buku

kemudian gantikan baba dengan aku dan ulang membacanya. Seterusnya baca ayat-ayatberikut;


5/9

kuda dia

kuda babakuda aku/ ku

Gantikan kuda dengan buku, kuku dan ulang bertubi-tubi dengan kad imbasan.

v. Perkenalkan gabungan bunyi lain seterusnya.

i bu ibubu di budi

u da uda

budi ibu

budi ibukubudi uda

da a dia

ka ki kakikaki dia

kaki ibun

kaki kuda

suruh murid membaca ayat-ayat yang menggunaka berbagai-bagai perkataan yang dicipta;

ibu buku buku udababa uda bubu

udaku ada kuda

dia kaki kuda

vi. Seterusnya, bolehlah pula diperkenalkan bunyi konsonan yang lain mengikut susunan yang

telah ditetapkan. Galakkan murid-murid mengenal sendiri perkataan-perkataan baru denganmembuat latih tubi.

vii. Akhir sekali bolehlah diperkenalkan bunyi gugusan dalam ejaan bahasa Melayu seperti;

ng bising, datang, sayang

nga nganga, singa

sy, sya syarat , syarikatgh (gha) nyanyi, nyaring, punya

Selain itu, prinsip yang perlu diingati ketika menggunakan kaedah ini adalah;

i. Memperkenalkan terlebih dahulu vokal dan konsonan yang kerap digunakan dalam ejaan

Bahasa Melayu, kemudian baru perkenalkan yang kurang digunakan. Hal ini bermakna tidak

perlu memperkenalkan huruf dan bunyi mengikut susunan biasa dalam abjad (a-z).


6/9

ii. Susunan nama-nama huruf dan cara menulis huruf besar boleh dibuat secara tidak langsung

kemudian.

iii. Tidak perlu memisah-misahkan dengan jauh dan jelas antara langkah mengajar bunyi huruf,

bunyi suku kata dan sebutan perkataan. Boleh digabungkan dalam satu pelajaran.

iv. Memerlukan latihan membunyikan dan memandang huruf, suku kata dan perkataan tertulis.Dengan itu penggunaan kad imbasan dan papan hitam amat diperlukan.

v. Kaedah ini juga cuba untuk mengurangkan penggunaan gambar kerana mengganggu tumpuanmurid membunyi dan memandang lambing-lambang bunyi, suku kata dan perkataan dengan

cepat. Hal ini bertujuan supaya murid-murid mendapat kemahiran-kemahiran asas untuk

membaca sendiri perkataan-perkataan baru dan seterusnya bahan-bahan bacaan secara

berperingkat-peringkat.

vi. Latihan dan ulangan yang munasabah dan beragam amatlah penting untuk mengukuhkan

kemahiran.

vii. Latihan menulis bolehlah dilakukan selepas tiap-tiap latihan membaca. Latihan menulis

berdasarkan perkataan-perkataan yang dibaca supaya boleh meneguhkan kemahiran membaca.

4. Mengajar Menggunakan Kaedah KGBK Murid Pemulihan Khas di Sekolah

Menengah

Murid pemulihan khas sekolah menengah berbeza dengan kanak-kanak yang mula-mula belajarmembaca. Pengalaman penulis mengajar murid-murid pemulihan khas telah berjaya

mengenalpasti perbezaan tersebut. Penulis telah menggunakan dua orang murid pemulihan khas

untuk mengajar membaca. Oleh itu, guru perlu menyedari bahawa murid-murid sekolah

menengah adalah berbeza daripada segi pendedahan kepada membaca.

Biasanya murid-murid di sekolah menengah telah belajar membaca dan semestinya terdedah

kepada kaedah-kaedah awal membaca yang lain. Antara yang dikenalpasti aspek yang telahdikuasai oleh murid-murid pemulihan khas di sekolah menengah adalah;

i. Sudah mengenal abjad dalam sistem ejaan Bahasa Melayu ( az) sama ada semua atausebilangan sahaja.

ii. Sudah boleh menyebut nama-nama abjad dalam sistem ejaan Bahasa Melayu.

iii. Sudah boleh menyebut bunyi abjad mudah dan biasa digunakan.iv. Sudah boleh mengeja suku kata terbuka.

v. Sudah boleh membatang suku kata terbuka.

Didapati juga bahawa murid-murid yang tidak menguasai aspek-aspek di atas mempunyaimasalah yang lain seperti terencat akal atau masalah-masalah kecacatan lain.

Aspek- aspek yang perlu disedari untuk mengajar membaca menggunakan KGBK di sekolahmenengah adalah;


7/9

i. Murid akan mengeja suku kata atau perkataan yang dibaca dengan menyebut nama abjad. Guru

perlulah membiasakan murid menyebut bunyi huruf bukannya nama abjad. Namun begitu, guruperlulah mengelakkan daripada terlalu banyak menegur murid dalam aspek ini dan lebih utama

murid menguasai kemahiran. Dengan itu, guru boleh membiarkan sahaja murid membaca cara

yang biasa kepada mereka.ii. Murid akan terganggu dengan kaedah baru bagi mereka. Oleh itu, perlulah guru banyakmenggunakan latih tubi untuk membiasakan mereka.

iii. Murid inginkan aktiviti menulis. Oleh itu, menulis boleh dijalankan untuk tujuan sebagai

pengukuhan.iv. Guru membantu membentuk perbendaharaan kata murid-murid kerana biasanya murid-murid

pemulihan khas mempunyai perbendaharaan kata yang sedikit.

Langkah pertama yang perlu dilakukan oleh seseorang guru ialah menjalankan ujian diagnostikyang bertujuan untuk mengetahui tahap pencapaian sebenar murid. Ujian diagnostik kaedah ini

telah dibina oleh Profesor Dato Dr. Isahak yang dibahagikan kepada 12 tahap. Tahap-tahap ini

dibahagikan kepada tahap-tahap berdasarkan kepada penguasaan mengenal huruf, suku kata,perkataan dan frasa (rujuk lampiran A). Biasanya murid di sekolah menengah sudah menguasai

beberapa tahap membaca. Setelah dikenalpasti tahap pencapaian barulah pengajaran sebenar

dapat dlakukan.

5. Dapatan

5.1: Kekuatan

Penulis memilih KGBK kerana keistimewaan yang terdapat dalam kaedah ini yang dilihat dapat

membantu murid-murid pemulihan khas untuk menguasai kemahiran membaca. Antara kekuatan

dan keistimewaan kaedah ini adalah;

i. Sesuai dengan sistem ejaan Bahasa Melayu yang fonik dan suku kata yang jelas.

ii. Murid-murid tidak terbeban dengan menghafal abjad.iii. Susunan bahan secara developmental, kumulatif dan sisitematik memudahkan guru mengajar

dan murid belajar.

iv. Menarik minat dan tidak menjemukan kerana murid belajar bunyi huruf, suku kata, perkataandan frasa dalam satu pelajaran.

v. Murid-murid tidak perlu mengeja dan membatang.

vi. Tidak memerlukan bahan Bantu mengajar yang banyak dan tidak susah untuk dibina. Bahan

Bantu mengajar utama ialah kad imbasan dan papan hitam.vii. Sesuai dengan murid pemulihan khas kerana tidak memerlukan hafalan.

viii. Menekankan aspek bahasa berirama yang menarik minat murid-murid.

ix. Boleh disesuaikan dengan lain-lain kaedah seperti kaedah bercerita.

x. Penggunaan ICT boleh digunakan dengan meluas dalam mengajar menggunakan kaedah ini.xi. Murid-murid pemulihan khas di sekolah menengah boleh menguasai kemahiran membaca

dengan lebih cepat berbanding menggunakan kaedah yang biasa.

5.2: Kelemahan


8/9

i. Murid sudah biasa menggunakan kaedah lain seperti kaedah abjad akan menyebabkan

berlakunya kekeliruan. Hal ini juga menjejaskan kebolehan murid tersebut dan terpaksa bermulasemula.

ii. Murid sukar membezakan antara bunyi abjad dengan nama abjad.

iii. Sukar menyebut bunyi abjad tertentu dan mengganggu pembelajaran.iv. Sukar mencari contoh perkataan yang sesuai dengan konsonan yang telah diajar.v. Murid tidak memahami maksud perkataan yang telah dibina dan memerlukan penjelasan

daripada guru. Murid-murid pemulihan khas sukar untuk memahami maksud perkataan dan

memerlukan bahan maujud atau gambar untuk membantu penerangan. Hal ini menunjukkanbahawa murid-murid tidak mempunyai perbendaharaan yang cukup.

5.3: Dapatan-dapatan lain

i. Kemahiran-kemahiran asas bacaan perlu diperkukuhkan terlebih dahulu sebelum murid dapatmembaca frasa.

ii. Murid-murid lebih mudah memguasai kemahiran jika diajar secara individu berbanding secara

kumpulan atau kelas.iii. Lebih mudah mengajar murid-murid yang tidak tahu apa-apa daripada murid-murid yang

telah menguasai beberapa kemahiran asas seperti mengeja dan membatang.

iv. Latih tubi adalah aspek yang perlu diutamakan.

v. Gabungan dengan kaedah bercerita banyak membantu penguasaan kemahiran dan ingatanmurid-murid.

Penutup

Sebenarnya kajian mengajar menggunakan Kaedah Gabungan Bunyi-kata di peringkat sekolah

menengah belum lagi dijalankan. Apa yang dilakukan oleh penulis dalam menyediakan kertas

kerja ini ialah pengalaman penulis mengajar murid-murid pemulihan khas di sekolah penulismengajar. Pada mula penulis mengajar menggunakan kaedah fonik tetapi kesannya begitu lambat

dan mengambil masa. Selain itu juga, terlihat sikap murid-murid yang boring dengan apa yang

diajar. Perkara ini lumrah kerana murid-murid terpaksa menghafal perkara yang sama iaitu abjada hingga z semenjak di sekolah rendah lagi.

Murid-murid juga mungkin berasa rendah diri kerana masih membaca abc. Dengan

menggunakan KGBK kata ini murid-murid berasakan satu kelainan dan mereka sudah mampuuntuk membaca buku cerita yang mudah. Keyakinan murid-murid dapat ditegarkan suapaya

kemahiran asas ini dapat dikuasai.

Tuntasnya, penulis mendapati Kaedah Gabungan Bunyi-kata mampu mempercepatkan

penguasaan kemahiran menulis murid pemulihan khas di sekolah menengah. Hal ini dibuktikandengan kejayaan murid-murid penulis yang kini mampu membaca dengan lancar buku cerita

mudah termasuklah buku cerita yang mempunyai suku kata tertutup.

Penulis hanya mengajar lebih kurang tiga bulan; secara formal seminggu sekali dan pada masa

pembelajaran biasa dalam kelas. Pembelajaran formal selama 40 minit dan melibat waktu khususuntuk murid-murid pemulihan khas sahaja. Manakala pembelajaran biasa dalam kelas adalah

pengajaran pemulihan dalam kelas biasa di samping mengajar sukatan pelajaran biasa.

Oleh itu, keperluan untuk kajian terhadap keberkesanan KGBK kepada murid-murid pemulihansekolah menengah perlu dilakukan. Hal ini penting untuk mendapat hasil kajian dan dapatan


9/9

yang mempunyai kesahan dan kebolehpercayaan yang lebih tinggi. Sebenarnya di sekolah

menengah banyak bilangan murid-murid yang belum menguasai kemahiran asas membaca.

Terutama untuk memenuhi tuntutan difinisi boleh membaca iaitu mengenal dan mentafsirsimbol-simbol tulisan dan memberi makna kepadanya. Selain itu yang memerlukan murid-murid

memahami apa yang dibaca bukan setakat bunyi-bunyi abjad dan gabungan bunyi-bunyi abjad.

BIBLIOGRAFI

Abu Bakar Nordin & Ikhsan Othman (2003). Falsafah Pendidikan dan Kurikulum.

Tanjung Malim: Quantum Books.Azman Wan Chik (1979). Mengajar Bahasa Malaysia. Jilid 1: Perkaedahan. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Chua Tee Tee & Koh Boh Boon (1992). Pendidikan Khas dan Pemulihan: Bacaan Asas.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Isahak Harun (2004). Laporan Kajian Awal Membaca Bahasa Melayu. Tanjung Malim:

UPSI.

Isahak Harun (2006). Mudah Membaca Bahasa Melayu: Edisi Guru 1. Shah Alam:Penerbit Fajar Bakti.

Isahak Harun (2006). Mudah Membaca Bahasa Melayu: Edisi Guru 2. Shah Alam:

Penerbit Fajar Bakti.

J.S. Farrant (1971). Principles and Practice of Education. London: Longman GroupLimited

Wiley Blevins (1998). Phonics From A to Z: A Practical Guide. New York: Professional

Books.

pengajaran bacaan awal

Documents